Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 30 czerwca 2021 r.

Powód (...) S.A. z siedzibą w G. w pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin Zachód w Lublinie w dniu 25 czerwca 2019 roku domagał się zasądzenia od pozwanego R. Ś. kwoty 2.568,26 zł z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonymi od kwoty 2.526,87 zł od dnia 16 stycznia 2019 roku do dnia zapłaty i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 41,39 zł od dnia 26 czerwca 2019 roku do dnia zapłaty. Domagał się też zasądzenia kosztów procesu (k. 1-4)

W uzasadnieniu wskazał, że dochodzona wierzytelność wynika z umowy pożyczki zawartej w dniu 25 października 2017 roku przez pozwanego i powoda na okres 737 dni, która miała być zwrócona w 24 miesięcznych ratach. Pozwany nie wywiązał się z warunków umowy, umowa została wypowiedziana pismem z dnia 3 grudnia 2018 r.

Kwota objęta żądaniem obejmuje kapitał w wysokości 1.397,40 zł, opłatę przygotowawczą w wysokości 187,56 zł., opłatę administracyjna w wysokości 941,91 zł., niespłacone odsetki kapitałowe skapitalizowane na ostatni dzień obowiązywania umowy pożyczki w kwocie 23,05 zł., skapitalizowane karne w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia upływu terminu do spłaty rat pożyczki do dnia 15.01.2019 r. w kwocie 18,34 zł.

Referendarz Sądu Rejonowego Lublin Zachód w Lublinie wydał nakaz zapłaty w postepowaniu upominawczym w dniu 12 lipca 2019 r. (k. 8).

Z uwagi na wniesienie sprzeciwu przez pozwanego postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2019 r. sprawa została przekazana do tut. Sądu. (k. 15).

W piśmie procesowym z dnia 18 grudnia 2019 r. (k. 47-50) pozwany R. Ś. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Podtrzymał zarzuty wniesione w sprzeciwie tj.: nieważności umowy pożyczki z uwagi na działalnie pozwanego w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli z uwagi na alkoholizm pozwanego, nieważność umowy z uwagi na rażąco wysokie opłaty, nieudowodnienia roszczenia co do zasady, jak i wysokości, brak wykazania skutecznego zawarcia umowy pożyczki przez umocowaną do tego osobę, brak wykazania wysokości roszczenia powoda, brak wykazania wymagalności roszczenia, brak wykazania podstawy, terminów i wysokości odsetek wskazanych w pozwie, abuzywność klauzul dotyczących pozaodsetkowych kosztów pożyczki, obejście przepisów o odsetkach maksymalnych.

Na rozprawie w dniu 23 czerwca 2021 r. pełnomocnik pozwanego, z ostrożności procesowej, wniósł o rozłożenie należności na raty w kwotach po 100 zł miesięcznie (k. 295).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 25 października 2017 roku pozwany R. Ś. zawarł z (...) S.A. z siedzibą w G. umowę pożyczki nr (...). Pozwany własnoręcznie podpisał umowę pożyczki oraz formularz informacyjny. Z treści umowy wynika, iż przedmiotem umowy było udzielenie pożyczki w kwocie 2.500 zł. (kapitał pożyczki) na okres od dnia 25 października 2017 r. do dnia 1 listopada 2019 r. Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 4.811,36 zł i stanowiła sumę całkowitej kwoty pożyczki oraz całkowitego kosztu pożyczki. Oprocentowanie kapitału pożyczki wynosiło 7 % w stosunku rocznymi było stałe w okresie obowiązywania umowy z możliwością obniżenia stopy procentowej w przypadku zmiany wysokości odsetek maksymalnych określonych w art. 359 § 2 ¹ k.c., szacunkowa kwota odsetek umownych to 186,36 zł. Od niespłaconych rat pożyczki przewidziano naliczanie odsetek za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie. Na koszty pożyczki składały się: opłata przygotowawcza w kwocie 375 zł, oplata administracyjna w kwocie 1.750 zł oraz odsetki wskazane wyżej, łącznie koszt pożyczki to kwota 2.311,36 zł. Spłata pożyczki miała nastąpić w 24 ratach po 200,47 zł każda.

Pozwanemu została wydana kwota 2.500 zł w gotówce w dniu 25 października 2017 r. pozwany własnoręcznym podpisem potwierdził odbiór gotówki.

Pismem z dnia 3 grudnia 2018 r. pozwany został wezwany do zapłaty w terminie 7 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy z dniem 2 stycznia 2019 r. kwoty 381,46 zł z uwagi na niespłacenie dwóch kolejnych rat pożyczki. Pismem z dnia 3 stycznia 2019 r. wierzyciel wypowiedział umowę pożyczki z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia i wezwał do zapłaty kwot: 2.556,63 zł, w tym tytułem kapitału pożyczki – 1.397,40 zł, prowizji przygotowawczej – 187,56 zł, prowizji administracyjnie – 941,91 zł, odsetek umownych – 23,05 zł, odsetek karnych – 6,71 zł.. Pismo zostało doręczone pozwanemu w dniu 9 stycznia 2019 r.

Pozwany dokonał 11 częściowych wpłat na poczet należności w łącznej kwocie 2.226,76 zł.

Dowód: umowa pożyczki– k. 29-30, dowód wypłaty giro płatności – k. 31, formularz informacyjny – k. 32-33, pełnomocnictwo do zawierania umów – k. 34, rozliczenie spłat umowy – k. 35, ostateczne wezwanie do zapłaty – k. 36-37, wezwanie i wypowiedzenie umowy – k. 38-39, wezwanie do zapłaty – k. 40-41, pełnomocnictwo - k. 42

Pozwany ma 46 lat, pracuje jedynie dorywczo, jest od lat uzależniony od alkoholu. Pozwany zaciągał szereg umów pożyczkowych, których później nie spłacał. Kwoty z pożyczek przeznaczał na alkohol, papierosy i spłatę poprzednio zaciągniętych pożyczek. W chwili zawarcia umowy pożyczki pozwany nie znajdował się w stanie wyłączającym swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Pozwany obecnie także pije alkohol. Jest po leczeniu odwykowym, które zakończył przed czasem. Pozwany pracuje jedynie dorywczo. Zdarza mu się wypić naraz 30 piw. Żona pozwanego nigdzie nie pracuje, jest osobą bezrobotną. Z pozwanym mieszka 11 – letnia pasierbica. Rodzina utrzymuje się z prac dorywczych, 500+ i z pomocy braci pozwanego, którzy spłacają jego długi. Aktualnie zadłużenie pozwanego wynosi około 400.000 złotych.

Dowód: zeznania świadków K. Ś., J. Ś. (1) i J. Ś. (2) – k. 135-145, 154-157, opinia biegłego – k. 271-274, dokumentacja finansowa pozwanego – k. 165-219

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na dokumentach przedstawionych przez powoda, których prawdziwości co do zasady pozwany nie kwestionował. Przedłożone w sprawie dokumenty Sąd uznał za wiarygodne, co nie przesądza ich skutków prawnych.

Sąd uznał za wiarygodną opinię biegłej psycholog jako rzeczową i profesjonalną. Opinia jak i jej wnioski nie były kwestionowane przez strony.

Sąd pominął dowód z przesłuchania pozwanego z powodu jego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na wyznaczony termin rozprawy.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości.

Zgodnie z art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tą samą ilość pieniędzy.

Zasadniczy zarzut nieważności umowy z powodu jej zawarcia w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli na podstawie art. 82 k.c. okazał się chybiony. Zgodnie z art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Z opinii biegłej wynika, iż pozwany nie jest upośledzony umysłowo lub otępiały, jest on wydolny intelektualnie, zorientowany, nie potrzebuje pomocy innych osób, jest nawet krytyczny wobec swojego nałogu, ma świadomość konieczności realizowania zobowiązań i spłaty długów pożyczkowych i kredytowych. Brak jest jakiejkolwiek dokumentacji wskazującej aby u pozwanego występowały powikłania choroby alkoholowej w postaci zespołu psychoorganicznego bądź zaburzeń amnestycznych lub psychotycznych.

W dacie zawarcia umowy pozwany nie był w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli a nawet jak wynika z zapisów dokumentacji medycznej Ośrodka (...) w N. pozwany podawał, iż do lata 2018r. pozostawał w abstynencji.

Bezspornie pozwany R. Ś. cierpi na chorobę alkoholową. Brak jednak przekonujących argumentów, iż w chwili zawierania umowy z powodem był w stanie upojenia alkoholowego i był w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Wskazać należy, że umowa została zawarta stacjonarnie, w siedzibie przedstawiciela pożyczkodawcy. Pozwany musiał zatem dotrzeć do tego miejsca środkiem transportu publicznego, przemierzyć kilka ulic, w końcu spotkać się z osobą działającą w imieniu pożyczkodawcy, rozmawiać z nią, udzielić podstawowych informacji, przekazać w jakim celu przybył, jaka jest wysokość oczekiwanej pożyczki, złożyć podpis na dokumencie umowy pożyczki. Z pewnością gdyby znajdował się wówczas w stanie upojenia alkoholowego nie byłby w stanie wykonać wszystkich tych czynności, nieprawdopodobnym jest też, że pracownik czy przedstawiciel pożyczkodawcy zdecydowałby się na zawarcie umowy z osobą w takim stanie. Bez wątpienia adresat oświadczenia woli pozwanego z łatwością mógłby się wówczas zorientować co do stanu klienta i gdyby jednak zdecydował się na udzielenie pożyczki istniałoby duże prawdopodobieństwo działania na szkodę podmiotu udzielającego pożyczkę. Również zeznający w sprawie bracia pozwanego nie byli obecni przy zawieraniu umowy pożyczki, nie mieszkają wspólnie z pozwanym. W tym wypadku należy stwierdzić, iż nie ma żadnych dowodów na to, iż pozwany zawierając tę konkretną umowę był pod wpływem alkoholu nie mówiąc już o stanie upojenia alkoholowego.

W ocenie Sądu, zastosowanie art. 82 k.c. w niniejszym stanie faktycznym nie było możliwe. Przedmiotowa umowa, co jest bezsporne, była jedną z wielu, które pozwany zawarł w celu uzyskania pieniędzy. Wskazuje to na działanie intencjonalne pozwanego z rozeznaniem zarówno co do intencji jak i celu dokonywanych czynności. Nie można zatem w takich okolicznościach skutecznie wyłączać odpowiedzialności pozwanego za zaciągnięte przez niego zobowiązanie na podstawie art.. 82 k.c.

Pozwany nie kwestionował samego faktu zawarcia umowy pożyczki z powodem, złożył jednak szereg zarzutów opisanych na wstępie.

Odnośnie kwestii formalnej dotyczącej zawarcia umowy to w imieniu pożyczkodawcy zawarła ją osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa pośrednika upoważnionego do zawierania umów pożyczek w imieniu pożyczkodawcy (pełnomocnictwo k. 34), którą poczytuje się za umocowaną do dokonywania czynności prawnych (art. 97 k.c.). Co do zarzutu nieudowodnienia i niewykazania wysokości roszczenia, braku wykazania wysokości roszczenia powoda, braku wykazania podstawy, terminów i wysokości odsetek wskazanych w pozwie to powód w pozwie i dalszych pismach procesowych precyzyjnie wykazał co jest podstawą roszczenia, jaką kwotę spłacił pozwany, jak została ona zarachowana, i w jaki sposób obliczono kwoty dochodzone pozwem. Pozwany nie wskazał konkretnie jaka pozycja jest dla niego niezrozumiała, niezasadna i nieudowodniona.

Zarzut niewykazania wymagalności roszczenia jest oczywiście chybiony, do pozwu dołączono dowód doręczenia pozwanemu wezwań do zapłaty oraz pisma zawierającego wypowiedzenie umowy wraz z dowodem jego odbioru. Ponadto umowa uległa rozwiązaniu z uwagi na upływ terminu na jaki została zawarta tj. do dnia 1 listopada 2019 r.

Pozwany podniósł również zarzut abuzywności klauzul dotyczących pozaodsetkowych kosztów pożyczki, obejście przepisów o odsetkach maksymalnych.

Niewątpliwie w niniejszej sprawie zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U.2014.1497 j.t.), która weszła w życie w dniu 17 grudnia 2011 roku. Pozwany jest konsumentem.

W myśl art. 36a ust. 1 ustawy maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru: MPKK ≤ ( K x 25%) + ( K x n/R x 30%). Ust. 2 stanowi, że pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu.

Całkowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt (art. 5 pkt 7 ustawy ).

W kontekście tych przepisów i treści umowy pożyczki całkowita kwota pożyczki udzielonej pozwanemu wynosiła 2.500 zł. Maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów udzielenia pożyczki w tym wypadku mogła wynieść 2.139,38 zł. (vide prawidłowe obliczenie powoda w piśmie z dnia 21.11.2019 r., k. 21). Całkowity koszt pożyczki, wynoszący 2.125 zł. nie przewyższa kwoty udzielonej pożyczki, skoro pozwany otrzymał 2.500 zł.

Pozwany podniósł też zarzut abuzywności klauzul dotyczących pozaodsetkowych kosztów kredytu. W tym kontekście wskazać należy, że samo zastrzeżenie przez strony w umowie pożyczki różnego rodzaju opłat w formie ryczałtowej, jako wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, nie narusza zasady swobody umów przewidzianej w art. 353 ¹ w zw. z art. 58 i 65 § 2 k.c. W granicach bezwzględnie obowiązujących przepisów i zasad współżycia społecznego (art. 58 k.c.), przepisy art. 353 ¹ k.c. i 65 § 1 k.c. pozwalają na swobodne kształtowanie stosunku umownego. Przyjmuje się, że w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszają interesy konsumenta postanowienia umowne godzące w równowagę kontraktową stron, a także te, które zmierzają do wprowadzenia konsumenta w błąd wykorzystując jego zaufanie i brak specjalistycznej wiedzy.

We wniesionym sprzeciwie pozwany w sposób ogólny podniósł zarzut sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Tymczasem z zawartej umowy wynikają warunki, na które pozwany dobrowolnie wyraził zgodę, w tym również obciążenie jej kosztami wynikającymi z faktu związania umową, poszczególne pozycje, składające się na całkowita kwotę do zapłaty, zostały wskazane w formularzu informacyjnym, a także pogrubioną czcionka w umowie. Ponadto, jak zostało to wskazane wyżej, pozwany posiadał doświadczenie w zakresie zawierania umów pożyczek z instytucjami finansowymi, nie będącymi bankami, a więc był świadomy wysokości naliczanych kosztów. Pozwanemu także przysługiwało uprawnienie do odstąpienie od umowy w terminie 14 dni, wówczas pozwany byłby jedynie zobowiązany do zapłaty odsetek proporcjonalnie do rzeczywistego czasu trwania umowy. W ocenie sądu wysokość samej opłaty przygotowawczej w kwocie 375 zł, a także prowizji w kwocie 1.750 zł. nie narusza w sposób rażący interesów konsumenta, nie jest niezgodna z dobrymi obyczajami.

Zarzut braku wykazania, aby zastrzeżone w umowie opłaty miał pokryć faktycznie poniesione przez powoda koszty okazał się niezasadny. Pobieranie opłat przygotowawczych i prowizji w związku z udzieleniem pożyczki powołana ustawa dopuszcza w art. 30 ust. 1 pkt 10. Pożyczkobiorca R. Ś. uzyskał czytelne informacje o czasie obowiązywania umowy, stopie oprocentowania, całkowitej kwocie pożyczki, zasadach i terminach spłat oraz rzeczywistej stopie oprocentowania. Pozwany miał świadomość, że przedmiotową umowę zawierał z instytucją parabankową. Zastrzeganie w umowie opłaty za udzielenie pożyczki stanowi więc rekompensatę kosztów poniesionych przez pożyczkodawcę w związku z przygotowaniem umowy, obsługą klienta na etapie zawierania umowy i także później ma rekompensować wyższe, niż to jest w przypadku banków, ryzyko związane z udzieleniem kapitału i obrotem gotówką. Powód w piśmie z dnia 21 listopada 2019 r. dokonał wyliczenia czynności związanych z zawarciem i obsługą umowy. Wyliczenie kosztów dla danej konkretnej umowy ma charakter szacunkowy, powód bowiem nie jest w stanie w dniu zawarcia umowy ustalić dokładnej kwoty tychże kosztów, ani ich przewidzieć.

Roszczenie strony powodowej zostało udowodnione zarówno co do zasady, jak też wysokości. Z uwagi na powyższe, przy uwzględnieniu, że Sąd nie znalazł podstaw do zakwestionowania wskazanych przez stronę powodową wyliczeń, uznał żądanie za uzasadnione w całości i orzekł jak w pkt I sentencji wyroku zasądzając dochodzoną kwotę. Pozwany zobowiązał się do spłaty zaciągniętej pożyczki, brak spłat w ustalonych terminach uprawniał pożyczkodawcę do wypowiedzenia umowy i dochodzenia zwrotu niespłaconej części. Termin zasądzenia odsetek od należności głównej ma związek z datą doręczenia pozwanemu wypowiedzenia umowy pożyczki ( 9.01.2019r. ) oraz określonym w wypowiedzeniu wezwaniu do zapłaty.

Sąd uznał, że w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki do zastosowania art. 320 k.p.c. i rozłożenia zasądzonej kwoty na raty.

Warunkiem zastosowania instytucji z art. 320 k.p.c. jest uznanie Sądu, iż w granicach konkretnej sprawy zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek. Do takich okoliczności szczególnie uzasadnionego wypadku, można zaliczyć między innymi istnienie obawy, iż dłużnik nie będzie w stanie jednorazowo spełnić świadczenia, w związku, z czym niezbędna okaże się egzekucja celem wykonania zapadłego w sprawie orzeczenia. Uważa się w szczególności, iż uzasadnione okoliczności dotyczą przede wszystkim osoby dłużnika i sytuacji z nim związanych, zarówno majątkowych, rodzinnych czy zdrowotnych, oraz że spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla niego niemożliwe do wykonania bądź bardzo utrudnione.

Kwotę zasądzoną Sąd rozłożył na podstawie art. 320 k.p.c. na 26 rat – 25 rat po 100 złotych zaś 26 rata w kwocie 68,26 zł plus odsetki - płatne do ostatniego dnia każdego miesiąca począwszy od kwietnia 2021 roku wraz z dalszymi odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie na wypadek uchybienia w płatności którejkolwiek z rat. Sąd miał na uwadze sytuację majątkowo pozwanego, który utrzymuje się jedynie z prac dorywczych i zasiłku 500+, ma na utrzymaniu żonę i pasierbicę. Pozwany jest osobą chorą, uzależnioną od alkoholu, a w wyjściu z problemów finansowych pomagają mu bracia, którzy spłacają jego zobowiązania. Rodzina pozwanego wyraża natomiast zamiar pomocy w spłacie zaciągniętych pożyczek. Sąd uznał, iż wniosek o rozłożenie zadłużenia na raty jest zasadny. Interesy strony powodowej są z kolei zabezpieczone w formie odsetek umownych na wypadek uchybienia terminowi płatności rat, jednocześnie strona powodowa ma bardziej realną szansę uzyskać należną mu kwotę w ratach. Pozwany nie ma bowiem żadnego majątku, nigdzie nie pracuje, ma zadłużenie na poziomie około 400.000 złotych i uzyskanie jakichkolwiek kwot w toku postępowania egzekucyjnego jest praktycznie niemożliwe.

Z powołanych wyżej względów Sąd orzekł jak w punktach I wyroku.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c., uznając, iż pozwany na skutek swojej choroby jest w bardzo złej sytuacji finansowej, co potwierdza przyznane w toku postępowanie sądowego zwolnienie z kosztów sądowych w całości, zaś strona powodowa trudni się na co dzień udzielaniem pożyczek osobom niemającym zdolności finansowej do uzyskania pożyczki w instytucjach bankowych, przez co musi liczyć się z ewentualnością dochodzenia roszczeń w drodze powództwa przed Sądem.

ZARZĄDZENIE

1. odnotować uzasadnienie, urlop s. ref. w dniach od 8 lipca 2021r. do 8 sierpnia 2021r.

2. odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego,

3. kal. 14 dni

N., dnia 16 sierpnia 2021 r. Sędzia Grażyna Poręba