Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 października 2021 r. w Warszawie

sprawy T. K.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek odwołania T. K.

od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 lipca 2017 r. Nr: (...) ( (...))

zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 17 lipca 2017 r. Nr: (...) ( (...)) w ten sposób, że zobowiązuje Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. do przeliczenia emerytury T. K. poczynając od dnia 1 października 2017 roku z pominięciem art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt. 1 Ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708) w brzmieniu nadanym w ustawie z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2016 roku).

Sygn. akt VII U 4780/19

UZASADNIENIE

W dniu 18 lipca 2017 r. T. K. złożyła w Sądzie Okręgowym w Warszawie odwołanie od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 lipca 2017 r. Nr:(...) ( (...)) w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości emerytury policyjnej. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie:

- art. 33 ust. 1-4, który określa wyłączne przesłanki takiej decyzji, a w konsekwencji bezprawne ponowne ustalenie, w drastycznie obniżonej wysokości, mojej emerytury policyjnej,

- art. 15 ust 4 ustawy emerytalnej obligującego Dyrektora ZER MSW do podwyższenia mojego świadczenia o 15% w związku ze stwierdzonym inwalidztwem nabytym w związku ze służbą,

- ustawy nowelizującej z dnia 16 grudnia 2016 r. niezgodnych z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej oraz Europejską Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności,

- art. 2 Konstytucji RP, art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, art. 30 oraz art. 47 Konstytucji RP w zw. z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności , art. 32 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 6 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzonej w Rzymie 4 listopada 1950 r. i ratyfikowanej przez Polskę w dniu 19 stycznia 1993 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284), w tym: art. 6 poprzez naruszenie prawa do rzetelnego procesu sądowego, art. 14 poprzez naruszenie zakazu dyskryminacji, art. 1 do Protokołu 1 do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonego w Paryżu w dniu 20 marca 1952 r. i ratyfikowanego przez Polskę w dniu 10 października 1994 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175).

W oparciu o powyższe zarzuty ubezpieczona wniosła o uchylenie w całości decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego MSW o ustaleniu wysokości emerytury policyjnej, zastosowanie przy rozstrzyganiu przepisów Konstytucji RP w miejsce niekonstytucyjnych przepisów ustawy emerytalnej zmienionych ustawą nowelizującą z dnia 16 grudnia 2016 r., wobec istniejącego pierwszeństwa legalizmu konstytucyjnego określonego w art. 8 Konstytucji RP, w związku z art. 173 i 178 ust. 1 Konstytucji RP (odwołanie, k. 3-8 a.s.).

Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od ubezpieczonej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że zgodnie z brzmieniem art. 15c ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2016r., poz. 2270), w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999r., emerytura wynosi:

1.  0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2.  2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4.

Powołany przepis zawiera także obostrzenie zawarte w ust. 3, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z FUS, ogłoszonej przez Prezesa ZUS.

W dalszej części organ rentowy wyjaśnił, że zaskarżona decyzja została wydana zgodnie z zasadami obliczania wysokości emerytury określonymi w art. 15c powyższej ustawy, w oparciu o informację o przebiegu służby ubezpieczonej nr (...) sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej w dniu 15 maja 2017 r. W myśl § 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 października 2004r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004, Nr 239, poz. 240 ze zm.), środkiem dowodowym potwierdzającym datę i podstawę zwolnienia ze służby oraz okres służby jest zaświadczenie o przebiegu służby, sporządzone na podstawie akt osobowych funkcjonariusza, wystawione przez właściwe organy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu lub Państwowej Straży Pożarnej. Natomiast zgodnie z art. 13a ust. 5 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, informacja o przebiegu służby jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy. Informacja o przebiegu służby była tym samym wiążąca dla organu emerytalno-rentowego przy wydaniu przedmiotowej decyzji. Na tej podstawie została ustalona wysokość emerytury ubezpieczonej, a odwołanie od decyzji nie wstrzymuje wykonania decyzji (odpowiedź na odwołanie, k. 18-21 a.s.).

Na wniosek Sądu Okręgowego w Warszawie, postanowieniem z dnia 18 września 2019 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyznaczył do rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie na podstawie art. 44 k.p.c. (postanowienie z dnia 18 września 2019 r., k. 38 – 40v. a.s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

T. K., urodzona w dniu (...), ukończyła (...) Szkołę Zawodową oraz (...) Studium Zawodowe o kierunku społeczno-prawnym (świadectwo ukończenia (...) Studium Zawodowego – niemurowane karty akt IPN).

W dniu 19 września 1980 r. ubezpieczona złożyła podanie o przyjęcie do pracy w Organach Milicji Obywatelskiej. Po pozytywnym zaopiniowaniu jej kandydatury, z dniem 16 stycznia 1981 r. została przyjęta do Milicji Obywatelskiej na stanowisku maszynistki w Wydziale (...). Następnie z dniem 1 kwietnia 1982 r. została mianowana na stanowisko sekretarza – maszynistki Wydziału (...) (...). W dniu 16 czerwca 1983 r. została mianowana na stanowisko młodszego inspektora Wydziału (...) (...). Odwołująca zajmowała się głównie korespondencją (podanie z 19 września 1980 r. – niemurowane karty akt IPN, wniosek o przyjęcie do MO – niemurowane karty akt IPN, wniosek personalny z 1 kwietnia 1982 r. – niemurowane karty akt IPN, wniosek personalny z 16 czerwca 1983r. - niemurowane karty akt IPN, zeznania T. K., k. 107-108 a.s.).

Od początku służby T. K. pracowała jako maszynistka i sekretarka. W okresie pracy dała się poznać jako pracownik zdyscyplinowany i obowiązkowy. Nakładane obowiązki wykonywała sumiennie z pełnym zaangażowanie. Posiada pozytywne cechy osobowościowe, jej chęć podnoszenia kwalifikacji gwarantuje pełną przydatność do dalszej pracy w resorcie spraw wewnętrznych. Jako członek (...) i (...) MO brała udział w pracy polityczno-społecznej Wydziału, a jej strona etyczno-moralna została oceniona bez zastrzeżeń. W dniu 16 września 1983 r. otrzymała świadectwo złożenia egzaminu na podoficera Milicji Obywatelskiej. Z uwagi na pozytywną opinię o pracy oraz złożony egzamin na podoficera MO z dniem 20 września 1984 r. wystąpiono o nadanie T. K. stopnia milicji obywatelskiej Starszego Kaprala (świadectwo z 16 września 1983 r. - niemurowane karty akt IPN, opinia służbowa z 16 czerwca 1983 r. - niemurowane karty akt IPN, opinia służbowa z 16 grudnia 1983 r. - niemurowane karty akt IPN, wniosek o nadanie stopnia MO z 20 września 1984r. - niemurowane karty akt IPN).

W dniu 17 lutego 1984 r. T. K. uzyskała zaświadczenie o ukończeniu kursu pisania na maszynie zorganizowanego przez Stowarzyszenie (...) w (...) Oddział w W., który obył się w okresie od 9 września 1983 r. do 7 lutego 1984 r. i trał 120 godzin (zaświadczenie o ukończeniu kursu - niemurowane karty akt IPN).

W dniu 27 września 1986 r. T. K. otrzymała świadectwo złożenia egzaminu na chorążego Milicji Obywatelskiej (świadectwo z 27 września 1986 r. - niemurowane karty akt IPN, zeznania T. K., k. 107-108 a.s.).

W okresie od 1 września 1988 r. do 28 lutego 1989 r. przebywała na urlopie wychowawczym w związku z urodzeniem córki (raport z 9 sierpnia 1988 r. - niemurowane karty akt IPN, zeznania T. K., k. 107-108 a.s.).

Z dniem 1 listopada 1989 r. ubezpieczona została mianowana inspektorem Wydziału (...) (...) w związku z reorganizacją Służby Bezpieczeństwa (...) i brakiem w nowej strukturze Wydziału (...) (...) etatu młodszego inspektora. W tym samym dniu została odwołana ze stanowiska młodszego inspektora Wydziału (...) (wniosek personalny z 1 listopada 1989 r. - niemurowane karty akt IPN).

Od 31 lipca 1990 r. do 6 maja 2004 r. ubezpieczona była zatrudniona w Komendzie Stołecznej Policji na stanowisku specjalisty (zaświadczenie o przebiegu służby w Komendzie Stołecznej Policji - niemurowane karty a.r.).

Decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 czerwca 2004 r., nr (...) T. K. przyznano prawo do emerytury policyjnej od dnia 15 maja 2004 r. Wysokość emerytury na dzień jej przyznania wynosiła 3.271,41 zł brutto, zaś na dzień 27 lutego 2017 r. – 4.281,18 zł brutto (decyzje Dyrektora ZER MSWiA: z 4 czerwca 2004 r., k. 1 a.r., z 27 lutego 2017 r., k. 3 a.r.).

Pismem z dnia 15 maja 2017 r. Instytut Pamięci Narodowej poinformował Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA, że - jak wynika z akt osobowych - T. K. w okresie od 16 stycznia 1981 r. do 30 grudnia 1989 r. pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (informacja o przebiegu służby z 15 maja 2017 r., k. 4 a.r.).

W związku z powyższym Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał w dniu 17 lipca 2017 r. decyzję nr ewid. (...), w której, w oparciu o art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, ustalił wysokość emerytury T. K. w kwocie 2.069,02 zł brutto (decyzja Dyrektora ZER MSWiA z 17 lipca 2017 r., k. 7 a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego oraz aktach służbowych ubezpieczonej z okresu jej służby w latach 1981-1989. Dokumenty, na których Sąd oparł swoje ustalenia, zasługiwały w całości na uwzględnienie. Ich wiarygodności nie kwestionowała zarówno ubezpieczona, jak i organ rentowy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów, należało uznać za udowodnione.

Dodatkowo podstawę ustaleń faktycznych stanowiły zeznania T. K.. Zostały one ocenione jako spójne i logiczne, a nadto jako korespondujące z treścią dokumentów, wobec czego nie budziły wątpliwości i zostały ocenione jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu.

Na wstępie podkreślić należy, że ubezpieczona kwestionowała możliwość uznania, by służba, jaką pełniła w okresie od 16 stycznia 1981 r. do 30 grudnia 1989 r., była wykonywana na rzecz państwa totalitarnego. Podnosiła przy tym szereg zarzutów sprzeczności zastosowanego przepisu art. 15c ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020r., poz. 723 ze zm.) - dalej jako ustawa zaopatrzeniowa - z normami Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz przepisami Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Powołane, zastosowane wobec ubezpieczonej, przepisy wprowadzono na mocy art. 1 ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2016r., poz. 2270), zwanej dalej ustawą zmieniającą i jest to już druga regulacja powodująca obniżenie emerytur, a teraz także rent inwalidzkich osobom, które pełniły „służbę w organach bezpieczeństwa PRL”. Obecnie pojęcie to zastąpiono pojęciem „służby na rzecz państwa totalitarnego”, art. 15c wskazuje bowiem, że w przypadku osoby, która pełniła „służbę na rzecz totalitarnego państwa” i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999r., emerytura wynosi: 0% podstawy wymiaru - za każdy rok tej służby, a poza tym, emerytury nie podwyższa się zgodnie z treścią art. 15 ust. 2 i 3 ustawy nowelizowanej, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b. Jednocześnie ustawodawca wprowadził ograniczenie, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 15c ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Należy wspomnieć, że w rozwiązaniach, poprzedzających ustawę nowelizującą z dnia 16 grudnia 2016r., przyjętych wcześniej w ustawie z dnia 23 stycznia 2009r. (Dz. U. z 2009r., Nr 24, poz. 245) obniżono po raz pierwszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 1990r. z 2,6% do 0,7%.

Zarówno Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 stycznia 2010r. (sygn. Kp 6/09), jak i Europejski Trybunał Praw Człowieka w decyzji z dnia 14 maja 2013r. (15189/10, Lex nr 1324219) uznały wówczas, że nowe rozwiązania nie nałożyły na tę grupę emerytów nadmiernego obciążenia i dotyczyły jedynie praw nabytych niesłusznie, a więc nie można skuteczne kwestionować ich konstytucyjności. W przywołanym orzeczeniu Trybunał Praw Człowieka podkreślił również, że rozpatrywał już sprawy, w których pojawiał się problem uprzywilejowanej pozycji w sferze praw emerytalnych członków elity komunistycznej i policji politycznej w krajach postkomunistycznych oraz potwierdził prawo ustawodawcy chcącego wyeliminować niesprawiedliwe lub nadmierne świadczenia z ubezpieczeń społecznych, dążącego do likwidacji przywilejów byłych funkcjonariuszy reżimów totalitarnych do tego rodzaju działań. Równocześnie Trybunał zwrócił uwagę, że podjęte środki nie mogą być nieproporcjonalne. Rozważania jakie zostały poczynione przez Trybunał Konstytucyjny oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka na gruncie poprzedniej „ustawy dekomunizacyjnej" będą pomocne także i przy ocenie niniejszej sprawy, właśnie z uwzględnieniem faktu, że mamy do czynienia z kolejnym swoistym rozliczaniem się z osobami arbitralnie uznanymi za służące państwu totalitarnemu.

Organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję w oparciu o przepisy wprowadzone na mocy wspomnianego art. 1 ustawy zmieniającej. W uzasadnieniu do projektu tej ustawy wskazano, że ma ona na celu wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów emerytalnych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r. Stwierdzono również, że emerytury i renty osób pełniących służbę ustalono na znacznie korzystniejszych zasadach wynikających z ustawy zaopatrzeniowej, w stosunku do osób pobierających te świadczenia na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ustawa zaopatrzeniowa, jak też wydane na jej podstawie decyzje, zasadnie budzą wątpliwości odnośnie ich zgodności z zasadą godności jednostki, zasadą rządów prawa, zasadą równości, czy zasadą proporcjonalności, z uwagi na ich wydanie po niemal 27 latach od transformacji ustrojowej oraz z zasadą sądowego wymiaru sprawiedliwości. Ustawa zaopatrzeniowa wprowadza w art. 13b oraz art. 15c i art. 22a odpowiedzialność zbiorową i swoim zakresem podmiotowym obejmuje, bez wyjątków, wszystkich byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, niezależnie od ich postawy patriotycznej, etycznej i moralnej, rodzaju wykonywanych czynności, czy zajmowanego stanowiska. Tego rodzaju regulacje zaprzeczają istocie zasady rządów prawa. Zasada ta oznacza obowiązek władz publicznych traktowania osób w sposób adekwatny i proporcjonalny do ich postawy, zasług i przewinień. Niedopuszczalne zatem jest zastosowanie jakichkolwiek represji w stosunku do osób tylko za to, że pracowały lub służyły w okresie poprzedzającym zmianę ustroju państwa polskiego. Nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed tą zmianą działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne i moralne, nie uprawnia prawodawcy do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione były przestępcami. W tym też kontekście, zdaniem Sądu, działania ustawodawcy polegające na arbitralnym obniżeniu wysokości emerytury ubezpieczonej trudno jest uzasadnić dążeniem do jakiegokolwiek słusznego celu leżącego w interesie publicznym. Zastosowanie nowego wskaźnika emerytury miało charakter automatyczny, bez uwzględnienia faktycznie wykonywanych obowiązków, jak również pełnionej funkcji przez odwołującą. Ustawa zmieniająca w gruncie rzeczy zadziałała bez rozróżnienia pomiędzy funkcjonariuszami, którzy w rzeczywistości dopuścili się czynów przestępczych oraz tymi, którzy jedynie należeli do personelu technicznego.

Ponadto nie należy pomijać faktu, że zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy zaopatrzeniowej prawo do emerytury policyjnej nie przysługuje funkcjonariuszowi skazanemu prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, albo za przestępstwo określone w art. 258 kodeksu karnego lub wobec którego orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby. Jednakże w takim przypadku prawomocnie skazanemu przestępcy przysługuje świadczenie na ogólnych zasadach obowiązujących w powszechnym systemie emerytalnym. Przytoczony wyżej przepis wskazuje, że ustawa zmieniająca wprowadziła pozasądową zbiorową odpowiedzialność za nieokreślony czyn z naruszeniem prawa jednostki do sądu i sprawiedliwego procesu. Obniżono określonym podmiotom emerytury i renty w sposób bardziej niekorzystny, niż jest to obecnie dopuszczalne nawet wobec funkcjonariuszy prawomocnie skazanych przez sąd za popełnione przestępstwa. Ci ostatni funkcjonariusze mogą zostać pozbawieni świadczeń emerytalnych przysługujących funkcjonariuszom służb mundurowych przez obniżenie ich do poziomu przysługującego w ramach powszechnego systemu emerytalnego.

W przedmiotowej sprawie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał zaskarżoną decyzję jedynie na podstawie informacji o przebiegu służby ubezpieczonej, sporządzonej przez Instytut Pamięci Narodowej w dniu 15 maja 2017 r. Ten dokument stanowił podstawę obniżenia emerytury policyjnej, a przecież ogranicza się on jedynie do stwierdzenia, że ubezpieczona pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej od 16 stycznia 1981 r. do 30 grudnia 1989 r., Treść dokumentu nie precyzuje natomiast, na jakiej dokładnie podstawie służba ubezpieczonej została tak zakwalifikowana. W tym kontekście Sąd Okręgowy zwraca uwagę na pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011r. (II UZP 10/11) – który w całości podziela – zgodnie z którym sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Z tego wynika, że ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą wiązać również sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę.

W aktualnym stanie prawnym Sąd Najwyższy także wyraził swój pogląd. W sprawie o sygn. akt III UZP 1/20 podjął w składzie 7-osobowym uchwałę z dnia 16 września 2020r., w której stwierdził, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Wprawdzie powołana uchwała zapadła w sprawie jednostkowej, ale pogląd prawny, jaki wyraził w niej Sąd Najwyższy, Sąd Okręgowy podziela. To z kolei oznacza, że w analizowanym przypadku stwierdzenie o pełnieniu przez T. K. służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 16 stycznia 1981 r. do 30 grudnia 1989 r., nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r.). W tym kontekście Sąd Najwyższy w motywach powołanej uchwały zwrócił również uwagę, że pozbawienie sądu ubezpieczeń społecznych prawa do przeprowadzenia interpretacji przepisu art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej naruszałoby wprost art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Sąd Najwyższy uznał, że rolą sądu powszechnego jest w szczególności ustalenie długości okresu i miejsca pełnienia służby oraz stanowiska i stopnia służbowego strony odwołującej. Przy tym istotne jest ustalenie indywidualnych czynów konkretnej osoby pod kątem zweryfikowania, czy naruszały one podstawowe prawa i wolności człowieka.

Uwzględniając powołane poglądy, Sąd Okręgowy przeprowadził w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe, w wyniku którego ustalił, że w przypadku ubezpieczonej T. K. nie zachodziły okoliczności pozwalające na zakwalifikowanie jej służby w okresie od 16 stycznia 1981 r. do 30 grudnia 1989 r., jako służby na rzecz państwa totalitarnego. Zdaniem Sądu zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do stanowczego i jednoznacznego ustalenia, że ubezpieczona swoimi działaniami w jakikolwiek sposób naruszała prawa człowieka podczas służby na rzecz państwa totalitarnego, bądź też popełniła jakiekolwiek przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego czy prywatnego. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że zgodnie z art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej – co prawdopodobnie stanowiło podstawę negatywnej kwalifikacji spornego okresu służby ubezpieczonej przez IPN, czego jednak, nie sprecyzowano – za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944r. do dnia 31 lipca 1990r. w cywilnych i wojskowych instytucjach i formach takich jak jednostki Milicji Obywatelskiej, czy służby i jednostki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. W przedmiotowej sprawie z dokumentacji z przebiegu służby ubezpieczonej bezspornie wynika, że w spornym okresie, przypadającym na lata 1981-1989 pracowała na stanowisku maszynistki w Wydziale (...), następnie na stanowisku sekretarza – maszynistki Wydziału (...) (...) oraz na stanowisku młodszego inspektora Wydziału (...) (...), a w zakres jej zadań wchodziła głównie obsługa korespondencji. O ile zatem można stwierdzić, że służba odwołującej odpowiada formalnie zapisom art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, to okoliczność ta nie jest wystarczająca do zakwalifikowania spornego okresu służby jako służby na rzecz państwa totalitarnego. Z analizowanych przez Sąd dokumentów wynika bowiem, że praca odwołującej w przez cały sporny okres służby w Milicji Obywatelskiej sprowadzała się do wykonywania przede wszystkim pracy biurowej polegającej na pisaniu na maszynie i obsłudze korespondencji, a więc miała charakter ściśle biurowy. Potwierdzają to wnioski personalne, a także zaświadczenia o ukończonych kursach z maszynopisania. Z kolei dokumentacja z dalszego okresu służby odwołującej wskazuje, że prace biurowe stanowiły główny element pracy i służby odwołującej praktycznie do końca 1989 roku.

Podsumowując, służba odwołującej w Milicji Obywatelskiej, polegająca ściśle na pracy biurowej nawet jeśli była realizowana w ramach działalności jednostki kwalifikowanej przez ustawodawcę jako ściśle związana z aparatem sprawowania władzy – nie jest wystarczające do uznania tejże służby jako służby na rzecz państwa totalitarnego.

Oceniając zasadność zaskarżonej decyzji, zdaniem Sądu Okręgowego, nie można było również pominąć faktu pozytywnej weryfikacji T. K. jako byłego pracownika MSW i funkcjonariusza MO, ponieważ od 31 lipca 1990 r. do 6 maja 2004 r. kontynuowała zatrudnienie w Komendzie Stołecznej Policji na stanowisku specjalisty. Wówczas stwierdzono, że ani jej dotychczasowa służba w strukturach MO, nie stanowiły przeszkody do zatrudnienia w tworzonych po zmianie ustroju jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych aż do momentu nabycia uprawnień do emerytury.

Oprócz wymienionych okoliczności, dodatkowo wskazać należy, że zgodnie z zasadą kontradyktoryjności obowiązującą w procesie cywilnym, to na stronach postępowania ciąży obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń poprzez prezentowanie materiału dowodowego na ich poparcie. W myśl art. 232 k.p.c. to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń obowiązuje również w odrębnym postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2008r., I UK 151/08). Zaskarżenie decyzji organu rentowego nie powoduje zmiany w rozkładzie ciężaru dowodu. Jednocześnie wskazać trzeba, że w sytuacji, gdy zmiana decyzji organu rentowego następuje niejako z inicjatywy organu, to na organie spoczywa powinność udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne w postaci zmiany decyzji. Tymczasem w przedmiotowej sprawie organ rentowy nie wykazał się inicjatywą dowodową i nie zakwestionował argumentów przedstawionych przez stronę odwołującą się, a dotyczących zadań wykonywanych w latach 1981-1989. Swoje stanowisko w zakresie oceny przebiegu służby ubezpieczonego oparł wyłącznie na informacji Instytutu Pamięci Narodowej, nie czyniąc zadość obowiązkowi dowodzenia, o którym była mowa.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy zważył, że w przypadku ubezpieczonej przepisy ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2016r. nie mogły mieć zastosowania. Biorąc pod uwagę, że w toku procesu nie ujawniono żadnych dowodów przestępczej działalności T. K., to zarzut współudziału w bezprawiu w okresie pełnienia służby w latach 1981-1989 bez badania indywidualnej winy i popełnionych czynów, jest bezpodstawny. Stwierdzając zatem brak podstaw do zastosowania art. 15c ustawy zaopatrzeniowej, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję w sposób określony w sentencji wyroku.