Sygnatura akt II AKa 387/21
Dnia 15 grudnia 2021 r.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:
Przewodniczący SSA Andrzej Kot (spr.)
Sędziowie: SA Edyta Gajgał
SA Bogusław Tocicki
Protokolant: Anna Konieczna
przy udziale Zbigniewa Jaworskiego prokuratora Prokuratury (...) we W.
po rozpoznaniu 15 grudnia 2021 r.
sprawy wnioskodawcy A. G.
o odszkodowanie i zadośćuczynienie
na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawcę |
od wyroku Sądu Okręgowego w Świdnicy
z 7 września 2021 r. sygn. akt III Ko 34/21
I. utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;
II. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz A. G. 240 zł tytułem poniesionych kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.
Bogusław Tocicki |
Andrzej Kot |
Edyta Gajgał |
UZASADNIENIE |
|||||||||||||||||||||
Formularz UK 2 |
Sygnatura akt |
II AKa 387/21 |
|||||||||||||||||||
Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników: |
1 |
||||||||||||||||||||
1. CZĘŚĆ WSTĘPNA |
|||||||||||||||||||||
1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji |
|||||||||||||||||||||
wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy z 7 września 2021 r. sygn. akt III Ko 34/21 |
|||||||||||||||||||||
1.2. Podmiot wnoszący apelację |
|||||||||||||||||||||
oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
|||||||||||||||||||||
oskarżyciel posiłkowy |
|||||||||||||||||||||
oskarżyciel prywatny |
|||||||||||||||||||||
obrońca |
|||||||||||||||||||||
oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
|||||||||||||||||||||
inny |
|||||||||||||||||||||
1.3. Granice zaskarżenia |
|||||||||||||||||||||
1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
|||||||||||||||||||||
w całości |
|||||||||||||||||||||
na korzyść |
co do winy |
||||||||||||||||||||
na niekorzyść |
w części |
co do kary |
|||||||||||||||||||
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia |
|||||||||||||||||||||
1.3.2. Podniesione zarzuty |
|||||||||||||||||||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
|||||||||||||||||||||
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej |
|||||||||||||||||||||
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
|||||||||||||||||||||
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść |
|||||||||||||||||||||
art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||||||||||||||||||||
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego |
|||||||||||||||||||||
brak zarzutów |
|||||||||||||||||||||
1.4. Wnioski |
|||||||||||||||||||||
uchylenie |
zmiana |
||||||||||||||||||||
2. USTALENIE FAKTÓW W ZWIĄZKU Z DOWODAMI |
|||||||||||||||||||||
2.1. Ustalenie faktów |
|||||||||||||||||||||
2.1.1. Fakty uznane za udowodnione |
|||||||||||||||||||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
|||||||||||||||||
2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione |
|||||||||||||||||||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
|||||||||||||||||
2.2. Ocena dowodów |
|||||||||||||||||||||
2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów |
|||||||||||||||||||||
Lp. faktu |
Dowód |
Zwięźle o powodach uznania dowodu |
|||||||||||||||||||
2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów |
|||||||||||||||||||||
Lp. faktu |
Dowód |
Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu |
|||||||||||||||||||
3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH |
|||||||||||||||||||||
Lp. |
Zarzut |
||||||||||||||||||||
Apelację od wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy A. G. w zakresie:
Apelujący zarzucił:
1.
w oparciu o art. 438 pkt 3 kpk błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść skutkujący bezpodstawnym 2. w oparciu o art. 438 pkt 2 kpk obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, art. 322 kpc w zw. z art. 8 ust. 3 ustawy lutowej w zw. z art. 558 kpk poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy udowodnienie wysokości szkody materialnej doznanej przez wnioskodawcę z uwagi na znaczny upływ czasu od zaistnienia zdarzenia odszkodowawczego, a w konsekwencji zniszczenie istotnego dla wykazania wysokości szkody materiału dowodowego, było niemożliwe;
3.
w oparciu o art. 438 pkt 3 kpk błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść skutkujący niewłaściwym 4.
w oparciu o art. 438 pkt 2 kpk obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 410 kpk poprzez pominięcie i nieuwzględnienie we właściwy sposób wszystkich istotnych okoliczności, wynikających z materiału 5.
w oparciu o art. 438 pkt 2 kpk obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 7 kpk poprzez dowolną ocenę dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, tj. uznanie, że warunki, w jakich przebywał wnioskodawca w trakcie osadzenia były względne i nie sposób uznać je za urągające ludzkiej z ostrożności procesowej 6.
w oparciu o art. 438 pkt 1a) kpk obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 445 § 1 kc w zw. z art. 445 § 2 kc oraz art. 448 kc, w zbiegu z art. 8 ust. 1 - w zakresie odsetek 7. w oparciu o art. 438 pkt 1a kpk obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 481 § 1 kc poprzez jego niezastosowanie i nie przyznanie od zasądzonych sum odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, pomimo, iż takie żądanie zostało zgłoszone we wniosku z dnia 23 marca 2021r. |
zasadny częściowo zasadny niezasadny zasadny częściowo zasadny niezasadny zasadny częściowo zasadny niezasadny zasadny częściowo zasadny niezasadny zasadny częściowo zasadny niezasadny zasadny częściowo zasadny niezasadny zasadny częściowo zasadny niezasadny |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
|||||||||||||||||||||
Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy nie zasługiwała na uwzględnienie. Nie dopuścił się Sąd Okręgowy błędu w ustaleniu rozmiarów wyrządzonej wnioskodawcy szkody. Ustalenie wysokości utraconego wynagrodzenia ma uzasadnienie w doświadczeniu orzeczniczym odwołującym się do analizy spraw podobnych, z którego wynika, że w przypadku tymczasowego aresztowania, nieprzekraczającego 3 miesięcy, wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę było wypłacane w wysokości 50 %. Wnioskodawca poza gołosłownymi twierdzeniami nie wykazał, że było inaczej w jego przypadku. Tak również należało ocenić twierdzenie wnioskodawcy, że poniósł wydatki na obrońcę w toczącym się postępowaniu karnym. Jak zasadnie zwrócił uwagę Sąd orzekający, w postępowaniu przed Sądem Najwyższym oskarżony korzystał z pomocy obrońcy z urzędu, co nie może budzić wątpliwości w świetle zachowanych dokumentów. Poza tym nawet zeznania wnioskodawcy nie wskazują jednoznacznie na to, że na etapie toczącego się przeciwko niemu postępowania przygotowawczego korzystał z pomocy obrońcy z wyboru, nie mówiąc już o tym, że nie wykazał czy i w jakiej wysokości poczynił na ten cel wydatki. Z tych wszystkich powodów ustalenia faktyczne w zakresie odszkodowania nie są dowolne. Uzasadnienie wyroku Sądu I instancji zawiera wyliczenie okoliczności mających wpływ na wysokość zasądzonego zadośćuczynienia, które Sąd Apelacyjny - co do zasady aprobuje. Pogłębiona analiza tych okoliczności prowadzi do wniosku, że ich ocena dokonana przez Sąd I instancji w zakresie rozmiaru wyrządzonej krzywdy i stopnia dolegliwości dla represjonowanego doprowadziła do przyznania adekwatnej rekompensaty. W orzecznictwie podkreśla się, że wielkość zadośćuczynienia powinna zależeć od oceny całokształtu okoliczności. Bezspornym jest również, że wysokość sumy zadośćuczynienia nie jest łatwa do precyzyjnego ustalenia, a żadna kwota pieniężna nie jest w stanie w pełni i w sposób doskonały zrekompensować krzywd wynikłych z internowania. Zadośćuczynienie, wobec niewymierności szkody niemajątkowej, ma zrównoważyć negatywne przeżycia i jest swoistego rodzaju sankcją za naruszenie dóbr osobistych, dlatego jego zakres jest wyznaczony regulacjami prawa cywilnego, określającymi katalog dóbr osobistych. Chodzi tutaj o takie kwestie, jak: naruszenie wolności człowieka, również przy uwzględnieniu jej aspektu wewnętrznego, tj. wolności od obawy i strachu, od użycia przemocy czy zrealizowania groźby, naruszenie możliwości swobodnego dysponowania wartościami osobistymi. W tym zakresie należy uwzględnić czas pobytu w więziennej izolacji oraz okoliczności temu towarzyszące. Nadto zadośćuczynieniu podlega naruszenie czci i godności człowieka, tj. jego dobrego imienia, reputacji, poczucia własnej wartości. W tym aspekcie należy uwzględnić wykonywany przez wnioskującego zawód czy funkcję, związaną z tym odpowiedzialność i społeczne zaufanie, pozycję społeczną, rozległość utrzymywanych kontaktów, sposób traktowania w prowadzonym postępowaniu, itp. W formie zadośćuczynienia należy też zrekompensować krzywdę związaną z naruszeniem nietykalności, prywatności, intymności niesłusznie osadzonego oraz z naruszeniem zdrowia w postaci cierpień psychicznych związanych z pobytem, w tym i tych, które wiążą się z pogorszeniem stanu zdrowia, również fizycznego, czy nawet samą obawą o możliwość jego pogorszenia z uwagi na warunki izolacji. Istotne jest zatem to, że ustalając wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę należy stosować kryteria zindywidualizowane, właściwe zarówno dla osoby represjonowanej, jak i przystające do okoliczności sprawy. Na wysokość zadośćuczynienia winny składać się doznane cierpienia pokrzywdzonego, których rodzaj, czas trwania i natężenie podlega ustaleniu i ma w konsekwencji przełożenie na wysokość zasądzonej kwoty (zob. wyrok SA w Gdańsku z dnia 10 lipca 2013 r., II AKa 222/13, LEX nr 1388788). Przypomnieć jedynie marginalnie należy, że chodzi o krzywdę, której doznał represjonowany (który jest jednocześnie wnioskodawcą lub w miejsce którego - w razie śmierci - wstępują osoby wymienione w przepisie) nie zaś bezpośrednio o krzywdę (wynikająca np. ze strachu o życie i zdrowie osoby pozbawionej wolności) członków rodziny represjonowanego, mimo oczywistości, że pozbawienie wolności represjonowanego wyrządzało taką, oczywistą krzywdę, bezpośrednio także jego najbliższym. Przy ustaleniu wysokości kwoty zadośćuczynienia należy brać pod uwagę wszystkie ustalone w sprawie okoliczności rzutujące na określenie rozmiaru krzywdy wyrządzonej, w tym zwłaszcza okres izolowania jej od społeczeństwa, stopień dolegliwości, z jaką wiązało się stosowanie tej formy represji, a więc przykrości i przeżycia natury moralnej z tego wynikające, jak również konieczność poddania się rygorom związanym z pozbawieniem wolności. Zadośćuczynienie z tytułu niesłusznego pozbawienia wolności jako rekompensata za doznane cierpienia fizyczne i krzywdy moralne, zgodnie z ukształtowanym orzecznictwem, nie może mieć ani charakteru symbolicznego, ani nie może być nadmierna, bowiem jej wysokość nie może służyć bezpodstawnemu wzbogaceniu. Jednocześnie kwota zadośćuczynienia musi być utrzymana w rozsądnych granicach, gdyż musi odpowiadać również aktualnym warunkom życia i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Jest oczywiste, iż określanie wysokości zadośćuczynienia ma w takim ujęciu charakter ocenny. Niewątpliwie ustalenie, jaka kwota w danych realiach in concreto jest odpowiednia, należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego i w postępowaniu odwoławczym zarzut niewłaściwego ustalenia kwoty zadośćuczynienia może być skuteczny tylko wtedy, gdy zaskarżone orzeczenie w sposób wyraźny narusza zasady ustalania tego zadośćuczynienia. Oceniając z tej perspektywy ustalenia Sądu I instancji co do rozmiaru krzywdy i zarzuty apelacyjne je kwestionujące miano na uwadze co następuje: Przy ocenie rozmiarów wyrządzonej wnioskodawcy krzywdy nie można było brać pod uwagę uszczerbku na zdrowiu stwierdzonego w dniu 28.03.1983r. przez Rejonową Wojskową Komisję Lekarską. Zdiagnozowany wówczas zespół dezadaptacyjno-nerwicowy z elementami przygnębienia łączyć należy bowiem w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego z czynną służbą wojskową, jaką A. G.odbywał od 5.11.1982r. Przeciwne twierdzenia wnioskodawcy nie miały żadnego dowodowego uzasadnienia. Tymczasowe aresztowanie represjonowanego w zakresie skutku jakie mogło wywrzeć dla jego opinii w społeczności w której funkcjonował (praca, rodzina, znajomi, sąsiedzi) uznano za nie wiążące się z daleko idącymi konsekwencjami (np. w zestawieniu z niesłusznym pozbawieniem wolności z powodu zarzutu popełnienia przestępstwa, zwłaszcza pospolitego. Uprawnione jest wnioskowanie, że każda z osób mających w przeszłości i przyszłości kontakt z represjonowanym, mająca minimalną wiedzę o realiach ówczesnego ustroju i nie uwikłana negatywnie w jego funkcjonowanie, nie miała żadnych wątpliwości co do tego że został on pozbawiony wolności całkowicie niesłusznie, za działalność zasługującą na pełne uznanie, solidaryzowanie się z nim (co potwierdzają także zeznania wnioskodawców opisujących akty solidarności ze strony współpracowników represjonowanego). Nie pomięto przy tym odczuć (cierpień) represjonowanego związanych z całkowicie usprawiedliwionym poczuciem niesprawiedliwości, wynikającego ze świadomości, że został on (nie wiedział do końca na jak długo) pozbawiony wolności przez organy własnego państwa, za działalność nie tylko nie bezprawną (w ujęciu obiektywnym),ale pożądaną od obywatela każdego państwa, chcącego realnie mieć demokratyczny charakter. Mając więc na uwadze rodzaj i natężenie okoliczności, które in concreto kształtowały krzywdę jakiej doznał A. G. Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że kwotą zadośćuczynienia, spełniającą adekwatnie cele jakiemu ma służyć jest 16000 zł (zbliżona do trzykrotności miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia za miesiąc pozbawienia wolności, a przez to stanowiąc także realną ekonomicznie rekompensatę). |
|||||||||||||||||||||
Wniosek |
|||||||||||||||||||||
1. Pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o: 1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie w pkt 1 odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty 2. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy:
względnie 3. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. |
zasadny częściowo zasadny niezasadny zasadny częściowo zasadny niezasadny zasadny częściowo zasadny niezasadny |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
|||||||||||||||||||||
Wnioski zwarte w apelacji nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że kwota zadośćuczynienia zasądzona przez Sąd I instancji, spełni adekwatnie cele jakim ma służyć. Stanowi realną ekonomicznie rekompensatę, gdyż jest zbliżona do trzykrotności miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia za miesiąc pozbawienia wolności. |
|||||||||||||||||||||
4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU |
|||||||||||||||||||||
1. |
|||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności |
|||||||||||||||||||||
5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO |
|||||||||||||||||||||
5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji |
|||||||||||||||||||||
1. |
Przedmiot utrzymania w mocy |
||||||||||||||||||||
Zaskarżony wyrok utrzymano w mocy. |
|||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach utrzymania w mocy |
|||||||||||||||||||||
Apelacja nie dostarczyła argumentów do zmiany wyroku w zakresie wskazywanym we wnioskach środka odwoławczego. Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia i oceny Sądu I instancji. |
|||||||||||||||||||||
5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji |
|||||||||||||||||||||
1. |
Przedmiot i zakres zmiany |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach zmiany |
|||||||||||||||||||||
5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji |
|||||||||||||||||||||
5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia |
|||||||||||||||||||||
1.1. |
|||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||||||||||||||||||||
2.1. |
Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||||||||||||||||||||
3.1. |
Konieczność umorzenia postępowania |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia |
|||||||||||||||||||||
4.1. |
|||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||||||||||||||||||||
5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania |
|||||||||||||||||||||
5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku |
|||||||||||||||||||||
Punkt |
Przytoczyć okoliczności |
||||||||||||||||||||
6. KOSZTY PROCESU |
|||||||||||||||||||||
Punkt |
Przytoczyć okoliczności |
||||||||||||||||||||
II. |
O wydatkach poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym orzeczono na podstawie art. 13 ustawy lutowej, zgodnie z którym ponosi je Skarb Państwa. Zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz A. G. 240 zł tytułem poniesionych kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym. |
||||||||||||||||||||
7. PODPIS |
|||||||||||||||||||||
|
1.3. Granice zaskarżenia |
||||||
Kolejny numer załącznika |
1 |
|||||
Podmiot wnoszący apelację |
Pełnomocnik wnioskodawcy A. G. |
|||||
Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja |
Wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 7 września 2021 r. sygn. akt III Ko 34/21 |
|||||
1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||||
☐ na korzyść ☐ na niekorzyść |
☐ w całości |
|||||
☐ w części |
☐ |
co do winy |
||||
☐ |
co do kary |
|||||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
|||||
1.3.2. Podniesione zarzuty |
||||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
||||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu |
|||||
☐ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||||
☐ |
art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia |
|||||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||||
☐ |
||||||
☐ |
brak zarzutów |
|||||
1.4. Wnioski |
||||||
☐ |
uchylenie |
☐ |
zmiana |