Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 marca 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior

Protokolant Diana Puczkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 marca 2021 r. w Warszawie

sprawy P. M., M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania P. M., M. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 6 marca 2020 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 6 marca 2020 r. nr (...) w ten sposób, że stwierdza, że M. S. jako pracownik u płatnika składek (...) P. M. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 sierpnia 2019 roku,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz M. S. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

W dniu 18 marca 2020 r. P. M. oraz M. S. wnieśli dwa odrębne odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
(...) Oddział w W. z dnia 5 marca 2020 r. nr (...) na podstawie której organ rentowy stwierdził, że M. S. jako pracownik u płatnika składek (...) P. M. ni podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 sierpnia 2019 r. Odwołujący nie zgodzili się ze stanowiskiem ZUS, że działały wspólnie celem stworzenia warunków do nawiązania fikcyjnego stosunku pracy. W wyniku powstałej niezdolności do pracy z powodu choroby M. S. była na zwolnieniach lekarskich w terminach od 4 listopada 2019 r. do 22 stycznia
2020 r., w tym w okresie od 29 do 30 listopada 2019 r. była hospitalizowana.
Od 22 stycznia 2020 r. prowadzi zajęcia „(...)”, zajmuje się układaniem grafików, tworzeniem ulotek, aktualizowaniem informacji na portalach społecznościowych oraz pozostałymi obowiązkami. Dokumentami potwierdzającymi wykonywanie przez nią pracy są karta obecności i czasu pracy, sprawozdania z zajęć, dzienniki zajęć z tematem, datą oraz listą obecności dzieci w czasie zajęć oraz publikacja postów na portalu społecznościowym. W czasie postępowania przed organem rentowym żaden ze świadków nie wyraził zgody na przekazanie danych osobowych do ZUS.
Na stanowisku odwołującej nie został zatrudniony inny pracownik, ponieważ zwolnienia które dostarczała były krótkotrwałe i specjaliści, u których się leczyła, nie byli w stanie poinformować jak długo potrwa jej niezdolność
do pracy (odwołania k. 3-4 a.s., k. 6-7 a.s.).

W odpowiedzi na odwołania z dnia 7 kwietnia 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o ich oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy wskazał, że w toku postępowania wyjaśniającego w sprawie prawidłowości zgłoszenia M. S. do ubezpieczeń społecznych ubezpieczona nie złożyła żadnych wyjaśnień i dokumentów. Jedynie płatnik opisał okoliczności zatrudnienia, przedkładając kopie dokumentów w tym m. in. umowy o pracę, dyplomu ukończenia studiów, zakresu obowiązków pracownika. W ocenie organu rentowego płatnik nie przedłożył materialnych dowodów potwierdzających świadczenie pracy przez M. S.,
a przedłożona przez niego dokumentacja kadrowo-płacowa nie stanowi dowodu na faktyczne wykonywanie pracy. Dodatkowo organ wskazał, że w celu potwierdzenia świadczenia pracy przez ubezpieczoną skierował wezwania do złożenia wyjaśnień do dwóch losowo wybranych pracowników, przy czym jeden świadek nie odebrał korespondencji, natomiast drugi nie odpowiedział na wezwanie do złożenia wyjaśnień. Ponadto odwołująca na dzień wydania decyzji jest jedyną osobą zatrudnią przez płatnika, który poinformował, że na jej miejsce nie zostanie zatrudniona inna osoba, która przejęłaby jej obowiązki.
W tych okolicznościach organu uznał, że zawarta przez strony umowa o pracę miała charakter pozorny, co prowadziło do wydania skarżonej decyzji (odwołanie k. 16-20 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca się M. S. posiada wykształcenie wyższe. Posiada dyplom magistra Akademii (...) im. (...)
w W. na kierunku wychowanie fizyczne oraz turystyka i rekreacja
w obszarze nauki medyczne, nauki o zdrowiu, nauki o kulturze fizycznej i nauki społeczne. W trakcie studiów odwołująca ukończyła specjalizację z gimnastyki korekcyjnej. Dodatkowo odwołująca posiada stopień menedżera sportu, uprawnienia instruktora sportów: fitness, snowboard, pływanie, tenis stołowy,
a także kwalifikacje jako trener osobisty (dyplomy ukończenia studiów
z 10.10.2012 r. i z 04.11.2014 r., dyplom menedżera sportu z 10.08.2010 r., zaświadczeni z (...) z 15.12.2012 r., legitymacje instruktorskie – akta rentowe, karty nienumerowane; zeznania świadek J. B. k. 128-129 a.s., zeznania odwołującej k. 137-139 a.s., zeznania odwołującej k. 139-141 a.s.).

Po zakończeniu studiów (...) pracowała jako nauczyciel wychowania fizycznego w Zespole Szkół nr (...) w W. w okresie
od 9 października 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., a następnie w Szkole Podstawowej (...) im. (...) w W. w okresie od 1 lutego 2013 r. do sierpnia 2015 r.
Od 1 września 2017 r. M. S. jest zatrudniona w Szkole Podstawowej
nr (...) im. (...) w W. na stanowisku nauczyciela, w pełnym wymiarze czasu, w tym 18/18 etatu zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Oprócz tego, odwołująca samodzielnie prowadziła również zajęcia z wychowania fizycznego dla zainteresowanych osób (umowa o pracę
z 01.09.2017 r. k. 39-40a.s., świadectwa pracy k. 41-48 a.s., zeznania świadek J. B. k. 128-129 a.s., zeznania odwołującej k. 137-139 a.s.).

Odwołujący się P. M. od 2015 roku prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...).
W ramach działalności odwołujący zajmuje się organizacją zajęć i obozów sportowych, między innymi dla stowarzyszenia (...) funkcjonującego na B.. W lipcu 2019 roku odwołujący został prezesem (...) i poświęcał na to dużo czasu. Z uwagi na powyższe, P. M. postanowił zatrudnić menadżera, aby uzyskać dochody w jego firmie na poziomie obecnym lub wyższym (zeznania odwołującego
k. 139-141 a.s.).

W połowie lipca 2019 roku M. S. skontaktowała się
z P. M. w sprawie oferty zatrudnienia. Odwołujący znali się ze studiów na (...). Podczas rozmowy strony podjęły decyzję o zawarciu umowy o pracę, a ponadto ustaliły warunki zatrudnienia i wysokość wynagrodzenia (zeznania odwołującej k. 137-139 a.s., zeznania odwołującego
k. 139-141 a.s.).

W dniu 1 sierpnia 2019 r. M. S. i P. M. zawarli umowę o pracę, na postawie której M. S. została zatrudniona na czas nieokreślony od 1 sierpnia 2019 r. stanowisku menedżer sporu oraz instruktor zajęć sportowych, w wymiarze ½ etatu oraz za wynagrodzeniem w wysokości 7.000 zł brutto. Zgodnie z pisemnym zakresem obowiązków, odwołująca miała zajmować się: prowadzeniem zajęć ruchowych w wymiarze 10 godzin tygodniowo poprzez aktywne uczestnictwo w nich zgodnie z posiadanym wykształceniem mgr wychowania fizycznego wraz z przygotowaniem stanowiska pracy; prowadzeniem na bieżąco dziennika zajęć oraz comiesięcznych sprawozdań; dbanie o właściwą frekwencję na zajęciach sportowych; informowanie pracodawcy o wszelkich zaistniałych wypadkach podczas zajęć; pozyskiwanie klientów oraz promocja firmy na terenie (...) W. (m. in. podczas pikników dzielnicowych, festynów); tworzeniem grafików sal i zajęć ruchowych; redagowaniem materiałów oraz robieniem zdjęć z wydarzeń sportowych do umieszczenia w mediach społecznościowych (F.) oraz przygotowaniem ulotek reklamowych, oferty zajęć sportowych, umów i regulaminów firmy (umowa o pracę z 01.08.2019 r., zakres obowiązków odwołującej – akta rentowe, karta nienumerowana).

Jeszcze przed podpisaniem umowy, tj. w dniu 23 lipca 2019 r., odwołująca legitymowała się orzeczeniem lekarskim o braku przeciwskazań do podjęcia pracy na przewidzianym w umowie stanowisku. Po podpisani umowy odwołująca odbyła szkolenie z zakresu BHP, a ponadto z dniem 1 sierpnia
2018 r. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytuł zatrudnienia (orzeczenie lekarskie nr 2307-3/19, karta szkolenia wstępnego BHP – akta rentowe, karty nienumerowane; zgłoszenie do ubezpieczeń – okoliczność bezsporna).

Na przełomie sierpnia i listopada 2019 roku M. S. świadczyła pracę na rzecz P. M..Odwołująca zajmowała się przede wszystkim prowadzeniem programu zajęć pt. „(...)”, adresowanym dla dzieci i młodzieży. Odwołując zaprowadziła zajęcia od 1 do 3 godzin dziennie, w godzinach popołudniowych między 16:00
a 20:00, w zależności od tygodniowego harmonogramu zajęć. Harmonogram zajęć był ustalany przez odwołującą wspólnie z P. M., przy czym odwołujący wskazywał jej konkretne dni i godziny, w których zajęcia miały się odbywać. Ponadto odwołująca prowadziła dziennik zajęć, w którym znajdowały się informacje o programie (cel, zadania, treści), lista uczestników
i tematyka zajęć w danym dniu, a także określenie godzin i dni w których zajęcia się odbywały. Pod koniec każdego miesiąca sporządzała sprawozdania
z przebiegu zajęć. Zajęcia były prowadzone w sali (...) mieszczącej się
w B. przy ul. (...), którą P. M. wynajmował od P. B. (1), a także w B. Ośrodku (...) przy
ul. (...), w szkole nr (...) przy ul. (...) oraz w filii szkoły nr (...) przy ul. (...). Pobierała również zapłatę za zajęcia, które następnie przekazywała odwołującemu. Część z zajęć odwołująca prowadziła razem z odwołującym. Ponadto odwołująca zajmowała się promowaniem firmy (...) – pozyskiwała miejsca na banery reklamowe, roznosiła ulotki i publikowała posty oraz fotorelacje w mediach społecznościowych. Odwołująca zajmowała się również szatą graficzną banerów i ulotek (wydruki z portalu facebook.com k. 10-14 a.s. zeznania świadków P. B. (2) k. 129-130 a.s., zeznania odwołującej k. 137-139 a.s., zeznania odwołującego k. 139-141 a.s.; dziennik zajęć, sprawozdanie
z przebiegu zajęć, lista obecności – akta rentowe, karty nienumerowane)

W powyższym okresie odwołująca podpisywała listę obecności. Pozostawała w stałym kontakcie telefonicznym z P. M., który sprawdzał jej sprawozdania i od którego otrzymywała polecenia (zeznania odwołującej k. 137-139 a.s., zeznania odwołującego k. 139-141 a.s.;
lista obecności –akta rentowe, karty nienumerowane).

Na początku listopada odwołująca dowiedziała się, że jest w ciąży.
W związku z ciążą odwołująca była niezdolna do pracy i w okresie
od 4 listopada 2019 r. korzystała ze zwolnienia lekarskiego. Ostatecznie ciąża zakończyła się poronieniem, co skutkowało hospitalizacją odwołującej w dniach 29-30 listopada 2019 r. w Szpitalu (...) (...)
w W.. Odwołująca kontynuowała korzystanie ze zwolnienia lekarskiego do 21 stycznia 2020 r. (dokumentacja medyczna odwołującej k. 49-54 a.s.,
ZUS ZLA k. 80-85 a.s., zeznania odwołującej k. 137-139 a.s.).

Po zakończeniu okresu zwolnienia lekarskiego, w dniu 22 stycznia 2020 r. M. S. wróciła do pracy. Pod koniec stycznia 2020 roku odwołująca wraz z innym trenerem, E. P., zaczęła prowadzić zajęcia w hali w Szkole Podstawowej w J.. Ponadto w okresie do 10 do 23 lutego 2020 roku odwołująca uczestniczyła w dziecięcym obozie sportowym w U., gdzie sprawowała opiekę nad dziećmi i organizowała dla nich zajęcia sportowe (zeznania świadek E. P. k. 130 a.s. zeznania odwołującej k. 137-139 a.s., zeznania odwołującego k. 139-141 a.s.).

Przed zatrudnieniem odwołującej P. M. nie zatrudniał żadnej osoby na podstawie umowy o pracę. W 2018 roku odwołujący zatrudniał jedynie 3 osoby na podstawie umowy zlecenia oraz 2 osoby na tej samej podstawie na przełomie stycznia i lipca 2019 roku. Od listopada 2019 roku odwołujący rozpoczął współpracę z E. P. na podstawie umowy
o pracę.Z tytułu działalności gospodarczej P. M. osiągnął następujące dochody:

‒

w 2018 roku – 17.458,45 zł (przychód: 191.906,00 zł, koszt uzyskania przychodu: 174.447,55 zł);

‒

w 2019 roku – 33.284,17 zł (przychód: 194.351,00 zł, koszty uzyskania przychodu: 161.066,83 zł)

(deklaracje podatkowe P. M. k. 86-100 a.s, wykaz pracowników zatrudnionych w latach 2018-2019 k. 101-102a.s., zeznania odwołującego k. 139-141 a.s.).

W okresie od 4 kwietnia 2020 r. do 6 grudnia 2020 r. odwołująca ponownie korzystała ze zwolnienia lekarskiego w związku z kolejną ciążą, aktualnie przebywa na urlopie macierzyńskim (zeznania odwołującej k. 137-139 a.s.).

W październiku 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział
w W. zawiadomił odwołujących o wszczęciu z urzędu postępowanie
w sprawie prawidłowości zgłoszenia M. S. do ubezpieczeń społecznych
i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia
u P. M.. Po przeprowadzeniu postępowania, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał w dniu 6 marca
2020 r. decyzję nr (...) na podstawie której stwierdził, że M. S. jako pracownik u płatnika składek (...) P. M. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1 sierpnia 2019 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy powołał się na ustalone w sprawie okoliczności prowadzą do wniosku, które prowadzą do wniosku, iż rzeczywistym celem zawarcia umowy o pracę od 1 sierpnia 2019 r. było stworzenie M. S. warunków
do uzyskania przez nią pracowniczego rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych, a działania stron stosunku pracy miały na celu świadome osiągnięcie nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (zawiadomienia z 10.01.2020 r., decyzja ZUS z 06.03.2020 r. – akta rentowe, karty nienumerowane).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrany
w sprawie materiał dowodowy, obejmujący wymienione wyżej dowody
z dokumentów, w tym załączonych do akt rentowych, a także zeznań świadków i stron. W zakresie dowodów z dokumentów Sąd dał wiarę dokumentacji przedłożonej w toku postępowania przed organem rentowym, w tym dokumentacji kadrowo-płacowej oraz potwierdzającej posiadane przez odwołującą doświadczenie i kwalifikacje zawodowe, a także dokumentacji medycznej odwołującej przedłożonej w toku postępowania.

Za wiarygodne Sąd uznał zeznania świadków E. P. i P. B. (1) na okoliczność wykonywana pracy przez odwołującą. Z zeznań pierwszej z wymienionych świadek wynika, że została zatrudniona w firmie (...) i razem z odwołującą prowadziła zajęcia sportowe od stycznia 2020 r. Fakt wykonywania pracy potwierdziła również P. B. (1), która zeznała, że wynajmowała odwołującemu salę do zajęć sportowych oraz że widziała, jak odwołująca prowadzi te zajęcia. Jednocześnie zeznania świadek J. B. nie były dla Sądu wiarygodne. Świadek została powołana na okoliczność faktycznego wykonywania pracy przez odwołującą, jednakże nie miała wiedzy odnośnie współpracy odwołującej
i P. M.. Wskazała jedynie, że uczęszczała na zajęcia prowadzone przez odwołującą, jednakże z jej zezna nie wynika, czy zajęcia te były prowadzone przez odwołującą indywidualnie, czy też w ramach zatrudnienia u odwołującego. Sąd uwzględnił zeznania świadka jedynie częściowo, w zakresie w jakim potwierdziła, że odwołująca jest zatrudniona
w Szkole Podstawowej nr (...) im. (...) w W. oraz że prowadziła zajęcia sportowe.

Za wiarygodne natomiast Sąd uznał zeznania stron. W ocenie Sądu zarówno odwołujący, jak i odwołująca, przedstawili okoliczności zatrudnienia M. S. w sposób szczegółowy i przekonywujący, a ich relacje w tym zakresie były zbieżne z informacjami płynącymi z pozostałych zebranych
w sprawie dowodów.

Strony postępowania nie kwestionowały przeprowadzonych w sprawie dowodów i nie wnosiły o uzupełnienie materiału dowodowego, wobec czego Sąd uznał, iż jest on wystarczający do wydania rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się wokół kwestii podlegania przez M. S. ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku
o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 423) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają,
z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Z mocy ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu
i wypadkowym. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania.
O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem
a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym,
tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). W ujęciu art. 22 § 1 k.p. stosunek pracy to relacja prawna łącząca pracodawcę i pracownika, na której treść składają się wzajemne prawa i obowiązki. Zgodnie z treścią powołanego przepisu zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy pod kierownictwem pracodawcy w czasie
i miejscu przez niego wyznaczonym za wynagrodzeniem. Swoistość stosunku pracy wyraża się w jego cechach, które odróżniają go od stosunków cywilnoprawnych, a także zwyczajowej, okazjonalnej pomocy członków najbliższej rodziny świadczonej na rzecz określonego przedsiębiorcy, w ramach których świadczona jest praca. Do tych właściwości stosunku pracy należą: dobrowolność zobowiązania, zarobkowy charakter stosunku pracy, osobisty charakter świadczenia pracy oraz podporządkowanie pracownika co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy, wyrażające się również w możliwości wydawania pracownikowi poleceń dotyczących pracy.

Na mocy skarżonej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych zakwestionował ważność łączącej odwołujących umowy o pracę, wskazując,
że okoliczności ustalone w toku wszczętego w tej sprawie postępowania wyjaśniającego świadczą, iż celem i zamiarem stron nie była faktyczna realizacja postanowień te umowy, lecz jedynie uzyskane przez zainteresowaną statusu pracownika oraz zamierzone krótkotrwałe wykonywanie pracy
za wynagrodzeniem, które miałoby stanowić podstawę do wyliczenia zasiłków
z ubezpieczenia chorobowego. Zdaniem organu przeciętny stosunek wysokości świadczenia do zadeklarowanych składek pozostaje w oderwaniu
od ustawowych regulatorów sprawiedliwego rozłożenia świadczeń przez odniesienie do czasu opłacania składek.

Sąd Okręgowy zważył, że w uzasadnieniu skarżonej decyzji organ rentowy powołał się na obejście prawa w rozumieniu art. 58 § 1 k.c., wskazując,
że rzeczywistym celem zawarcia spornej umowy było stworzenie odwołującej warunków do uzyskania statusu pracowniczego rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych. Z kolei w odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że umowa zawarta między stronami miała charakter pozorny,
a jej celem było stworzenie pozorów wykonywania pracy w celu uzyskania przez odwołującą korzyści w postaci objęcia jej ubezpieczeniami społecznymi. Takie stwierdzenie odpowiada kwalifikowaniu umowy o pracę jako pozornej
w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. W tym miejscu należy jednak wskazać, że ta sama czynność prawna nie może być jednak równocześnie kwalifikowana jako pozorna (art. 83 § 1 k.c.) i mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2006 r.,
II PK 163/05), gdyż przepis art. 83 k.c. i art. 58 § 1 k.c. stanowią odrębne, samodzielne i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma tu niezgodność między pierwotnym aktem woli, a jego uzewnętrznieniem. Z kolei czynność prawna mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem. Obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej ,,obchodzi" go w ten sposób, że dokonuje innej niezakazanej formalnie czynności w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05; z 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04). Jeżeli umowa o pracę była wykorzystywana instrumentalnie, to niewykluczone jest jej zakwestionowanie jako podstawy (tytułu) podlegania ubezpieczeniom społecznym, nie ze względu na pozorność umowy (art. 83 k.c.), lecz ze względu na obejście prawa (art. 58 k.c.). Gdy umowa jest wykonywana przez strony,
nie można mówić o pozorności, co jednak nie wyklucza możliwości badania, czy zawarcie umowy nie zmierzało do obejścia prawa. Niezależnie od powyższego, jak wspomniano wyżej, bycie podmiotem ubezpieczenia związane jest wyłącznie z realizacją podstawowego dla stosunków tego ubezpieczenia warunku wykonywania pracy w ramach stosunku pracy. W świetle tego istotne jest więc to, czy pracownik zawierający umowę o pracę w rzeczywistości pracę taką wykonywał (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2011 r,, II UK 69/11). Stąd też podstawowe znaczenie w sprawie miało ustalenie, czy istotnie zainteresowaną i odwołującego łączył stosunek pracy w rozumieniu art. 22 k.p., bowiem to jedynie daje prawo do objęcia ubezpieczeniem społecznym z tego tytułu.

Kierując się powyższym Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe w oparciu o załączone do akt sprawy dokumenty oraz zeznania świadków i stron i na tej podstawie stwierdził, że wyrażone w skarżonej decyzji stanowisko organu rentowego co do niepodlegania przez odwołującą obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym było niezasadne. Zdaniem Sądu
w toku niniejszego postępowania strony wykazały, że przy zawieraniu umowy
o pracę w dniu 1 sierpnia 2019 r. stronom towarzyszył im cel jej rzeczywistego realizowania. Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, P. M. prowadzi działalność gospodarczą (...), w ramach której świadczył usługi w zakresie prowadzenia zajęć sportowych, głównie na rzecz (...) Klubu Sportowego (...) funkcjonującego na terenie B.. Z uwagi na objęcie funkcji prezesa ww. klubu (działającego w formie stowarzyszenia) oraz koniecznością wykonywania dodatkowych obowiązków, odwołujący zdecydował się na zatrudnienie osoby odpowiedzialnej
za prowadzenie zajęć na rzecz jego działalności. Odwołujący nawiązał kontakt
z M. S., którą znał ze studiów i która legitymowała się odpowiednimi kwalifikacjami w zakresie prowadzenia zajęć sportowych. Po ustaleniu warunków zatrudnienia odwołującej, w tym warunków płacowych, strony podpisały w dniu 1 sierpnia 2018 r. umowę o pracę. W ocenie Sądu Okręgowego zaoferowany przez strony materiał dowodowy potwierdził,
że umowa faktycznie była przez strony realizowana. Do głównych zadań odwołującej należało prowadzenie zajęć sportowych dla dzieci i młodzieży na różnych obiektach udostępnianych firmie odwołującego, w tym m. in. w sali (...) mieszczącej się w B. przy ul. (...),
którą P. M. wynajmował od P. B. (1), a także
w B. Ośrodku (...) przy ul. (...), w szkole nr (...) przy ul. (...) oraz w filii szkoły nr (...) przy ul. (...),
a w późniejszym okresie także w hali sportowej przy szkole podstawowej
w miejscowości J.. Część z zajęć miała charakter wyjazdowy i odbywała się w ramach obozów sportowych w U., a podczas tych wyjazdów – które miały miejsce w sierpniu 2019 r. i lutym 2020 r. – odwołująca była odpowiedzialna zarówno za prowadzenie zajęć, jak również opieką nad grupą dzieci. Powyższe znajduje potwierdzenie w zeznaniach świadek P. B. (2), która wynajmowała P. M. salę (...) i której dziecko uczęszczało na zajęcia organizowane w ramach jego działalności,
w tym też prowadzone przez odwołującą. Świadek zeznała, że widywała odwołującą przy prowadzeniu zajęć na przełomie września i października
2019 roku. Fakt prowadzenia zajęć potwierdziła również E. P.,
która podjęła współpracę z P. M. w listopadzie
2019 roku i która wspólnie z odwołującą od stycznia 2020 roku prowadziła zajęcia w J.. Sąd miał również na uwagę załączone do akt rentowych dokumenty w postaci dziennika zajęć pt. „(...)”, zawierającego opis programu zajęć oraz listę jego uczestników
z wyszczególnieniem ich obecności w każdym dniu, w którym zajęcia były prowadzone. Przedmiotowe dzienniki zostały opatrzone podpisem M. S., zaś P. M. potwierdził fakt ich sporządzania przez odwołującą się. Ponadto w aktach rentowych znajdują się dokumenty w postaci miesięcznych sprawozdań z realizacji programu zajęć, z którego odwołująca była rozliczana przez odwołującego się. Informacje wynikające ze wspomnianej wyżej dokumentacji korespondują przy tym z zakresem obowiązków odwołującej, zgodnie z którym miała zajmować się prowadzeniem zajęć sportowych przez 10 godzin tygodniowo. Rola M. S. nie ograniczała się przy tym jedynie do samego prowadzenia zajęć, gdyż zajmowała się również promowaniem firmy odwołującego, w tym poprzez tworzenie
i rozpowszechnianie materiałów reklamowych dotyczących oferowanych przez firmę zajęć czy też prowadzeniem mediów społecznościowych, co potwierdzają załączone do odwołania wydruki z portalu internetowego facebook.com.

W kontekście powyższego Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw
do stwierdzenia, że sporny stosunek pracy miał charakter pozorny bądź też
że zawarta przez strony umowa o pracę zmierzała do obejścia prawa. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdził, że odwołująca faktycznie wykonywała obowiązki powierzone jej w ramach zatrudnienia,
a ponadto, że ich realizacja odbywała się w ramach podporządkowania pracowniczego. Odwołująca zeznała, że konsultowała z odwołującym się harmonogramy i grafiki zajęć, pozostawała z nim w kontakcie telefonicznym,
a ponadto wydawał jej polecenia dotyczące m. in. wykonania reklamy planowanego programu zajęć lub obozu sportowego. Było przy tym bezsporne – gdyż tej okoliczności organ rentowy nie kwestionował – że odwołująca za wykonaną pracę otrzymywała wynagrodzenie. Tym samym przedstawione wyżej okoliczności pozwalały przypisać stosunkowi prawnemu łączącemu odwołujących cechy stosunku pracy. W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy, odmiennie niż dokonał tego organ rentowy w postępowaniu poprzedzającym wydanie skarżonej decyzji, uznał, iż zawarta między stronami nimi umowa o pracę była faktycznie realizowana i odbywała się w warunkach określonych w art. 22 k.p.

Jednocześnie Sąd Okręgowy nie podzielił wątpliwości organu rentowego powołanych zarówno w uzasadnieniu skarżonej decyzji, jak i na tle odpowiedzi na odwołanie. Zważyć należy, że zastrzeżenia organu rentowego wynikały przede wszystkim z braku czynnego udziału odwołującej w toku postępowania wyjaśniającego oraz nieprzedstawienia przez strony przekonywującego materiału dowodowego. W ocenie Sądu materiał dowodowy zebrany w toku niniejszego postępowania, obejmujący dowody z dokumentów, świadków
i strony pozwolił rozwiać zgłaszane przez ZUS wątpliwości. Inne kwestie,
na jakie organ rentowy zwrócił uwagę, takie jak brak zatrudnienia nowej osoby na zastępstwo odwołującej w okresie jej zwolnień lekarskich, fakt,
że odwołująca była jedynym pracownikiem odwołującego czy też powstanie niezdolności do pracy w związku z ciążą wkrótce po zawarciu umowy w ocenie Sądu nie mogły mieć decydującego charakteru dla prawidłowej oceny powstałego w wyniku umowy stosunku pracy jako tytułu pracowniczego ubezpieczeń społecznych. Przede wszystkim należy podkreślić, że odwołująca po okresie zwolnienia lekarskiego od 4 listopada 2091 r. do 21 stycznia 2020 r. powróciła do pracy i kontynuowała realizację dotychczasowych obowiązków,
o czym świadczy m. in. fakt uczestnictwa w wyjeździe na obóz w U. – gdzie pełniła rolę opiekuna i instruktora sportowego – jak również prowadzenie dodatkowych zajęć w miejscowości J.. Tym samym zatrudnienie nowego pracownika w jej miejsce należało uznać za niecelowe, tym bardziej,
że odwołująca korzystała z krótkookresowych zwolnień lekarskich, zaś cały okres niezdolności do pracy był nieznaczny (ok. 3 miesiące). W realiach niniejszej sprawy nie miało również znaczenia, że odwołująca się była jedynym pracownikiem odwołującego zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, bowiem okoliczność ta nie przeczy faktycznej realizacji tejże umowy.
Sąd ustalił przy tym, że na przełomie lat 2018-2019 P. M. współpracował z innymi instruktorami na podstawie umów zlecenia,
a ostatecznie zatrudnił w tym charakterze E. P., która zeznała,
iż pracuje u odwołującego od listopada 2019 roku. Wątpliwości Sądu nie budziło również wynagrodzenie odwołującej, którego wysokość była adekwatna do posiadanego przez nią doświadczenia zawodowego i kwalifikacji (w tym licznych uprawnień instruktorski różnych dziedzin sportowych), jak również sytuacji finansowej odwołującego.

Sąd Okręgowy nie znalazł również podstaw do przyjęcia, że zawarcie spornej umowy miało na celu stworzenia M. S. warunków do uzyskania statusu pracowniczego i w konsekwencji świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Wskazać przy tym należy, że sama chęć uzyskania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym jest zgodnym z prawem i zasadami współżycia społecznego celem zawarcia umowy o pracę, dlatego nie można przyjąć, że jeżeli stronom umowy o pracę przyświeca taki właśnie cel, to umowa o pracę jest nieważna z mocy art. 58 § 1 lub 2 k.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 grudnia 2017 r., III AUa 552/17). Takiej oceny nie zmienia fakt, że odwołująca w niedługim okresie po zatrudnieniu udała się na zwolnienie lekarskie w związku z ciążą. Wskazać należy, że samo zawarcie umowy o pracę z kobietą w okresie ciąży, choćby nawet głównym motywem tego zatrudnienia było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem, na co wielokrotnie wskazywano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, chyba że praca faktycznie nie była świadczona (zob. przykładowo wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006 r., III UK 156/05). Z zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentacji medycznej odwołującej wynikało natomiast, że odwołująca zaszła w ciążę jakiś czas po zwarciu umowy o pracę. W tym też kontekście trudno traktować zatrudnienie odwołującej jako mające na celu zagwarantować uzyskiwanie jej świadczeń z tytułu macierzyństwa. Taki cel nie jest zresztą sprzeczny z ustawą, o ile stosunek pracy jest realizowany, co jak wskazano powyżej – zostało w sprawie wykazane.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy zważył, że spornej umowie o pracę z 1 sierpnia 2019 r. nie sposób przypisać cech pozorności bądź obejścia prawa. Odwołująca wykonywała powierzone jej obowiązki zgodnie z umową,
a stosunek pracy był realizowany. Z kolei organ rentowy nie przedstawił przekonujących dowodów ani argumentów na potwierdzenie wyrażonego
w skarżonej decyzji stanowiska. Tym samym w ocenie Sądu nie zachodzą przesłanki do uznania tej umowy za pozorną, a przez to nieważną na podstawie art. 83 § 1 k.c. bądź art. 58 § 1 k.c., a w konsekwencji należało stwierdzić,
że przedmiotowa umowa stanowi tytuł podlegania przez M. S. ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu
od dnia jej zawarcia. Z tych też względów Sąd Okręgowy uznał wniesione odwołania za zasadne i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił skarżoną decyzję orzekając jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd Okręgowy rozstrzygnął o kosztach postępowania na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie obciążając organ rentowy – jako stronę przegrywającą postępowanie – kosztami zastępstwa procesowego strony odwołującej się.

SSO Renata Gąsior