Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lipca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Przemysław Majkowski

po rozpoznaniu w dniu 28 lipca 2021 r. w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa N. A. i P. A. (1)

przeciwko (...) SA z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie i odszkodowanie

1.  zasądza od pozwanego (...) SA z siedzibą w W. na rzecz powódki N. A. kwotę 50.000,00 ( pięćdziesiąt tysięcy ) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 lipca 2019 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za śmierć ojca A. A. (1),

2.  w pozostałym zakresie powództwo N. A. oddala,

3.  zasądza od pozwanego (...) SA z siedzibą w W. na rzecz powoda P. A. (1) kwotę 50.000,00 ( pięćdziesiąt tysięcy ) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za śmierć ojca A. A. (1),

4.  w pozostałym zakresie powództwo P. A. (1) oddala,

5.  zasądza od powódki N. A. na rzecz pozwanego (...) SA z siedzibą w W. kwotę 3.240,00 ( trzy tysiące dwieście czterdzieści ) złotych tytułem zwrotu części kosztów procesu,

6.  zasądza od powoda P. A. (1) na rzecz pozwanego (...) SA z siedzibą w W. kwotę 3.240,00 ( trzy tysiące dwieście czterdzieści ) złotych tytułem zwrotu części kosztów procesu,

7.  zasądza od pozwanego (...) SA z siedzibą w W. na rzecz powódki N. A. kwotę 4.560,00 ( cztery tysiące pięćset sześćdziesiąt ) złotych tytułem zwrotu części kosztów procesu,

8.  zasądza od pozwanego (...) SA z siedzibą w W. na rzecz powoda P. A. (1) kwotę 4.560,00 ( cztery tysiące pięćset sześćdziesiąt ) złotych tytułem zwrotu części kosztów procesu,

9.  nakazuje pobrać od powódki N. A. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 390,15 ( trzysta dziewięćdziesiąt 15/100) zł tytułem zwrotu obciążającej ją części wydatków w sprawie poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa,

10.  nakazuje pobrać od powoda P. A. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 390,15 ( trzysta dziewięćdziesiąt 15/100) zł tytułem zwrotu obciążającej go części wydatków w sprawie poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa,

11.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) SA z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 520,19 ( pięćset dwadzieścia 19/100) zł tytułem zwrotu obciążającej go części wydatków w sprawie poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 102/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 marca 2020 r. (data wpływu) powodowie N. A. i P. A. (1) wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. na rzecz N. A. kwoty 80.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia po śmierci osoby najbliższej (ojca) oraz kwoty 40.000,00 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 120.000,00 zł od dnia 7.07.2019 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz Powoda P. A. (1) kwoty 80.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia po śmierci osoby najbliższej oraz kwoty 40.000,00 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 120.000,00 zł od dnia 29.06.2019 r. do dnia zapłaty.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana spółka wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Dnia 28 lutego 2019 r. w miejscowości T. (gm. W.) na drodze nr (...) około godziny 1:40 doszło do zdarzenia drogowego w wyniku, którego śmierć na miejscu poniósł ojciec powodów, A. A. (2). Pojazd, którym kierował sprawca zdarzenia w dacie wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zawartej ze stroną pozwaną.

(bezsporne)

Powodowie N. A. i P. A. (1) są dziećmi zmarłego wskutek wypadku A. A.. Decyzjami ubezpieczyciela z dnia 29 maja 2019 r. oraz 6 czerwca 2019 r. P. A. (1) oraz N. A. otrzymali kwoty po 40.000,00 zł każde z nich. Na kwoty przyznane przez ubezpieczyciela składało się: po 30.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia po śmierci ojca oraz po 10.000,00 zł tytułem odszkodowania po śmierci ojca. Powodowie złożyli reklamację od wyżej wymienionej decyzji wskazując, że przyznane kwoty nie wyczerpują w pełni ich roszczeń. Ubezpieczyciel w odpowiedzi przedstawił propozycję zawarcia ugody w sprawie, która była niesatysfakcjonująca dla powodów.

(decyzje ubezpieczyciela k. 28-29, pismo k. 30, wydruk e-mail k. 31)

Ojciec powodów w chwili śmierci miał 48 lat, był wdowcem. Po śmierci zony samotnie wychowywał dwoje dzieci – obecnych powodów w sprawie. Był obywatelem Ukrainy i stale tam mieszkał. Pracował jako kierowca w transporcie międzynarodowym. Starał się zapewnić dzieciom opiekę, będąc dla nich ostoją i wzorem do naśladowania. W okresie bezpośrednio poprzedzającym wypadek wspierał finansowo córkę, studiującą w O., m. in. opłacając jej czynsz za najem mieszkania. Mieszkał wspólnie z synem P., z którym prowadził wspólne gospodarstwo domowe. Był autorytetem dla dzieci, a także wsparciem w ich codziennych problemach.

W chwili śmierci N. A. miała 20 lat, zaś P. A. (2) 26 lat. Powodowie kultywują pamięć po zmarłym ojcu, uczęszczając do cerkwi czy też dbając o jego grób. Dalej trwają w żałobie po zmarłym ojcu. P. A. (1) po śmierci ojca uczęszczał w związku z jego śmiercią do psychologa. N. A. w chwili śmierci ojca studiowała stacjonarnie na Uniwersytecie w O.. Po śmierci ojca rozpoczęła pracę w Straży Granicznej na tamtejszym lotnisku i rozpoczęła studia w formule zaocznej, co wiąże się z ponoszeniem opłat tytułem czesnego. P. A. (1) ma własną rodzinę, w której jako wzór stawia zmarłego ojca.

(pisemne zeznania powodów k. 128-129v; zeznania świadkaa A. – M. k. 130-130v)

Powyższy stan faktyczny jest w znacznej części bezsporny i został oparty
m. in. na dowodach z dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony. Zasadniczym przedmiotem sporu w niniejszym procesie była kwestia wysokości należnych stronom świadczeń tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania za śmierć ojca. Sąd ustalił jakie więzi rodzinne łączyły powodów z ojcem oraz w jaki sposób przeżyli jego śmierć w oparciu o ich zeznania złożone na piśmie oraz pisemne zeznania świadka A. M.. Za wyborem odebrania od świadka pisemnych zeznań w trybie art. 271 ¹ k.p.c. i od powodów jako ich stanowisk w sprawie przemawiały względy funkcjonalne. Są oni bowiem obywatelami Ukrainy, przebywającymi na co dzień na Ukrainie. W ocenie Sądu Okręgowego charakter niniejszej sprawy pozwalał na odebranie zeznań w formie pisemnej (po przetłumaczeniu) za w pełni wystarczający, pozwalający na uznanie takowych zeznań za w pełni wiarygodne i przydatne do rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd przyznał zeznaniom powodów i świadka pełen walor wiarygodności z uwagi na to, że były one spójne i wyczerpujące. Ponadto zeznania te nie były negowane przez stronę pozwaną. Odpowiadają one również wskazaniom doświadczenia życiowego Sądu w kontekście doznań po utracie bliskiej osoby.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

W pierwszej kolejności trzeba dla porządku wskazać, że odpowiedzialność pozwanej spółki nie budzi wątpliwości i nie była kwestionowana przez stronę pozwaną.

Z przepisu art. 436 § 1 k.c. wynika, że samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu na zasadzie ryzyka - gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny. Należy też dodać, że przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony, przy czym uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela (art. 822 § 1 i § 4 k.c.). Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu (art. 35 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych).

Zgodnie z dyspozycją przepisu art. 446 § 4 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w wyniku czynu niedozwolonego. Prawidłowa wykładnia art. 446 § 4 k.c. wymaga przede wszystkim podkreślenia, że roszczenie oparte na tym przepisie jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia zmierzającego do naprawienia szkody majątkowej, opartego na treści art. 446 § 3 k.c. Zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. nie jest bowiem zależne od pogorszenia sytuacji życiowej osoby bliskiej w wyniku śmierci bezpośrednio poszkodowanego, lecz ma na celu złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego tą śmiercią, a także niesienie pomocy członkom rodziny tej osoby w dostosowaniu się do zmienionej sytuacji życiowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2013 r., IV CSK 87/13, LEX nr 1383297).

Zgodnie z prezentowanym w orzecznictwie stanowiskiem na rozmiar krzywdy, o której mowa w art. 446 § 4 k.c., mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny, cierpienia psychiczne, spadek sił życiowych, przyspieszenie rozwoju choroby, uczucie smutku, tęsknoty, żalu, poczucie osamotnienia, utrata wsparcia, rady, towarzystwa, niemożność odnalezienia się w nowej sytuacji, zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny, pozbawienie osobistych starań rodziców o utrzymanie i wychowanie dziecka, poczucie sieroctwa, niższej wartości wobec rówieśników, zachwianie poczucia bezpieczeństwa, pogorszenie ogólnej sytuacji życiowej dziecka

(patrz wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10; 10 maja 2012 r., IV CSK 416/11; 20 grudnia 2012 r., IV CSK 192/12; 7 marca 2014 r., IV CSK 374/13;27 czerwca 2014 r., V CSK 445/13; 17 kwietnia 2015 r., III CSK 173/14).

Ustawodawca nie wskazuje zasad ustalania wysokości omawianego zadośćuczynienia, ale nie oznacza to, że w niniejszej sprawie powinno posiłkować się poglądami wypracowanymi w judykaturze na tle stosowania art. 445 k.c. Doniosłości nabierają tu takie okoliczności jak przede wszystkim, jak: stopień bliskości osoby uprawnionej względem zmarłego, wiek uprawnionego, intensywność więzi między nim a zmarłym, skala bólu i cierpień przeżywanych przez uprawnionego, stopień negatywnego wpływu śmierci osoby najbliższej na życie uprawnionego. W rezultacie w sprawach o zadośćuczynienie pieniężne na podstawie art. 446 § 4 k.c. indywidualizacja ocen w zakresie dotyczącym rozmiaru krzywdy i wysokości zadośćuczynienia musi doznawać ograniczeń. W przypadkach, w których stopień bliskości osoby uprawnionej względem zmarłego jest taki sam, wiek uprawnionego podobny, podobna intensywność więzi między uprawnionym a zmarłym, podobna skala przeżywanego bólu i cierpień przez uprawnionego, podobny stopień negatywnego wpływu śmierci osoby najbliższej na życie uprawnionego, powinny być zasądzane podobne kwoty tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek śmierci osoby najbliższej.

Należy zaznaczyć, że zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która nie zależy
od statusu materialnego pokrzywdzonego. Jedynie zatem rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar. Przesłanka „przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa” ma więc charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2002 r., IV CKN 1266/00 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10). Istotnym kryterium wymiaru należnego powodom zadośćuczynienia nie może być okoliczność, że zamieszkują na stałe w kraju, w którym stopa życiowa mieszkańców jest niższa niż w kraju, w którym doszło do wypadku i którego prawo jest stosowane celem ustalenia wysokości należnych im świadczeń (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2019 r., IV CSK 45/18, LEX nr 2654517). Sąd Okręgowy nie aprobuje zatem stanowiska strony pozwanej, jakoby fakt zamieszkiwania przez powodów na Ukrainie miał mieć istotny wpływ na (niższy) wymiar należnego im zadośćuczynienia za śmierć ojca wskutek wypadku drogowego na terytorium Rzeczypospolitej.

Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki, przy uwzględnieniu wszystkich istotnych w sprawie okoliczności mających wpływ na rozmiar cierpień i sytuację powodów po śmierci A. A. (1), należało uznać, iż powodom należy się stosowne zadośćuczynienie. Nie ulega wątpliwości, że krzywda wywołana śmiercią ojca jest jedną
z najbardziej dotkliwych z uwagi na rodzaj i siłę więzi rodzinnych oraz rolę pełnioną w rodzinie. W rozpoznawanej sprawie krzywda jest tym bardziej dotkliwa, że śmierć A. A. (1) nastąpiła nagle i nieoczekiwanie w wypadku komunikacyjnym, bez przyczynienia się ofiary i dotknęła osoby mu najbliższe. Powodowie być może mogli jeszcze przez kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat cieszyć się z obecności ojca w ich życiu, oczekiwać wsparcia emocjonalnego i pomocy z jego strony. Z tych wszystkich względów powodowie bardzo cierpieli, nadal towarzyszy im uczycie smutku i żalu. Uczucia te potęguje fakt, że powodowie mieli z ojcem dobre relacje, a ich więzi rodzinne były bardzo bliskie – szczególnie wobec wcześniejszej śmierci ich matki.

Uwzględniając zatem rozmiar wstrząsu psychicznego, którego doznali powodowie po śmierci ojca, rozmiar cierpienia, bólu i stopnia osamotnienia po utracie osoby najbliższej, więzi łączącej powodów ze zmarłym oraz wpływu jego śmierci na ich obecne życie, Sąd uznał, że powodom należy się zadośćuczynienie w wysokości po 80.000,00 zł w stosunku do każdego z nich. Sąd nie różnicował przyznanego zadośćuczynienia, gdyż krzywda powodów nie różni się ze względu na rolę, jaką w życiu każdego z nich odgrywał ojciec. Ponadto skutki jego śmierci i odczuwanie ich przez każdego z powodów są tożsame i dają się wyrazić kwotą we wskazanej wysokości u każdego z nich. Biorąc pod uwagę wypłatę na etapie postępowania likwidacyjnego na rzecz powodów kwot po 30.000,00 zł, Sąd zasądził na podstawie art. 446 § 4 k.c. na rzecz zarówno P. jak i N. A. kwoty po 50.000,00 zł, o czym orzeczono w punktach 1 i 3. wyroku.

Należy w tym miejscu stwierdzić, że zadośćuczynienia w tych właśnie kwotach stanowią ekonomicznie odczuwalną wartość, ale jednocześnie utrzymane
są w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Kompensują doznaną przez powodów krzywdę, przedstawiają dla nich ekonomicznie odczuwalną wartość, nie są również rażąco wygórowane i nie prowadzą do nieuzasadnionego przysporzenia w ich majątku. Trzeba jeszcze dodać, że co prawda powodowie po śmierci ojca odczuwali ból i cierpienie, które bardzo trudne jest do wyobrażenia, a tym bardziej do wycenienia, jednak pomimo doznanych cierpień odnajdują się oni w nowej rzeczywistości – uczą się, pracują. Tym samym żądania powodów ponad zasądzone kwoty zadośćuczynień, jako wygórowane i nieznajdujące potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym, podlegały oddaleniu, o czym Sąd orzekł, jak w punkcie 2 i 4 wyroku. Sąd oddalił również powództwo powodów w zakresie żądanych odszkodowań za pogorszenie się sytuacji życiowej wskutek śmierci ojca. Powodowie nie wykazali w sposób należyty takowych okoliczności. Co więcej, jak już wspomniano, zgromadzony materiał dowodowy wskazuje na to, że zarówno P. A. (2) jak i N. A. odnaleźli się w rzeczywistości po śmierci ojca. P. ma własną rodzinę, zaś N. godzi studiowanie z pracą w Straży Granicznej w O..

Kwoty zadośćuczynienia na rzecz powodów zasądzono z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, jak w pkt 1 i 3 wyroku, na podstawie art. 481 k.c. w zw. art. 476 k.c. Już bowiem w decyzjach z dnia 29 maja 2019 r. (dot. P. A. (1)) i 6 czerwca 2019 r. (dot. N. A.) ubezpieczyciel uznał swoją odpowiedzialność co do zasady a zatem już następnego dnia pozostawał w zwłoce, zatem należało zasądzić odsetki zgodnie z żądaniem zawartym w pozwie – odpowiednio od 29 czerwca 2019 r. (pkt 3. wyroku) i 7 lipca 2019 r. (pkt 1. wyroku), bowiem dopiero o zasądzenie odsetek od tych dat wnioskowali powodowie w pozwie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Każdy z powodów wygrał proces w około 40%, wobec czego powodowie są odpowiedzialni za powstałe koszty procesu w 60%. W związku z powyższym każdy z powodów jest zobowiązany zapłacić pozwanemu kwotę 3.240,00 zł (5.400 zł x 60%) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego, o czym orzeczono w punktach 5 i 6 wyroku. Pozwany z kolei jest odpowiedzialny za 40% powstałych kosztów procesu, wobec czego winien zapłacić każdemu z powodów po 2.160 zł (5.400 zł x 40%) tytułem kosztów zastępstwa prawnego oraz kwotę 2400 zł (6000 zł x 40%) tytułem części opłaty poniesionej przez powodów – łącznie kwoty po 4.560,00 zł, o czym orzeczono w punktach 7 i 8 wyroku. Wynagrodzenia radców prawnych występujących w procesie ustalono w oparciu o § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

W toku postępowania powstały również wydatki na wynagrodzenie tłumacza poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Sieradzu w kwocie łącznej 1.300,47 zł. Kierując się art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c. Sąd nakazał zatem pobrać od każdego z powodów na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 390,15 zł tytułem zwrotu obciążającej ich części wydatków poniesionych w sprawie ([1.300,47 zł x 60%] / 2) zaś od pozwanego kwotę 520,19 zł (1.300,47 zł x 40%) o czym orzeczono w punktach 9-11 wyroku.

Z tych wszystkich względów, orzeczono jak w sentencji wyroku.