Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 14 listopada 2019 r. Sąd Rejonowy w Skierniewicach oddalił powództwo Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w B. przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydentowi Miasta S. o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł powód, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie na podstawie aktu notarialnego, że działka nr (...) jest własnością Skarbu Państwa oraz, że powód nie wykazał w postępowaniu swojego interesu prawnego.

W konsekwencji podniesionych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez stwierdzenie, że działka jest własnością powoda a interes prawny został udowodniony, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i nie zasługiwała na uwzględnienie.

Tytułem wstępu stwierdzić należy, że Sąd Odwoławczy w całości podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, przyjmując je za własne i czyniąc integralną częścią poniższych rozważań. W konsekwencji, Sąd drugiej instancji nie widzi konieczności ich ponownego, szczegółowego przytaczania.

Zarzut sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy ocenił jako nietrafny.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że wbrew zapatrywaniu powoda, okoliczność własności spornej działki nie została ustalona przez Sąd Rejonowy na podstawie aktu notarialnego, lecz odpisu zwykłego księgi wieczystej nr (...), prowadzonej przez Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Skierniewicach, czemu Sąd dał wyraz w treści uzasadnienia.

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2204) domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Domniemanie to ma charakter domniemania prawnego o prawie. Wniosek tego domniemania wyraźnie ograniczony jest tylko do sytuacji prawnej osoby wpisanej w księdze wieczystej. Obalenie domniemania prawnego polega na udowodnieniu, że rzeczywisty stan faktyczny lub prawny jest inny, niż wskazany we wniosku domniemania. Dla obalenia domniemania można korzystać z wszelkich środków dowodowych, jednak do obalenia domniemania dochodzi wtedy, gdy dają one podstawę do niewątpliwego ustalenia stanu faktycznego lub prawnego innego od wskazanego we wniosku domniemania. Nie dochodzi więc do obalenia domniemania, gdy przedstawione przeciwdowody wywołują jedynie wątpliwości co do zgodności wniosku domniemania ze stanem faktycznym lub prawnym. Przemawia za tym funkcja domniemań prawnych polegająca między innymi na stanowczym rozstrzyganiu przypadków wątpliwych.

Natomiast opisane w art. 189 k.p.c. powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa, może być uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z nich określana jest jako przesłanka skuteczności, druga zaś - zasadności powództwa. Obie muszą być spełnione by powództwo mogło zostać uwzględnione. Z uwagi na wyprzedzający w stosunku do przesłanki zasadności charakter interesu prawnego, powinien on być poddany badaniu w pierwszej kolejności, a stwierdzenie jego braku daje wystarczającą podstawę do oddalenia powództwa, w istocie czyniąc bezprzedmiotową pozostałą analizę. Trzeba przy tym zaznaczyć, że uznanie interesu prawnego za materialnoprawną przesłanką powództwa powoduje, że sąd ma obowiązek badania z urzędu, czy istnieje on w danej sprawie, zarówno na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego, jak i apelacyjnego (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 kwietnia 2020 r., I ACa 622/18, LEX nr 3044775).

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy zachodzi niepewność prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych. Niepewność ta może być wynikiem kwestionowania prawa lub kwestionowania stosunku prawnego. Aby powód skutecznie mógł powołać się na interes prawny, winien wykazać, że powództwo o ustalenie jest jedynym i niezbędnym środkiem ochrony jego praw, a oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między nim a pozwanym, w następstwie których, sytuacja prawna stron zostanie jednoznacznie określona. W przypadku natomiast, gdy ochrona ta może być w całości zapewniona przez innego rodzaju środki prawne, interes prawny nie istnieje (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 15 stycznia 2021 r., I ACa 780/19, LEX nr 3112840). Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Warszawie z wyroku z dnia 29 września 2020 r. (V ACa 78/20, LEX 3144348), wskazując, że nie ma interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c., ten kto może poszukiwać ochrony prawnej w drodze innych dalej idących powództw, zmierzających bezpośrednio do osiągniecia pożądanego przez niego skutku.

W niniejszej sprawie powód nie obalił domniemania prawnego z art. 3 u.k.w.h. odnośnie treści księgi wieczystej (...), a której treść wskazuje na przysługującą Skarbowi Państwa własność działki nr (...). Wbrew zarzutom apelacji, powód przedstawionymi dowodami nie wykazał przy tym, aby miał interes prawny w ustaleniu istnienia prawa.

Przedstawione przez powoda dowody w ramach powództwa o ustalenie, w ocenie Sądu Okręgowego, nie dały podstaw do uwzględnienia żądania pozwu. Załączone odpisy i kopie dokumentów mogły jedynie wywołać wątpliwości co do stanu prawnego działki nr (...), jednakże nie uzasadniały przyjęcia, że doszło do skutecznego przeniesienia własności nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) i w konsekwencji zmiany właściciela. Podkreślić w tym miejscu należy, że art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece przewiduje możliwość wystąpienia z roszczeniem o usunięcie niezgodności w przypadku niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawny. Zatem powód dysponuje środkami prawnymi, które mogą zmierzać do pożądanego skutku.

Konkludując, stwierdzić należy, że wywiedziona przez powoda apelacja nie zawierała zarzutów, mogących podważyć trafność rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego, w związku z czym, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.