Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Balion – Hajduk

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 stycznia 2022 r. w Gliwicach

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w B.

przeciwko L. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 18 maja 2021 r., sygn. akt II C 315/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Magdalena Balion – Hajduk

Sygn. akt: III Ca 585/21

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 18 maja 2021r. Sąd Rejonowy w Gliwiccah oddalił powództwo (...) S.A. w B. i zasądził od powódki na rzecz pozwanej L. K. 3600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwana L. K. zawarła z powodową spółką w dniu 6 sierpnia 2019r. r. umowę pożyczki nr (...), na mocy której udzielono pozwanej pożyczki w wysokości 20 000 zł.

Zgodnie z umową całkowita kwota do zapłaty miała wynieść 46 440 zł, zaś kwota udzielonej pożyczki wyniosła 20 000zł i taka kwota została faktycznie wypłacana pozwanej, zaś pozostałe 20 000 zł obejmowała kwoty kosztów należnych powódce. Pożyczka podlegała oprocentowaniu wg stałej stopy oprocentowania w wysokości 9,91 % rocznie, na kwotę kosztów składały się opłata przygotowawcza 129zł, wynagrodzenie prowizyjne 17 571 zł oraz wynagrodzenie z tytułu przyznania Twojego pakietu 2300 zł. Całkowity koszt pożyczki wynosił 26 440 zł, a (...) 90,33 %. Pożyczka miała zostać spłacona w 36 równych ratach po 1290 zł każda od 16 września 2019 roku do 16 sierpnia 2022 roku. W celu zabezpieczenia wykonania pozwana podpisała weksel in blanco. Umowa została zawarta przez pozwaną jako konsumenta zaś powódka działała jako przedsiębiorca w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. 19 maja 2020 roku powódka wezwała pozwaną do zapłaty 2492 zł z tytułu 2 zaległych rat, a pismem z 17 czerwca 2020 roku dokonała wypowiedzenia umowy pożyczki z wezwaniem do wykupu weksla z zachowaniem trzydziestodniowego terminu wypowiedzenia umowy. W wypowiedzeniu powódka wyliczyła zobowiązanie pozwanej na 36 320,24 zł na co złożyły się 36 240 zł z tytułu niespłaconej pożyczki i 80,34 zł z tytułu umownych odsetek. Sąd Rejonowy wskazał, iż pomimo że powódka swoje pierwotne roszczenie wywodziła z weksla, nie wyklucza to badania treści stosunku podstawowego, który weksel zabezpiecza. Sąd uznał, że ze względu na stwierdzoną wadliwość umowy pożyczki nie zaistniały warunki do wypełnienia weksla i przedstawienia go pozwanej do wykupu.

Sąd Rejonowy jako podstawę prawną wskazał art. 359 § 1 k.c. oraz 58 § 1 k.c., wskazując iż w jego ocenie zabiegiem dokonanym w celu obejścia prawa - przepisów o maksymalnych odsetkach kapitałowych - posłużyła się powódka, ustalając wysokość części poza pozakodeksowych kosztów kredytu - wynagrodzenia prowizyjnego i opłaty Twój pakiet sposób w jaki nie odpowiadały one rzeczywistym kosztom. Nie było sporu co do wysokości odsetek kapitałowych na wysokość 9,91 % w stosunku rocznym, co nie przekracza wysokości maksymalnych odsetek kapitałowych. Powódka w piśmie z 8 kwietnia 2021 roku wskazała, że na kwotę prowizji 17 571 zł składały się 3800 tytułu 19 % podatku CIT od pozakodeksowych kosztów pożyczki, na które składają się opłata przygotowawcza, wynagrodzenie prowizyjne oraz opłata za Twój pakiet, wynagrodzenie za pośrednictwo w zawieraniu umowy, które wynosi 5 lub 2,5 % całkowitej kwoty do zapłaty, w niniejszej sprawie 1161 zł. Nadto wedle powódki w poczet wynagrodzenia prowizyjnego należy wliczyć koszt pozyskania kapitału pożyczek - kwota kapitału jest każdorazowo pożyczana przez powódkę i obciążona 8,9 % stopą zwrotu. Sąd Rejonowy stwierdził, iż twierdzenia te nie zostały przez powódkę wykazane. Jeśli zaś chodzi o zaliczenie w poczet prowizji wynagrodzenia pośrednika to zgodnie z wzorem załącznika nr 1 do umowy pośrednictwa wynagrodzenie przysługuje pośrednikowi jako procent od całkowitej kwoty do zapłaty, co oznacza, że w poczet wynagrodzenia prowizyjnego wchodziłoby również wynagrodzenie pośrednika, co świetle postanowień załącznika prowadzi do tego, że częścią podstawy do wyliczenia wynagrodzenia byłoby jego wynagrodzenie. Co więcej, pomimo że dane pośrednika są znane powódka nie wskazała, jakie konkretne wynagrodzenie w związku z zawarciem umowy, której dotyczy pozew otrzymał pośrednik. Niewiarygodne są również twierdzenia powódki, że podatek CIT podwyższa wysokość wynagrodzenia prowizyjnego.

Sąd Rejonowy uznał, że postanowienia umowy w zakresie dotyczącym wynagrodzenia prowizyjnego służyły jedynie obejściu przepisów o maksymalnych odsetkach kapitałowych, a tym samym w mocy art. 58 § 1 k.c. były nieważne. Prowizja winna służyć pokryciu kosztów związanych z zawarciem konkretnej umowy i być adekwatna do kwoty udzielonej pożyczki.

Także postanowienia dotyczące Twojego pakietu Sąd Rejonowy uznał jako służące obejściu przepisów o odsetkach maksymalnych. Twój pakiet obejmował uprawnienia do odroczenia, do obniżenia rat, przyspieszonej wypłaty lub pakiet powiadomienia SMS-owe dla klienta i kosztował 2300 zł. Sąd Rejonowy ponadto podniósł, że nawet jeśliby uznać, że postanowienia umowy co do Twojego pakietu nie byłyby nieważne, to należałoby przyjąć, że stanowiły one klauzule abuzywne, albowiem nie zostały uzgodnione z konsumentem w sposób indywidualny i ukształtowały obowiązki pożyczkobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumenta. Kwota 2300 zł nie była adekwatna do uprawnień, jakie nabywa konsument wskutek skorzystania z Twojego pakietu, kwota ta znacząco przekraczała wartość odsetek za opóźnienie płatności rat, które musiałoby zapłacić powódka, gdyby nie skorzystała z odroczenia lub obniżenia raty w ramach Twojego pakietu. Postanowienia te jako abuzywne nie wiążą konsumenta z mocy art. 385 ¹ § 2 k.c.

Stwierdzenie nieważności, a ewentualnie abuzywności części umowy winno się przykładać na wysokość raty pożyczki. Skoro pożyczka spłacana byłaby przez 36 miesięcy to nie można było uznać że, w dalszym ciągu rata wynosi 1290 zł. Pozwana dokonała przeliczenia rat w piśmie z 4 maja 2021r. Uznając że kwota pożyczki wynosi 20 000 zł, oprocentowanie 9,91 %, przy czym do pożyczki należałoby liczyć również opłatę przygotowawczą 129 zł, tym samym zgodnie z umową w zakresie w jakim postanowienia umowy są ważne pożyczka była spłacana w 36 ratach, z czego wysokość rat wynosiłaby około 600 zł. Dlatego skoro pozwana wpłaciła dotychczas 9030 z, to zgodnie z tym wyliczeniem należało uznać, że kwota ta obejmowała w istocie 15 pełnych rat, zważywszy na harmonogram spłat pożyczki. Pomijając nieważne postanowienia umowy pozwana na dzień wezwania i wypowiedzenia umowy nie pozostawała w zwłoce ze spłatą pożyczki i brak było przesłanek do wypowiedzenia umowy.

Powódka w apelacji zarzuciła :

- naruszenie art. 10 ustawy z 38 kwietnia 1936 roku prawo wekslowe w związku z art. 48 ustawy prawo wekslowe i art. 6 k.c. przez przyjęcie, iż ciężar dowodu w niniejszej sprawie spoczywał na stronie powodowej w sytuacji, gdy powództwo zostało oparte na podstawie weksla in blanco, tym samym sprawa niniejsza nosiła charakter sprawy wekslowej powodując, iż obowiązek udowodnienia niezgodności z deklaracją wekslową oraz nieistnienia zobowiązania bądź wykazania, że zobowiązanie to nie opiewa na kwotę wskazaną w treści weksla zgodnie z zawartym przez strony porozumieniem obarcza stronę pozwaną,

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego polegający na błędnym przyjęciu przy ocenie stanu faktycznego, że dowody przedłożone przez powódkę nie wykazują skutecznego wypowiedzenia umowy,

- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że powódka nie miała możliwości wezwania pozwanej do zapłaty i nie miała możliwości wypowiedzenia umowy,

– naruszenie art. 359 § 1 w związku z pkt 1.2 umowy pożyczki przez przyjęcie, że powódce nie należą się odsetki umowne w pełnej wysokości,

- naruszenie art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim przez jego niezastosowanie i przyjęcie, że wysokość prowizji, opłaty za Twój pakiet nie jest dopuszczalne, gdy łączna kwota powyższych kosztów wraz z opłatą przygotowawczą nie przekracza limitu wskazanego w art. 36a ustawy,

- naruszenie art. 58 § 1, 2 i 3 k.c. w związku z 353 ¹ k.c. i 5 k.c. i 385 ¹ k.c. przez błędne zastosowanie i nie uwzględnienie powództwa w całości.

Powódka wniosła o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów za obie instancje ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Pozwana wniosła o oddalenie w apelacji i zasądzenie kosztów procesu, wnosząc również o przeprowadzenie dowodu z oświadczenia o kredycie darmowym z 23 lipca 2022r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd odwoławczy w całości podziela ustalenia Sądu pierwszej instancji oraz przyjętą podstawę prawną rozstrzygnięcia obszernie cytowaną w pierwszej części uzasadnienia i unikając zbędnych powtórzeń przyjmuje je za własne. Podniesione zarzuty w apelacji nie są trafne.

Niniejszy proces miał charakter procesu wekslowego, do którego, w zakresie skutków materialnoprawnych mają zastosowanie szczególne rygory ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe ( Dz. U. z dnia 11 maja 1936 r., Nr 37, poz. 282).

Pozwana podniosła zarzuty dotyczące prawidłowości wypełnienia weksla, niezgodnie z treścią zobowiązania, w konsekwencji czego Sąd Rejonowy ocenił łączący strony stosunek podstawowy.

Odpowiedzialność pozwanej względem powoda wynika z ustawy o kredycie konsumenckim (Dz.U.2011.126.715), w której przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia kredytu konsumentowi, w zw. z art. 720 k.c., z którego wynika obowiązek zwrotu przez pożyczkobiorcę otrzymanych sum.

Obowiązek zwrotu przez pozwaną kwoty pożyczki, wynikający wprost z przepisu art. 720 k.c. nie budzi zastrzeżeń co do zasady, Sąd Rejonowy prawidłowo jednak uznał, że nie zostały spełnione warunki do wypowiedzenia umowy, a żądana kwota jest niezgodna z rzeczywistym zadłużeniem pozwanej, tym samym weksel został wypełniony w sposób nieprawidłowy.

Pozwanej udzielono pożyczki w kwocie 20 000zł, do której doliczono pozostałe koszty w postaci opłaty przygotowawczej 129zł, wynagrodzenia prowizyjnego 17 571zł oraz wynagrodzenia z tytułu przyznania Twojego pakietu 2300zł .

Zgodzić należy się z Sądem pierwszej instancji, że motywem działania powódki było osiągniecie wyższego zysku, aniżeli wynikający z pobrania odsetek, nawet maksymalnych. Wliczenie wartości opłat i prowizji do kwoty pożyczki miało stworzyć wrażenie, że powstała w ten sposób suma jest głównym świadczeniem pozwanego i jako takie nie obejmuje je kontrola pod kątem niedozwolonych postanowień umownych w trybie art. 385 ¹ i nast. k.c. Przepisy te wyłączają spod kontroli Sądu w indywidualnej sprawie postanowienia odnoszące się do głównych świadczeń stron, którym w umowie pożyczki jest zwrot jej przedmiotu.

Powódka nie wykazał, że postanowienia umowy dotyczące opłat były indywidualnie negocjowane z pozwaną, nie przedstawiła żadnych dowodów na okoliczność tego, że indywidualnie uzgadniała z pozwaną warunki umowy pożyczki.

Postanowienia umowy należało ocenić przez pryzmat regulacji zawartej w art. 385 ¹ kodeksu cywilnego, co też uczynił Sąd Rejonowy,

W umowie zastrzeżono zarówno oprocentowanie pożyczki jaki i naliczenie prowizji. Oprocentowanie stanowi wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, natomiast pobranie wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie niewiele niższej od udzielonej pożyczki stanowi wyłącznie dodatkowe źródło zysku przedsiębiorcy i nie znajduje podstawy prawnej.

W takim stanie faktycznym prowizji nie można uznać za świadczenie główne, a co za tym idzie takie umowne postanowienie podlega ocenie w trybie art. 385 ¹ i nast. k.c. Obciążenie pozwanej prowizją za udzielenie pożyczki w wysokości 17 571zł, kształtowało jej obowiązki niezgodnie z dobrymi obyczajami, nadto naruszało rażąco interesy pozwanego jako konsumenta, dlatego Sąd Rejonowy zasadnie uznał to postanowienie umowne za nie wiążące dla pozwanej.

Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim dopuszczają możliwość naliczenia prowizji za udzielenie pożyczki, ale nie może to następować w sposób dowolny, w oderwaniu od kosztów jakie faktycznie poniosła powódka w związku z udzieleniem konsumentowi pożyczki.

Powódka nie wykazała jakie były koszty rozpatrzenia wniosku, przygotowania i zawarcia umowy kredytowej, według jakich kryteriów prowizja została ustalona. Podobnie należy ocenić postanowienia umowy dotyczące Twojego Pakietu , których koszt wyniósł 2300zł. Uprawnienia wynikające z Twojego Pakietu nie mogą rodzić tak wysokich kosztów, ustalona opłata nie jest adekwatna do przyznanych uprawnień i stanowi nieuzasadniony pozaodsetkowy zysk przedsiębiorcy.

Sąd Okręgowy, mając powyższe na uwadze uznał apelację za nieuzasadnioną i na mocy art. 385 k.p.c. apelację oddalił oraz na mocy art. 98 k.p.c. zasądził od powódki na rzecz pozwanej koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym w kwocie 1800 zł.

SSO Magdalena Balion – Hajduk