Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2021 roku

Sąd Okręgowy w Świdnicy Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Jacek Szerer

Protokolant : Magdalena Paruch

po rozpoznaniu w dniu 23 sierpnia 2021 roku w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. O.

przeciwko M. O.

o zapłatę

I.  powództwo oddala;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt IC 476/21

UZASADNIENIE

Powód Z. O. wniósł o zasądzenie od pozwanej M. O. na swoją rzecz kwoty 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 8 lutego 2021 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, iż strony są spadkobiercami zmarłych K. O. (1) i W. O. (1), którzy byli ich rodzicami. Wskazał, że postanowieniem z dnia 1 grudnia 2020 roku Sąd Rejonowy w (...) w sprawie sygn. akt I Ns 115/20 stwierdził, że spadek po W. O. (1) na podstawie ustawy nabyły jej dzieci : W. O. (2), J. K., J. L., K. O. (2) oraz wnuczka A. A. - każdy po 1/5 części spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Zarzucił, że spadkodawcy nie pozostawili testamentu, a jeszcze za życia darowali pozwanej M. O. działkę wraz z zabudowaniami, powód zaś został pominięty. Zaznaczył, że nie został wydziedziczony, nie zrzekł się dziedziczenia, nie został uznany za niegodnego dziedziczenia ani nie odrzucił spadku. Przedmiotową nieruchomość stanowi działka budowlana o powierzchni 2,14 ha wraz z zabudowaniami, której wartość szacunkowa stanowi kwotę 1.500.000 zł - 2.000.000 zł. Wskazywał, że Urząd Miasta i O. w przeprowadzonych przetargach sprzedaje działki budowlane

0 powierzchni 10a za kwotę 70:000 - 80.000 zł, zatem mając na uwadze wysokość
należnego powodowi zachowku przy uwzględnieniu, że wartość spadku wynosi około
1:000.000 zł - wynosi 100.000 zł.

Pozwaną M. O. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Uzasadniając swoje stanowisko kwestionowała powództwo tak co do zasady jak

1 wysokości. Przyznała, że jest właścicielką spornej nieruchomości, którą otrzymała od
rodziców na mocy umowy darowizny z dnia 25 września 2003 roku. Nieruchomość ta
znajduje się od lasem, w odległości około 3km od zabudowań miejskich i stanowi
gospodarstwo rolne zabudowane budynkiem mającym przeszło 100 lat, który znajduje się
w bardzo złym stanie technicznym. Zarzuciła, że wartość nieruchomości podawana przez

powoda jest znacząco zawyżona, zaś sam powód nie zaoferował na tę okoliczność
żadnego dowodu potwierdzającego wartość przedmiotowej nieruchomości w wysokości
przez niego deklarowanej, nie wystąpił także z wnioskiem o dopuszczenie dowodu z opinii
rzeczoznawcy majątkowego. Dodatkowo pozwana zarzuciła, że nie należy do kręgu
spadkobierców po zmarłej W. O. (1) albowiem odrzuciła ona spadek po matce,
zaś przy obliczaniu zachowku do spadku nie dolicza się darowizn dokonanych przed
więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób
niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Zarzuciła, że powód zatem
nie może dochodzić od pozwanej zachowku po zmarłej matce, skoro nie jest ona
spadkobiercą, a darowizna poczyniona została przed więcej niż dziesięciu laty.
Wskazywała nadto, że powód nabył spadek po zmarłym ojcu w części 3/20, a dodatkowo
podała, że wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania,
zaś według cęn z chwili ustalania zachowku. W chwili dokonania darowizny nieruchomość
była nieruchomością rolną z zabudowaniami, a zatem nie sposób porównywać stanu
prawnego tejże do działek budowlanych i ich cen wynikających z ogłoszonych przetargów
przez Gminę. W chwili darowizny nieruchomość miała przeznaczenie rolne i według tego
stanu należałoby obliczyć wysokość zachowku. Pozwana zarzuciła, że sporna
nieruchomość w dalszym ciągu stanowi gospodarstwo rolne. Podała, że od chwili
darowizny poczyniła ona na nieruchomości liczne nakłady finansowe, jednakże w dalszym
ciągu budynek pozostaje w bardzo złym stanie technicznym i wymaga kapitalnego
remontu. ,

Niezależnie od powyższych zarzutów pozwana wskazała, że dochodzone przez ppwoda roszczenie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Argumentowała, żejest najmłodsza z (...)rodzeństwa i to ponad 30 lat temu rodzice podjęli decyzję, źętp ona zostanie przy nich i będzie im pomagała i kierując się tym wybrali jej kierunek dalszej edukacji i wysłali ją dci technikum(...), po ukończeniu którego powróciła do domu i pomagała rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa. Pozostałe rodzeństwo wyprowadziło się z domu i założyło własne rodziny, a rodzice pomagali im w wychowaniu wnuków. Ostatecznie też w (...) roku darowali pozwanej sporną nieruchomość i nikt nie zgłaszał wówczas żadnych zarzutów. Wskazywała, że w 2006 roku doszło między stronami i rodzicami do konfliktu, w wyniku którego powód i ojciec stron zostali skazani przez Sąd Rejonowy w (...). Od tego momentu powód nigdy nie odwiedził domu rodzinnego, nie ukrywał też swojej niechęci do pozwanej i rodziców. Nie interesował się stanem zdrowia rodziców, nie rozmawiał z nimi, nie pozwalał członkom najbliższej rodziny

utrzymywać z nimi jakiegokolwiek kontaktu, nie wziął udziału w pogrzebie matki, nie znał nawet daty jej śmierci.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód oraz pozwana są dziećmi K. i W. O. (3).

dowód:

-

odpis skrócony aktu urodzenia powoda, k. 20,

-

odpis skrócony aktu urodzenia pozwanej, k. 19,

-

zeznaniaświadka K. O. (2), k. 145 i e-protokół,

Spadkodawcy mieli (...)dzieci, pozwana była ich najmłodszym dzieckiem. Jeszcze w czasie, gdy pozwana była kilkuletnim dzieckiem, rodzice zdecydowali, że gdy osiągnie pełnoletniość zostanie przy nich, by się nimi opiekować i pomagać im w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, którego byli właścicielami. Kierując się tym ustaleniem dbali o uzyskanie przez pozwaną odpowiedniego wykształcenia pozwalającego na przekazanie jej posiadanego przez nich gospodarstwa rolnego w trybie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników. Pozwana ukończyła technikum (...).

dowód:

-zeznania świadka K. O. (2), k. 145 i e-protokół,

-

zeznania świadka S. Ł., k. 145v. i e-protokół,

-

zeznania świadka T. Ł., k. 146 i e-protokół,

-

przesłuchanie powoda, k. 146v. i e-protokół,

-

przesłuchanie pozwanej, k. 146v. i e-protokół, .

Plany K. i W. O. (3) były znane wszystkim pozostałym dzieciom. Żadne z nich nie kwestionowało decyzji rodziców. W chwili jej podjęcia starsze rodzeństwo było dorosłe, założyło własne rodziny i wyszło z domu pozostawiając opiekę nad rodzicami

pozwanej. Rodzice stron wymagali opieki już od 2000 roku.

dowód :

-

zeznania świadka K. O. (2), k. 145 i e-protokół,

-

zeznania świadka S. Ł., k. 145v. i e-protokół,

-

zeznania świadka T. Ł., k. 146 i e-protokół,

-

zeznania świadka A. H., k. 146 i e-protokół,
-zeznania świadka K. B., k. 146 i e-protokół,

-

przesłuchanie powoda, k. 146v. i e-protokół,

-

przesłuchanie pozwanej, k. 146v. i e-protokół,

Umową darowizny z dnia 25 września 2003 roku zawartą w Kancelarii Notarialnej w K. przed notariuszem U. Ś. (Rep.(...))

K. O. (1) i W. O. (1) darowali swojej córce M. O.

-

w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników

-

nieruchomość rolną z zabudowaniami, położoną w (...), składającą się z działki
nr (...) obręb S., o powierzchni 2,1358 ha, dla której Sąd Rejonowy
w K. prowadził księgę wieczystą KW nr (...). Z dniem zawarcia umowy K.
i W. O. (1) zaprzestali prowadzenia działalności rolniczej. Jednocześnie pozwana
ustanowiła na rzecz K. i W. O. (1) dożywotnią i nieodpłatną
służebność mieszkania, składającą się z jednego pokoju środkowego na piętrze budynku
mieszkalnego z używalnością kuchni i łazienki.

dbwód:

- kserokopia aktu notarialnego - urnowy darowizny z dnia 25 września 2003r, Rep. A(...)
k. 42-43,

: - zawiadomienie Sądu Rejonowego w(...) z dnia 20 listopada 2003 roku o dokonaniu wpisu w księdze wieczystej KW nr (...), k. 44,

- wypis z księgi wieczystej (...), k. 3 -14,

Z czasem między członkami rodziny zaczęło dochodzić do nieporozumień i kłótni. Powód skonfliktował się z pozwaną, w obronie której stanęła matka stron. Przed Sądem Rejonowym w (...) toczyło się postępowanie karne przeciwko K. O. (1) o czyn z art. 263 § 2 k.k. i art. 207 § 1 k.k. Wyrokiem z dnia 1 czerwca 2010 roku Sąd Rejonowy w (...) w sprawie sygn. akt II K 171/08 uznał oskarżonego K. O. (1) za winnego m.in. tego, że w dniu 15 października 2007 roku w(...) znieważył M. O. w ten sposób, że użył wobec niej słów wulgarnych i obelżywych, tj. czynu z art. 216 § 1 k.k. i wymierzył mu za to karę 2 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym oraz za winnego tego, że w okresie od 1993 roku do dnia 4 lutego 2007 roku kilkukrotnie znieważył M. O. w ten sposób, że użył wobec niej słów wulgarnych i obelżywych, tj. czynu z art. 216 § 1 k.k. i na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 k.k. postępowanie karne o te czyny

umorzył.

dowód :

-

częściowo przesłuchanie powoda, k. 146v. i e-protokół,

-

akta Sądu Rejonowego w(...) sygn. akt II K 171/08 - w szczególności wyrok z dnia 1 czerwca
2010r. - w załączeniu,

Od tego momentu relacje w rodzinie uległy znaczącemu pogorszeniu, wielokrotnie dochodziło do kłótni i awantur. Powód miał pretensje do matki, że w trakcie sprawy karnej zeznawała przeciwko ojcu. Od tego momentu jego relacje z matką były sporadyczne.

dowód:

-

zeznania świadka S. Ł., k. 145v. i e-protokół,

-

częściowo przesłuchanie powoda, k. 146v. i e-protokół,

W miejscu zamieszkania pozwanej miały miejsce interwencje policji, w 2017 roku były dwie interwencje w dniach 27 grudnia 2017 roku oraz 29 grudnia 2017 roku. Funkcjonariusze udzielili asysty przy wydawaniu przedmiotów K. O. (1), który zamierzał zamieszkać u swojej córki w (...).

dowód:

- pismo KP w P. z dnia 23 lipca 2021 r., k. 143,

Od 2011 roku konkubent pozwanej wyjeżdżał do pracy zarobkowej na terenie (...). Zdarzało się, że pozwana wraz:,z córką jeździła do niego. Od 2017 roku matka stron wymagała jednak pomocy i dpieki, która początkowo świadczył jej mąż K. O. (1). Z uwagi na fakt, iż ojciec stron opuścił swoją żonę i zamieszkał u drugiej z córek, pozwana zabrała matkę do (...), gdzie przebywała z nią do połowy 2019 roku. Wówczas bowiem zmarł konkubent pozwanej J. A. i pozwana wraz z córką oraz chorą matką wróciła z(...) do Polski.

dowód:

- przesłuchanie pozwanej, k. 146v. i e-protokół,

K. O. (1) zmarł w dniu (...) roku. W. O. (1) zmarła w dniu (...) roku. Powód nie uczestniczył w ceremonii pogrzebowej swojej matki. Pozwana, z uwagi na konieczność sprawowania nieustannej opieki nad chorą

matką, nie wzięła udziału w ceremonii pogrzebowej ojca.

dowód:

-

zeznania świadka S. Ł., k. 145v. i e-protokół,

-

przesłuchanie pozwanej, k. 146v. i e-protokół,

Pozwana w dniu 5 marca 2020 roku w Kancelarii Notarialnej w K. przed notariuszem U. M. złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku po swojej matce W. O. (1), oświadczając że poza nią do kręgu spadkobierców należą : Z. O., J. K., S. L. i K. O. (2) oraz że

posiada ona jedno dziecko-A. A..

dowód:

- kserokopia aktu notarialnego - protokołu przyjęcia oświadczenia o odrzuceniu spadku z dnia
5 marca 2020r., Rep. A(...), k. 45 - 47,

Postanowieniem z dnia 22 września 2020 roku Sąd Rejonowy w (...) w sprawie sygn. akt I Ns 114/20 stwierdził, że spadek po K. O. (1) zmarłym w dniu(...) roku w P. - Z. stale zamieszkałym w (...) na

podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyła jego żona W. O. (1) w 1/4 części oraz dzieci: Z. O., J. K., S. L., K. O. (2) oraz M. O., każde po 3/20 części spadku.

Sąd Rejonowy w (...) postanowieniem z dnia 1 grudnia 2020 roku w sprawie sygn. akt I Ns 115/20 stwierdził, że spadek po W. O. (1) zmarłej w dniu (...) roku w N. ostatnio stale zamieszkałej w(...) na podstawie ustawy nabyły jej dzieci: Z. O., J. K., S. L., K. O. (2) oraz jej wnuczka A. A. - każdy po 1/5 części spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

dowód:

-

odpis postanowienia Sądu Rejonowego w (...) z dnia 22 września 2020r., sygn. akt I Ns
114/20, k. 22,

-

odpis postanowienia Sądu Rejonowego w (...) z dnia 1 grudnia 2020r., sygn. akt I Ns 115/20,
k.21, '. ' ■ , • ■ ■• ; ■ ' ■•■■■ ■■ ■ ■■ ■•

Działka o numerze ewidencyjnym (...) obręb S. (...) miasto S. w „Miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego miasta S." ućhwijortyrft przez Radę Miejską w (...) Uchwałą nr (...) z dnia 30 stycznia 2004, ogłoszoną w Dzienniku Urzędowym Województwa (...) nr 44 z dnia 9 marca 2004 roku, poz. (...) jest przeznaczona w części na zabudowę mieszkaniową i usługowy na cele sanatoryjno - uzdrowiskowe, leczniczo - rehabilitacyjne, w części zaś na zabudowę wiejską związaną ż produkcją rolną.

dowód:

- wypis nr (...) z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta S. z dnia
3 lutego 2021 r.,k. 15-18,

Pismem z dnia 29 grudnia 2020 roku powód skierował do pozwanej propozycję ugody domagając się zapłaty na swoją rzecz kwoty 100.000 zł tytułem zachowku. W odpowiedzi na powyższe pozwana pismem z dnia 4 stycznia 2021 r. odmówiła zapłaty powyższej kwoty.

Wobec stanowiska pozwanej powód, pismem z dnia 8 stycznia 2021 r,. skierował do pozwanej przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 100.000 zł.

dowód:

-

propozycją ugody z dnia 29 grudnia 2020r.,k. 23,

-

pismo pozwanej do powoda z dnia 4 stycznia 2021 r., k. 24,

-

przedsądowe wezwanie do zapłaty z dnia 8 stycznia 2021 r., k. 25,

Działka nr (...) należąca do pozwanej to grunty rolne zabudowane, pastwiska trwałe oraz grunty orne.

\ ::

dowód:

-wypis z rejestru gruntów z dnia 18 października 2013r, k. 53,

Dom posadowiony na działce pozwanej jest w złym stanie technicznym. Pozwana od daty darowizny poczyniła na nieruchomości liczne nakłady finansowe w wysokości kilkudziesięciu tysięcy złotych. W 2019 roku zaciągnęła na ten cel pożyczkę u swojej siostry, którą do chwili obecnej spłaca, a środki otrzymane z tego tytułu przeznaczyła na remont pomieszczenia kuchennego oraz instalacji, wymieniła również dach na budynku. Około 2015 roku pozwana zrobiła oczyszczalnię, wymieniła ogrzewanie. W chwili obecnej niezbędne jest przeprowadzenie odwodnienia. Pozwana nie otrzymuje środków unijnych, albowiem nie potrafiła przygotować wniosku o ich otrzymanie.

dowód:

-zdjęcia, k. 54-66,101,

-

potwierdzenia przekazania środków finansowych za roboty budowlane, k. 67 - 68,

-

paragony i faktury, k. 69 -100,

-

zeznania świadka S. Ł., k. 145v. i e-protokół,

-

zeznania świadka T. Ł., k. 146 i e-protokół, ,

-

zeznania świadka A. H., k. 146 i e-protokół,

-

przesłuchanie pozwanej, k. 146v. i e-protokół,

Powód utrzymuje się ze świadczenia emerytalnego, które otrzymuje w kwocie 1.900 zł miesięcznie. Bezsporne

Pozwana pracuje dorywczo w (...) w okresie wakacji, jej małoletnia córka otrzymuje świadczenie rentowe po zmarłym ojcu w kwocie 1.100 zł miesięcznie, pozwana pobiera także świadczenie wychowawcze w ramach rządowego programu „Rodzina 50Ó+" praż świadczenia rodzinne i wychowawcze.

.. dowód: ......... -...■. . . ■.;,- '.. .,'. ...■.-,.■ .. .

- przesłuchanie pozwanej, k. 146v. i e-protokół,

Sąd zważył, co następuje :

Powództwo podlegało oddaleniu.

W myśl art. 991 § 1 k.c, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału, czyli tzw. zachowek. Zgodnie żart. 993 k.c. przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku darowizny uczynione przez spadkodawcę.

Istnieje zatem podstawa prawna, na której powód może dochodzić roszczenia.

Wartość nieruchomości, którą pozwana otrzymała od rodziców, powód oszacował na podstawie wielkości nieruchomości i możliwości wyodrębnienia na niej działek budowlanych o wartości 70 - 80 tys. zł. Zgodnie z treścią art, 995 § 1 k.c. wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. W chwili zawierania umowy darowizny nieruchomość stanowiła nieruchomość rolną z zabudowaniami, nie można więc ustalać wartości na podstawie abstrakcyjnych działek budowlanych i ich cen z przetargów ogłaszanych przez Gminę. W 2004 roku miała miejsce zmiana planu zagospodarowania przestrzennego, jednak nieruchomość nadal stanowi gospodarstwo rolne, co wynika z wypisu z rejestru gruntów.

Pozwana w odpowiedzi na pozew domagała się oddalenia powództwa oraz obciążenia powoda kosztami procesu. Pozwana zarzuciła, że roszczenie z jakim występuje powód pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i stanowi nadużycie prawa powoda - w rozumieniu art. 5 k.c.

Treść zasad współżycia społecznego nie jest zdefiniowana w przepisach prawa. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że są to reguły postępowania odwołujące się do społecznie uznanych wartości. Chodzi zarówno o normy moralne, jak i obyczajowe. Należy każdorazowo odnieść się do realiów danej sprawy, by ocenić czy w określonym przypadku doszło do nadużycia prawa. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego ż 19 maja 1981 r. (III CZP 18/81) po rozważeniu sytuacji majątkowej i osobistej zobowiązanego do zapłaty zachowku i uprawnionego do zachowku, sąd może dojść do przekonania, że w konkretnych okolicznościach danej sprawy żądanie zapłaty pełnej należności z tytułu zachowku pozostawałoby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i wobec tego na podstawie art. 5 k.c. może obniżyć wysokość kwoty zasądzanej z tytułu zachowku. W orzecznictwie' zaprezentowany został także podgląd, iż „zastosowanie art. 5 k.c nie może udaremniać celów przepisów o zachowku, a odwołanie do zasad współżycia społecznego winno raczej służyć ochronie zobowiązanego do zachowku w sytuacji, gdy jego wysokość będzie nadmierna (por. A. Szpunar glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1981 r., III CŻP 18/81, NP 1983, nr 2, s. 94 i nast.). Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 27 marca 2013 r. (I ACa 892/12, LEX nr 1353836) stosowanie art. 5 k.c. do instytucji zachowku, jakkolwiek nie jest ex legę wyłączone, jednak może nastąpić w sytuacjach skrajnie rażącego zachowania uprawnionego względem spadkodawcy, bądź tak drastycznej sytuacji zobowiązanego, iż

wykonanie uprawnienia do zachowku naraziłoby go na skrajny niedostatek bądź niesprawiedliwość. Okoliczności, które mogą powodować, że żądanie zapłaty zachowku stanowi nadużycie prawa, muszą układać się „na linii" uprawniony do zachowku -spadkobierca. Natomiast o wystąpieniu nadużycia prawa nie będą mogły decydować okoliczności w płaszczyźnie uprawniony do zachowku - spadkodawca. Okoliczności występujące na linii uprawniony - zmarły spadkodawca nie są oczywiście pozbawione znaczenia. Jednak mogą zostać uwzględnione tylko jako dodatkowe, potęgujące stan sprzeczności z kryteriami nadużycia prawa (J. T., Wysokość zachowku a problem nadużycia prawa - art. 5 k.c. Glosa do wyroku SN z dnia 7 kwietnia 2004r., (V CK 215/03).

Pozwana otrzymała nieruchomość od rodziców, ponieważ była najmłodszym dzieckiem, chcieli ją w ten sposób zabezpieczyć na przyszłość. Jako jedyna pozostawała w domu rodzinnym, kontynuowała edukację w wybranym przez ojca kierunku, by móc zgodnie z przepisami prawa przejąć gospodarstwo rolne. Rodzeństwo wiedziało

0 darowiźnie i nikt nie sprzeciwił się tej decyzji. Pozwana mieszkała z rodzicami
w darowanej nieruchomości, była ustanowiona dożywotnia i nieodpłatna służebność
mieszkania na ich rzecz. Od daty darowizny pozwana poczyniła liczne nakłady na
nieruchomość, ponieważ była ona w bardzo złym stanie. Budynek nadal wymaga
kapitalnego remontu. Pozwana opiekowała się matką, która poważnie chorowała, była
osobą leżącą i potrzebowała pomocy przy wszystkich czynnościach. W ostatnich latach
życia matka stron wymagała szczególnej opieki, dlatego pozwana zabrała ją do(...),
gdzie ona i jej partner mogli zagwarantować godne warunki. Po nagłej śmierci partnera,
pozwana została sama z obowiązkami, małoletnią córką i chorą matką. Jako wiarygodne
Sąd ocenił zeznania świadków, którzy potwierdzili, że pozwana dokładała największych
starań przy opiece nad matką oraz dbała o stan nieruchomości. Obecnie pozwana nie jest
w dobrej sytuacji finansowej, utrzymuje się głównie z zasiłków, może podjąć pracę tylko
w okresie wakacyjnym, kiedy jej małoletnia córka, którą wychowuje samotnie, ma
zapewnioną opiekę. Jej majątek stanowi nieruchomość, którą otrzymała w darowiźnie od
spadkodawców i która stanowi podstawę ustalenia zachowku.

Nie można tracić z pola widzenia istotnej okoliczności, że rodzina była skłócona przez wiele lat. Powód nie odwiedzał domu rodzinnego, nie zajmował się gospodarstwem, nie pomagał pozwanej w sprawach związanymi z rodzicami, był do nich wrogo nastawiony, nie angażował się w opiekę nad matką choć było to konieczne. W sposób długotrwały

1 uporczywy nie wykazywał zainteresowania sprawami matki. Świadomie zerwał z nią

kontakt, nie reagował na próby pogodzenia się, nie miał do niej szacunku, .Wypowiadał się o niej bardzo negatywnie, nie był obecny na pogrzebie i twierdził, że W. O. (1) nie jest jego matką. Powód jest wdowcem, ma emeryturę w wysokości 1.900 zł i zna sytuację finansową pozwanej.

W orzecznictwie wskazuje się, że w sprawie o zachowek zakres stosowania art. 5 k.c. powinien być szczególnie wąski, ponieważ istotą prawa do zachowku jest urzeczywistnienie obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich bliskich. Oddalenie żądania zasądzenia zachowku (lub jego obniżenie) w oparciu o przepis art. 5 k.c. jest możliwe jedynie wyjątkowo, w przypadku zaistnienia rażącego naruszenia przez osobę dochodzącą zachowku zasad współżycia społecznego. Sąd przyjął, że w niniejszej sprawie można uznać stosowanie przepisu art. 5 k.c. Uprawniony do zachowku nie interesował się spadkodawcami, nie utrzymywał kontaktów z matką, a ciężar jej utrzymania, pomocy w chorobie spoczywał na pozwanej. Powodowi można przypisać rażąco niestosowne zachowanie względem matki. Ważny jest również fakt, iż pozwana ma niskie dochody, a budynek na darowanej nieruchomości służy pozwanej i jej małoletniej córce do zaspokojenia niezbędnych potrzeb mieszkaniowych.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w punkcie I wyroku.

Orzeczenie o kosztach oparto o przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Wobec oddalenia powództwa, powód jako przegrywający sprawę obowiązany jest zwrócić pozwanej poniesione przez nią koszty, na które składają się koszty zastępstwa procesowego w kwocie 5.400 zł oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa.