Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20.04.2020r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonej – J. M. prawa do świadczenia uzupełniającego z tego względu, że komisja lekarska ZUS nie uznała jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji.

W odwołaniu złożonym w tut. Sądzie ubezpieczona opisała stan swojego zdrowia i wniosła o zmianę tej decyzji poprzez przyznanie jej prawa do wnioskowanego świadczenia, ponieważ jest niezdolna do samodzielnej egzystencji i z tego tytułu pobiera rentę socjalną oraz ma orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym.

W odpowiedzi na odwołanie, pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Pobierająca rentę socjalną ubezpieczona – J. M. w dniu 10.12.2019r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniosek o świadczenie uzupełniające.

Świadczenie to przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji (art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 31.07.2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji – tekst jednolity: Dz. U. Z 2020r., 1936)

Ustalenia niezdolności do samodzielnej egzystencji na zasadach i z trybie określonym w ustawie z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2020r./53) dokonuje lekarz orzecznik ZUS, a po wniesieniu sprzeciwu, względnie podniesieniu zarzutu wadliwości, komisja lekarska ZUS. W związku z tym, w dniu 9.04.2020r. wydała ona stosowne orzeczenie, w którym nie uznała ubezpieczonej za niezdolną do samodzielnej egzystencji. To orzeczenie stało się podstawą do wydania zaskarżonej decyzji.

Przedmiotem sporu pomiędzy stronami okazał się być stan zdrowia J. M. w kontekście ustalenia jej niezdolności do samodzielnej egzystencji. Rzeczą Sądu było przeprowadzenie postępowania dowodowego i dlatego – postanowieniem z dnia 16 lipca 2020r. – Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych: neurologa, laryngologa, psychiatry oraz psychologa w celu stwierdzenia, czy stan zdrowia ubezpieczonej czyni ją niezdolną do samodzielniej egzystencji? Czy doszło u niej do naruszenia sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się, komunikację, robienie zakupów, załatwienie spraw w urzędzie? Jeżeli tak, to jaka jest data powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji? Czy ma charakter trwały, czy okresowy i na jaki okres? J. schorzenia i dlaczego powodują tę niezdolność? Czy podstawą stwierdzonej niezdolności do samodzielnej egzystencji były te same dowody, którymi dysponował organ rentowy w postępowaniu administracyjnym, czy też dokumentacja medyczna złożona po wydaniu decyzji przez ZUS? Zadaniem biegłych było również ustosunkowanie się do orzeczenia lekarza orzecznika ZUS i komisji lekarskiej ZUS. Sąd upoważnił biegłych do przybrania lekarzy innych specjalności, gdyby wymagały tego względy orzecznicze.

Biegły lekarz sądowy z zakresu otolaryngologii, rozpoznawszy u J. M. niedosłuch zmysłowo nerwowy obustronny stopnia głębokiego, nie stwierdził u niej niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Zespół biegłych w swojej opinii z dnia 6.05.2021r. stwierdził u ubezpieczonej organiczne zaburzenia nastroju i osobowości, niedosłuch obustronny głęboki oraz migrenę

Dokonując oceny stanu zdrowia ubezpieczonej biegli wyprowadzili zgodny wniosek o jej okresowej niezdolności do samodzielnej egzystencji..

Pismem z dnia 22.07.2021r. pozwany organ rentowy, powołując się na stanowisko komisji lekarskiej ZUS, wniósł zastrzeżenia do tej opinii. Konkretnie zakwestionował uznanie J. M. za niezdolną do samodzielnej egzystencji, albowiem ma ona ustalony okresowy umiarkowany stopień niepełnosprawności, że nie jest bezradna, nie ma objawów wytwórczych, otępienia, ani też myśli czy czynów sulcydialnych.

W dniu 4.10.2021r. zespół biegłych lekarzy sądowych wydał opinię uzupełniającą, w której podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Według Sądu, opinia zespołu biegłych lekarzy sądowych, w tym również opinia uzupełniająca, zasługuje na przyjęcie jej za wiarygodny dowód właściwej kwalifikacji zdrowotne J. M.. Została sporządzona przez specjalistów adekwatnych do jej schorzeń, którzy przekonywająco uzasadnili swoje stanowiska, a logiczne wnioski ich opinii oparte były na starannej ocenie dokumentacji lekarskiej.

Jej mocy dowodowej nie podważyły kolejne zastrzeżenia pozwanego organu rentowego z dnia 3.11.2021r., które sprowadziły się do stwierdzenia, że opinia uzupełniająca nie przekonała komisji lekarskiej ZUS gdyż nie dopatruje się w zaburzeniach psychicznych ubezpieczonej niezdolności do samoegzystencji.

Sąd nie podzielił tych zastrzeżeń, gdyż – jak wynika z opinii biegłych – aktualny stan J. M. powoduje jej całkowitą niezdolność do pracy i do samodzielnej egzystencji. Wymaga ona stałej opieki innych osób. Jakkolwiek nie jest ona bezrada (może podejść do toalety, spożywać posiłki), to jednak nie jest w stanie samodzielnie zrobić zakupów, załatwiać spraw w urzędach, czy zaspokajać swoich potrzeb zdrowotnych. Ma problemy z orientacją w terenie. Co ważne, biegli podkreślili, że w przypadku ubezpieczonej, jej stan umysłowy wespół z chorobami towarzyszącymi tj. migreną z aurą i głębokim niedosłuchem, stanowi kluczową przeszkodę do samodzielnego wypełnienia wielu czynności. Obniżony poziom funkcjonowania poznawczego objawia się rozdrażnieniem, płaczem w sytuacji niepewności, stresu i frustracji. Choroby i związany z nimi brak kompetencji powoduje zmiany w osobowości, a w szczególności obniżenia samooceny, poczucia własnej wartości, poczucia sprawczości i podmiotowości. Występują u niej zaburzenia snu i łaknienia.. Wymaga długotrwałej, całodobowej, stałej opieki, pomocy, wsparcia, spokoju

Jakkolwiek orzeczenie o stopniu niepełnosprawności ubezpieczonej z konkluzją o niepełnosprawności w stopniu okresowo umiarkowanym, nie wiąże Sądu co do oceny stanu jej zdrowia, to jednak jest to istotna informacja, jest do dowód, który musi być brany pod uwagę z urzędu zarówno przez biegłych, Sąd, jak i komisję lekarską ZUS. Co ważne, biegli powołali się na ograniczenia ubezpieczonej, wskazane w tym orzeczenie, a mianowicie stałe korzystanie z leków, niemożność pozostawania bez opieki w miejscu pobytu, wykazywanie agresji lub autoagresji (co najmniej kilka razy w miesiącu) oraz poruszanie się w przestrzeni publicznej samodzielnie, ale z ograniczeniami.

Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczają w szczególności: obowiązek wyprowadzenia przez sąd z zebranego materiału dowodowego wniosków logicznie prawidłowych (zgodnych z zasadami logicznego rozumowania), ramy proceduralne (ocena dowodów musi respektować pewne warunki określone przez prawo procesowe, w szczególności art. 227-234 kpc), wreszcie poziom świadomości prawnej sędziego oraz dominujące poglądy na sądowe stosowanie prawa. Swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna także uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguł logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i – ważąc jej moc i wiarygodność – odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r. II UKN 685/98 OSNAPiUS 2000 Nr 17, poz. 655).

Sąd nie znalazł żadnych podstaw by kwestionować rzetelność i prawidłowość opinii zespołu biegłych lekarzy sądowych i dlatego przyjął ją za podstawę wyrokowania, uznając ją za bardziej wiarygodny dowód w sprawie, niż orzeczenie komisji lekarskiej ZUS.

Zajmując stanowisko w przedmiocie wniosku pozwanego organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii drugiego zespołu biegłych, wskazać należy, że o ewentualnym dopuszczeniu takiego dowodu nie może decydować wyłącznie wniosek strony, lecz zawarte w rym wniosku uwagi i argumenty podważające miarodajność dotychczasowej opinii. W przeciwnym wypadku, wniosek taki musi być uznany za zmierzający wyłącznie do nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu, co winno skutkować jego pominięciem (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 5 czerwca 2002r. III AUa 811/02 OSA 2003/9/35).

Jak już wskazano wyżej, Sąd uznał, że wniosek pozwanego organu rentowego z dnia 3.11.2021r. miał taki właśnie charakter.

W tym stanie rzeczy, Sąd uznał zaskarżona decyzję za wadliwą i – na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc – orzekł, jak, w pkt 1 sentencji wyroku.

W pkt 2 sentencji wyroku Sąd – zgodnie z treścią art. 118 1a cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS – z urzędu musiał orzec o odpowiedzialności, bądź nieodpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Analiza porównawcza części medycznej akt rentowych z treścią opinii biegłych lekarzy sądowych pozwoliła Sądowi na wniosek, że zespół biegłych nie dysponował żadnymi nowymi dowodami leczenia ubezpieczonej

Oznacza to, że przyczyną, dla której uzyskała ona prawo do dochodzonego świadczenia dopiero w następstwie wyroku wydanego w niniejszej sprawie, nie były nowe dowody, nowe okoliczności, do których organ rentowy nie mógłby się ustosunkować, a jedynie odmienna ocena stanu zdrowia ubezpieczonej.

Cyt. przepis art. 118 ust. 1 ustawy z 17.12.1998r. określa moment, od jakiego organ rentowy musi wydać decyzję w sprawie o świadczenie. Jest nim wyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Może nim być wpływ orzeczenia organu odwoławczego, ale tylko wówczas, gdy organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie tej ostatniej, niezbędnej do wydania decyzji okoliczności.

J. M. spełniała wszystkie warunki niezbędne do przyznania jej prawa do świadczenia uzupełniającego i dlatego – w ocenie Sądu – konsekwencje wydania decyzji z przekroczeniem w/w terminu pozwany organ rentowy musi ponieść.

Nieprawidłowe działanie komisji lekarskiej ZUS, wyrażające się w nietrafnym orzeczeniu o braku u ubezpieczonej zdolności do samoegzystencji, jest okolicznością, za którą Zakład ponosi odpowiedzialność, skoro jedynie z tej przyczyny doszło do odmowy przyznania jej prawa do dochodzonego świadczenia.

Zgodnie z art. 148 ¹ § 1 k.p.c. sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Zdaniem Sądu w przedmiotowej sprawie wystąpiły przesłanki określone w tym przepisie uzasadniające wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym, ponieważ po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłych i przedstawienia stanowiska przez jedną ze stron, przeprowadzenie rozprawy nie było konieczne

SSO Ewa Krakowska