Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem – częściowym z dnia 23 sierpnia 2018r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie z wniosku M. O. z udziałem J. O. (1), L. C., D. R., Skarbu Państwa i Miasta Ł. o stwierdzenie nabycia spadku po R. O., S. I. O., Izraelu M. O., H. O., R. B., J. B. (1), D. B., P. B., M. B., C. Tyli B., S. T. B., M. Aronie B., O. B., C. B. i B. B. (2):

1.  stwierdził, że spadek po R. O. z domu R., córce E. i S., zmarłej w dniu 20 września 1932 roku w Ł., ostatnio stale zamieszkałej w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

2.  stwierdził, że spadek po S. I. O., synu G. i R., zmarłym w dniu 25 stycznia 1934 roku w Ł., ostatnio stale zamieszkałym w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

3.  stwierdził, że spadek po C. Tyli B. z domu O., córce G. i R., zmarłej w dniu 1 stycznia 1941 roku, ostatnio stale zamieszkałej w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

4.  stwierdził, że spadek po R. B., córce H. i C., zmarłej w dniu 1 stycznia 1931 roku, ostatnio stale zamieszkałej w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

5.  stwierdził, że spadek po P. B., synu H. i C., zmarłym w dniu 1 stycznia 1932 roku, ostatnio stale zamieszkałym w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

6.  stwierdził, że spadek po M. N. B., synu H. i C., zmarłym w dniu 1 stycznia 1933 roku, ostatnio stale zamieszkałym w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

7.  stwierdził, że spadek po B. B. (2), córce M. (M.) i B., zmarłej w dniu 31 grudnia 1946 roku, ostatnio stale zamieszkałej w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

8.  stwierdził, że spadek po C. B., synu H. i C., zmarłym w dniu 31 grudnia 1946 roku, ostatnio stale zamieszkałym w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

9.  stwierdził, że spadek po M. Aronie B., synu H. i C., zmarłym w dniu 31 grudnia 1946 roku, ostatnio stale zamieszkałym w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

10.  stwierdził, że spadek po O. B., synu H. i C., zmarłym w dniu 31 grudnia 1946 roku, ostatnio stale zamieszkałym w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

11.  stwierdził, że spadek po S. T. B., córce H. i C., zmarłej w dniu 31 grudnia 1946 roku, ostatnio stale zamieszkałej w Ł., na podstawie ustawy nabył Skarb Państwa w całości;

12.  stwierdził, że spadek po Izraelu M. O., synu S. i C., zmarłym w dniu 14 września 1977 roku w B. A., ostatnio stale zamieszkałym w B. A., na podstawie ustawy nabyli: żona H. O. z domu E. (córka S. i M.) oraz synowie M. I. O. (syn Izraela i H.) i J. O. (1) (syn Izraela i H.), po 1/3 części;

13.  stwierdził, że spadek po H. O. z domu E., córce S. i M., zmarłej w dniu 22 października 2002 roku w B. A., ostatnio stale zamieszkałej w B. A., na podstawie ustawy nabyli synowie: M. I. O. (syn Izraela i H.) i J. O. (1) (syn Izraela i H.), po 1/2 części.

Sąd Rejonowy wskazał, że:

M. I. O. wystąpił do tutejszego Sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po R. B., J. B. (1), D. B., P. B., M. B., C. Tyli B., S. T. B., M. Aronie B., O. B., C. B. i B. B. (2) – ostatnio stale zamieszkałych w Ł.. Wnioskodawca wskazał, że spadek po każdym z wyżej wymienionych spadkodawców nabyli jego najbliżsi żyjący w dacie otwarcia spadku krewni – na podstawie przepisów Kodeksu N. obowiązujących w dacie otwarcia spadku.

Jako uczestnika postępowania M. I. O. wskazał swojego brata – J. O. (1). Wnioskodawca oświadczył ponadto, że w skład spadku po wyżej wymienionych osobach wchodzą udziały we współwłasności nieruchomości położonej w Ł..

M. I. O. w dniu 14 lutego 2014 roku wystąpił ponadto do tutejszego Sądu z odrębnym wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po R. O., S. I. O., Izraelu M. O. i H. O., przy czym jako uczestnika postępowania wskazał J. O. (1). Wnioskodawca podał, że dwaj pierwsi z wyżej wymienionych spadkodawców ostatnio przed śmiercią zamieszkiwali w Ł., natomiast Izrael O. i H. O. zamieszkiwali w Argentynie, przy czym Izrael O. posiadał obywatelstwo polskie – wnioskodawca podał także, że w skład spadku po wyżej wymienionych osobach wchodzi udział we współwłasności nieruchomości położonej w Ł..

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po S. I. O. został pierwotnie wyłączony do odrębnego rozpoznania.

Postanowieniem z dnia 3 grudnia 2014 roku połączono prowadzoną pod sygn. akt II Ns 492/14 sprawę o stwierdzenie nabycia spadku po R. O., Izraelu M. O. i H. O. do wspólnego rozpoznania z wyżej wskazaną sprawą o stwierdzenie nabycia spadku po R. B. i innych spadkodawcach, prowadzoną pod sygn. akt II Ns 491/14.

Sprawa o stwierdzenie nabycia spadku po S. I. O. była kolejno zarejestrowana pod sygn. akt I Ns 298/14 i II Ns 1647/14, a następnie postanowieniem z dnia 12 czerwca 2014 roku została połączona do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą niniejszą o sygn. akt II Ns 491/14.

Postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2014 roku wezwano do udziału w sprawie niniejszej D. R. i L. C. – osoby wskazane we wniosku M. O. jako następcy prawni R. (R.) R. z domu O.. Uczestniczkom tym doręczono odpisy wniosku wraz ze zobowiązaniem do wskazania w terminie 1 miesiąca pełnomocnika do korespondencji w Polsce - z uwagi na brak wskazania tego rodzaju pełnomocnika, na podstawie art. 1135 ⁵ § 2 k.p.c. dalszą korespondencję dla tych osób pozostawiono w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia.

Odpis wniosku złożonego w niniejszej sprawie doręczono także uczestnikowi J. O. (1) ze zobowiązaniem do wskazania w terminie 1 miesiąca pełnomocnika do korespondencji w Polsce - z uwagi na brak wskazania tego rodzaju pełnomocnika, na podstawie art. 11355 § 2 k.p.c. dalszą korespondencję dla wyżej wskazanego uczestnika pozostawiono w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia.

W toku postępowania dokonano ogłoszeń o toczącym się postępowaniu, w wyniku których nie zgłosili swojego udziału w sprawie żadni nowi uczestnicy.

Postanowieniem z dnia 12 marca 2018 roku wezwano do udziału w sprawie niniejszej Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta Ł. i Wojewodę (...), Miasto Ł. oraz B. B. (3), K. K. i A. B. (1).

Na rozprawie w dniu 18 kwietnia 2018 roku Skarb Państwa – Prezydent Miasta Ł. wystąpił o stwierdzenie nabycia spadku po tych spadkodawcach, którzy zmarli w okresie do 31 grudnia 1946 roku, przez Skarb Państwa – z uwagi na przyjęcie, że spadki po tych osobach stanowiły tzw. spadki bezdziedziczne w rozumieniu przepisów Kodeksu N..

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 21 czerwca 2018 roku wyłączono do odrębnego rozpoznania i rozstrzygnięcia wniosek M. O. o uchylenie uznania za zmarłego D. B..

Postanowieniem z dnia 2 lipca 2018 roku zwolniono o udziału w sprawie w charakterze uczestników B. B. (3), K. K. i A. B. (1).

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 23 sierpnia 2018 roku wyłączono do odrębnego rozpoznania i rozstrzygnięcia wniosek M. O. o uchylenie uznania za zmarłego J. B. (1) oraz zawieszono postępowanie w sprawie w zakresie dotyczącym stwierdzenia nabycia spadku po D. B. i J. B. (1), a ponadto oddalono w pozostałym zakresie wniosek M. O. o zawieszenie postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. O. z domu R. zmarła w dniu 20 września 1932 roku w Ł. – w dacie śmierci była wdową.

Prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wydanym w sprawie o sygn. akt I Ns 900/08 w dniu 7 czerwca 2010 roku w sprawie z wniosku Skarbu Państwa uznano za zmarłe następujące osoby, ostatnio stale zamieszkałe w Ł., oznaczając datę ich śmierci na dzień 31 grudnia 1946:

- S. T. B., córkę H. L. i C. z domu O.,

- M. A. B. (2), syna H. L. i C. z domu O.,

- O. B., syna H. L. i C. z domu O.,

- C. B., syna H. L. i C. z domu O.,

- B. B. (2), córkę M. (M.) N. i B. G.,

- B. G. B., córkę L. i B. (osoba ta była wcześniej żoną M. N.).

Z kolei prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wydanym w sprawie o sygn. akt II Ns 2790/08 w dniu 12 kwietnia 2013 roku w sprawie z wniosku Skarbu Państwa z udziałem M. O. uznano za zmarłe następujące osoby, ostatnio stale zamieszkałe w Ł.:

- C. T. B. z domu O., córkę G. i R. (oznaczając datę jej śmierci na 1 stycznia 1941 roku),

- M. N. B., syna H. L. i C. z domu O. (oznaczając datę jego śmierci na 1 stycznia 1933 roku),

- J. B. (1), syna H. L. i C. z domu O. (oznaczając datę jego śmierci na 1 stycznia 1931 roku),

- D. B., syna H. L. i C. z domu O. (oznaczając datę jego śmierci na 1 stycznia 1931 roku),

- P. B., syna H. L. i C. z domu O. (oznaczając datę jego śmierci na 1 stycznia 1932 roku),

- R. B., córkę H. L. i C. z domu O. (oznaczając datę jej śmierci na 1 stycznia 1931 roku).

Na podstawie wyżej opisanych postanowień zostały sporządzone akty zgonu wyżej wymienionych osób.

H. B., będący mężem C. Tyli B. z domu O. oraz ojcem wyżej wymienionych osób, zmarł w dniu 8 listopada 1930 roku w Ł..

S. O., syn G. i R. z domu R., ostatnio stale zamieszkały w Ł., zmarł w dniu 25 stycznia 1934 roku w Ł.. W dniu 1 grudnia 1885 roku R. R. O., córka G. i R. z domu R., zawarła związek małżeński z S. B. R..

R. (R.) R. zmarła w dniu 14 sierpnia 1949 roku w J.. Izrael M. O. urodził się w (...) roku w Ł. jako syn S. O. i H. S. O..

Kolejny syn S. O., H. (C.) J. O. (2), urodził się w dniu 2 (15) czerwca 1911 roku. Córkami S. O. były: Cyna P. O., urodzona w dniu (...) (6 czerwca) 1902 roku oraz S. J. O., urodzona w dniu 1 (14) listopada 1900 roku.

Izrael M. O. oraz H. O. z domu E. (używająca także imienia H.), urodzona w dniu (...) w W., zawarli w dniu 26 kwietnia 1949 roku na terenie Niemiec związek małżeński. Izrael M. O. do daty zgonu posiadał obywatelstwo polskie.

Izrael M. O. zmarł w dniu 14 września 1977 roku w B. A. – ostatnio stale zamieszkiwał przy ulicy (...) I 986 w tym samym mieście.

H. O. z domu E. zmarła w dniu 22 października 2002 roku w B. A. – ostatnio stale zamieszkiwała przy ulicy (...) w tym samym mieście.

Dziećmi Izraela M. O. i H. O. z domu E. są:

- M. I. O., urodzony w dniu (...),

- J. O. (1), urodzony w dniu (...).

H. O. z domu E. ani Izrael M. O. nie sporządzili testamentów.

W dawnej księdze wieczystej Rep. hip. 16-624, urządzonej dla nieruchomości składającej się z 9 działek ziemi, jako współwłaściciele ujawnieni byli m.in. C. z O. B. oraz D. B..

Z kolei w dawnej księdze wieczystej Rep. hip. 16-972 jako współwłaściciel nieruchomości ujawniona była m.in. C. z O. B..

Wnioskodawca i członkowie jego rodziny w okresie po 1946 roku nie podejmowali żadnych działań w celu objęcia w posiadanie, zarządzania lub korzystania z nieruchomości położonych na terenie Ł., co do których z treści dawnych ksiąg wieczystych mogłoby wynikać, że wyżej wymienieni spadkodawcy byli ich właścicielami lub współwłaścicielami. Przed złożeniem wniosku w niniejszej sprawie wnioskodawca i nikt z jego krewnych nie występował do polskich sądów ani urzędów o stwierdzenie nabycia spadku po wyżej wymienionych spadkodawcach. W dniu 7 czerwca 2017 roku J. O. (1) złożył pisemne oświadczenia o odrzuceniu spadku po R. B. i R. O., przy czym podpisy oświadczającego zostały wówczas poświadczone przez Konsula RP w B. A..

W oparciu o te ustalenia Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Postanowienie wydane w sprawie niniejszej jest postanowieniem częściowym, gdyż nie obejmuje stwierdzenia nabycia spadku po J. i D. B., z uwagi na zawieszenie postępowania w zakresie dotyczącym stwierdzenia nabycia spadku po tych dwóch osobach.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że stosownie do treści art. 1108 § 1 k.p.c. stwierdzenie nabycia spadku po wszystkich spadkodawcach, których dotyczy wniosek złożony w niniejszej sprawie, należy do jurysdykcji krajowej sądów polskich – co do wszystkich tych osób zachodzą bowiem podstawy do przyjęcia, że były w dacie śmierci obywatelami polskimi (dodatkowo wszystkie te osoby, z wyjątkiem rodziców wnioskodawcy, tj. M. i H. O., w chwili śmierci miały miejsce zamieszkania na obecnym obszarze RP). Zaznaczyć należy, że wszyscy spadkodawcy, których dotyczy wniosek złożony w niniejszej sprawie, urodzili się na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej w okresie obowiązywania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 roku o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz.U. nr 7 z 1920 roku, poz. 44) lub żyli już i zamieszkiwali na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej w dacie wejścia w życie tej ustawy (tj. w dniu 31 stycznia 1920 roku), a zatem znajdował do nich zastosowanie art. 2 pkt. 1 i 2 wyżej przywołanej ustawy, na mocy których to przepisów spadkodawcy nabyli obywatelstwo polskie – brak jest podstaw do przyjęcia, że następnie którykolwiek z nich obywatelstwo to utracił.

W zakresie dotyczącym prawa materialnego właściwego w niniejszej sprawie spadkowej stwierdzić z kolei należy, że skoro wszyscy spadkodawcy zmarli przed dniem 17 sierpnia 2015 roku, to z uwagi na treść art. 64 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz.Urz. UE. L 2012 Nr 201, str. 107) przepisy tego rozporządzenia nie mają zastosowania w sprawie niniejszej. Oznacza to, że stosownie do treści art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych międzynarodowych (Prawo prywatne międzynarodowe) (Dz.U. Nr 101, poz. 581) oraz art. 34 ustawy z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 46, poz. 290) zastosowanie w niniejszej sprawie znajduje polskie prawo spadkowe jako prawo ojczyste spadkodawców.

Zgodnie z treścią art. 677 k.p.c. sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów.

Zgodnie z treścią art. LI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 94) do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy. Z kolei art. LIV tej samej ustawy stanowi o tym, że przepisy kodeksu cywilnego o dziedziczeniu ustawowym Skarbu Państwa stosuje się, bez względu na rodzaj majątku, do wszelkich spadków otwartych przed dniem 1 stycznia 1947 r., jeżeli według przepisów obowiązujących przed tą datą spadki te były wakujące lub bezdziedziczne, chyba że postępowanie dotyczące spadku zostało już prawomocnie ukończone.

Z uwagi na to, że wyżej wymienieni spadkodawcy, z wyjątkiem rodziców wnioskodawcy tj. Izraela M. O. i H. O., zmarli przed dniem 1 stycznia 1947 roku, zastosowanie w niniejszej sprawie w odniesieniu do stwierdzenia nabycia spadku po pozostałych spadkodawcach znajdują przepisy ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych wewnętrznych (Dz.U. nr 101 poz. 580). Przepis art. 27 pkt. 1) tej ustawy wskazuje, że dla spraw spadkowych właściwe jest prawo, któremu spadkodawca podlegał osobiście w chwili śmierci. Art. 1 tej samej ustawy stanowi, że zdolność osobistą obywatela polskiego ocenia się według prawa obowiązującego w miejscu jego zamieszkania. Skoro ostatnim miejscem zamieszkania spadkodawców (poza Izraelem O. i H. O.) była Ł., tj. ta część obszaru Polski, na której w tym czasie obowiązywał Kodeks Napoleona, to właśnie przepisy tego aktu normatywnego określają zasady dziedziczenia po wyżej wymienionych spadkodawcach. Kolejności dziedziczenia ustawowego dotyczyły art. 731-755 oraz art. 758, 767 i 768 Kodeksu N., w szczególności art. 745 przewidywał, że spadki przechodzą na dzieci lub dalszych zstępnych zmarłego, art. 746 dotyczył dziedziczenia przez wstępnych zmarłego, art. 750 i nast. Kodeksu N. odnosiły się do dziedziczenia przez krewnych w linii bocznej. Ponadto art. 758 określał zasady dziedziczenia przez dzieci naturalne zmarłego, art. 767 odnosił się do dziedziczenia przez małżonka spadkodawcy.

Ponadto, zgodnie z treścią art. 539 Kodeksu N. wszelki majątek wakujący i niemający właściciela oraz majątek osób zmarłych bezdziedzicznie lub po których spadek został porzucony stanowił własność publiczną (narodową) – co oznaczało, że majątek taki podlegał nabyciu przez Skarb Państwa.

Z uwagi na treść art. 539 Kodeksu N. istotne znaczenie mają także – znajdujące zastosowanie w niniejszej sprawie do stwierdzenia nabycia spadku po wszystkich spadkodawcach z wyjątkiem Izraela i H. O. – zawarte w tym akcie normatywnym przepisy dotyczące przyjęcia spadku. Z treści art. 774 i 775 Kodeksu N. wynikało, że dla nabycia spadku w drodze dziedziczenia konieczne było przyjęcie spadku, które – stosownie do treści art. 778 – mogło być wyraźne (przybranie tytułu spadkobiercy w akcie urzędowym albo prywatnym) lub milczące (gdy spadkobierca spełniał czyn, który stanowczo świadczył o jego zamiarze przyjęcia spadku, a który spełnić miałby prawo tylko w charakterze spadkobiercy).

Istotne znaczenie w niniejszej sprawie ma z kolei treść art. 789 Kodeksu N., zgodnie z którym możność przyjęcia lub zrzeczenia się spadku przedawnia się z upływem czasu wymaganego do najdłuższego przedawnienia praw do nieruchomości. Art. 2262 Kodeksu N. przewidywał jako maksymalny znany tej ustawie termin przedawnienia okres 30 lat. Podkreślić należy, że - wbrew stanowisku zajmowanemu przez wnioskodawcę w sprawie niniejszej - termin przedawnienia uprawnienia do przyjęcia spadku na gruncie przepisów Kodeksu N. rozpoczynał swój bieg już w dacie otwarcia spadku a nie dopiero w dacie, w jakiej osoba należąca do kręgu potencjalnych spadkobierców powzięła wiedzę o otwarciu spadku. Wniosek taki wynika w szczególności z treści art. 795 i art. 2259 Kodeksu N.. Art. 795 przewidywał, że spadkobiercy służą trzy miesiące do spisania inwentarza spadku, licząc od dnia otwarcia spadku a ponadto termin dodatkowych 40 dni „do namysłu”. Z kolei art. 2259 stanowił o tym, że przedawnienie biegnie również w czasie trzech miesięcy do spisania inwentarza oraz czterdziestu dni do namysłu dla spadkobiercy. Skoro termin do sporządzenia inwentarza spadku zaczynał swój bieg od otwarcia spadku (a nie od daty, w którym spadkobierca powziął wiedzę o otwarciu spadku), to z uwagi na wyraźną treść art. 2259 Kodeksu N. w tej samej dacie – tj. w dacie otwarcia spadku – rozpoczynał swój bieg termin przedawnienia uprawnienia do przyjęcia spadku. Po bezskutecznym upływie terminów z art. 795 (tj. terminu 3 miesięcy na spisanie inwentarza i dodatkowych 40 dni „do namysłu” dla spadkobiercy), stosownie do treści art. 811, spadek poczytywany był za wakujący – jeżeli nikt nie zgłaszał się z roszczeniem do spadku lub nie było znanego spadkobiercy albo gdy znani spadkobiercy zrzekli się spadku. Po upływie 30 lat od otwarcia spadku, jeżeli żaden ze spadkobierców nie dokonał wyraźnego lub milczącego przyjęcia spadku, spadek stawał się spadkiem „bezdziedzicznym” w rozumieniu art. 539 Kodeksu N. (na skutek upływu wyżej przywołanego terminu przedawnienia uprawnienia do przyjęcia spadku).

Podkreślić należy, że z treści art. LIV ustawy Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (w związku z wyżej przywołaną treścią art. 27 pkt. 1 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych wewnętrznych) wynika to, że przepisy Kodeksu N. znajdują zastosowanie do wszystkich spadków otwartych przed dniem 1 stycznia 1947 roku w odniesieniu do spadkodawców, którzy mieli ostatnie miejsce zamieszkania m.in. na terenie Ł. – co oznacza konieczność stosowania także wyżej przywołanych przepisów Kodeksu N. dotyczących przedawnienia uprawnienia do przyjęcia spadku i spadków bezdziedzicznych podlegających nabyciu przez Skarb Państwa.

Łączna wykładnia wyżej przywołanych przepisów Kodeksu N. prowadzi do wniosku, zgodnie z którym w odniesieniu do tego rodzaju spadków po upływie lat 30 od daty otwarcia spadku uprawnienie potencjalnego spadkobiercy do przyjęcia spadku ulegało przedawnieniu, co oznacza, że po tym okresie spadek jest uznawany za bezdziedziczny i jako taki przypadający Skarbowi Państwa z mocy art. 539 Kodeksu N. (por. w odniesieniu do podobnego stanu faktycznego postanowienie SO we Włocławku z dnia 17 października 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Ca 94/13 oraz postanowienie SR dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z dnia 10 października 2017 roku, sygnatura akt II Ns 2625/15).

Odnosząc powyższe rozważania natury prawnej do stanu faktycznego ustalonego w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy stwierdził, co następuje:

Z ustaleń faktycznych dokonanych w niniejszej sprawie wynika, że R. O. z domu R. zmarła w dniu 20 września 1932 roku – w dacie śmierci była wdową, natomiast miała troje dzieci, z których wszystkie zmarły po niej: S. O. (zmarłego w dniu 25 stycznia 1934 roku), R. (R.) R. z domu O. (zmarłą w 1949 roku) oraz C. T. B. z domu O. (zmarłą w dniu 1 stycznia 1941 roku).

Wnioskodawca nie występował w niniejszej sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po R. R. – wskazał jako jej żyjących następców prawnych D. R. i L. C., które zawiadomiono o toczącym się w niniejszej sprawie postępowaniu.

Dzieckiem S. O. był ojciec wnioskodawcy – Izrael M. O., zmarły w dniu 14 września 1977 roku, który w dacie śmierci był mężem H. O. z domu E. (zmarłej następnie w dniu 22 października 2002 roku). Jedynymi dziećmi tych z kolei osób są wnioskodawca oraz jego brat J. O. (1).

S. O. miał ponadto syna H. (C.) J. O. (2), urodzonego w dniu 2 (15) czerwca 1911 roku oraz córki Cynę P. O., urodzoną w dniu (...) (6 czerwca) 1902 roku i S. O., urodzoną w dniu 1 (14) listopada 1900 roku. Wnioskodawca podał w swoim zapewnieniu spadkowym (k. 372 odwrót – k. 373), że H. (C.) O. zmarł w trakcie II wojny światowej, natomiast nie wskazał nawet przybliżonej daty zgonu córek S. O. (tj. Cyny i Szyfry O.) – wnioskodawca nie przedstawił odpisów aktów zgonu tych osób i nie wskazał żadnych zstępnych tych osób. Z uwagi na daty urodzenia tych dwóch osób (lata 1900 i 1902) z całą pewnością przyjąć można, że w dacie prowadzenia postępowania w niniejszej sprawie osoby te już nie żyją – nie zgłosiła się także na skutek ogłoszeń o toczącym się postępowania żadna osoba twierdząca, że jest następcą prawnym tych osób. Wnioskodawca twierdził ponadto, że S. O. miał także trzecią córkę, F. O., jednakże nie przedstawił ani jej aktu urodzenia ani aktu zgonu.

Z kolei C. T. B. z domu O. miała dziewięcioro dzieci (ich ojciec, a mąż C. Tyli B., H. B., zmarł w 1930 roku):

- R. B. (zm. 1 stycznia 1931),

- J. B. (1) (zm. 1 stycznia 1931),

- D. B. (zm. 1 stycznia 1931),

- P. B. (zm. 1 stycznia 1932),

- M. N. B. (zm. 1 stycznia 1932),

- S. T. B. (zm. 31 grudnia 1946),

- M. A. B. (2) (zm. 31 grudnia 1946),

- O. B. (zm. 31 grudnia 1946),

- C. B. (zm. 31 grudnia 1946).

Spośród wyżej wymienionych osób będących dziećmi C. Tyli B. jedynie co do M. N. B. wykazano w toku postępowania, że miał on dziecko (B. B. (2), zmarła w dniu 31 grudnia 1946 roku – nie wykazano, aby ona z kolei pozostawiła dzieci).

W toku postępowania do akt sprawy załączono (k. 260) odpis aktu urodzenia J. B. (2) (syna D. B. i M. B. (1), urodzonego w dniu (...) w Ł.). Z odpisu zupełnego aktu urodzenia tej z kolei osoby wynika, że ojcem wyżej wskazanego J. B. (2) był D. B. urodzony w (...) roku w H. (k. 398), a zatem inna osoba niż będący synem C. Tyli B. z domu O. D. B. urodzony w (...) roku. Z tego też względu zwolniono od udziału w sprawie żonę i córki J. B. (2) (postanowienie k. 501).

Dodać należy, że w zakresie, w jakim złożony w niniejszej sprawie wniosek dotyczył stwierdzenia nabycia spadku po J. i D. B. zachodziła podstawa do zawieszenia postępowania do czasu zakończenia wszczętych na wniosek M. O. postępowań o uchylenie wydanych w odniesieniu do wyżej wymienionych spadkodawców postanowień o uznaniu za zmarłych - z tego względu postanowienie wydane w niniejszej sprawie jest postanowieniem częściowym.

Nie został w toku postępowania złożony żaden testament wyżej wymienionych spadkodawców i brak jest podstaw w zebranym materiale dowodowym do przyjęcia, że którykolwiek ze spadkodawców sporządził testament w jakiejkolwiek formie.

W świetle wyżej przytoczonych ustaleń stwierdzić należy, że krąg potencjalnych spadkobierców ustawowych wyżej wymienionych spadkodawców (tj. osób uprawnionych do nabycia spadku przez jego przyjęcie) kształtował się w sposób określony w obydwu złożonych w niniejszej sprawie wnioskach M. O., tj.

- do kręgu spadkobierców R. O. należały jej dzieci: S. O., R. (R.) R. i C. T. B.,

- do kręgu spadkobierców S. O. należały jego dzieci, tj. poza ojcem wnioskodawcy Izraelem O. także syn H. (C.) J. O. (2) oraz córki Cyna P. O. i S. J. O.,

- do kręgu spadkobierców C. Tyli B. z domu O. należały jej dzieci, żyjące jeszcze w dacie otwarcia spadku po niej (1 stycznia 1941 roku), tj. S. T. B., M. B. (2), O. B. i C. B.,

- do kręgu spadkobierców osób będących dziećmi C. Tyli B. (z wyjątkiem M./M. N. B.) należała – dla spadkodawców zmarłych przed 1 stycznia 1941 roku ich matka C. T. B. i żyjące w dacie otwarcia spadku rodzeństwo danego spadkodawcy, natomiast dla niemających zstępnych i żyjącego wówczas rodzeństwa osób zmarłych w dniu 31 grudnia 1946 roku dalsi krewni w linii bocznej ze strony matki, tj. R. R. (siostra C. Tyli B.) oraz dzieci nieżyjącego już wówczas S. O. (w tym Izrael M. O. i ewentualnie inne dzieci S. O., o ile przeżyły II wojnę światową),

- dla M. (M.) N. B. potencjalnym spadkobiercą była jego córka B. B. (2) (dla tej ostatniej – wyżej wskazani krewni w linii bocznej).

Sąd Rejonowy wskazał, że brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że którakolwiek z tych osób lub ewentualnie dalsi następcy prawni tych osób dokonali w terminie 30 lat od otwarcia spadku wyraźnego lub milczącego przyjęcia spadku po wyżej wymienionych spadkodawcach – nie został przez wnioskodawcę ani innych uczestników przedstawiony (mimo wyraźnego powołania się w toku postępowania przez Skarb Państwa na przedawnienie uprawnienia do przyjęcia spadku) żaden dowód na tę okoliczność, a brak jest podstaw prawnych do tego, aby Sąd mógł w tej kwestii konstruować nieoparte na żadnych dowodach (choćby pośrednich) domniemanie faktyczne.

Sąd Rejonowy wskazał, że zarówno wnioskodawcy M. O. jak i uczestnikowi postępowania J. O. (1) w trakcie odbierania od nich zapewnienia spadkowego przed konsulem RP w B. A. zadano pytanie m.in. o to, czy którakolwiek z osób należących do kręgu spadkobierców po wyżej wymienionych spadkodawcach składała oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, a jeżeli tak, w to przed jakim organem i w jakiej dacie – na to pytanie wnioskodawca odpowiedział w ten tylko sposób, że „stawił się przed sądem w Łodzi” (nie twierdząc, że składał jakiekolwiek oświadczenie o przyjęciu spadku – następnie na rozprawie wnioskodawca wyjaśnił, że miał na myśli stawiennictwo w sprawie o uznanie za zmarłe osób będących spadkodawcami), natomiast J. O. (1) przyznał, że nie wie, czy oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku były składane (punkt 12 odezwy o udzielenie pomocy sądowej do Konsula RP w B. A. k. 255, zapewnienie spadkowe wnioskodawcy k. 330-332 z tłumaczeniem na język polski k. 370-373, zapewnienie spadkowe J. O. (1) k. 338-339 z tłumaczeniem na język polski k. 437-441). Nikt inny z uczestników postępowania również nie twierdził, że którakolwiek z osób będących potencjalnymi spadkobiercami ustawowymi wyżej wymienionych spadkodawców złożyła wyraźne lub dorozumiane oświadczenie o przyjęciu spadku po tych osobach.

Z kolei jak wynika z uzupełniającego zapewnienia spadkowego złożonego przez wnioskodawcę przed tutejszym Sądem w dniu 18 kwietnia 2018 roku (protokół skrócony k. 435), przed złożeniem wniosku w niniejszej sprawie wnioskodawca i nikt z jego krewnych nie występował do polskich sądów ani urzędów o stwierdzenie nabycia spadku po wyżej wymienionych spadkodawcach. Wnioskodawca i członkowie jego rodziny w okresie po 1946 roku nie podejmowali także żadnych działań w celu objęcia w posiadanie, zarządzania lub korzystania z nieruchomości położonych na terenie Ł., co do których z treści dawnych ksiąg wieczystych mogłoby wynikać, że wyżej wymienieni spadkodawcy byli ich właścicielami lub współwłaścicielami. W kolejnym uzupełniającym zapewnieniu spadkowym - złożonym na rozprawie w dniu 21 czerwca 2018 roku (protokół skrócony k. 487-488) – wnioskodawca przyznał, że nie wie, jakie konkretnie nieruchomości stanowiły majątek spadkodawców, w szczególności jego prababki R. O. z domu R. i jego dziadka S. O. oraz nie wie, czy S. O. przejął cokolwiek w spadku po swojej matce – przyznał, że o majątku tych osób „nie wie nic”. Dodać należy, że wiedza wnioskodawcy na temat nieruchomości mających wchodzić w skład spadku po wyżej wymienionych osobach była na tyle niewielka, że wnioskodawca nie był w stanie wskazać miejsca położenia lub adresu tych nieruchomości ani określić, czy na nieruchomościach tych w dacie otwarcia spadku (w szczególności w okresie bezpośrednio po zakończeniu II W. Światowej) znajdowały się jakiekolwiek budynki.

Brak jest w zebranym w niniejszej sprawie materiale jakichkolwiek dowodów na to, aby ktokolwiek z osób należących do kręgu potencjalnych spadkobierców wyżej wymienionych spadkodawców złożył oświadczenie o przyjęciu spadku lub dokonał dorozumianego (milczącego) przyjęcia spadku.

Stwierdzić należy ponadto, że okoliczności przywołane w pismach wnioskodawcy z dnia 21 czerwca 2018 roku (k. 477-479) oraz z dnia 30 lipca 2018 roku (k. 513-517), dotyczące treści wpisów dawnych księgach wieczystych Rep. H..16-972, Rep. H.. 16-624, Rep.H. (...) i Rep.H.. B. (...), nie pozwalają na uznanie, że doszło do milczącego przyjęcia spadku po wyżej wskazanych spadkodawcach. W wyżej przywołanych dawnych księgach wieczystych znajdują się wpisy dotyczące przysługiwania udziałów we współwłasności nieruchomości C. B. z domu O. oraz niektórym spośród jej dzieci (J. B. (1), R. B., D. B. – dodać należy, że brak jest podstaw do przyjęcia, że wymieniony w jednej z ksiąg N. M. B. (3) jest osobą tożsamą z M. N. B. i że był on dzieckiem C. B.), a ponadto udziałów R. O.. Podkreślić jednak należy, że wszystkie przywołane przez wnioskodawcę wpisy w tych księgach wieczystych dotyczą czynności prawnych dokonywanych za życia spadkodawców – żadnej z tych czynności prawnych nie dokonała osoba, która twierdziłaby, że jest spadkodawcą C. B., jej dzieci lub jej matki R. O.. Tym samym nie sposób przyjąć, że były to czynności stanowiące milczące przyjęcie spadku po tych osobach w rozumieniu art. 778 Kodeksu N..

Sąd Rejonowy dodał, że do wniosku mówiącego o przerwaniu biegu przedawnienia uprawnienia do przyjęcia spadku przez spadkobierców ustawowych wyżej wymienionych osób nie mogą prowadzić również twierdzenia wnioskodawcy, jakoby część spośród nieruchomości, dla których były prowadzone wyżej wymienione dawne księgi wieczyste, była po II wojnie światowej administrowana lub zarządzana albo pozostawała w faktycznym władaniu Skarbu Państwa. W szczególności, nie został przedstawiony żaden dowód na to, iż Skarb Państwa objął w posiadanie lub zarządzał którąkolwiek z tych nieruchomości powołując się na fakt dziedziczenia po którymś z wyżej wymienionych spadkodawców (co ma znaczenie także w kontekście treści art. 779 Kodeksu N.).

Zdaniem Sądu Rejonowego wnioskodawca nie wykazał także zajścia żadnych przewidzianych prawem okoliczności skutkujących przerwaniem lub zawieszeniem biegu terminu przedawnienia wynikającego z art. 789 w zw. z art. 2262 Kodeksu N.. W szczególności, wnioskodawca przyznał, że po II wojnie światowej on i członkowie jego rodziny nie podejmowali żadnych prób objęcia we władanie wyżej przywołanych nieruchomości położonych w Polsce - tym samym brak jest podstaw do przyjęcia, że przy podejmowaniu takich prób napotkaliby przeszkody uniemożliwiające im dorozumiane (lub wręcz wyraźne) przyjęcie spadku.

Sąd Rejonowy uznał, że skoro żaden z krewnych wyżej wymienionych spadkodawców nie dokonał w wyżej określonym terminie 30 lat czynności stanowiącej wyraźne lub dorozumiane przyjęcie spadku, to spadki te stały się spadkami bezdziedzicznymi w rozumieniu art. 539 Kodeksu N.:

- spadek po R. O. z dniem 21 września 1952 roku,

- spadek po S. I. O. z dniem 26 stycznia 1964 roku,

- spadek po C. Tyli B. z dniem 2 stycznia 1971 roku,

- spadek po R. B. z dniem 2 stycznia 1961 roku,

- spadek po P. B. z dniem 2 stycznia 1962 roku,

- spadek po M. N. B. z dniem 2 stycznia 1963 roku,

- spadki po B. B. (2), C. B., M. B., O. B. i S. B. z dniem 1 stycznia 1977 roku.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 539 Kodeksu N. oraz art. LIV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny, należy stwierdzić, że spadek po wyżej wymienionych osobach nabył Skarb Państwa jako tzw. spadki bezdziedziczne.

Dodać należy, że dla dokonania powyższych ustaleń nie mają znaczenia kwestie dotyczące dokładnej daty zgonu synów C. Tyli B. – J. i D. B. (co do których wnioskodawca twierdził, że zmarli później niż wynikałoby z daty przyjętej w postanowieniu o uznaniu ich za zmarłych) oraz dzieci S. O. tj. Szyfry J. O., Cyny P. O. i H. (C.) J. O. (2). Jeżeli nawet osoby te żyły w dacie śmierci poszczególnych wyżej wymienionych spadkodawców, to i tak nie dokonały w ciągu 30 lat od otwarcia spadku czynności polegającej na przyjęciu spadku po wyżej wymienionych osobach (nie dokonały też takiej czynności inne osoby mogące być z kolei następcami prawnymi lub zstępnymi J. i D. B. oraz Szyfry, Cyny i H. O.), wobec czego określenie daty zgonu tych osób nie wpływa na zasadność stanowiska, zgodnie z którymi spadek po wyżej wymienionych spadkodawcach nabył Skarb Państwa. Z tego też względu nie zachodziła podstawa do zawieszenia postępowania w całości z uwagi na toczące się postępowania o uchylenie uznania za zmarłych J. i D. B. (biorąc pod uwagę datę urodzenia tych osób przypadającą na pierwsze lata XX wieku osoby te z pewnością nie żyją, co wnioskodawca przyznał, twierdził jednak, że zmarły później niż to określono w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku).

Z uwagi na powyższe ustalenia oświadczenia J. O. (1) (a następnie jego córek) co do odrzucenia spadku po R. O. i R. B. pozostały bez skutków prawnych, skoro spadek po tych osobach jako bezdziedziczny nabył Skarb Państwa.

Z kolei w odniesieniu do wniosków o stwierdzenie nabycia spadku po Izraelu M. O. i H. O. z domu E. podstawę prawną dla ustalenia kręgu spadkobierców po tych osobach stanowią przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny. Jak już wyżej wskazano, co do obydwu tych osób stwierdzić należy, że jako osoby mieszkające na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej w dacie wejścia w życie wyżej przywołanej ustawy z 1920 roku o obywatelstwie państwa polskiego spadkodawcy ci nabyli wówczas obywatelstwo polskie i brak jest podstaw do przyjęcia, że kiedykolwiek następnie je utracili. Zgodnie z twierdzeniami wnioskodawcy zawartymi w złożonym przez niego zapewnieniu spadkowym żadne z dwojga wyżej przywołanych spadkodawców nie sporządziło testamentu. Wobec powyższego, stosownie do treści art. 931 § 1 k.c., spadek po Izraelu M. O. nabyli w równych częściach (po 1/3) jego żona H. O. z domu E. oraz synowie M. O. i J. O. (1), natomiast spadek po H. O. nabyli po ½ jej synowie, tj. M. O. i J. O. (1) – żadna z tych osób nie złożyła oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Apelację od tego postanowienia złożył wnioskodawca.

Apelujący zaskarżanemu postanowieniu zarzucił:
l. Naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy oraz błędne ustalenie stanu faktycznego:
a) art. 1099 k.p.c. w zw. art. 1110 ² k.p.c. w związku z art. 1108 § l i § 2 k.p.c. oraz art.199 §1 pkt 2 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez ich niezastosowanie i nie odrzucenie wniosku Wnioskodawcy o stwierdzenie nabycia spadku po Izraelu M. O. i H. O., pomimo że w skład spadku - w wyniku uznania, że po osobach wymienionych we wnioskach o stwierdzenie nabycia spadku (poza wyżej wymienionymi) dziedziczy Skarb Państwa - nie wchodzi nieruchomość położona na terytorium Polski,
b) art. 228 § l k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji błędne uznanie, że po II wojnie światowej, Skarb Państwa nie objął w posiadanie nieruchomości położonych na terenie Polski, w tym wchodzących w skład spadku po spadkodawcach wymienionych we wnioskach o stwierdzenie nabycia spadku,

c) art. 231 Kpc, poprzez uznanie, że spadku po spadkodawcach zmarłych przed wybuchem II wojny światowej, nie przyjęli w sposób dorozumiany ich zstępni, pomimo tego, Ze nieruchomości wchodzące w skład spadku były przedmiotem licznego obrotu i w konsekwencji uznanie, że spadek był wakujący i bezdziedziczny,
d) art. 6 Kc oraz 232 Kpc, poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że jedynie na Wnioskodawcy spoczywał ciężar dowodowy w związku z podniesieniem zarzutu przedawnienie przez Skarb Państwa, pomimo tego, że Skarb Państwa nie udowodnił, e w odniesieniu do spadku zostało wydane orzeczenie Sądu uznające przedmiotowy spadek za wakujący lub bezdziedziczny lub że został dla niego ustanowiony kurator,
e) art. 233 § l Kpc, poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, w szczególność po poprzez przyjęcie wbrew logice i doświadczeniu życiowemu, że spadek pozostawiony przez osoby zmarłe przed wybuchem II wojny światowej nie został objęty przez spadkobierców w.w. osób oraz że nieruchomości wchodzące w skład spadku nie zostały po II wojnie światowej objęte w posiadanie przez Skarb Państwa, pomimo iż fakt ten jest powszechnie znany.
2. naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, tj.

a) art. LI i art. LIV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 94) poprzez błędne wykładnię i uznanie, że spadek po spadkodawcach wymienionych we wnioskach o stwierdzenie nabycia (za wyjątkiem Izraela M. olsztajn i H. O.) spadku nabył SP,

b) art. 811 Kodeksu N. (dalej KN) w zw. z art. 539 KN, poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że spadek był wakujący, a w konsekwencji stał się bezdziedziczny,

c) art. 774, art. 775 oraz 778 KN poprzez uznanie, że spadkodawcy Wnioskodawcy nie przyjęli spadku po swoich spadkodawcach w sposób dorozumiany,

d) art. 789 w zw. z art. 795 w zw. art. 2262 KN poprzez jego błędne zastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, że termin przedawnienia rozpoczynał swój bieg od dnia otwarcia spadku,

e) art. 811, art. 539, art. 789 w zw. z art. 2262 KN poprzez błędną wykładnie i uznanie, Ze doszło do przedawnienia uprawnienia do przyjęcia spadku (za wyjątkiem Izraela M. O. i H. O. z domu E.) i błędne orzeczenie że spadek przypadł SP,

f) art. 745, art. 746, art. 750 - art. 755 KN, poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że spadku po osobach wymienionych we wnioskach o stwierdzenie nabycia spadku (za wyjątkiem Izraela M. O. i H. O. z domu E.) nie dziedziczą osoby wskazane w tych wnioskach, ale SP,

f) art. 111 § 2 Kc w zw. art. IX pkt 2 dekretu z dnia 8 października 1946 r. - Przepisy wprowadzające prawo spadkowe, poprzez jego niezastosowanie, pomimo tego, że dekret ten uchylał art. 718 - art. 930, art. 943, art. 967- art. 1080, art.1251 pkt 4, art. 1340, art. 1996 - art. 1998, art. 2205,art. 2258 i art. 2259 KN i w konsekwencji uznanie, że termin przedawnienia uprawnienia do przyjęcia spadku rozpoczynał swój bieg w dacie otwarcia spadku, gdy tymczasem od dnia l stycznia 1947 r. przepisy art. 811 KN (spadek wakujący), art. 789 KN (termin przedawnienia do przyjęcia spadku), art. 795 KN (termin rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia), art. 2259 KN (termin rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia) zostały uchylone.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wnosił o:

uchylenie zaskarżonego postanowienia częściowego w całości i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,

ewentualnie, orzeczenie zgodnie z wnioskami Wnioskodawcy o stwierdzenie nabycia spadku z dnia 14 lutego 2014 r. i z dnia 14 lutego 2014 r.;

zasądzenie od uczestników na rzecz Wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

nadto wnosiło wystąpienie do Prokuratury Okręgowej w Łodzi Wydział I Śledczy i zobowiązanie jej do przesłania akt Śledztwa toczącego się pod sygn. akt PO I Ds.104.2017, a następnie dołączenie ww. akt do niniejszej spawy i przeprowadzenie dowodu z dokumentów.

W apelacji wnioskodawca cofnął wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po Izraelu M. O. oraz po H. O. z domu E. i w tym zakresie wnosił o umorzenie postępowania.

Postanowieniem z dnia 11 lutego 2019r. Sąd Rejonowy uchylił punkty 12 i 13 nieprawomocnego postanowienia częściowego wydanego w niniejszej sprawie w dniu 23 sierpnia 2018r oraz umorzył postepowanie w zakresie dotyczącym stwierdzenia nabycia spadku po Izraelu M. O. i H. O..

Skarb Państwa – Prezydent Miasta Ł. i Skarb – Państwa – Wojewoda (...) wnosił o oddalenie apelacji.

W piśmie z dnia 16 listopada 2020r. wnioskodawca cofnął wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po: P. B., M. B., C. Tyli B., S. T. B., M. Aronie B., O. B., C. B. i B. B. (2) wobec prawomocnych postanowień spadkowych po tych osobach; cofnął apelację w tym zakresie i wnosił o uchylenie punktu 3 oraz punktów od 6 do 11 zaskarżonego postanowienia z dnia 23 sierpnia 2018r.(k. 759).

Skarb Państwa – Prezydent Miasta Ł. sprzeciwił się cofnięciu wniosku (k.828).

Sąd Okręgowy ustalił nadto, że:

Postępowanie V Ds 73/10 Prokuratury Okręgowej w Łodzi nie dotyczy spadkobierców w niniejszej sprawie ani też nieruchomości położonej obecnie przy ul. (...) (lub17) obejmującej dawne nieruchomości ujęte w rep. hip. wymienionych w piśmie sądu z 8 lipca 2020r. (k.720, k.740). Postanowieniem (prawomocnym) z dnia 22 listopada 2016r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie sygn. akt I Ns 396/16 stwierdził nabycie spadku M. B., C. Tyli B., S. T. B., M. Aronie B., O. B., C. B. i B. B. (2) (k.850). Postanowieniem (prawomocnym) z dnia 4 października 2017r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie sygn. akt I Ns 107/17 stwierdził nabycie spadku po P. B. (k.752).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Wobec ustalenia, że przed wydaniem zaskarżonego postanowienia zapadły prawomocne postanowienia stwierdzające nabycie spadku po M. B., C. Tyli B., S. T. B., M. Aronie B., O. B., C. B. i B. B. (2) i po P. B. i braku przesłanek do ponownego orzekania z art. 679 k.p.c., wydanie kolejnego orzeczenia było niedopuszczalne. Powodowało to konieczność uchylenia zaskarżonego postanowienia w punktach 3., oraz od 5. do 11. (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Wobec dopuszczalnego -stosownie do treści art. 512 k.p.c. sprzeciwu uczestnika co do cofnięcia wniosku nie doszło do umorzenia postępowania jako bezprzedmiotowego ale do odrzucenia – jako niedopuszczalnego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku w tym zakresie.

Apelacja jest bezzasadna. W istocie, na obecnym etapie do rozstrzygnięcia pozostaje stwierdzenie nabycia spadku po R. O. zmarłej w 1932r, S. I. O. zmarłym w 1934r i R. B. zmarłej w 1931r; ostatnio stale zamieszkałych w Ł..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane w wyniku prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, które to ustalenia Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne, jak również w następstwie bezbłędnie zastosowanych przepisów prawa materialnego.

W pierwszej kolejności za całkowicie chybiony należało uznać podniesiony przez apelującą zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy prawa procesowego, to jest art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny przeprowadzonych w sprawie dowodów, dokonanej wybiórczo i wbrew zasadom logiki oraz doświadczenia życiowego.

W myśl art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem Sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia.

Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub , gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Zarzuty naruszenia przepisów mianowicie przepisu art. 231 k.p.c. , art. 228 § 1 k.p.c. art. 232 k.p.c. , są całkowicie bezpodstawne.

Wskazać należy, że mimo dążeń wnioskodawcy artykułowanych również na etapie postępowania apelacyjnego nie pojawiły się jakiegokolwiek nowe dowody mające wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Wystąpienie przez Sąd Okręgowy do Prokuratury Okręgowej o dokumenty mające dotyczyć spadkobierców w niniejszej sprawie zakończyło się informacją o braku takowych (k. 720,k.740).

Sąd Rejonowy trafnie ustalił, że wnioskodawca i członkowie jego rodziny w okresie po 1946 roku nie podejmowali żadnych działań w celu objęcia w posiadanie, zarządzania lub korzystania z nieruchomości położonych na terenie Ł., co do których z treści dawnych ksiąg wieczystych mogłoby wynikać, że wyżej wymienieni spadkodawcy byli ich właścicielami lub współwłaścicielami. Przed złożeniem wniosku w niniejszej sprawie wnioskodawca i nikt z jego krewnych nie występował do polskich sądów ani urzędów o stwierdzenie nabycia spadku po wyżej wymienionych spadkodawcach. Wynika to wprost uzupełniającego zapewnienia spadkowego wnioskodawcy z dnia 18 kwietnia 2018 roku. Wnioskodawca przyznał, że nie wie, jakie konkretnie nieruchomości stanowiły majątek spadkodawców, w szczególności jego prababki R. O. z domu R. i jego dziadka S. O. oraz nie wie, czy S. O. przejął cokolwiek w spadku po swojej matce. Brak jest jakiegokolwiek dowodu przeciwnego.

Sąd Rejonowy właściwie ustalił, że brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że ktokolwiek ze spadkobierców lub ewentualnie dalsi następcy prawni tych osób dokonali w terminie 30 lat od otwarcia spadku wyraźnego lub milczącego przyjęcia spadku po wyżej wymienionych spadkodawcach – nie został przez wnioskodawcę ani innych uczestników przedstawiony (mimo wyraźnego powołania się w toku postępowania przez Skarb Państwa na przedawnienie uprawnienia do przyjęcia spadku) żaden dowód na tę okoliczność, a brak jest podstaw prawnych do tego, aby Sąd mógł w tej kwestii konstruować nieoparte na żadnych dowodach (choćby pośrednich) domniemanie faktyczne. W kontekście tych ustaleń bezzasadnie zarzuca się naruszenie art. 6 k.c. Bezspornym bowiem jest, że to strona, która twierdzi, że zaszły okoliczności, które spowodowały przerwę biegu przedawnienia, okoliczność tę, zgodnie z art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.c., winna udowodnić.

Zarzut naruszenia art. 228 § 1 k.p.c. przez nie przyjęcie za fakt powszechnie znany, że wszystkie nieruchomości opuszczone po II Wojnie Światowej przejął Skarb Państwa jest bezzasadny a to z uwagi na wielość spraw sądowych dotyczących np. zasiedzenia przez osoby fizyczne takich nieruchomości.

Bezzasadnie zarzuca się naruszenie art. LI i art. LIV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 94) poprzez błędną wykładnię i uznanie, że spadek po spadkodawcach wymienionych we wnioskach o stwierdzenie nabycia spadku nabył Skarb Państwa.

Zgodnie z treścią art. LI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 94) do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy. Przepis ten ma jedynie charakter intertemporalny. Nie ulega wątpliwości, że z uwagi na datę śmierci i miejsce zamieszkania R. O., zmarłej w 1932r, S. O., zmarłego w 1934r i R. B. zmarłej w 1931r; ostatnio stale zamieszkałych w Ł., to obowiązywały zasady dziedziczenia określone przez Kodeks Napoleona.

Z kolei art. LIV tej samej ustawy stanowi o tym, że przepisy kodeksu cywilnego o dziedziczeniu ustawowym Skarbu Państwa stosuje się, bez względu na rodzaj majątku, do wszelkich spadków otwartych przed dniem 1 stycznia 1947 r., jeżeli według przepisów obowiązujących przed tą datą spadki te były wakujące lub bezdziedziczne, chyba że postępowanie dotyczące spadku zostało już prawomocnie ukończone. Wydaje się, że apelujący w istocie neguje przyjęcie, że spadek podlega tej regulacji, a to już dotyka zarzutów naruszenia prawa spadkowego określonego przez przepisy KN. Zauważyć należy, że przepis art. LIV p.w.k.c. dotyczy dziedziczenia ustawowego przez Skarb Państwa spadków wakujących i bezdziedzicznych. Literalna wykładnia tego przepisu pozwala przyjąć, że dziedziczenie przez Skarb Państwa następuje w każdym przypadku nieinteresowania się spadkiem przez spadkobierców.

Bezzasadne są również zarzuty naruszenia prawa materialnego, przepisów Kodeksu N. (KN), zostaną omówione łącznie. Nie trafnie zarzuca się naruszenie art. 774, art. 775 oraz 778 KN poprzez uznanie, że spadkodawcy wnioskodawcy nie przyjęli spadku po swoich spadkodawcach w sposób dorozumiany. Nie ulega wątpliwości, że do nabycia spadku w drodze dziedziczenia konieczne było przyjęcie spadku, które mogło być również milczące. Milczące przyjęcie spadku zachodziło wtedy, gdy spadkobierca spełnił czyn, który stanowczo świadczy o jego zamiarze przyjęcia spadku, a który spełnić miałby prawo tylko w charakterze spadkobiercy (art. 778 KN). Zauważyć jednak należy, że w sprawie nie udowodniono takiego zdarzenia jak i nie wskazano na jakiekolwiek okoliczności mogące świadczyć o zamiarze przyjęcia spadku.

W stanie faktycznym ustalonym przez Sąd Rejonowy wykazane zostało, że spadkobiercy jak i wnioskodawca nie podjęli żadnych czynności dotyczących spadku przez okres 30 lat wskazany w art. art. 789 i 2262 KN., a wynoszący 30 lat.

W doktrynie spadek uważany był za bezdziedziczny, gdy w braku spadkobierców (zarówno porządkowych, jak i nie porządkowych) lub też, gdy spadkobiercy zrzekli się spadku, przypadał on Państwu. Państwo bowiem tylko wówczas zgłaszało swe prawa, gdy spadek był bezdziedziczny. Podkreślano, że stan spadku bezdziedzicznego był to stan ostateczny (w przeciwieństwie do spadku wakującego – art. 811 KN, który był stanem tymczasowym; była bowiem jeszcze możliwość przyjęcia spadku, dopóki biegł termin z art. 2292 KN). B. stawał się spadek po upływie trzydziestoletniego terminu przedawnienia, jeżeli w tym czasie spadkobiercy go nie przyjęli (art. 774 KN) bądź się go nie zrzekli (art. 784 KN). Oznacza to, że Sąd Rejowy prawidłowo uznał, że po upływie 30 lat wszelki majątek spadkowy na podstawie art. 539 KN jako bezdziedziczny przeszedł na własność publiczną.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 111 § 2 Kc w zw. art. IX pkt 2 dekretu z dnia 8 października 1946 r. - Przepisy wprowadzające prawo spadkowe, poprzez jego niezastosowanie, pomimo tego, że dekret ten uchylał art. 718 - art. 930, art. 943, art. 967- art. 1080, art.1251 pkt 4, art. 1340, art. 1996 - art. 1998, art. 2205,art. 2258 i art. 2259 KN i w konsekwencji uznanie, że termin przedawnienia uprawnienia do przyjęcia spadku rozpoczynał swój bieg w dacie otwarcia spadku, gdy tymczasem od dnia l stycznia 1947 r. przepisy art. 811 KN (spadek wakujący), art. 789 KN (termin przedawnienia do przyjęcia spadku), art. 795 KN (termin rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia), art. 2259 KN (termin rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia) zostały uchylone to wskazać należy, że o konieczności stosowania przepisów Kodeksu N. do spadków bezdziedzicznych stanowi wprost przepis art. LIV p.w.k.c. Niemalże identycznej treści przepis (art. XX) obowiązywał już wcześniej, na podstawie dekretu z dnia 8 października 1946 roku przepisy wprowadzające prawo spadkowe (Dz.U. Nr 60, poz. 329). Zasadnie także Sąd Rejonowy liczył bieg terminu przedawnienia uprawnienia do przyjęcia spadku począwszy od daty otwarcia spadku, co wynika wprost z treści art. 795 KN i art. 2259 KN.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji- co do punktu I. na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. , co do punktu II. na podstawie art. 385 k.p.c. ; w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. O kosztach postępowania orzeczono w punkcie III., na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., przyjmując, że uczestnicy postępowania w jednakowym stopniu zainteresowani byli rozstrzygnięciem w sprawie.