Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2022 roku

Sąd Rejonowy w Nowym Sączu V Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSR Bartosz Łopalewski
Protokolant:	sekr. sąd. Elżbieta Fałowska

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2022 roku w Nowym Sączu

na rozprawie

w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

w W.

przeciwko J. D.

o zapłatę

I. oddala powództwo;

II. zasądza od strony powodowej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz pozwanego J. D. kwotę 3.617,00 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt V GC 671/21

UZASADNIENIE WYROKU

Stan faktyczny

Pozwany prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży hurtowej drewna i materiałów budowlanych.

Dowód: informacja z ewidencji (k. 10)

27 sierpnia 2020 roku pozwany zawarł ze stroną powodową pisemną umowę na wykonanie instalacji systemu fotowoltaicznego.

Umowa zawarta została za pośrednictwem przedstawiciela strony powodowej, który spotkał się z pozwanym na jego nieruchomości.

(niesporne)

W treści umowy postanowiono, iż pozwany zleca wykonanie nowego, kompletnego systemu fotowoltaicznego o określonej mocy na nieruchomości położonej w L. zgodnie z załącznikiem stanowiącym Arkusz Ustaleń Montażowych. Strona powodowa miała także pośredniczyć w pozyskaniu finansowania na realizację inwestycji poprzez organizację i kontakt z podmiotem, którego przedmiotem działalności jest finansowanie w formie leasingu (§ 2 ust. 1 i 2 umowy).

Wynagrodzenie umówiono jako 160.000 zł netto (§ 3 ust. 2 umowy).

Dowód: umowa (k. 11-14)

Obowiązkiem pozwanego było dostarczenie w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy „informacje i dokumentacje niezbędną do wykonania umowy”. Następnie zobowiązany był dostarczyć „pełną dokumentację finansową w terminie 5 dni od otrzymania takiej informacji od podmiotu finansującego” (§ 4 ust. 8 umowy).

Dowód: umowa (k. 11-14)

Zgodnie z jednym postanowieniem umownym realizacja inwestycji miała zostać sfinansowana w całości przez podmiot finansujący, pod warunkiem skutecznego zawarcia umowy w tym zakresie pomiędzy pozwanym a podmiotem finansującym (§ 2 ust. 3 umowy). Zgodnie z innym postanowieniem umownym wynagrodzenie miało zostać uiszczone „łącznie przez Klienta i podmiot finansujący, zgodnie z zawartą pomiędzy nimi umową” (§ 3 ust. 3 umowy).

W przypadku nie zawarcia umowy leasingu w terminie 7 dni od daty zawiadomienia o pozytywnej weryfikacji kredytowej, pozwany był zobowiązany przystąpić do wykonania umowy poprzez wpłatę całości umówionego wynagrodzenia (§ 5 ust. 2 umowy).

Dowód: umowa (k. 11-14)

Podstawy odstąpienia od umowy przez wykonawcę określono w § 5 ust. 4 umowy. Do tego postanowienia nawiązano w postanowieniu zastrzegającym karę umową (§7 ust. 5 umowy).

Dowód: umowa (k. 11-14)

W umowie zastrzeżono możliwość komunikacji za pośrednictwem poczty elektronicznej lub w formie pisemnej (§ 8 ust. 1 umowy).

Dowód: umowa (k. 11-14)

W Arkuszu Ustaleń Montażowych nie określono trasy prowadzenia kabli (wskazując, iż pozostaje to „do ustalenia”). Nie określono również powierzchni, na której będą zamontowane elementy instalacji (wskazując jedynie, iż „dołączono zdjęcia, wymiary będą podane po zwymiarowaniu przez klienta”).

W umowie ani Arkuszu nie ustalono także wówczas, by pozwany miał budować nowe, dodatkowe zadaszenia.

Dowód: arkusz (k. 13-14)

Po zawarciu umowy ze stroną powodową pozwany otrzymał od podmiotu współpracującego ze stroną powodową, a to (...), ofertę finansowania inwestycji.

Pozwany uznał ją za odbiegającą od innych ofert rynkowych, dlatego nie zaakceptował jej.

(niesporne)

Również dopiero po zawarciu umowy ze stroną powodową pozwany zaczął interesować się instalacjami fotowoltaicznymi. W tym celu podjął kontakt z (...) sp. z o.o. w R..

(niesporne)

Pozwany w telefonicznej rozmowie z przedstawicielem strony powodowej oświadczył, że „wycofuje się”, a umowę strona pozwana „może sobie wyrzucić do kosza”.

(niesporne)

We wrześniu 2020 roku pozwany wykonał pierwsze nowe zadaszenie (obok istniejącego), ukierunkowane w stronę południową.

W listopadzie 2020 roku pozwany wykonał drugie nowe zadaszenie (obok istniejącego), także ukierunkowane w stronę południową.

(niesporne)

Pozwany doprowadził do montażu instalacji przez innego przedsiębiorcę, z wykorzystaniem między innymi nowodobudowanych zadaszeń.

(niesporne)

Pismem z 28 listopada 2020 roku strona powodowa wezwała pozwanego do wykonania umowy, wskazując, iż prosi o kontakt w ciągu 5 dni w celu ustalenia parametrów leasingowych.

Dowód: wezwanie (k. 15)

potwierdzenie nadania (k. 16)

Od 14 stycznia 2021 roku uruchomiona została u pozwanego instalacja fotowoltaiczna wykonana przez (...) sp. z o.o. w R..

(niesporne)

Pismem z 15 stycznia 2021 roku strona powodowa oświadczyła o rozwiązaniu umowy. Wskazała, iż rozwiązanie nastąpiło na skutek niewywiązania się inwestora z zapisu umowy § 5 pkt 4 ppkt 4.2.

Dowód: pismo (k. 17)

potwierdzenie nadania (k. 18)

Pismem z 2 marca 2021 roku strona powodowa oświadczyła, że wzywa pozwanego do zapłaty kwoty 41.082 zł.

Dowód: wezwanie (k. 21)

18 marca 2021 roku strona powodowa wystawiła notę obciążeniową na kwotę 41.082.00 zł wskazując, iż jest to kara umowna za niewywiązanie się warunków umowy.

Dowód: nota obciążeniowa (k. 19)

Pismem z 23 marca 2021 roku strona powodowa ponownie oświadczyła, że wzywa pozwanego do zapłaty kwoty 41.082 zł.

Dowód: wezwanie (k. 22)

Ocena dowodów

I.

Sprawa rozpoznawana była przy zastosowaniu przepisów o odrębnym postępowaniu gospodarczym.

II.

Pozwany przyznał w sprzeciwie, że zawarł ze stroną powodową umowę o wykonanie instalacji fotowoltaicznej (k. 42). Nie negował także wiarygodności dokumentów przedstawionych wraz z pozwem. Jedyny zarzut dotyczący tej problematyki wyrażony w sprzeciwie dotyczył rzekomego braku wręczenia pozwanemu Arkusza Ustaleń Montażowych (k. 42). Nie budziło jednak wątpliwości Sądu, że dokument taki pozwany odręcznie podpisał (odręczny podpis znajduje się na końcu dokumentu – k. 14/2). Jednocześnie pozwany nie twierdził, by odnotowane w przedstawionym Arkuszu ustalenia nie odpowiadały tym, które rzeczywiście poczynił z przedstawicielem strony powodowej na etapie zawarcia umowy.

III.

W toku informacyjnego przesłuchania pozwany stwierdził, iż umowy na etapie jej podpisania „nie czytał”, bo „nie miał okularów” (minuta 26:00 protokołu rozprawy), przeczytał ją dopiero jak zaczęły „przychodzić pisma”. Nie traktował tej umowy jak „stricte umowy” (minuta 26:40 protokołu rozprawy). Podpisanie dokumentu umowy wyjaśniał jako „oczarowanie” (minuta 28:30 protokołu rozprawy).

IV.

Pozwany przyznał także, że mimo zawarcia umowy ze stroną powodową doprowadził do stworzenia i uruchomienia instalacji fotowoltaicznej przez innego dostawcę. W sprzeciwie znalazło się twierdzenie, iż pozwany poinformował stronę powodową, iż „odstępuje od umowy” (k. 54). Będąc wypytywany podczas informacyjnego przesłuchania pozwany przyznał, iż nie skierował do strony powodowej żadnego pisemnego oświadczenia o odstąpieniu, a jedynie wyraził swoje stanowisko ustnie podczas rozmowy telefonicznej (mówiąc, że „wycofuję się z tego” oraz „żeby umowę sobie wyrzucił do kosza” – minuta 22:50 protokołu rozprawy). Miało to nastąpić „gdzieś tak koło tygodnia, dwóch tygodni” od zawarcia umowy (minuta 24:00 protokołu rozprawy).

V.

Pozwany twierdził, iż strona powodowa nie wykonała żadnej pracy na jego nieruchomości (minuta 18:30 protokołu rozprawy). Sąd zwrócił uwagę, że strona powodowa w uzasadnieniu pozwu również nie twierdziła o wykonaniu konkretnych prac (poprzestając na cytowaniu fragmentów umowy, wskazaniu na wezwanie z 28 listopada 2020 roku i późniejsze oświadczenie o odstąpieniu od umowy). W uzasadnieniu pozwu nie twierdzono nawet, że strona powodowa była gotowa wykonać umowę (i co ją powtrzymało), a jedynie, iż strona powodowa „poinformowała pozwanego, że posiada zamówioną instalację fotowoltaiczną i jest gotowa do dokonania montażu” (k. 3).

VI.

Twierdzenia pozwanego – opisane szczegółowo w pkt III-V oceny dowodów – nie spotkały się z zaprzeczeniem ze strony powodowej. Jej pełnomocnik pozostał na rozprawie pasywny, ograniczając się do wniosku o zakreślenie terminu celem pisemnego odniesienia się do stanowiska pozwanego (minuta 38:25 protokołu rozprawy). Żaden ustawowy przedstawiciel strony powodowej nie stawił się na rozprawie.

Wniosek o zakreślenie terminu celem pisemnego odniesienia się do twierdzeń pozwanego nie mógł zostać uwzględniony. Ciężar dawania wyjaśnień co do okoliczności sprawy (i w następnej kolejności ciężar powoływania dowodów) spoczywa na stronach w ich własnym interesie. Nie jest natomiast obowiązkiem Sądu przymuszanie stron do składania tych wyjaśnień. Podobnie brak uczestnictwa w rozprawie stanowi o niepodjęciu przez stronę procesowego ciężaru uczestnictwa w rozprawie, która jest przecież fundamentalną częścią procesu cywilnego. Nieobecność strony, po pierwsze, uniemożliwia Sądowi zadawanie jej pytań, po drugie, strona procesu sama pozbawia się możliwości uzupełnienia swych dotychczasowych twierdzeń, w tym odniesienia się do twierdzeń przeciwnika (art. 212 § 1 k.p.c.). Pozwany stawiając się na rozprawę nie tylko skorzystał ze swojego uprawnienia (do uczestnictwa w rozprawie sądowej) ale (jednocześnie) podjął spoczywający na nim ciężar procesowy (ciężar uczestnictwa w rozprawie i dawania wyjaśnień co do istoty sprawy). To, że strona powodowa ciężarów tych nie podjęła, nie mogło być przyczyną odsunięcia w czasie rozstrzygnięcie sprawy i traktowania strony powodowej korzystniej niż pozwanego.

VII.

Mając na uwadze rozpoznawanie sprawy w odrębnym postępowaniu gospodarczym Sąd pominął wnioski stron o dowód z zeznań świadków (art. 458 ¹⁰ k.p.c.), jak też wniosek o opinię biegłego (uznając taką opinię za nieistotną dla rozstrzygnięcia).

VIII.

W toku rozprawy ujawniono, że odpis pisma procesowego strony powodowej z 17 grudnia 2021 roku (k. 58-61) nie został doręczony pełnomocnikowi pozwanego (minuta 14:34 protokołu rozprawy). Wobec tego przewodniczący zarządził zwrot tego pisma (art. 132 § 1 k.p.c.). Skoro bowiem podlegają zwrotowi pisma niezawierające oświadczenia o ich bezpośrednim doręczeniu, to tym bardziej (wniosek a fortiori) nie mogą być uwzględniane pisma procesowe, które nie zostały w ogóle nadane.

W reakcji na to zarządzenie pełnomocnik strony powodowej próbowała złożyć to samo pismo procesowe jeszcze raz, tym razem jako załącznik do protokołu (k. 72-75). Również i to pismo spotkało się z zarządzeniem o zwrocie (minuta 15:55 protokołu rozprawy). Pozostaje tu wyjaśnić, że zgodnie z art. 161 k.p.c. w załączniku do protokołu zamieścić można wnioski, oświadczenia i uzupełnienia złożone „w toku posiedzenia”. Celem tej regulacji (wywodzącej się jeszcze z okresu, kiedy protokół posiedzenia nie miał charakteru audio-wizualnego) było utrwalenie na papierze przez samą stronę procesu tych treści, które - w zgodzie z zasadą ustności rozprawy – zostały wyrażone podczas posiedzenia (tak np. SN w wyroku z dnia 13 listopada 2003 r. I CK 229/02). Nie było i nie jest natomiast celem tej regulacji umożliwianie stronom przemycania treści, których nigdy uczciwie (zgodnie zasadami procesu) nie wyrażono względem Sądu oraz strony przeciwnej. Dlatego – zgodnie z dominującym poglądem prawnym – na przewodniczącym posiedzenia spoczywa powinność baczenia na zgodność załącznika do protokołu z rzeczywistym przebiegiem posiedzenia (zob. J Gudowski, M. Jędrzejewska [w:] T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. V, teza 3 komentarza do art. 161). W niniejszej sprawie pełnomocnik strony powodowej nie wyraziła na rozprawie żadnych nowych twierdzeń, ograniczając się do blankietowego oświadczenia, iż wnosi „jak w piśmie z dnia 17 grudnia 2021 roku” (minuta 17:54 protokołu rozprawy). Skoro pismo to nie stanowiło elementu materiału procesowego sprawy, oświadczenie to nie mogło wywołać zamierzonego skutku.

Skuteczny procesowo był natomiast wniosek pełnomocnika strony powodowej o dopuszczenie dowodu z dwóch dokumentów (zdjęć), zgłoszony ustnie podczas rozprawy. Z uwagi jednak na jego spóźniony charakter – na co trafnie zwrócił uwagę pełnomocnik pozwanego – wniosek ten Sąd pominął. W postępowaniu gospodarczym nowe wnioski powodowe mogą być formułowane jedynie w terminie dwóch tygodni od dnia, którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania (art. 458 ⁵ § 4 k.p.c.). Odpis sprzeciwu doręczono stronie powodowej 7 grudnia 2021 roku, stąd dwutygodniowy termin upłynął z końcem 21 grudnia 2021 roku.

Końcowo wskazać należy, iż faktu stwierdzonego jednym ze zdjęć (dobudowania dwóch zadaszeń i ulokowania instalacji fotowoltaicznej pozyskanej od innego dostawcy także – a nie wyłącznie - na tych zadaszeniach) pozwany nie negował. Przyznał je wyraźnie będąc informacyjnie słuchany.

Ocena prawna

I.

Jako nietrafny ocenił Sąd zarzut pozwanego nawiązujący do rzekomego błędu (przy zawieraniu umowy) lub podstępu (jakiego miała się dopuścić strona powodowa). Umowa zawarta w warunkach błędu (a nawet podstępu) pozostaje ważna tak długo, jak długo nie zostanie złożone skuteczne oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli (art. 88 k.c.). W sprzeciwie (jak też podczas rozprawy) pozwany nie twierdził, by złożył kiedykolwiek takie oświadczenie. Co więcej, zgodnie z art. 458 ¹¹ k.p.c. oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazane tylko dokumentem. Wydarzenia istotne dla niniejszej sprawy miały miejsce już po wejściu w życie cytowanej regulacji. Nie przedstawiając dokumentu (w szerokim rozumieniu, wskazanym przez art. 77 ³ k.c.) pozwany sam pozbawił się możliwości udowodnienia, iż uchylił się od skutków uprzednio zawartej umowy.

II.

Nietrafny był zarzut pozwanego nawiązujący do rzekomego odstąpienia od umowy. Telefoniczne oświadczenie pozwanego (złożone tydzień lub dwa po jej zawarciu), iż nie jest już zainteresowany realizacją umowy nie odpowiadało warunkom umownym, które określały kiedy pozwany może odstąpić od umowy oraz określały formę, w jakiej strony mogą sobie składać skuteczne prawne oświadczenia woli.

Co więcej, zgodnie z art. 458 ¹¹ k.p.c. oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazane tylko dokumentem. Wydarzenia istotne dla niniejszej sprawy miały miejsce już po wejściu w życie cytowanej regulacji. Nie przedstawiając dokumentu (w szerokim rozumieniu, wskazanym przez art. 77 ³ k.c.) pozwany sam pozbawił się możliwości udowodnienia, iż odstąpił od umowy.

III.

Nietrafne było także zapatrywanie pozwanego (wyrażone na rozprawie), iż był uprawniony do następczego rozwiązania umowy z uwagi na jej zawarcie poza lokalem przedsiębiorstwa strony powodowej.

Nie budziło wątpliwości, że przedmiotową umowę pozwany zawarł jako przedsiębiorca, na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Umowa zawarta została w 2020 roku, nie mają więc do niej zastosowania przepisy o ochronie praw konsumenta, które dopiero od 1 stycznia 2021 roku rozciągnęły ochronę konsumencką także na jednoosobowych przedsiębiorców w zakresie umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, a które to umowy nie mają dla tych przedsiębiorców charakteru zawodowego.

IV.

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa nie wskazała wcale co było przyczyną rozwiązania umowy, to jest jakiemu konkretnie obowiązkowi pozwany uchybił. Ograniczyła się do szerokiego cytowania treści umowy (k. 3) i wskazania, iż 28 listopada 2020 roku skierowała do pozwanego „wezwanie do wykonania umowy” (k. 3) Towarzyszyły temu kolejne zdania informujące, iż montaż miał zostać „pokryty za pośrednictwem leasingu”, pozwany oświadczył, iż „poszuka oferty leasingu” (k. 3) a wezwanie miało zostać doręczone 4 grudnia 2020 roku (k. 3). Brak było jednak informacji, czego strona powodowa oczekiwała i dlaczego miałoby to uniemożliwić wykonanie umowy. Już w tym miejscu zwrócić należy uwagę, iż zgodnie z umową:

a)  wykonanie instalacji miało zostać sfinansowanie poprzez posłużenie się leasingiem lub przez samego pozwanego ze środków własnych;

b)  nieprzystąpienie do wykonania instalacji w ciągu 3 miesięcy od dnia zawarcia umowy uprawniało pozwanego do odstąpienia od niej (§ 5 ust. 5 umowy).

c)  pierwsze wezwanie ze strony powodowej zostało sporządzone dzień po upływie owego 3-miesięcznego terminu, a doręczone pozwanemu znacznie później.

V.

W niniejszej sprawie strona powodowa dochodziła kary umownej.

Kara umowna jest w świetle polskiego prawa cywilnego wyjątkiem od zasady, jaką jest odpowiedzialność odszkodowawcza oparta o rozmiar rzeczywistej szkody (art. 484 § 1 k.c.). Roszczenie o zapłatę kary umownej musi mieć wyraźną podstawą umowną (w umowie muszą zostać określone precyzyjnie warunki powstania takiego roszczenia, jak i jego wysokość). Roszczenie zgłoszone następnie w procesie – gdy chodzi o jego podstawę faktyczną - musi się w owych umownych ramach mieścić.

Właśnie z uwagi na wyjątkowy charakter tego rodzaju odpowiedzialności postanowienie umowne zastrzegające karę umowną nie może być następnie wykładane rozszerzająco. Co więcej, niedopuszczalność rozszerzającej wykładni postanowień umownych poświęconych karze umownej wynika w niniejszej sprawie także z faktu, iż to strona powodowa była autorem wzorca umownego. Wszelkie wątpliwości interpretacyjne muszą więc zostać rozstrzygnięcie na korzyść pozwanego.

W § 4 ust. 8 umowy wyraźnie odróżnia się „informacje i dokumentację niezbędną do wykonania umowy” oraz „pełną dokumentację finansową”. Są to – w myśl cytowanego postanowienia – dwa różne rodzaje dokumentów, które przedstawione winny zostać w dwóch różnych terminach.

Postanowienie § 5 ust. 4 ppkt 4.2. umowy, na które powołała się strona powodowa w niniejszym procesie, posługuje się wyłącznie pojęciem „dokumentacji niezbędnej do wykonania przedmiotu umowy”. Zgodnie z § 5 nie została więc uznana za podstawę do odstąpienia do umowy brakująca „dokumentacja finansowa”. Do tego postanowienia nawiązuje natomiast swą treścią postanowienie umowne poświęcone karze umownej (§ 7 ust. 5 umowy). Już to przesądzało o tym, iż powództwo nie było zasadne.

Co więcej, w piśmie z 28 listopada 2020 roku strona powodowa zwracała uwagę pozwanemu na brak zawarcia umowy leasingu i zapewniała o możliwości znalezienia korzystnej oferty (k. 15). Nie wzywała więc nigdy do przedstawienia jakiejkolwiek dokumentacji technicznej, czy prawnej (związanej z możliwością wykonania instancji) ale chodziło jej wyłącznie o leasing. Podobnie w piśmie o rozwiązaniu umowy nie wskazano żadnej brakującej dokumentacji, powołując się ogólnikowo na jeden z paragrafów umowy (k. 17).

VI.

Mając na uwadze okoliczności wskazane w IV i V oceny prawnej Sąd oddalił powództwo.

Koszty procesu

O kosztach orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c.