Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2022 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Przemysław Majkowski

Protokolant : Joanna Wołczyńska – Kalus

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2022 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa P. M.

przeciwko (...) SA z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie

1.  zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powoda P. M. kwotę 45.000,00 ( czterdzieści pięć tysięcy ) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 czerwca 2021 r. tytułem zadośćuczynienia do dnia zapłaty,

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

3.  koszty zastępstwa prawnego pomiędzy stronami wzajemnie znosi,

4.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) SA z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 2.050,00 ( dwa tysiące pięćdziesiąt ) zł tytułem obciążającej go części opłaty sądowej od uiszczenia której powód został zwolniony.

Sygn. akt I C 378/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 10 listopada 2021 r. (data wpływu) pełnomocnik powoda P. M. wniósł o:

1.  zasądzenie od strony pozwanej – (...) S.A. - na rzecz powoda P. M. kwoty 82.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią matki U. M. w wyniku wypadku komunikacyjnego z dnia 17.11.2020 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 10.06.2021 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda P. M. kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz uiszczoną opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

W odpowiedzi na pozew, strona pozwana wniosła o jego oddalenie w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych wraz z opłatą od pełnomocnictwa.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 17 listopada 2020 r. w S. doszło do wypadku drogowego w przebiegu którego kierujący pojazdem osobowym marki M. (...) potrącił przechodzącą przez jezdnię ze strony prawej na lewą U. M., a następnie wbrew logice taktyki jazdy kontynuował jazdę przez około 40 metrów ze znajdującą się pod samochodem U. M., w następstwie czego pokrzywdzona poniosła śmierć na miejscu.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 28 września 2021 r. w sprawie II K 393/21 sprawca powyższego wypadku – J. D. – został uznany za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu wypełniającego znamiona przestępstwa z art. 177 § 2 k.k. i wymierzył mu karę z 1 roku pozbawienia wolności. Pojazd sprawcy zdarzenia posiadał ubezpieczenie w zakresie OC u pozwanej spółki.

(bezsporne, wyrok Sądu Rejonowego w Sieradzu w sprawie II K 393/21 k. 21-22)

Zmarła U. M. była matką powoda P. M.. Przed wytoczeniem powództwa strona powodowa wezwała pozwaną do wypłaty zadośćuczynienia. Pozwana dotychczas wypłaciła na rzecz powoda:

- 15.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią osoby najbliższej,

- 6.244,00 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu,

- 4.900,00 zł tytułem zwrotu kosztów nagrobka.

(dokumentacja ubezpieczeniowa k. 27-37)

Powód P. M. w chwili śmierci matki miał 51 lat. Zmarła U. M. była rozwiedziona, mieszkała z powodem oraz jego młodszym bratem, w dacie śmierci miała 69 lat. W chwili śmierci matki powód był kawalerem i prowadził wspólne gospodarstwo domowe z matką, mieszkając w mieszkaniu komunalnym w bloku. Zmarła posiadała emeryturę, zaś powód z bratem żył z prac dorywczych.

W miejscu zamieszkania powoda nie było interwencji Policji, stosunki między powodem z matką były bardzo dobre. Powód czuł wsparcie w matce, która zawsze służyła mu radą. Po śmierci matki powód wrócił do palenia papierosów na skutek stresu doznanego po śmierci matki. U. M. otrzymywała najniższą emeryturę, chorowała na cukrzycę.

Powód odczuwa brak matki, tęskni za nią. Nie był przygotowany na śmierć matki, albowiem zginęła ona nagle wskutek wypadku. U. M. przed śmiercią była osobą w pełni samodzielną, wykonywała wszystkie czynności dnia codziennego. Była pełna wigoru, można było się spodziewać, że będzie żyła jeszcze długo. U. M. przed śmiercią wykonywała wszystkie obowiązki domowe – prała, gotowała.

Po śmierci matki powód wraz z braćmi postawili jej nagrobek na cmentarzu. Ponadto, powód zamawia msze za duszę matki, odwiedza jej grób 2-3 razy w tygodniu. P. M. pozostawił sobie pamiątki po zmarłej matce – przechowuje jej rzeczy osobiste oraz fotografie.

Powód utrzymuje się z prac dorywczych, po śmierci matki początkowo nie pracował następnie zaś wrócił do wykonywania prac dorywczych. Było mu ciężko podjąć pracę na skutek ciężkiego przeżywania żałoby. Powoda utrzymywał brat oraz pomagała mu kuzynka. Mieszkając z matką powód wykonywał prace remontowe jako tzw. „złota rączka”. Wspólnie z matką odwiedzał członków rodziny. Po śmierci matki powód nie korzystał z fachowej pomocy psychiatrycznej ani psychologicznej, sam jednak zażywał leki na uspokojenie sprzedawane bez recepty.

Matka była najbliższą osobą w życiu powoda. Ojciec powoda nie żyje, przed jego śmiercią powód nie utrzymywał z nim kontaktu. Przed śmiercią matki powód mieszkał z nią przez około 11 lat. Powód nigdy nie założył własnej rodziny, pomimo prób budowania różnych relacji z kobietami.

(zeznania powoda z dnia 21 lutego 2022 r., nagr. 00:06:41-00:34:08 oraz 00:34:08-00:49:50 k. 65-66v)

Powyższy stan faktyczny jest w znacznej części bezsporny i został oparty
m. in. na dowodach z dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony. Zasadniczym przedmiotem sporu w niniejszym procesie była kwestia wysokości należnego powodowi świadczenia tytułem zadośćuczynienia za śmierć matki.

Sąd ustalił jakie więzi rodzinne łączyły powoda z matką oraz w jaki sposób powód przeżył śmierć matki w oparciu o złożone na rozprawie zeznania powoda P. M.. Sąd przyznał zeznaniom powoda pełen walor wiarygodności z uwagi na to, że były one spójne i wyczerpujące. Ponadto zeznania te nie były negowane przez stronę pozwaną. Odpowiadają one również wskazaniom doświadczenia życiowego Sądu w kontekście doznań po utracie bliskiej osoby. Sąd pominął zgłaszany pierwotnie dowód z przesłuchania świadków oraz dopuszczenia dowodu z opinii biegłego psychologa. W odniesieniu do dowodu z przesłuchania wnioskowanych świadków, Sąd uznał, że fakty na okoliczność których mieliby zeznawać ci świadkowie są już wystarczająco udowodnione i zmierzałyby jedynie do przedłużenia postępowania. W odniesieniu zaś do ewentualnej opinii psychologa, zdaniem Sądu w niniejszej sprawie nie zaistniała taka potrzeba. Nie są potrzebne wiadomości specjalne którymi miałby dysponować biegły psycholog do wykazania reakcji osoby na śmierć bliskiej osoby – matki. Nie należy bowiem przeceniać wiedzy psychologicznej w odniesieniu do spraw prostych, takich jak śmierć i utrata kogoś bliskiego, która jest przecież zjawiskiem choć traumatycznym, to jednak w pełni powszechnym. Ponadto, biegły psycholog dysponowałby przecież relacjami powoda co do jego reakcji na śmierć matki, które byłyby relacjami tożsamymi z tymi, z którymi Sąd zetknął się w sposób bezpośredni w toku przesłuchania powoda na rozprawie. Ponadto, sam P. M. wskazywał, że nie odczuwał konieczności pomocy psychologicznej po śmierci matki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

W pierwszej kolejności trzeba dla porządku wskazać, że odpowiedzialność pozwanej spółki nie budzi wątpliwości i nie była kwestionowana przez stronę pozwaną.

Z przepisu art. 436 § 1 k.c. wynika, że samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu na zasadzie ryzyka - gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny. Należy też dodać, że przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony, przy czym uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela (art. 822 § 1 i § 4 k.c.). Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu (art. 35 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych).

Zgodnie z dyspozycją przepisu art. 446 § 4 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w wyniku czynu niedozwolonego. Prawidłowa wykładnia art. 446 § 4 k.c. wymaga przede wszystkim podkreślenia, że roszczenie oparte na tym przepisie jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia zmierzającego do naprawienia szkody majątkowej, opartego na treści art. 446 § 3 k.c. Zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. nie jest bowiem zależne od pogorszenia sytuacji życiowej osoby bliskiej w wyniku śmierci bezpośrednio poszkodowanego, lecz ma na celu złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego tą śmiercią, a także niesienie pomocy członkom rodziny tej osoby w dostosowaniu się do zmienionej sytuacji życiowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2013 r., IV CSK 87/13, LEX nr 1383297).

Zgodnie z prezentowanym w orzecznictwie stanowiskiem na rozmiar krzywdy, o której mowa w art. 446 § 4 k.c., mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny, cierpienia psychiczne, spadek sił życiowych, przyspieszenie rozwoju choroby, uczucie smutku, tęsknoty, żalu, poczucie osamotnienia, utrata wsparcia, rady, towarzystwa, niemożność odnalezienia się w nowej sytuacji, zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny, pozbawienie osobistych starań rodziców o utrzymanie i wychowanie dziecka, poczucie sieroctwa, niższej wartości wobec rówieśników, zachwianie poczucia bezpieczeństwa, pogorszenie ogólnej sytuacji życiowej dziecka (patrz wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10; 10 maja 2012 r., IV CSK 416/11; 20 grudnia 2012 r., IV CSK 192/12; 7 marca 2014 r., IV CSK 374/13; 27 czerwca 2014 r., V CSK 445/13; 17 kwietnia 2015 r., III CSK 173/14).

Ustawodawca nie wskazuje zasad ustalania wysokości omawianego zadośćuczynienia, ale nie oznacza to, że w niniejszej sprawie powinno posiłkować się poglądami wypracowanymi w judykaturze na tle stosowania art. 445 k.c. Doniosłości nabierają tu takie okoliczności jak przede wszystkim, jak: stopień bliskości osoby uprawnionej względem zmarłego, wiek uprawnionego, intensywność więzi między nim a zmarłym, skala bólu i cierpień przeżywanych przez uprawnionego, stopień negatywnego wpływu śmierci osoby najbliższej na życie uprawnionego. W rezultacie w sprawach o zadośćuczynienie pieniężne na podstawie art. 446 § 4 k.c. indywidualizacja ocen w zakresie dotyczącym rozmiaru krzywdy i wysokości zadośćuczynienia musi doznawać ograniczeń. W przypadkach, w których stopień bliskości osoby uprawnionej względem zmarłego jest taki sam, wiek uprawnionego podobny, podobna intensywność więzi między uprawnionym a zmarłym, podobna skala przeżywanego bólu i cierpień przez uprawnionego, podobny stopień negatywnego wpływu śmierci osoby najbliższej na życie uprawnionego, powinny być zasądzane podobne kwoty tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek śmierci osoby najbliższej.

Należy zaznaczyć, że zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która nie zależy
od statusu materialnego pokrzywdzonego. Jedynie zatem rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar. Przesłanka „przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa” ma więc charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2002 r., IV CKN 1266/00 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10).

Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki, przy uwzględnieniu wszystkich istotnych w sprawie okoliczności mających wpływ na rozmiar cierpień i sytuację powoda po śmierci U. M., należało uznać, iż powodowi należy się stosowne zadośćuczynienie, zaś wypłacona dotychczas powodowi kwota nie posiada waloru odpowiedniości.

Nie ulega wątpliwości, że krzywda wywołana śmiercią matki jest jedną
z najbardziej dotkliwych z uwagi na rodzaj i siłę więzi rodzinnych oraz rolę pełnioną w rodzinie. W rozpoznawanej sprawie krzywda jest tym bardziej dotkliwa, że śmierć U. M. nastąpiła nagle i nieoczekiwanie. Sama zmarła była dla P. M. szczególnie bliską osobę, po pierwsze z racji naturalnej bliskości łączącej matkę i syna, po drugie zaś z racji faktu, że P. M. nie założył własnej rodziny; w chwili śmierci matki był kawalerem wspólnie zamieszkującym z matką. Gdyby nie feralny wypadek, powód być może jeszcze przez kilka albo i kilkanaście lat mógłby cieszyć się z obecności matki w jego życiu. Z tych wszystkich względów powód bardzo cierpiał na skutek śmierci matki i nadal towarzyszy mu poczucie smutku i żalu.

Uwzględniając zatem rozmiar wstrząsu psychicznego, którego doznał powód po śmierci matki, rozmiar cierpienia, bólu i stopnia osamotnienia po utracie osoby najbliższej, więzi łączącej powoda ze zmarłą matką oraz wpływu jej śmierci na jego obecne życie, Sąd uznał, że powodowi należy się zadośćuczynienie w kwocie 60.000,00 zł. Biorąc pod uwagę wypłatę na etapie postępowania likwidacyjnego na rzecz powoda kwoty 15.000,00 zł, Sąd zasądził na podstawie art. 446 § 4 k.c. na rzecz P. M. dodatkowe 45.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 czerwca 2021 r. tytułem zadośćuczynienia do dnia zapłaty, o czym orzeczono w punkcie 1. wyroku. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c., zgodnie z żądaniem pozwu, tj. od 10 czerwca 2021 r., albowiem pismem z dnia 9 czerwca 2021 r. pozwany potwierdził, że dysponował już wystarczającym materiałem pozwalającym na określenie wysokości świadczenia należnego powodowi, odmówił jednak wypłaty zadośćuczynienia w kwocie przekraczającej 15.000,00 zł.

Sąd oddalił dalej idące żądanie powoda. W ocenie Sądu Okręgowego zasądzenie na rzecz powoda kwoty zadośćuczynienia powyżej 45.000 zł byłoby niezasadne i prowadziłoby już wyłącznie do bezpodstawnego wzbogacenia P. M.. Ból po stracie matki, jakiego doświadczył w niniejszej sprawie jest niekwestionowana. Nie można natomiast nie dostrzec, że U. M. w chwili wypadku była już osoba w podeszłym wieku, miała 69 lat i była emerytką. Cieszyła się zasadniczo dobrym zdrowiem, jednak chorowała na cukrzycę. Okoliczności te każą przyjąć, że należy zróżnicować sytuację w której zmarła byłaby osobą młodą, mającą jeszcze przed sobą całe życie, od sytuacji, w której powódka była już emerytką w podeszłym wieku i w stosunku do której spodziewanie się śmierci jest bardziej naturalne niż w przypadku osoby bardzo młodej. Nie można również nie zauważyć, że sytuacja P. M. jako syna zmarłej matki była – ze społecznego punktu widzenia – dość nietypowa. Powód w chwili śmierci matki był bowiem 51-letnim kawalerem, zamieszkującym sam z matką w jej mieszkaniu. Pomimo, że już dawno osiągnął samodzielność, tak jednak nigdy nie założył rodziny i nie „wyszedł” z domu rodzinnego. Bezsprzecznie mógł zatem odczuwać dużą krzywdę w związku z utratą matki, niemniej jednak stopień przywiązania (a może nawet uzależnienia) powoda od matki był efektem sposobu życia, jaki prowadził P. M.. Trzeba również dodać, że pomimo niekwestionowanego cierpienia związanego z żałobą, P. M. dość dobrze odnalazł się w nowej rzeczywistości – nie leczył się psychiatrycznie, nie zgłaszał również potrzeby korzystania z pomocy psychologicznej. Nadto, wrócił do wykonywania prac dorywczych. Z tych też względów, Sąd Okręgowy uznał, iż dalej idące żądanie zadośćuczynienie byłoby niezasadne, wobec czego w punkcie 2. wyroku oddalił powództwo w pozostałej części.

Należy w tym miejscu stwierdzić, że zasądzone zadośćuczynienie stanowi ekonomicznie odczuwalną wartość, ale jednocześnie utrzymane jest w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Kompensuje doznaną przez powoda krzywdę, przedstawia dla niego ekonomicznie odczuwalną wartość, nie jest również rażąco wygórowane i nie prowadzi do nieuzasadnionego przysporzenia w jego majątku.

Z uwagi na fakt, że strony wygrały i przegrały proces w podobnym stosunku, w punkcie 3. wyroku Sąd wzajemnie zniósł koszty zastępstwa prawnego pomiędzy stronami na podstawie art. 100 k.p.c.

W punkcie 4. wyroku, biorąc pod uwagę wartość przedmiotu sporu na poziomie 82.000,00 zł, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 2.050 zł tytułem obciążającej go części opłaty sądowej od uiszczenia której powód został zwolniony.