Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy i Zamówień Publicznych w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Sobieszczański

Sędziowie: SO Magdalena Nałęcz

SO Bolesław Wadowski

po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2022 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy w postępowaniu upadłościowym:

A. T. osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej

w przedmiocie wniosku upadłej o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli

na skutek zażalenia wierzyciela miasta (...) W. Zarząd Gospodarowania Nieruchomościami w Dzielnicy P.

na postanowienie Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 21 lipca 2021 r., sygn. akt XIX GUp 441/20

postanawia:

zażalenie oddalić.

SSO Magdalena Nałęcz SSO Andrzej Sobieszczański SSO Bolesław Wadowski

Sygn. akt XXIII Gz 1255/21

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 lipca 2021 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie

w pkt I. oddalił wniosek upadłej o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli;

w pkt II ustalił plan spłaty wierzycieli A. T. w ten sposób, że upadła na wykonanie planu spłaty wierzycieli przeznaczy łączną kwotę (...) zł, rozłożoną na 36 miesięcznych rat, płatnych w terminie do 15 dnia każdego następującego po sobie miesiąca, rozpoczynając wykonywanie planu spłaty, od 3 miesiąca następującego po miesiącu, w którym upadłej zostanie doręczony odpis niniejszego postanowienia wraz ze wzmianką o prawomocności:

a. w ramach raty 1 upadła uiści kwotę (...)zł jednorazowo na rzecz następujących wierzycieli, w ten sposób, że na rzecz wierzyciela:

a)  (...) S.A. z siedzibą w B. przeznaczy kwotę
(...) zł;

b)  (...) przeznaczy kwotę (...) zł;

c)  Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla W. w W. M. M. przeznaczy kwotę (...) zł;

d)  Miasto (...) W. Zakład Gospodarowania Nieruchomościami w dzielnicy P. przeznaczy kwotę (...) zł;

e)  Gmina (...) W. przeznaczy kwotę (...) zł;

f)  (...) S.A. z siedzibą w W. przeznaczy kwotę (...)zł;

b. w ramach raty od 2 do 36 upadła uiści na rzecz:

a)  (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę (...) zł;

b)  (...) kwotę (...) zł;

c)  Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla W. w W. M. M. kwotę (...) zł;

d)  Miasto (...) W. Zakład Gospodarowania Nieruchomościami w dzielnicy P. kwotę (...) zł;

e)  Gmina (...) W. kwotę (...) zł;

f)  (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę (...) zł;

w pkt III orzekł, że po wykonaniu przez A. T. powyższego planu spłaty wierzycieli, jej pozostałe zobowiązania, powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości (11 maja 2020 roku) zostaną w całości umorzone, za wyjątkiem określonych w art. 491 ²¹ ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku - Prawo upadłościowe.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł wierzyciel (...) W. Zakład Gospodarowania Nieruchomościami w Dzielnicy P. zaskarżając je w części zawartej w punkcie 3 w związku z punktem 2d, tj. w części ustalającej plan spłaty wierzycieli wobec wierzyciela (...) W. ZGN w Dzielnicy P. tylko co do kwoty (...) zł i umarzające zobowiązania upadłej w powyżej tej kwoty.

Postanowieniu temu skarżący zarzucił:

a)  oparcie na błędnych ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, iż osobista sytuacja upadłej wskazuje, iż nie jest zdolna do regulowania w ramach planu spłat wierzytelności przysługującej (...) W. w kwocie wyższej niż (...) zł,

b)  naruszenie art. 491 ¹⁵ ust. 1 i 4 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawa upadłościowego przez błędną ocenę realności zaspokojenia wierzyciela (...) W..

Wskazując na te zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego Postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie jego zmianę poprzez uwzględnienie w planie spłaty wierzytelności Wierzyciela (...) W. Zakładu Gospodarowania Nieruchomościami w Dzielnicy P. w W. w pełnej zgłoszonej wysokości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w całości podziela poczynione przez sąd pierwszej ustalenia faktyczne oraz ich prawną ocenę i w konsekwencji przyjmuje je za własne.

Na wstępie powtórzyć należy za Sądem pierwszej instancji, że w niniejszej sprawie zastosowanie znajdą przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r., poz. 1802). Wniosek o ogłoszenie upadłości złożony został bowiem przed wejściem w życie tej ustawy, a zgodnie z mającym charakter przepisu przejściowego art. 9 ust. 1 tej ustawy, w sprawach, w których przed dniem jej wejścia w życie wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości, stosuje się przepisy dotychczasowe.

Przed przystąpieniem do dalszych rozważań poczynić wypada kilka uwag natury ogólnej dotyczących ratio legis wprowadzenia postępowania upadłościowego prowadzonego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Podkreślić przede wszystkim należy, że nadrzędnym celem postępowania upadłościowego tzw. konsumentów jest ich oddłużenie, tak by osoby objęte tą procedurą, powróciły do normalnego życia. Ta okoliczność winna być decydująca przy ustalaniu planu spłaty. Kwota przeznaczona na spłatę nie powinna być tak wysoka by spłata dokonywana była kosztem utrzymania siebie czy swoich dzieci, bowiem przedmiotowe prowadziłoby do wypaczenia celu postępowania upadłościowego prowadzonego wobec konsumentów. Zwrócić nadto trzeba szczególną uwagę na zasadę optymalizacji wyrażoną w art. 2 ust. 1 pr. upadł., która ulega modyfikacji wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej w ust. 2 tego przepisu, w którym ustawodawca wskazał, że postępowanie to należy prowadzić tak, by umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a jeśli jest to możliwe - zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Z powyższej redakcji wynika jednoznacznie, że charakter windykacyjny postępowania upadłościowego prowadzonego w stosunku do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej traci swą rolę pierwszoplanową na rzecz funkcji oddłużeniowej. Zasadę optymalizacji oczywiście należy stosować, ale nie powinna ona być realizowana z uszczerbkiem dla oddłużeniowej funkcji upadłości konsumenckiej. Zaspokojenie roszczeń wierzycieli jest dodatkową wytyczną dla prowadzonego postępowania, ale ma być ona realizowana jedynie w miarę możliwości. Reguła zawarta w art. 2 ust. 2 pr. upadł. jest więc wskazówką dla prawidłowej wykładni przepisów zawartych w art. 491 ¹ i nast. pr. upadł w razie kolizji interesów niewypłacalnego dłużnika niebędącego przedsiębiorcą i jego wierzycieli. W każdym wypadku takiego konfliktu pierwszeństwo powinna uzyskiwać funkcja oddłużeniowa. Nie można też tracić z pola widzenia, co zostało już zasygnalizowane, że w obecnym stanie prawnym umorzenie zobowiązań dłużnika stanowi naczelny cel postępowania upadłościowego prowadzonego wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Nie jest nim zaspokojenie wierzycieli, zatem ustawodawca dokonał znacznej zmiany priorytetów w zakresie postępowania upadłościowego prowadzonego w stosunku do konsumentów i wyznaczył inny kierunek orzekania. Co prawda umorzenie zobowiązań powinno zostać poprzedzone próbą spłacenia przynajmniej części zadłużenia w drodze fazy likwidacyjnej i fazy realizacji planu spłaty wierzycieli, niemniej jeśli te dwa mechanizmy zaspokajania wierzycieli nie mogą przynieść pożądanego rezultatu, nie mogą zatamować oddłużenia konsumenta.

Przedstawiony kierunek wykładni przepisów regulujących postępowanie upadłościowe osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej potwierdza treść dodanego ustawą z dnia 15 maja 2015 r. prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2015 r., poz. 978) przepisu art. 2 ust. 1a pr.up. Zgodnie z jego treścią postępowanie uregulowane ustawą wobec osób fizycznych, o których mowa w art. 5, należy prowadzić również tak, aby rzetelny dłużnik uzyskał możliwość oddłużenia.

Zasady, którymi powinien kierować się sąd ustalając plan spłaty wierzycieli określone zostały w art. 491 ¹⁵ ust. 4 zd. drugie ustawy Prawo upadłościowe. Zgodnie z jego treścią ustalając plan spłaty wierzycieli sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości. Przepis ten wskazuje zatem na dwie grupy kryteriów, które powinny być brane przez Sąd pod uwagę przy ustalaniu planu spłat. Z jednej strony uwzględnić należy możliwości zarobkowe upadłego, z drugiej zaś szeroko rozumiane koszty utrzymania upadłego jak i osób pozostających na jego utrzymaniu.

Wniesione w niniejszej sprawie zażalenie, zarówno jego zarzuty, jak i uzasadnienie, wskazują, że skarżący nie dość dokładnie zapoznał się z treścią zaskarżonego postanowienia jak i jego uzasadnienia.

Otóż ze sformułowanie zarzutu błędnych ustaleń faktycznych (pkt 2a zażalenia) wynika, że zdaniem skarżącego upadła w ramach realizacji planu spłaty uregulować ma na jego rzecz jedynie kwotę (...) zł. Tymczasem lektura sentencji zaskarżonego postanowienia wskazuje, że owszem upadła ma na rzecz skarżącego zapłacić kwotę (...) zł, ale tylko w ramach pierwszej raty (pkt II a. d) postanowienia). Skarżący nie dostrzegł już jednak, że w kolejnych ratach od 2 do 36 upadła ma wpłacać na jego rzecz kolejne kwoty w wysokości (...) zł miesięcznie (pkt II b. d) postanowienia). Oznacza to, że łączna spłata skarżącego w ramach planu spłat sięgnie kwoty (...)zł, (...) zł tytułem pierwszej raty i (...) zł tytułem 35 kolejnych.

Z kolei odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 491 ¹⁵ ust. 1 i 4 pr.u. zwrócić należy uwagę, że Sąd pierwszej instancji ustalając plan spłaty wierzycieli w ogóle nie odwoływał się do kryterium realności zaspokojenia wierzytelności upadłej w przyszłości, oczywistym bowiem jest, że ich dalsze zaspokojenie w zakresie wykraczającym ponad plan spłaty jest skrajnie mało prawdopodobne. Zdziwienie zatem budzi powoływanie się przez skarżącego na błędną ocenę realności zaspokojenia jego wierzytelności w przyszłości.

Kolejnym argumentem podniesionym w zażaleniu, który rozmija się z treścią uzasadnienia zaskarżonego postanowienia jest twierdzenie, że możliwości zarobkowe upadłej są wyższe niż zarobki aktualnie przez nią osiągane. Tu skarżący nie zauważył, że Sąd pierwszej instancji ustalił, iż upadła nie pracuje, a co za tym idzie nie uzyskuje żadnego wynagrodzenia. Ustalając plan spłaty wierzycieli Sąd pierwszej instancji oparł się zatem nie na aktualnie osiąganych przez upadłą dochodach, tych upadla bowiem nie uzyskuje, a na jej możliwościach zarobkowych, które oscylują w okolicy minimalnego wynagrodzenia.

W uzasadnieniu zaskarżonego ostanowienia trudno się też doszukać stwierdzeń, z których wynikałoby, że Sąd pierwszej instancji możliwości zarobkowe upadłej ustalił na kwotę 3 200 zł netto miesięcznie. Przeciwnie, Sąd wprost wskazał, że możliwości zarobkowe upadłej nie przekraczają wynagrodzenia minimalnego. Ponieważ argumentacja w tym zakresie przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia zasługuje na pełną aprobatę, zbędne jest jej powielanie w tym miejscu po raz kolejny. Przywołać jedynie należy kluczowe okoliczności przesądzające o tym, że uzyskanie przez upadłą wyższego wynagrodzenia, w szczególności 3 200 zł netto miesięcznie jest bardzo mało prawdopodobne. Otóż upadla nie ma wysokich kwalifikacji, wykształcenia ani doświadczenia zawodowego mogących uzasadniać wysokie oczekiwania zarobkowe. Potwierdza to dotychczasowy przebieg jej zatrudnienia i otrzymywane wynagrodzenie. Jak ustalił Sąd w okresie kiedy upadła pracowała otrzymywała wynagrodzenie minimalne, a jeżeli nawet w pewnych okresach było ono wyższe to jedynie minimalne. Ponadto od dłuższego czasu upadła pozostaje bez zatrudnienia, co dodatkowo obniża jej atrakcyjność na rynku, utrudniając jej znalezienie pracy, a na pewno uzyskanie wynagrodzenia wyższego niż płaca minimalna. Jak najbardziej trafnie Sąd pierwszej instancji ustalił zatem, że możliwości zarobkowe upadłej nie przekraczają tej kwoty wynoszącej w 2022 r. (...) zł brutto, tj. (...) zł netto miesięcznie.

Skarżący nie kwestionował w zażaleniu przyjętych za podstawę ustalenia planu spłaty kosztów utrzymania upadłej i osób pozostających na jej utrzymaniu, stąd przyjąć należało, że ustalenia te akceptuje. Sąd Okręgowy nie analizował zatem kryterium ustalenia planu spłaty, tym bardziej, że brak było podstaw by ocenę Sądu pierwszej instancji w tym przedmiocie podważyć z urzędu.

Całokształt przedstawionych okoliczności wskazuje, że obciążenie upadłej obowiązkiem spłat wierzycieli w kwocie niewiele choćby wyższej nad tą wskazaną przez Sąd pierwszej instancji, unicestwiłoby podstawowy cel postępowania upadłościowego osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Nadrzędnym celem postępowania upadłościowego konsumentów jest ich oddłużenie, tak by osoby objęte tą procedurą, powróciły do normalnego życia. Upadły, który po zlikwidowaniu całego majątku w postępowaniu upadłościowym, obarczony jest jeszcze nierealnymi spłatami, najczęściej uchyla się od ich realizacji lub szuka dodatkowych źródeł finansowania np. poszukując zatrudnienia w szarej strefie, co ze społecznego punktu widzenia jest zjawiskiem wybitnie niekorzystnym. Mając na uwadze zasady doświadczenia życiowego oraz powyższe okoliczności Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że postulat skarżącego podwyższenia wysokości rat planu spłaty jest oderwany od sytuacji osobistej i materialnej upadłej, zaś obciążanie jej wyższymi spłatami na rzecz wierzycieli, spowoduje albo kolejną pętlę zadłużenia albo doprowadzi w trybie art. 491 ²⁰ pr.u. do zniweczenia całej procedury upadłościowej.

Ostatecznie, podkreślenia wymaga, że kwestia ustalenia planu spłaty należy do dyskrecjonalnej władzy sędziowskiej i jest w znacznym stopniu uznaniowa, nie mniej jednak w tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy prawidłowo uzasadnił czym kierował się ustalając plan spłaty na warunkach wskazanych w treści zaskarżonego postanowienia.

Uznając, z wyżej przedstawionych względów, podniesione przez skarżącego zarzuty i argumenty za oczywiście bezzasadne, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 229 pr.u. oraz art. 491 ² ust. 1 pr.u. zażalenie to oddalił.

SSO Magdalena Nałęcz SSO Andrzej Sobieszczański SSO Bolesław Wadowski

.