Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 78/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 grudnia 2020r., w sprawie o sygn. akt XVIII Ko 76/20

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

- obraza art. 8 ust. 1 o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego zwana dalej „ustawa lutowa” w zw. z art. 445 § 2 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie, że w okolicznościach niniejszej sprawy sumą odpowiednią zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez Z. P. w związku z wykonaniem wyroku byłego Wojskowego Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 23 listopada 1950r. jest kwota 512.000 złotych;

- obraza art. 445 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 448 k.c. w zb. z art. 448 k.c. w zb. z art. 552 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię i zasądzenie niewspółmiernie niskiej – w stosunku do rozmiaru krzywdy doznanej przez Z. P. – kwoty zadośćuczynienia, gdy całokształt okoliczności sprawy, tj. przyczyny pozbawienia wolności, okoliczności aresztowania i uwięzienia, warunki przebywania w zakładzie karnym, represje, tortury, skutki dla zdrowia, wpływ izolacji na więzi z bliskimi przemawia za zasądzeniem wyższej kwoty zadośćuczynienia;

- obraza art. 445 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 448 k.c. w zb. z art. 448 k.c. w zb. z art. 552 § 1 k.c. poprzez błędna wykładnię i nieuwzględnienie we właściwy sposób wszystkich istotnych okoliczności, które miały wpływ na wymiar krzywd Z. P., w konsekwencji na wysokość zadośćuczynienia, a zwłaszcza warunków w jakich odbywał 34 miesięczną izolację, stopień i rodzaj cierpień fizycznych, intensywność, nieodwracalność rozstroju zdrowia, poczucie rażącej niesprawiedliwości;

- obraza art. 361 § 1 i 2 k.c. polegające na niewłaściwym zdefiniowaniu szkody, wadliwym zastosowaniu metody dyferencyjnej.

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia – art. 7 k.p.k. polegającą na przekroczeniu zasad swobodnej i wszechstronnej oceny dowodów w analizie zgromadzonego materiału dowodowego przez nieuzasadnione pominięcie zeznań wnioskodawcy w zakresie informacji dotyczących warunków życiowych rodziny wnioskodawcy przed zatrzymaniem Z. P., co w konsekwencji doprowadziło do nieuwzględnienia wniosku o zasądzenie odszkodowania

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

Zmiana wyroku i zasądzenie na rzecz wnioskodawcy 2000000 złotych z tytułu zadośćuczynienia i 256.248 złotych z tytułu odszkodowania

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Zarzut obrazy art. 445 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 448 k.c. w zb. z art. 448 k.c. w zb. z art. 552 § 1 k.c. – niezasadny.

Zarzut obrazy art. 361 § 1 i 2 k.c. – niezasadny.

Zarzut obrazy art. 7 k.p.k. – niezasadny.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Z uwagi na fakt, że roszczenia dochodzone w postępowaniu z ustawy lutowej są roszczeniami szczególnymi, Rzeczpospolita Polska ma obowiązek prawny i moralny w odpowiedni sposób materialnie zrekompensować osobom represjonowanym krzywdy wyrządzone przez system totalitarny. Nie ulega zatem wątpliwości, że Z. P., a obecnie jego jedynemu żyjącemu synowi – J. P. należne było zadośćuczynienie za krzywdę wynikłą z pozbawienia ojca przez okres ponad 34 miesięcy wolności wskutek skazania za czyny będące działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Zgodzić się należy z Sądem Okręgowym, że zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Z drugiej strony przyjmuje się, że wysokość ta nie może być nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, ale musi być odpowiednia. Ponieważ nie istnieją weryfikowalne kryteria w ustalaniu kwoty zadośćuczynienia, koniecznym jest indywidualne rozważenie w każdej sprawie, na ile okoliczności uzasadniają przyznanie takiej, a nie innej sumy zadośćuczynienia.

Analizując apelację Sąd odwoławczy doszedł do wniosku, że skarżąca uważa, iż wnioskodawcy należna jest kwota dwóch milionów zadośćuczynienia, bowiem w innej medialnej sprawie orzeczono rekordowo wysokie zadośćuczynienie. Należy mieć jednak na uwadze, że każda sprawa jest inna, nie ma dwóch takich samych. Charakter czynów, za który został skazany Z. P. nie stygmatyzował go wśród współwięźniów, tak jak osobę, do sprawy której nawiązuje skarżąca. Pełnomocnik wnioskodawcy podnosi te same okoliczności, które uwzględnił Sąd I instancji usiłując polemicznie wywołać przeświadczenie, że nie zostały one należycie docenione. Ze stanowiskiem tym nie można się zgodzić. Sąd Okręgowy miał na uwadze osobowość ojca wnioskodawcy, jego zaangażowanie w obronę ojczyzny podczas drugiej wojny światowej, długotrwałość pozbawienia wolności, złe warunki bytowe w zakładzie karnym, pogorszenie stanu zdrowia. Wniesiony środek odwoławczy zasadniczo nie wyjaśnia dlaczego uśredniona kwota zadośćuczynienia – 15 tyś. złotych w stosunku miesięcznym nie jest kwotą „odpowiednią” w społeczeństwie, w którym miernikiem zamożności polskiego społeczeństwa w trzecim kwartale 2020r. było przeciętne miesięczne wynagrodzenie w kwocie 5168,93 złotych. W przekonaniu Sądu II instancji 512.000 złotych zadośćuczynienia stanowi realnie odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej. Niezależnie od zasług ojca wnioskodawcy dla budowania demokratycznego państwa prawa i podkreślanego w apelacji wyniszczenia psychicznego i fizycznego podczas pobytu w warunkach izolacji – wnioskowana kwota 2.000.000 złotych stanowiłaby źródło wzbogacenia, tracąc funkcję kompensacyjną szkody niematerialnej.

Nietrafnie w apelacji zarzucono obrazę art. 7 k.p.k. w odniesieniu do zeznań J. P.. Wnioskodawca urodził się w dniu (...), a zatem miał 5 lat kiedy jego ojca tymczasowo aresztowano. Sam osobiście nie poczynił obserwacji dotyczących warunków bytowych rodziny, zarobków ojca. Kiedy zaczął interesować się przeszłością ojca miał 12 – 13 lat. Z jego zeznań wynikają same ogólniki typu, że życie było w miarę dostatnie, nawet powyżej średniego, a ojciec dobrze zarabiał, wyjeżdżali na wczasy pracownicze. Rodzice mieli oszczędności, które zabrała Milicja, ale nie był w stanie podać jakiego rzędu była ta kwota i z jakiego tytułu. Przy ustalaniu wysokości szkody majątkowej nie ma zastosowania proponowany per analogiam w apelacji art. 5 § 2 k.p.k. Szkodę należy wykazać, zaś ciężar dowodu spoczywa na wnioskodawcy. Słusznie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę także na pozostały materiał dowodowy, na podstawie którego również nie udało się obliczyć szkody. Ojciec wnioskodawcy do protokołu przesłuchania podał, że majątku nie posiada, nie określił zarobków, bowiem miesiąc przed aresztowaniem utracił pracę. Właściwie trudno dociec z jakiego powodu autorka apelacji jest zdania, że w tej sprawie metoda dyferencyjna nie powinna mieć zastosowania, choć jest powszechnie stosowana w praktyce orzeczniczej.

Zgodnie z art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740) naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Stratą (damnum emergens) jest pomniejszenie majątku poszkodowanego i polega ona na uszczupleniu aktywów lub na zwiększeniu pasywów. Z kolei szkoda związana z utraconymi korzyściami (lucrum cessans) polega na tym, że majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jakby to się stało, gdyby nie nastąpiło zderzenie, z którym łączy się czyjaś odpowiedzialność (zdarzenie sprawcze). Dla ustalenia istnienia szkody i jej wysokości trzeba porównać rzeczywisty stan majątku poszkodowanego po zdarzeniu sprawczym ze stanem hipotetycznym, to jest takim jaki by istniał, gdyby nie nastąpiło zdarzenie sprawcze. Z metody dyferencyjnej wynika konieczność uwzględnienia tak zwanego - compensatio lucri cum damno, czyli zaliczenia uzyskanych korzyści na poczet szkody (wyrok SN z dnia 23 kwietnia 2021r, V CSKP 86/21).

Wnioskodawca do 30 września 1950r. pracował w Spółdzielni (...) (k. 22 – 23). Kiedy wnioskodawca ubiegał się o przyznanie renty wykazał, że był człowiekiem aktywnym zawodowo i przyjąć należy, że zapewne utrata pracy była przejściowa. Wprawdzie najczęściej pełnił funkcje kierownicze (kierownik punktu skupu żywca w (...), kierownik bazy paliwowej (...)), to jednak nie przedstawiono żadnego dokumentu obrazującego wysokość wynagrodzenia. Nie do przyjęcia jest zaproponowany przez pełnomocnika wnioskodawcy sposób wyliczenia szkody poprzez przyjęcie średniego miesięcznego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020r. Po pierwsze aktualnie stopa życiowa społeczeństwa jest wyższa niż w pierwszych powojennych latach. Po drugie szkoda nie jest sumą utraconych zarobków, lecz różnicą między stanem majątkowym, jaki by istniał gdyby poszkodowanego nie uwięziono, a stanem rzeczywistym w chwili odzyskania wolności. Ojciec wnioskodawcy posiadał niepracującą żonę, ponosił koszty utrzymania rodziny, zaś powszechnie dostępna wiedza dotycząca przełomu lat czterdziestych i pięćdziesiątych wskazuje na to, że wynagrodzenie Z. P. mogło wystarczać na godne życie, ale nie nagromadzenie oszczędności. Trafna jest także konstatacja Sądu I instancji, że brak jest jakichkolwiek dowodów na to, że wystąpiła szkoda spowodowana zaciągnięciem długów przez matkę wnioskodawcy i koniecznością ich spłaty przez ojca po opuszczeniu zakładu karnego. Jeżeli zaś matka wnioskodawcy wyłącznie osobistymi staraniami zaspokajała potrzeby rodziny, to szkoda nie zaistniała wskutek pozbawienia wolności Z. P..

Z powyższych względów apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wniosek

Wniosek o zasądzenie odszkodowania w kwocie 256 248,00 złotych i zadośćuczynienia w łącznej kwocie 2 000 000 złotych – niezasadny.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek o zasadzenie odszkodowania nie był zasadny, ponieważ szkoda materialna nie została udowodniona. Sąd I instancji w tym zakresie dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego. Argumenty zawarte w apelacji nie potwierdziły obrazy przepisów prawa materialnego i procesowego, jak też tego, że kwota zadośćuczynienia nie jest kwotą odpowiednią.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrokiem z dnia 23 lutego 2022r., w sprawie II AKa 78/21 utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy J. P. 240 (dwieście czterdzieści) złotych z tytułu ustanowienia pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym na podst. § 11 ust. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3

Kosztami postępowania na podst. art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

Anna Zdziarska Zbigniew Kapiński Adam Wrzosek

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 grudnia 2020r., w sprawie XVIII Ko 76/20

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana