Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 19 grudnia 2016 roku powódka J. P., prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą (...) DORADZTWO, domagała się od pozwanego P. S., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą AP-T., zasądzenia kwoty 13520,77 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie i kosztami procesu. W uzasadnieniu wskazała, że zawarła z pozwanym ustną umowę, na podstawie której zobowiązała się wykonać raport środowiskowy dla przedsięwzięcia pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.” za wynagrodzeniem w wysokości 18450 zł. Po wykonaniu zobowiązania powódka wystawiła fakturę VAT, która została zapłacona jedynie częściowo (w zakresie kwoty 5000 zł). Pozostałej należności (13450 zł), powiększonej o skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie (70,77 zł) pozwany nie uregulował, mimo wezwania do zapłaty.

W dniu 31 stycznia 2017 roku został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, którym zasadzono kwotę dochodzoną pozwem oraz 2586,25 zł kosztów procesu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu. Pozwany przyznał, że łączyła go z powódką umowa, której przedmiotem było wykonanie raportu środowiskowego. Zarzucił jednak, że była to umowa pisemna (o prace projektowe i nadzór autorski dla inwestycji), a wykonanie raportu środowiskowego było tylko jednym z elementów tej umowy. Pozwany zarzucił także, że przedmiotem umowy zawartej z powódką było wykonanie kompletnej dokumentacji oraz uzyskanie prawomocnej decyzji środowiskowej dla zadania pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.” za wynagrodzeniem w wysokości 70000 zł netto. Pozwany zarzucił, że rozliczył się z powódką w zakresie, w jakim umowa została wykonana, oraz że powódka nigdy nie uzyskała prawomocnej decyzji środowiskowej, co ostatecznie skutkowało odstąpieniem od umowy oraz obciążeniem powódki karą umowną.

Dodatkowo pozwany wniósł powództwo wzajemne, w którym domagał się zasądzenia od powódki (pozwanej wzajemnej) kwoty 22220 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie i kosztami procesu. W uzasadnieniu wskazał, że z przyczyn leżących po stronie powódki (pozwanej wzajemnej) odstąpił od łączącej strony umowy oraz obciążył powódkę (pozwaną wzajemną) karą umowną w wysokości 20% wynagrodzenia (14000 zł netto, czyli 17220 zł brutto). Pozwany (powód wzajemny) domagał się także zwrotu zaliczki w kwocie 5000 zł, wpłaconej powódce (pozwanej wzajemnej) na poczet ostatecznie niezrealizowanej części umowy.

W odpowiedzi na sprzeciw od nakazu zapłaty (oraz w odpowiedzi na pozew wzajemny) powódka (pozwana wzajemna) podtrzymała w całości żądanie pozwu oraz wniosła o oddalenie powództwa wzajemnego i zasądzenie kosztów procesu. Przyznała, że strony łączyła pisemna umowa wskazana w sprzeciwie od nakazu zapłaty (pozwie wzajemnym), a następnie strony porozumiały się ustnie w zakresie terminu zapłaty pozostałej części wynagrodzenia. Wskazała także, że umowa została przez nią w całości wykonana, a co za tym idzie pozwany (powód wzajemny) nie był uprawniony do odstąpienia od umowy oraz naliczenia powódce (pozwanej wzajemnej) kary umownej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W 2013 roku Gmina Miejska Ś. (inwestor) postanowiła dokonać rozbudowy dotychczasowego lotniska trawiastego w Ś. o dodatkowy pas o nawierzchni bitumicznej. W tym celu w październiku 2013 roku wszczęła postępowanie w trybie przetargu nieograniczonego zamieszczając ogłoszenie o zamówieniu publicznym na wykonanie wielobranżowej dokumentacji budowlano-wykonawczej, kosztorysowej, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych, uzyskanie niezbędnych uzgodnień i pozwoleń wraz z prawomocną decyzją o pozwoleniu na budowę dla inwestycji „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.”.

Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia został ujęty w programie funkcjonalno-użytkowym ( (...)) zadania pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.” autorstwa Biura (...) w K., stanowiącego załącznik do specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ). W programie tym wskazano między innymi, że infrastruktura lotniska musi spełniać wymagania rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 21 czerwca 2013 roku w sprawie wymagań technicznych i eksploatacyjnych w stosunku do lotnisk użytku wyłącznego oraz sposobu i trybu przeprowadzenia kontroli sprawdzającej (s. 17 i 27). Ponadto zgodnie z powyższym programem inwestycja miała obejmować dwa etapy objęte odrębnymi zamówieniami. Pierwszy z nich miał zakończyć się z chwilą uzyskania prawomocnej decyzji o pozwoleniu na budowę (s. 5-6), drugi zaś miał zakładać zmianę klasyfikacji lotniska z lotniska użytku wyłącznego na lotnisko użytku publicznego, stanowiąc etap objęty nowym postępowaniem przetargowym, chyba że inwestor w pierwszym etapie zatwierdziłby jego realizację (s. 6).

W wyniku przeprowadzonego postępowania spośród złożonych ofert Gmina Ś. (inwestor) wybrała ofertę P. S., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą AP-T., uznając ją za najkorzystniejszą. Termin wykonania umowy został ustalony na dzień 15 listopada 2014 roku.

(dowód: specyfikacja istotnych warunków zamówienia z załącznikami – k. 104-131;

ogłoszenia o zmianach wraz z zapytaniami – k. 132-153;

protokół z posiedzenia komisji przetargowej z dnia 18.11.2013 roku – k. 154-155;

zawiadomienie o wyborze najkorzystniejszej oferty – k. 156-157;

program funkcjonalno-użytkowy – k. 158-193)

W styczniu 2014 roku P. S. skontaktował się z pełnomocnikiem J. P. (L. P.) w celu nawiązania współpracy w zakresie uzyskania decyzji środowiskowej dotyczącej budowy lotniska dyspozycyjnego w Ś.. Strony w drodze negocjacji ustaliły istotne warunki współpracy.

W dniu 10 lutego 2014 roku P. S., prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą AP-T. (zamawiający) zawarł z J. P., prowadzącą działalność gospodarczą pod nazwą (...) DORADZTWO (projektantem) umowę o prace projektowe i nadzór autorski dla inwestycji, której przedmiotem było wykonanie kompletnej dokumentacji niezbędnej do uzyskania oraz uzyskanie prawomocnej decyzji środowiskowej dla zadania „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.” dla Gminy Ś. z siedzibą przy ul. (...) w Ś..

Przedmiot umowy obejmował:

-

opracowanie wniosku wraz z wymaganymi załącznikami, w tym karty informacyjnej przedsięwzięcia (KIP) i przeprowadzenie procedury ustalającej obowiązek opracowania raportu (...) (screening) oraz jego zakres (scooping),

-

inwentaryzacje przyrodnicze i badania terenowe środowiska abiotycznego,

-

opracowanie części przyrodniczej raportu,

-

część techniczną raportu i środowisko abiotyczne, w tym analizy i modele akustyczne oraz ocenę wpływu inwestycji na środowisko gruntowo-wodne,

-

udział w postępowaniu (...) i uzyskanie decyzji środowiskowej,

-

opracowanie wszelkich innych niezbędnych do uzyskania prawomocnej decyzji środowiskowej materiałów oraz badań (§1 umowy).

Projektant zobowiązał się do wykonania projektu zgodnie z posiadaną wiedzą, doświadczeniem, umiejętnościami i starannością zawodową oraz zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie polskimi przepisami i normami, a także zgodnie z wytycznymi zawartymi w programie funkcjonalno-użytkowym (§3 umowy).

Koordynacja prac projektowych oraz konsultacje (w tym z dostawcami materiałów i urządzeń) miały odbywać się w siedzibie projektanta lub zamawiającego. Projektant wyznaczył L. P. jako koordynatora prac projektowych objętych przedmiotem umowy. Zamawiający natomiast wyznaczył siebie jako koordynatora realizacji obowiązków zamawiającego. K. nie byli uprawnieni do samodzielnego zmieniania postanowień umowy (§6 umowy).

Przy realizacji obowiązków wynikających z umowy strony zobowiązały się wzajemnie do zachowania staranności odpowiedniej dla tego rodzaju przedsięwzięcia, jak również do podejmowania wszelkich czynności niezbędnych dla należytego zabezpieczenia interesów drugiej strony. Strony zobowiązały się także współpracować przy wykonywaniu umowy oraz wspólnie usuwać mogące powstawać trudności (§7 umowy).

Projektant ponosił pełną odpowiedzialność odszkodowawczą za działania własne, jak również za działania innych podmiotów oraz koordynację swoich podwykonawców, za pomocą których będzie realizował przedmiot umowy (§8 umowy).

Za wykonanie całości projektu (przedmiotu umowy) zamawiający miał zapłacić projektantowi wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 70000 zł, powiększone o należny podatek VAT w wysokości obowiązującej w dniu wystawienia faktury.

Ustalono następujący podział kwoty kontraktowej:

-

5000 zł netto za opracowanie karty informacyjnej przedsięwzięcia (KIP) i złożenie wniosku o ustalenie obowiązku opracowania raportu oraz jego zakresu,

-

20000 zł netto za inwentaryzacje przyrodnicze i pozostałe prace terenowe,

-

10000 zł netto za złożenie raportu (...),

-

35000 zł netto (pozostała część wynagrodzenia) po uzyskaniu decyzji środowiskowej.

Zamawiający zobowiązał się przy tym do zabezpieczenia kwoty powyższego wynagrodzenia (§10 umowy).

Wynagrodzenie miało być płatne przelewem na rachunek bankowy projektanta na podstawie faktury VAT. Zapłata wynagrodzenia miała nastąpić na podstawie protokołu odbioru dokumentacji. Podstawą do wystawienia faktur VAT miały być protokoły odbioru danej części dokumentacji obustronnie podpisane przez zamawiającego i projektanta. Wynagrodzenie miało być płatne w terminie czternastu dni od daty dostarczenia faktury VAT do siedziby zamawiającego (§11 umowy).

Projektant miał prawo odstąpić od umowy z winy zamawiającego w przypadku, gdy zamawiający będzie w zwłoce z zapłatą należnego wynagrodzenia o więcej niż dwadzieścia jeden dni kalendarzowych w stosunku do ustalonego terminu płatności, po wcześniejszych dwóch wezwaniach do zapłaty.

Zamawiający miał natomiast prawo odstąpić od umowy z winy projektanta w przypadku, gdy projektant będzie opóźniony w przekazaniu poszczególnych elementów projektu o okres dłuższy niż dwadzieścia jeden dni od terminów ustalonych w harmonogramie, po wcześniejszym wezwaniu do wykonania poszczególnych elementów projektu i wyznaczeniu dodatkowego terminu na wykonanie, a także w sytuacji, gdy projektant w sposób rażący naruszy zapisy umowy, po wcześniejszym wezwaniu do zaprzestania naruszeń.

W przypadku odstąpienia od umowy zamawiający zobowiązany był do zapłaty projektantowi części wynagrodzenia umownego za wykonaną i odebraną część przedmiotu umowy. Należna część wynagrodzenia umownego miała zostać określona w wysokości przysługującej za zakres prac faktycznie wykonanych przez projektanta i odebranych przez zamawiającego do dnia odstąpienia przez zamawiającego lub projektanta od umowy lub jej realizacji. Zamawiający lub projektant miał pisemnie powiadomić drugą stronę o fakcie odstąpienia lub zawieszenia. Data otrzymania powiadomienia miała być datą protokolarnego opisu zaawansowania prac. Na podstawie tej informacji projektant miał sporządzić protokół określający zaawansowanie prac.

Strony ustaliły także, że w przypadku odstąpienia od umowy przez jedną ze stron z winy drugiej strony, strona, z której winy nastąpiło odstąpienie od umowy, zapłaci karę umowną drugiej stronie w wysokości 20% wartości wynagrodzenia. Ponadto zamawiającemu miało przysługiwać prawo dochodzenia roszczeń dodatkowych od projektanta, przekraczających wysokość kar umownych zastrzeżonych w umowie. W szczególności zamawiający miał mieć prawo regresu wobec projektanta w sytuacji, gdy inwestor obciążyłby go jakimikolwiek karami umownymi z tytułu niewykonania bądź nienależytego wykonania przedmiotu umowy (§12 umowy).

Wszelkie zmiany i uzupełnienia dotyczące umowy oraz oświadczenia i wystąpienia związane z jej realizacją wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności (§15 umowy).

(dowód: bezsporne;

korespondencja elektroniczna – k. 94-98;

umowa z dnia 10.02.2014 roku – k. 29-33)

Przed przystąpieniem do realizacji umowy koordynator ze strony projektanta (L. P.) sprawdził, czy inwestor ma tytuł do terenu oraz czy przedsięwzięcie jest zgodne z planem zagospodarowania i jaki ma ono charakter. Zamawiający nie informował koordynatora (L. P.), jaki charakter miało mieć lotnisko sportowo-dyspozycyjne w Ś., jednak dostarczona dokumentacja przetargowa (w tym program funkcjonalno-użytkowy) jednoznacznie wskazywały, że lotnisko miało mieć charakter wyłączny.

Po dokonaniu powyższych ustaleń koordynator L. P. przystąpił do realizacji umowy. W tym celu już w marcu 2014 roku (to jest jeszcze przed jednoznacznym nakazaniem przez organ administracji publicznej przeprowadzenia obserwacji środowiskowych obejmujących przynajmniej jeden okres rozrodczy zwierząt oraz okres sezonowych migracji, co nastąpiło w sierpniu 2014 roku) przystąpił do badań terenowych, koniecznych do sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, który z kolei był niezbędny do uzyskania decyzji środowiskowej.

Część z powyższych prac wykonał biolog A. A., który współpracował z koordynatorem L. P.. Prace badawcze trwały do końca lutego 2015 roku, a kompletny raport został sporządzony i oddany w maju 2015 roku.

(dowód: zeznania świadka A. A. z dnia 7.09.2018 roku [0:06-0:48];

zeznania świadka L. P. z dnia 7.09.2018 roku [0:50-1:52])

W dniu 25 lipca 2014 roku koordynator L. P. (działający jako pełnomocnik inwestora Gminy Ś.) zwrócił się do Burmistrza Miasta Ś. (organu właściwego do wydania decyzji środowiskowej dla inwestycji dotyczącej budowy lotniska o charakterze wyłącznym) z wnioskiem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na realizację przedsięwzięcia pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.”. Wniosek ten został przekazany do Wydziału Ochrony (...) i nadano mu bieg, przesyłając do uzgodnienia Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska we W. ( (...)) oraz do zaopiniowania Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu w Ś..

W dniu 22 sierpnia 2014 roku (...) Dyrektor Ochrony Środowiska we W. ( (...)) wyraził opinię o konieczności sporządzenia inwentaryzacji przyrodniczej (raportu środowiskowego), obejmującej przynajmniej jeden okres rozrodczy zwierząt oraz okres sezonowych migracji. Wobec powyższego w dniu 29 sierpnia 2014 roku Burmistrz Miasta Ś. wydał postanowienie w sprawie obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz zakresu raportu środowiskowego, a następnie w dniu 25 września 2014 roku zawiesił postępowanie (do czasu sporządzenia raportu środowiskowego).

Po otrzymaniu (w dniu 25 maja 2015 roku) od koordynatora L. P. raportu o oddziaływaniu na środowisko planowanego przedsięwzięcia Burmistrz Miasta Ś. z urzędu podjął zawieszone postępowanie i przekazał raport Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska we W. ( (...)) w celu uzgodnienia oraz Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu w Ś. w celu zaopiniowania.

Po pozytywnym zaopiniowaniu i uzgodnieniu raportu środowiskowego przez powyższe podmioty w dniu 20 października 2015 roku Burmistrz Miasta Ś. wydał decyzję nr (...) o środowiskowych uwarunkowaniach na realizację przedsięwzięcia pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.”, która następnie uprawomocniła się.

(dowód: decyzja z dnia 20.10.2015 roku z załącznikiem – k. 48-66;

korespondencja elektroniczna – k. 42-47;

pismo z dnia 26.11.2015 roku z dowodem nadania – k. 203-204;

wyciąg z raportu środowiskowego – k. 205-208;

zeznania świadka K. G. z dnia 23.11.2018 roku [0:05-0:27];

zeznania świadka A. A. z dnia 7.09.2018 roku [0:06-0:48];

zeznania świadka L. P. z dnia 7.09.2018 roku [0:50-1:52])

W toku realizacji przedsięwzięcia odbywały się narady techniczne dotyczące zadania pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.” z udziałem przedstawicieli inwestora (Gminy Ś.), zamawiającego (P. S.) oraz Towarzystwa (...) w Ś. (G. G.). W trzech naradach technicznych (w dniach 29 lipca 2014 roku, 8 stycznia 2015 roku oraz 11 września 2015 roku) uczestniczył także przedstawiciel projektanta (koordynator L. P.).

Podczas jednej z takich narad (w dniu 4 listopada 2014 roku) zamawiający (P. S.) zaproponował zmianę parametrów projektowanego lotniska na lotnisko użytku publicznego o ograniczonej certyfikacji. Inwestor (Gmina Ś.) wyraził zgodę na zmianę charakteru lotniska z lotniska o charakterze wyłącznym na lotnisko użytku publicznego. W powyższej naradzie nie uczestniczył koordynator L. P..

(dowód: protokoły z narad technicznych – k. 287-298;

zeznania świadka J. M. z 23.11.2018 roku [0:27-1:04];

zeznania świadka G. G. z dnia 23.11.2018 roku [1:04-1:54];

zeznania świadka L. P. z dnia 7.09.2018 roku [0:50-1:52])

W związku z realizacją umowy z dnia 10 lutego 2014 roku projektant (J. P.) obciążył zamawiającego (P. S.) fakturami VAT o następujących numerach:

-

15/07/2014 z dnia 30 lipca 2014 roku na kwotę 5000 zł netto (6150 zł brutto) za sporządzenie karty informacyjnej przedsięwzięcia pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.” wraz z wnioskiem o wydanie decyzji środowiskowej, która została zapłacona w dniu 11 sierpnia 2014 roku;

-

10/06/2015 z dnia 19 czerwca 2015 roku na kwotę 30000 zł netto (36900 zł brutto) za inwentaryzacje przyrodnicze i pozostałe prace terenowe do raportu środowiskowego dla przedsięwzięcia pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.” (20000 zł netto – 24600 zł brutto) oraz przygotowanie i złożenie raportu (...) (10000 zł netto – 12300 zł brutto), która została zapłacona w dniu 8 lipca 2015 roku;

-

13/04/2016 z dnia 20 kwietnia 2016 roku na kwotę 15000 zł netto (18450 zł brutto) za raport środowiskowy dla przedsięwzięcia pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.”.

W dniu 9 czerwca 2016 roku zamawiający (P. S.) zapłacił projektantowi (J. P.) kwotę 5000 zł (w tytule płatności wskazano (...)). Kwota ta została zaliczona na poczet częściowej płatności za fakturę VAT nr (...).

(dowód: faktury VAT – k. 7 i 34-35;

potwierdzenia przelewów – k. 8 i 36-38;

zeznania świadka L. P. z dnia 7.09.2018 roku [0:50-1:52])

W dniu 2 grudnia 2015 roku pełnomocnik inwestora (Gminy Miejskiej Ś.) złożył do Wojewody (...) wniosek o wydanie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego dla zamierzenia pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.”. Wniosek został złożony w trybie ustawy z dnia 12 lutego 2009 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (tzw. specustawy).

W dniu 21 marca 2016 roku pełnomocnik inwestora został wezwany do usunięcia nieprawidłowości powyższego wniosku przez przedłożenie:

-

ostatecznej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach inwestycji, wydanej przez (...) Dyrektora Ochrony Środowiska we W. ( (...)),

-

mapy zawierającej projekt podziału działki,

-

opisu i mapy zawierającej program etapowania inwestycji.

Wymienione wyżej nieprawidłowości miały zostać usunięte w terminie do dnia 30 czerwca 2016 roku.

W takiej sytuacji zamawiający (P. S.) skontaktował się z koordynatorem L. P. i poprosił o pomoc w uchyleniu decyzji Burmistrza Miasta Ś. z dnia 20 października 2015 roku oraz uzyskaniu decyzji (...) Dyrektora Ochrony Środowiska we W. ( (...)).

(dowód: wezwanie z dnia 22.12.2015 roku – k. 218-219;

zawiadomienie z dnia 18.03.2016 roku – k. 67-68;

postanowienie z dnia 21.03.2016 roku – k. 69-70;

zeznania świadka J. M. z 23.11.2018 roku [0:27-1:04];

zeznania świadka W. S. z dnia 23.11.2018 roku [1:56-2:06])

Z uwagi na dotychczasową współpracę koordynator L. P. postanowił nieodpłatnie pomóc zamawiającemu w uchyleniu dotychczas uzyskanych decyzji i pozwoleń oraz uzyskaniu nowych (w trybie tzw. specustawy).

W tym celu w dniu 16 maja 2016 roku L. P. wystąpił do Burmistrza Miasta Ś. o uchylenie prawomocnej decyzji nr (...) z dnia 20 października 2015 roku o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia, a do (...) Dyrektora Ochrony Środowiska we W. o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia.

W uzasadnieniu obu wniosków wskazano, że wobec przyjętego przez inwestora trybu postępowania w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w ramach ustawy z dnia 12 lutego 2009 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (tzw. specustawy) organem właściwym do wydania decyzji środowiskowej jest (...) Dyrektor Ochrony Środowiska we W., a nie Burmistrz Miasta Ś..

Decyzją z dnia 31 maja 2016 roku Burmistrz Miasta Ś. uchylił ostateczną decyzję nr (...) z dnia 20 października 2015 roku.

Niezależnie od powyższego w wyniku działań koordynatora L. P. decyzją z dnia 22 stycznia 2016 roku Starostwo Powiatowe w Ś. wygasiło w całości prawomocne pozwolenie wodnoprawne z dnia 22 lipca 2015 roku, a decyzją z dnia 26 stycznia 2016 roku Marszałek Województwa (...) wydał nowe pozwolenie wodnoprawne (w trybie tzw. specustawy).

W dniu 29 września 2016 roku (...) Dyrektor Ochrony Środowiska we W. wydał na wniosek P. S. decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia.

(dowód: wniosek o uchylenie decyzji z 16.05.2016 roku z dowodem nadania – k. 213-214;

wniosek o wydanie decyzji z 16.05.2016 roku z dowodem odbioru – k. 215;

decyzja z dnia 31.05.2016 roku – k. 216;

decyzja z dnia 22.01.2016 roku – k. 217;

korespondencja elektroniczna – k. 39-41 i 209;

decyzja z dnia 26.01.2016 roku – k. 210-212;

obwieszczenie – k. 262;

zeznania świadka K. G. z dnia 23.11.2018 roku [0:05-0:27];

zeznania świadka L. P. z dnia 7.09.2018 roku [0:50-1:52])

W piśmie z dnia 19 września 2016 roku zamawiający P. S. złożył projektantowi J. P. oświadczenie o odstąpieniu od umowy z dnia 10 lutego 2014 roku w trybie natychmiastowym z winy projektanta oraz wezwał go do zapłaty kary umownej w wysokości 14000 zł netto (17220 zł brutto). Zamawiający zarzucił projektantowi rażące niedbalstwo i oczywiste naruszenie postanowień umowy wynikające z nieuzupełnienia w terminie braków formalnych wniosku o wydanie decyzji środowiskowej, a także unikanie kontaktu, brak odpowiedzi na zapytania oraz zatajanie informacji.

(dowód: bezsporne;

pismo z dnia 19.09.2016 roku z dowodem doręczenia – k. 71-73)

W piśmie z dnia 1 grudnia 2016 roku pełnomocnik projektanta wezwał zamawiającego do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem.

(dowód: bezsporne;

wezwanie z dnia 1.12.2016 roku z dowodami nadania i odbioru – k. 9-11)

W piśmie z dnia 2 grudnia 2016 roku zamawiający ponownie wezwał projektanta do zapłaty kwoty 17220 zł.

(dowód: bezsporne;

wezwanie do zapłaty z dnia 2.12.2016 roku z dowodem doręczenia – k. 74-75)

W piśmie z dnia 23 grudnia 2016 roku pełnomocnik zamawiającego podtrzymał dotychczasowe stanowisko i odmówił zapłaty wynagrodzenia za niewykonane prace.

(dowód: bezsporne;

pismo z dnia 23.12.2016 roku z dowodami nadania i doręczenia – k. 76-82)

W dniu 5 czerwca 2017 roku inwestor (Gmina Ś.) otrzymał decyzję Wojewody (...) o pozwoleniu na realizację inwestycji.

W związku z realizacją zadania pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.” zamawiający P. S. nie został obciążony przez inwestora karami umownymi.

(dowód: zeznania świadka J. M. z 23.11.2018 roku [0:27-1:04]

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne w całości zasługiwało na uwzględnienie, natomiast powództwo wzajemne podlegało oddaleniu.

Bezsporne w niniejszej sprawie było przede wszystkim zawarcie przez strony umowy, której przedmiotem było wykonanie kompletnej dokumentacji niezbędnej do uzyskania oraz uzyskanie prawomocnej decyzji środowiskowej dla zadania „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.”. Poza sporem była także wysokość ustalonego w umowie wynagrodzenia (w kwocie 70000 zł netto – 86100 zł brutto) oraz fakt jego częściowej zapłaty. Istota niniejszego sporu sprowadzała się natomiast do tego, czy powódka wykonała umowę w sposób prawidłowy, a co za tym idzie, czy przysługiwało jej roszczenie o zapłatę pozostałej części wynagrodzenia. Sporne było także to, czy pozwany skutecznie odstąpił od zawartej z powódką umowy oraz czy był uprawniony do naliczenia powódce kary umownej z tego tytułu (co było przedmiotem wytoczonego przez pozwanego powództwa wzajemnego).

Nie ulega wątpliwości, że strony niniejszego procesu łączyła umowa o dzieło. Zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło ma zatem za przedmiot zobowiązanie się przyjmującego zamówienie do wykonania dla zamawiającego, za zapłatą wynagrodzenia, określonego w umowie dzieła, to jest osiągnięcie uzgodnionego przez strony rezultatu. Przedmiotem umowy zawartej przez strony było zobowiązanie powódki do wykonania kompletnej dokumentacji niezbędnej do uzyskania oraz uzyskanie prawomocnej decyzji środowiskowej dla zadania „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.”.

Biorąc powyższe pod uwagę przedmiotem niniejszego postępowania była ocena, czy powódka wykonała zgodnie z umową wskazaną w niej dokumentację (i uzyskała prawomocną decyzję środowiskową) oraz czy sporządzona przez powódkę dokumentacja miała wady uprawniające pozwanego do odstąpienia od umowy (z winy powódki) i naliczenia kary umownej z tego tytułu.

Powódka twierdziła, że wykonała w całości swoje zobowiązanie umowne (doprowadziła do wydania prawomocnej decyzji środowiskowej) i w związku z tym należało jej się umówione wynagrodzenie. Pozwany odmówił zapłaty (ponad uiszczoną kwotę 35000 zł netto – 43050 zł brutto) i zarzucił, że uzyskana przez powódkę decyzja zawierała wadę prawną, ponieważ została wydana przez niewłaściwy organ (Burmistrza Miasta Ś., a nie (...) Dyrektora Ochrony Środowiska) z uwagi na charakter lotniska (w ocenie pozwanego projektowane lotnisko miało mieć charakter publiczny, a nie wyłączny).

Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że postępowanie cywilne ma charakter kontradyktoryjny, czego wyrazem jest przede wszystkim dyspozycja art. 232 k.p.c., określająca obowiązek stron do wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, co z kolei jest potwierdzeniem reguły zawartej w art. 6 k.c., wyznaczającej sposób rozłożenia ciężaru dowodu. Podkreślić przy tym należy, że zasady art. 6 k.c. i 232 k.p.c. nie określają jedynie zakresu obowiązku zgłaszania dowodów przez strony, ale rozumiane muszą być przede wszystkim i w ten sposób, że strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu co do tych okoliczności na niej spoczywał. Zaznaczyć także należy, że nie jest rzeczą Sądu poszukiwanie za stronę dowodów przez nią nie wskazanych, mających na celu udowodnienie jej twierdzeń (tak również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996 roku, I CKU 45/96, OSNC 1997, nr 6-7, poz. 76). Dopuszczenie dowodów z urzędu jest bowiem prawem, a nie obowiązkiem Sądu, z którego to prawa powinien szczególnie ostrożnie korzystać, tak by swym działaniem nie wspierać żadnej ze stron procesu. Faktycznie działanie Sądu z urzędu powinno ograniczać się tylko do sytuacji, gdy strona działa bez fachowego pełnomocnika i dodatkowo jest nieporadna. Z zasady nie dotyczy to więc przedsiębiorcy, którego profesjonalizm powinien obejmować także sferę funkcjonowania w obrocie prawnym.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że zgodnie z ogólną regułą, wyrażoną w art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Wskazana zasada oznacza, że powód składając pozew powinien udowodnić fakty, które w jego ocenie świadczą o zasadności powództwa. Udowodnienie faktów może nastąpić przy pomocy wszelkich środków dowodowych przewidzianych przez kodeks postępowania cywilnego. Nie ulega także wątpliwości, że co do zasady to na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia twierdzeń zawartych w pozwie, bowiem to on domaga się zapłaty i powinien udowodnić zasadność swojego roszczenia. Reguła dotycząca ciężaru dowodu nie może być jednak pojmowana w ten sposób, że ciąży on zawsze na powodzie. W zależności od rozstrzyganych w procesie kwestii faktycznych i prawnych ciężar dowodu co do pewnych faktów będzie spoczywał na powodzie, co do innych z kolei – na pozwanym.

Nie ulega przy tym wątpliwości, że w niniejszej sprawie co do zasady to na powódce spoczywał ciężar udowodnienia istnienia dochodzonego (pozwem głównym) roszczenia. Natomiast pozwany był zobowiązany do wykazania twierdzeń zgłoszonych w powództwie wzajemnym.

W ocenie Sądu powódka w sposób jednoznaczny wykazała istnienie dochodzonego roszczenia (udowodniła, że w całości wykonała swoje zobowiązanie wynikające z zawartej umowy).

Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że właściwie poza sporem pozostawał sam fakt zawarcia przez strony umowy, której przedmiotem było wykonanie kompletnej dokumentacji niezbędnej do uzyskania oraz uzyskanie prawomocnej decyzji środowiskowej dla zadania „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.” (niezależnie od tego pozwany przyznał zasadność wystawienia dwóch już zapłaconych faktur VAT).

Nie ulega także wątpliwości, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazywał na to, że inwestycja pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.” miała początkowo dotyczyć lotniska o charakterze wyłącznym, a nie lotniska o charakterze użytku publicznego. Wynikało to przede wszystkim z dokumentacji przetargowej (w szczególności programu funkcjonalno-użytkowego czy odpowiedzi na zapytanie nr 3), która była zresztą załącznikiem do umowy z dnia 10 lutego 2014 roku. Trzeba w tym miejscu podkreślić, że wprawdzie program funkcjonalno-użytkowy zawierał kilka błędów i nieścisłości, jednak nie mogły one wpłynąć na jednoznacznie płynący z niego wniosek dotyczący charakteru projektowanego lotniska (jako lotniska użytku wyłącznego).

Tym samym złożenie przez powódkę (w istocie jej pełnomocnika) wniosku o wydanie decyzji środowiskowej do Burmistrza Miasta Ś. było prawidłowe i świadczyło o należytym wykonaniu umowy z dnia 10 lutego 2014 roku.

Nie ulega przy tym także wątpliwości, że w toku procesu inwestycyjnego (podczas jednej z narad technicznych w dniu 4 listopada 2014 roku) pozwany zaproponował zmianę parametrów projektowanego lotniska na lotnisko użytku publicznego o ograniczonej certyfikacji, na co ostatecznie inwestor wyraził zgodę. Jednocześnie postanowiono, że projektowane lotnisko zostanie wybudowane (zmodernizowane) w trybie tzw. specustawy, czyli ustawy z dnia 12 lutego 2009 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego.

Okoliczności powyższe wynikały zarówno z dołączonych dokumentów (protokołów narad technicznych, w szczególności protokołu z dnia 4 listopada 2014 roku), jak również z wiarygodnych zeznań świadków J. M. oraz G. G..

Biorąc zatem pod uwagę fakt, że pełnomocnik powódki (L. P.) w dniu 25 lipca 2014 roku (a więc jeszcze przed zmianą kwalifikacji lotniska) zwrócił się do Burmistrza Miasta Ś. (organu właściwego do wydania decyzji środowiskowej dla inwestycji dotyczącej budowy lotniska o charakterze wyłącznym) z wnioskiem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.”, to brak było jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że powódka nie wykonała umowy w sposób należyty (prawidłowy) i skierowała wniosek o wydanie decyzji środowiskowej do niewłaściwego organu.

Nie ulega także wątpliwości, że pozwany nie kwestionował otrzymanej od pełnomocnika powódki prawomocnej decyzji środowiskowej z dnia 20 października 2015 roku, wydanej przez Burmistrza Miasta Ś. (ani w zakresie właściwości organu wydającego decyzję, ani w żadnym innym). Jednocześnie pozwany w żaden sposób nie wykazał (a to na nim spoczywał w tym zakresie ciężar dowodu), aby informował powódkę (lub jej pełnomocnika) o zmianie charakteru projektowanego lotniska (z wyłącznego na publiczny).

Tym samym w ocenie Sądu powódka prawidłowo i należycie wykonała umowę z dnia 10 lutego 2014 roku, to jest wykonała kompletną dokumentację niezbędną do uzyskania oraz uzyskała prawomocną decyzję środowiskową dla zadania „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś.”, a co za tym idzie, należało jej się z tego tytułu umówione wynagrodzenie.

Nie ulega przy tym wątpliwości, że w grudniu 2015 roku (a więc już po wykonaniu umowy łączącej powódkę i pozwanego) w toku postępowania o wydanie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego dla zamierzenia pod nazwą „Budowa lotniska sportowo-dyspozycyjnego w Ś., realizowanego w trybie ustawy z dnia 12 lutego 2009 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (tzw. specustawy), okazało się, że na skutek zmiany kwalifikacji projektowanego lotniska (z wyłącznego na publiczny) decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach inwestycji powinna zostać wydana przez (...) Dyrektora Ochrony Środowiska we W. ( (...)), a nie Burmistrza Miasta Ś. (co wynikało z art. 75 ust. 1 pkt 1e ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko).

Skoro jednak pozwany nie poinformował powódki (ani jej pełnomocnika) o zmianie kwalifikacji projektowanego lotniska (a przynajmniej takiej okoliczności w żaden sposób nie udowodnił), to tym samym należało uznać, że powódka w sposób prawidłowy wykonała umowę, a konieczność uzyskania kolejnej decyzji środowiskowej powstała na skutek okoliczności niezależnych od powódki (i jej pełnomocnika). Gdyby bowiem w trakcie realizacji zadania nie doszło do zmiany pierwotnej kwalifikacji lotniska (z lotniska o charakterze wyłącznym na lotnisko użytku publicznego) oraz trybu procedowania (na tzw. specustawę), to uzyskana przez powódkę decyzja środowiskowa byłaby w pełni prawidłowa i przydatna. Niezależnie od powyższych okoliczności należy jednocześnie wskazać, że w ocenie Sądu uzyskanie przez powódkę prawomocnej decyzji środowiskowej z dnia 20 października 2015 roku (wydanej przez Burmistrza Miasta Ś.) należało traktować jako prawidłowe (i całkowite) wykonanie łączącej strony umowy z dnia 10 lutego 2014 roku.

Zgodnie z art. 481 §1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie zaś z art. 482 §1 k.c. od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. Odsetki ustawowe za opóźnienie należały się zatem powódce od dnia 10 czerwca 2016 roku (zgodnie z żądaniem), czego pozwany zresztą nie kwestionował. Także skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie (w wysokości 70,77 zł), liczone od kwoty 18450 zł od dnia 21 maja 2016 roku (dnia następującego po terminie płatności wskazanym w fakturze VAT) do dnia 9 czerwca 2016 roku (dnia częściowej zapłaty kwoty 5000 zł) zostały wyliczone w sposób prawidłowy.

Ustalając stan faktyczny i wydając rozstrzygnięcie Sąd oparł się na dokumentach (dołączonych przez strony) i wiarygodnych zeznaniach świadków A. A., L. P., K. G., J. M., G. G. i W. S., a także częściowo wiarygodnych zeznaniach pozwanego P. S. (w zakresie, w jakim pokrywały się one z zeznaniami pozostałych świadków oraz treścią dokumentów).

Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanego przede wszystkim w zakresie, w jakim zeznał on, że pełnomocnik powódki (L. P.) wiedział (lub powinien był wiedzieć), że projektowane lotnisko miało mieć charakter użytku publicznego (mimo iż właściwie bezspornie pierwotnie miało być ono lotniskiem o charakterze wyłącznym). Jak już wyżej wskazano, zeznania te były nie tylko sprzeczne z dołączonymi przez strony dokumentami, ale także co do zasady zgodnymi (w tym zakresie) zeznaniami pozostałych świadków. Zupełnie nieprzekonujące (i tym samym niewiarygodne) były także zeznania pozwanego w zakresie, w jakim zeznał on, że wpłacona w dniu 9 czerwca 2016 roku kwota 5000 zł była swoistą próbą szukania kontaktu z L. P. (próbą zwrócenia uwagi).

Biorąc zatem wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę powództwo (główne) podlegało uwzględnieniu w całości. Dlatego też na podstawie art. 627 k.c., art. 481 k.c. i art. 482 k.c., a także łączącej strony umowy, orzeczono jak w punkcie I wyroku.

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd nie znalazł natomiast żadnych podstaw do uwzględnienia powództwa wzajemnego.

Zgodnie z art. 483 §1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Zgodnie natomiast z art. 484 §1 k.c. w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Jeżeli jednak zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. To samo dotyczy przypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana (art. 484 §2 k.c.).

Kara umowna jest zatem dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązania (skłania stronę zobowiązaną do ścisłego wypełnienia zobowiązania). Dłużnik, godząc się na karę umowną, bierze tym samym na siebie gwarancję jego wykonania. Treścią zastrzeżenia kary umownej jest zobowiązanie się dłużnika do zapłaty wierzycielowi określonej kwoty pieniężnej w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego.

Kategorię „zobowiązania niepieniężnego” należy rozumieć szeroko. Obejmuje ona zobowiązania niepieniężne, przewidujące świadczenia o charakterze majątkowym (na przykład zawarcie umowy przyrzeczonej czy przeniesienie własności rzeczy lub praw) oraz niemajątkowym (na przykład powstrzymanie się od podejmowania określonej działalności czy zachowanie informacji w poufności). Wchodzi też w grę zastrzeganie kar umownych w przypadku skorzystania przez jednego z kontrahentów z uprawnienia kształtującego, na przykład wypowiedzenia umowy lub odstąpienia od niej (tak również Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 21 sierpnia 2008 roku, IV CSK 202/08, LEX nr 466003, z dnia 20 października 2006 roku, IV CSK 154/06, OSNC 2007, nr 7-8, poz. 117 czy z dnia 7 lutego 2007 roku, III CSK 288/06, LEX nr 274191).

Trzeba przy tym pamiętać, że kara umowna stanowi odszkodowanie umowne i przysługuje na zasadzie winy, ale od odszkodowania sensu stricto kara umowna różni się tylko tym, że należy się bez względu na wysokość szkody. W ten sposób kara umowna spełnia funkcję prewencyjną i ma powstrzymywać dłużnika od określonych zachowań. Powszechnie przyjmuje się jednak, że z drugiej strony dysproporcja pomiędzy szkodą a wysokością kary umownej nie może być zbyt wysoka, ponieważ powoduje to zbytnie uprzywilejowanie jednej ze stron stosunku zobowiązaniowego, który rządzi się przede wszystkim zasadami równorzędności i ekwiwalentności świadczeń. Stąd też rażąco wygórowana kara umowna powinna ulec zmniejszeniu w stopniu dostosowanym do tej dysproporcji, w innym przypadku prowadziłaby bowiem do nieuzasadnionego wzbogacenia wierzyciela. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 marca 1988 roku, IV CR 58/88, LEX nr 8867. Trzeba jednak zaznaczyć, że zmniejszenie kary umownej nie może polegać na jej ścisłym dostosowaniu do wysokości poniesionej szkody, ponieważ wtedy utraciłaby ona swój charakter środka prewencyjnego.

Należy w tym miejscu zatem przede wszystkim wskazać, że oświadczenie pozwanego (powoda wzajemnego) o odstąpieniu od umowy zostało złożone powódce (pozwanej wzajemnej) w dniu 19 września 2016 roku, a zatem już po wykonaniu przez powódkę (pozwaną wzajemną) umowy, co nastąpiło z chwilą uprawomocnienia się decyzji środowiskowej z dnia 20 października 2015 roku. Tym samym brak było jakichkolwiek podstaw do odstąpienia od wykonanej już umowy, abstrahując przy tym od kwestii ewentualnego zawinienia powódki lub jej pełnomocnika (do którego w ocenie Sądu nie doszło). W konsekwencji brak było także uzasadnionych podstaw do naliczenia powódce (pozwanej wzajemnej) kar umownych z tytułu odstąpienia od umowy z jej winy (zarówno w kwocie netto, jak i brutto).

Niezależnie od powyższego w ocenie Sądu powódka (pozwana wzajemna) była także uprawniona do zaliczenia wpłaconej w dniu 9 czerwca 2016 roku kwoty 5000 zł na poczet faktury VAT nr (...), która była przedmiotem powództwa głównego.

Biorąc zatem wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę powództwo wzajemne nie mogło zasługiwać na uwzględnienie. Dlatego też na podstawie art. 483 k.c., art. 484 k.c. w zw. z art. 471 k.c., art. 494 k.c., art. 6 k.c. oraz łączącej strony umowy podlegało ono oddaleniu, jak w punkcie II wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw. Mając na względzie wynik sprawy powódce (pozwanej wzajemnej) należał się zwrot kosztów procesu, na które złożyły się koszty opłaty sądowej od pozwu głównego w kwocie 677 zł oraz dwukrotne (za powództwo główne i powództwo wzajemne) koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3600 zł, ustalone zgodnie z §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015, poz. 1800 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w niniejszej sprawie.