Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 listopada 2021 roku

Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2021 roku w Lublinie

na rozprawie

sprawy z wniosku K. G. (1)

z udziałem E. V. i J. S.

o stwierdzenie nabycia spadku

postanawia:

I.  stwierdzić, że spadek po E. B. (1), synu S. i M., zmarłym w dniu 21 października 2019 roku w L., mającym ostatnie miejsce zwykłego pobytu w L., nabyła na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 10 lutego 2016 roku K. G. (1) córka M. i W.;

II.  stwierdzić, że wnioskodawczyni i uczestniczki ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie;

III.  przejąć na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone w sprawie koszty sądowe.

Sygn. akt: I Ns 13/20

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 18 grudnia 2019 roku K. G. (1) działająca przez profesjonalnego pełnomocnika wniosła o stwierdzenie, że spadek po E. B. (1), synu S. i M. urodzonym dnia (...) w C. ostatnio zamieszkałym (...)-(...) L. ul. (...) PESEL (...) w całości na podstawie testamentu nabyła K. G. (1) córka M. i W. z domu L. urodzona dnia (...) w L. PESEL (...) oraz o stwierdzenie, że spadkodawca E. B. (1) w testamencie z dnia 22 marca 2015 roku pozbawił swoje córki E. i J. prawa do zachowku na podstawie art. 1008 k.c.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że spadkodawca E. B. (1) zmarł w dniu 21 października 2019 roku. Zmarły mieszkał ostatnio w L. w mieszkaniu położonym przy ul. (...). Spadkodawca był ojcem E. i J., córek z pierwszego małżeństwa. Spadkodawca był drugim mężem W. B. (2) z domu G., która zmarła 19 maja 2010 roku. Testamentem holograficznym sporządzonym dnia 22 marca 2015 roku E. B. (1) powołał do całości spadku K. G. (1) i jednocześnie wydziedziczył jego córki E. i J. B. z uwagi na fakt, że od ponad trzydziestu lat nie kontaktowały się ze spadkodawcą oraz w żaden sposób nie sprawowały opieki nad spadkodawcą. Swoją wolę pozbawienia zachowku córek zmarły potwierdził również testamentem z dnia 10 lutego 2016 roku, w którym wyraźnie napisał, że pozbawia swoje córki zachowku. Z treści obu dokumentów wynika, że poprzez sporządzenie testamentu zmarły miał zamiar pozbawić córki nie tylko dziedziczenia po nim, ale także prawa do zachowku. Przyczyny pozbawienia prawa do zachowku zostały przez spadkodawcę ściśle określone. Przez cały okres trwający od zawarcia małżeństwa spadkodawcy z jego żoną W. B. do chwili śmierci spadkodawcy córki zmarłego nie kontaktowały się z ojcem. E. i J. z domu B. nie odwiedzały ojca, gdy jego stan zdrowia był dobry, nie sprawowały opieki, gdy stan zdrowia spadkodawcy się pogorszył i przez długi czas wymagał codziennej pomocy. E. B. (1) był osobą schorowaną, miał tętniaka aorty, wszczepioną endoprotezę biodrowo – udową, niewydolność nerek, cukrzycę, nadciśnienie, migotanie przedsionków, miażdżycę, niedokrwienie kończyn dolnych, raka skóry okolicy skroniowej. K. G. (1) będąc osobą z bliskiej rodziny, od kilkunastu lat mieszkającą w niewielkiej odległości od miejsca zamieszkania spadkodawcy i jego żony oraz pozostająca w bliskich, serdecznych relacjach ze spadkodawcą nie widziała córek w miejscu zamieszkania zmarłego. Córki nie kontaktowały się z ojcem w czasie kiedy był w dobrym zdrowiu ani, gdy wymagał codziennej opieki i pomocy w najprostszych czynnościach związanych z utrzymaniem czystości osobistej, podaniem posiłku czy leku, umówieniem na wizyty lekarskie. Przez kilka ostatnich lat życia spadkodawcy to wnioskodawczyni sprawowała bezpośrednią, codzienną opiekę, wykonując obowiązku należące do osób z najbliższej rodziny. K. G. (1) przychodziła codziennie do mieszkania jej wuja, pilnowała utrzymania czystości osobistej, przygotowywała posiłki, monitorowała stan zdrowia i w razie potrzeby umawiała wizyty lekarskie, na które zawodziła spadkodawcę. W razie pobytu spadkodawcy w szpitalu również odwiedzała go codziennie, prowadziła rozmowy z lekarzami, dokonywała zakupu przepisanych leków i nadzorowała ich dawkowanie. K. G. (1) wykonywała obowiązki należące do córek lub płatnej opieki, często kosztem swojej rodziny i bez jakiegokolwiek wynagrodzenia.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka J. S. wniosła o stwierdzenie, że spadek po zmarłym E. B. (1), synu S. i M. urodzonym dnia (...) w Ciemnym D. ostatnio zamieszkałym w L. przy ul. (...) na podstawie ustawy nabyły: córka J. S. w ½ części oraz córka E. V. w ½ części każda z nich.

W uzasadnieniu odpowiedzi na wniosek wskazano, że wątpliwości uczestniczki budzi zarówno kwestia testamentu jak i okoliczności wydziedziczenia w nim wskazane. Uczestniczka podniosła, że nie sposób zgodzić się z twierdzeniem zmarłego ojca, że ona i jej siostra uporczywie nie dopełniały obowiązków rodzinnych. Uczestniczka J. S. nie utrzymywała kontaktów z ojcem, ponieważ został on pozbawiony władzy rodzicielskiej z powodu znęcania się nad rodziną. E. B. (1) znęcał się nad żoną A. B. (1) oraz nad dziećmi. Wobec dzieci dopuścił się molestowania seksualnego.

W toku postępowania wnioskodawczyni i uczestniczki podtrzymywały swoje stanowisko wyrażone w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Spadkodawca E. B. (1) zmarł w dniu 21 października 2019 roku w L., gdzie ostatnio przed śmiercią stale zamieszkiwał. W chwili śmierci był wdowcem. Druga żona spadkodawcy W. B. (3) zmarła w dniu 19 maja 2010 roku. Spadkodawca nie posiadał dzieci z małżeństwa z W. B. (3). Z pierwszego małżeństwa z A. B. (2) z domu S. spadkodawca posiadał dwie córki: E. V. i J. S..

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu nr 0663011/00/AZ/ (...) k. 11; akt poświadczenia dziedziczenia rep. A nr (...) k. 14 - 15; odpis skrócony aktu urodzenia E. B. (2) (...) k. 28; odpis skrócony aktu małżeństwa J. S. nr (...) k. 29 – 29v; odpis skrócony aktu zgonu W. B. (4) nr (...) k. 30.

Spadkodawca nie miał innych dzieci biologicznych, ani przysposobionych. Nie toczyły się inne postępowania spadkowe po spadkodawcy. Nikt nie zrzekł się spadku po E. B. (1) w drodze umowy ze spadkodawcą. Nikt nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. Nikt nie składał oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po spadkodawcy. Notariusz nie sporządzał aktu poświadczenia dziedziczenia.

Dowód: zapewnienie spadkowe w formie pisemnej K. G. (1) k. 47 – 47v; zapewnienie spadkowe w formie pisemnej J. S. k. 48 – 48v; zapewnienie spadkowe w formie pisemnej E. V. k. 50 – 50v.

W dniu 22 marca 2015 roku sporządzono dokument zaatutowany (...). W tekście dokumentu stwierdzono, że E. B. (1) do całości spadku powołuję kuzynkę K. G. (1) córkę M. i W. z domu L. oraz wydziedzicza swoje córki E. i J. z domu B.. Jako powód wydziedziczenia wskazano, że córki od co najmniej 30 lat nie kontaktowały się z ojcem i nie sprawowały nad nim żadnej opieki. Testament został napisany własnoręcznie przez K. G. (1) i opatrzony własnoręcznym podpisem przez E. B. (1). Świadkiem sporządzania testamentu był K. W..

Dowód: testament z dnia 22.03.2015 r. k. 13; zeznania wnioskodawczyni złożone w trybie art. 299 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. k 72v; zeznania świadka K. W. k. 148v – 149.

W dniu 10 lutego 2016 roku E. B. (1) sporządził testament, w którym do całości spadku powołał kuzynkę K. G. (1) córkę M. i W. z domu L. oraz wydziedziczył ze spadku swoje córki E. i J. z domu B.. Jako powód wydziedziczenia wskazano, że córki od ponad 30 lat nie interesują się ojcem i nie kontaktują się z nim. Testament opatrzono datą jego sporządzenia i został on w całości własnoręcznie napisany i podpisany przez E. B. (1).

Dowód: testament z dnia 10.02.2016 r. k. 12; opinia nr (...) z zakresu kryminalistycznej ekspertyzy pisma i dokumentów k. 345 – 362.

W chwili pisania testamentu w dniu 10 lutego 2016 roku E. B. (1) znajdował się w dobrej kondycji umysłowej. Nie chorował na choroby wpływające na jego zdolność postrzegania i komunikowania. Do śmierci był sprawny psychicznie. Nie miał problemów z pamięcią. Miał rozeznanie w sprawach życia codziennego. E. B. (1) miał problemy kardiologiczne i diabetologiczne. Cierpiał na cukrzycę oraz nadciśnienie tętnicze. Rozpoznano u niego nadciśnienie tętnicze, napadowe migotanie przedsionków oraz przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych. Ponadto miał on tętniaka aorty brzusznej oraz prawej tętnicy biodrowej. W 2012 roku przeszedł udar mózgu. W dniu 10 lutego 2016 roku u spadkodawcy E. B. (1) brak było trwałych czy przemijających zaburzeń psychicznych uniemożliwiających mu świadome decydowanie. W chwili testowania E. B. (1) miał zachowaną zdolność świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli.

Dowód: dokumentacja medyczna k. 156 – 311 i k. 398 - 467; zeznania świadka K. W. k. 148v – 149; zeznania świadka R. J. k. 382v – 383v; zeznania świadka R. G. k. 383v – 384; zeznania świadka J. L. k. 384 – 384v; zeznania świadka A. G. k. 384v; opinia sądowo – psychiatryczna k. 478 – 486v.

Testament z dnia 22 marca 2015 roku został otwarty i ogłoszony w Sądzie Rejonowym Lublin – Zachód w Lublinie w powyższej sprawie w dniu 30 stycznia 2020 roku.

Dowód: protokół z otwarcia i ogłoszenia testamentu znajdujący się w aktach sprawy I Ns 14/20.

Testament z dnia 10 lutego 2016 roku został otwarty i ogłoszony w Sądzie Rejonowym Lublin – Zachód w Lublinie w powyższej sprawie w dniu 6 lutego 2020 roku.

Dowód: protokół z otwarcia i ogłoszenia testamentu znajdujący się w aktach sprawy II Ns 38/20.

Sąd obdarzył walorem wiarygodności zapewnienia spadkowe złożone przez wnioskodawczynię K. G. (2) oraz uczestniczki J. S. i E. V. uznając je za wystarczające do ustalenia kręgu spadkobierców po zmarłym E. B. (1). Zapewnienia te są w ocenie sądu prawdziwe, ponieważ cechują się jasnością, logiką, wewnętrzną spójnością oraz wzajemną korelacją pomiędzy sobą.

Sąd podzielił w całości opinię biegłego z zakresu kryminalistycznej ekspertyzy pisma i dokumentów, a wnioski z niej płynące uznał za prawidłowe i przyjął je za własne, czyniąc na ich podstawie ustalenia faktyczne w aspekcie istotnym dla niniejszej sprawy. Opinia została sporządzona przez osobę posiadającą wiadomości specjalne niezbędne do wydania przedmiotowej opinii. Ponadto, opinia jest spójna, jasna a wnioski opinii zbieżne pozostają z jej treścią. Opinia jednoznacznie wykazała, że testament z dnia 10 lutego 2016 roku został w całości własnoręcznie napisany i podpisany przez E. B. (1).

Z uwagi na adnotacje zawarte w dokumentacji medycznej odnośnie świadomości oraz stanu układu nerwowego spadkodawcy E. B. (1) (m.in. k. 262v, k. 283 i k. 307v) sąd postanowił z urzędu dopuścić dowód biegłego psychiatry na okoliczność ustalenia czy w dacie sporządzenia testamentu z dnia 10 lutego 2016 roku był on w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Biegły sporządził opinię w oparciu o zgromadzoną dokumentację medyczną oraz zeznania świadków. W ocenie biegłego zebrane dane przemawiają przeciwko obecności u E. B. (1) w dniu 10 lutego 2016 roku trwałych czy przemijających zaburzeń psychicznych, uniemożliwiających mu świadome decydowanie, a co za tym idzie stwierdzić należy, iż w tym dniu miał on zachowaną zdolność świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli. Zdaniem sądu ww. opinia jest jasna, rzetelna i spójna wobec czego sąd podzielił wnioski z niej płynące i przyjął je za własne, czyniąc na ich podstawie ustalenia faktyczne w aspekcie istotnym dla niniejszej sprawy.

Sąd obdarzył walorem wiarygodności zeznania świadków K. W., R. J., R. G., J. L. oraz A. G. w całości. Świadkowie zostali przesłuchani na okoliczność stanu zdrowia spadkodawcy a zwłaszcza jego kondycji umysłowej w dacie testowania. Wskazany przez świadków sposób funkcjonowania spadkodawcy w codziennym życiu i sposób jego komunikowania z innymi osobami był pomocny dla sporządzenia opinii sądowo – psychiatrycznej na okoliczność świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli przez E. B. (1) w dacie testowania. W ocenie sądu zeznania świadków są wzajemnie spójne i logiczne, a ponadto pokrywają się z pozostałymi dowodami zebranym w sprawie min. w postaci dokumentacji medycznej.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ma na celu ustalenie, czy osoba wskazana we wniosku jako spadkodawca zmarła oraz kto i na jakiej podstawie (ustawy czy też testamentu) jest jej spadkobiercą. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu, wówczas przepisy Kodeksu cywilnego stanowią w swej treści o tym kto i z jakim udziałem dziedziczy spadek po osobie zmarłej. Natomiast jeżeli spadkodawca pozostawił testament rzeczą sądu prowadzącego postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku jest ocena ważności testamentu wobec treści przepisów Kodeksu cywilnego. Zastosowanie znajdują przy tym przepisy Kodeksu cywilnego obowiązującego w dacie śmierci spadkodawcy. Zgodnie bowiem z art. 924 k.c. spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, stosownie zaś do treści art. 925 k.c. spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku.

Testament został w prawie polskim ukształtowany jako czynność prawna o wysokim stopniu sformalizowania. Dla swojej ważności może on i jednocześnie musi zostać sporządzony w jednej z form przewidzianych prawem i z zachowaniem wszystkich wymogów ustawowych. Niezachowanie formy pociąga za sobą bezwzględną nieważność testamentu, o czym wprost stanowi przepis art. 958 k.c. Przepisy regulujące formę testamentu są rozbudowane i w sposób szczegółowy określają rygory, jakim poddane jest dokonanie tej czynności. Okoliczności powodujące nieważność testamentu sąd bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy.

Zgodnie z art. 949 § 1 k.c. spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Treść tego przepisu jednoznacznie wskazuje, że przy sporządzaniu testamentu holograficznego (własnoręcznego) wyłączone jest posługiwanie się urządzeniami utrwalającymi pismo w sposób mechaniczny, a także spisanie woli spadkodawcy przez inną osobę „obcą ręką”. W myśl art. 958 k.c. testament sporządzony z naruszeniem przepisów jest co do zasady nieważny.

Nie ulega wątpliwości, że testament z dnia 22 marca 2015 roku jest bezwzględnie nieważny. Testament nie został bowiem w całości własnoręcznie napisany przez spadkodawcę. Już na pierwszy rzut oka da się zauważyć, że treść testamentu została nakreślona przez inną osobę aniżeli osoba, która podpisała testament jako spadkodawca. Treść tego testamentu została sporządzona przez wnioskodawczynię K. G. (1), która sama potwierdziła tą okoliczność. Ponadto, obecny przy sporządzaniu testamentu świadek K. W. również przyznał, że to wnioskodawczyni napisała treść testamentu. Z tychże względów testamentu tego nie można uznać za ważny.

Jeśli zaś chodzi o testament sporządzony w dniu 10 lutego 2016 roku stwierdzić należy, że przedmiotowy testament odpowiada wymogom określonym w art. 949 k.c. Testament został opatrzony datą. Treść testamentu została w całości własnoręcznie sporządzona przez spadkodawcę E. B. (1) i opatrzona jego własnoręcznym podpisem. Okoliczność tą jednoznacznie potwierdziła wywołana w toku postępowania opinii biegłego z zakresu kryminalistycznej ekspertyzy pisma i dokumentów. Ponadto, w niniejszej sprawie brak jest podstaw aby uznać testament za nieważny z uwagi na brak poczytalności testatora w chwili jego sporządzania. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że w chwili pisania testamentu w dniu 10 lutego 2016 roku E. B. (1) znajdował się w dobrej kondycji umysłowej. Nie chorował na choroby wpływające na jego zdolność postrzegania i komunikowania. Do śmierci był sprawny psychicznie. Nie miał problemów z pamięcią. Miał rozeznanie w sprawach życia codziennego. W dniu 10 lutego 2016 roku u spadkodawcy E. B. (1) brak było trwałych czy przemijających zaburzeń psychicznych uniemożliwiających mu świadome decydowanie. W chwili testowania E. B. (1) miał zachowaną zdolność świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli, co jednoznacznie potwierdziła wywołana w toku postępowania opinia sądowo – psychiatryczna sporządzona przez biegłego sądowego lekarza psychiatrę.

Tym samym w ocenie sądu nie ma żadnych podstaw do uznania, iż testament sporządzony przez E. B. (1) w dniu 10 lutego 2016 roku roku jest nieważny.

Z uwagi na powyższe, mając na względzie treść powołanych wyżej przepisów sąd w pkt I postanowienia stwierdził, że spadek po E. B. (1) nabyła w całości na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 10 lutego 2016 roku K. G. (1).

W tym miejscu należy podkreślić, iż zgodnie z treścią art. 1015 § 2 k.c. wobec braku oświadczenia spadkobiercy testamentowego w ustawowym terminie co do przyjęcia bądź odrzucenia spadku oraz przy zważeniu chwili otwarcia spadku, K. G. (1) nabyła spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Odnosząc się do kwestii zawartego w testamencie oświadczenia spadkodawcy o wydziedziczeniu uczestniczek J. S. i E. V. wskazać należy, iż ustalenie skuteczności wydziedziczenia pozostaje poza kognicją sądu prowadzącego postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, a zatem nie podlega badaniu w niniejszym postępowaniu. Wykazywanie wystąpienia przesłanek wydziedziczenia określonych w art. 1008 k.c. bądź ich brak powinno mieść miejsce w ewentualnym postępowaniu o zapłatę zachowku toczącym się w trybie procesowym.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania uzasadnia art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie. Sąd nie znalazł podstaw aby w niniejszej sprawie odstąpić od ogólnej zasady ponoszenia kosztów w postępowaniu nieprocesowym w myśl § 2 i 3 ww. przepisu.

W pkt III postanowienia, sąd na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. z 2005 roku nr 167, poz. 1398 ze zm.) postanowił przejąć na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone w sprawie koszty sądowe, zgodnie z wnioskiem wnioskodawczyni K. G. (1) mając na uwadze jej sytuację majątkową oraz charakter sprawy.

Wobec powyższego orzeczono, jak w części dyspozytywnej postanowienia.