Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17 kwietnia 2015 roku powód Z. M. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Bank spółki akcyjnej w W. kwoty 71.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 24 lutego 2015 roku do dnia zapłaty. Domagał się także zasądzenia zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu, wskazano, że w dniu 01 sierpnia 2013 roku zawarł z pozwanym umowę o rachunek bankowy oraz o świadczenie innych usług bankowych nr (...), oraz że podczas kolejnej wizyty powoda w banku, z jego konta wykonany został przelew wychodzący na kwotę 71.000 zł, którego powód nigdy nie zlecał. Na skutek zawiadomienia Z. M. toczyło się postępowanie karne w którym przedstawiono zarzuty M. G. (1), R. Z. (1) oraz T. S.. W przedmiotowym postępowaniu ujawniony został szereg okoliczności faktycznych wskazujących na to, że troje oskarżonych działając wspólnie i w porozumieniu doprowadziło do wyłudzenia danych niezbędnych do wykonania przelewu spornych środków z konta bankowego powoda, na rachunek prowadzony dla R. Z. (1), który następnie pobrał skradzioną kwotę z bankomatu.

W kolejnych pismach procesowych, na skutek wyników toczącego się postępowania karnego, strona powodowa dokonała sprecyzowania i modyfikacji żądania pozwu i podniosła, że pozwany naruszył art. 725 i następne k.c. poprzez nie zrealizowanie dyspozycji wypłaty na rzecz Z. M. do czego był zobowiązany na podstawie umowy rachunku bankowego.

Pozwany nie uznał roszczenia powoda i wniósł o jego oddalenie w całości, jak również zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko pozwany przyznał, że wiązała go z powodem umowa rachunku bankowego z dnia 01 sierpnia 2013 roku, oraz że w dniu 18 września 2013 roku pracownik pozwanego Banku (...) dokonał zmiany danych teleadresowych powoda. Zaprzeczył jednak, jakoby przedmiotowa zmiana została wykonana bez wiedzy i woli powoda. W ocenie pozwanego wszelkie procedury zostały dopełnione w sposób prawidłowy, a ewentualne przejęcie danych dostępowych do konta przez osoby trzecie nastąpiło wskutek zawinionego działania samego powoda. Z tej przyczyny pozwany stanął na stanowisku, że dyspozycja przelewu z dnia 26 października 2013 roku została złożona w sposób prawidłowy, a Bank wywiązał się z obowiązków przyjętych na siebie w ramach umowy rachunku bankowego z dnia 01 sierpnia 2013 roku. Nadto pozwany nie zgodził się ze stanowiskiem sądu karnego, zgodnie z którym powodowi nie można przypisać statusu pokrzywdzonego, albowiem podmiotem wyłącznie pokrzywdzonym wskutek opisanego przestępstwa był Bank.

Powód Z. M. zmarł w dniu 09 grudnia 2016 roku. Z uwagi na powyższe postanowieniem z dnia 29 listopada 2018 roku Sąd działając w trybie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie, które następnie podjął z udziałem po stronie powodowej M. M. – następcy prawnego zmarłego Z. M.. Na rozprawie w dniu 15 października 2020 roku powódka sprecyzowała, że podtrzymuje dotychczasowe roszczenia, które opiera na zarzucie niewywiązania się przez pozwanego z umowy rachunku bankowego.

Zgodnie z decyzją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego z dnia 30 grudnia 2020 roku Bank (...) spółka akcyjna w W. działając w trybie art. 174 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 roku o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji przejął pozwaną Spółkę, oraz w oparciu o art. 176 ust. 1 ustawy o (...) wstąpił w miejsce pierwotnego pozwanego w zakresie przysługujących mu praw i zobowiązań, w tym m.in. będących przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie.

Następcy prawni obu stron postępowania podtrzymali dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 01 sierpnia 2013 roku Z. M. zawarł z (...) Bank spółką akcyjną w W. umowę o rachunek bankowy oraz o świadczenie innych usług bankowych nr (...). W dniu zawarcia umowy na rachunek pierwotnego powoda wpłynęła kwota 240.000 zł pochodząca ze sprzedaży należącej do niego nieruchomości położonej przy ul. (...) w C.. Nabywcą przedmiotowej nieruchomości była L. G.. Do założenia rachunku bankowego, oraz otrzymania zapłaty w formie przelewu bankowego namówił powoda mąż nabywczyni – M. G. (1), który towarzyszył powodowi w czynnościach związanych z założeniem rachunku. W dniu zawarcia umowy powód nie posiadał zarówno konta e-mail, jak i telefonu komórkowego. Z uwagi na powyższe w umowie nie wskazano kontaktowego adresu e-mail, wpisując w to pole fikcyjny adres „(...)”. Numer telefonu był niezbędny w celu założenia konta, wobec czego wskazany został należący do M. G. (1) nr (...) W dniu 18 września 2013 roku za ponowną namową M. G. (1), powód udał się wraz z nim do placówki Banku w celu zaktualizowania swoich danych teleadresowych dotyczących dowodu osobistego, oraz zmiany adresu zamieszkania, wobec sprzedaży domu przy ul. (...). Powód był tego dnia obsługiwany przez pracownika Banku (...). W trakcie czynności zmienione zostały jednak także dane obejmujące numer telefonu komórkowego, który zmieniono na(...) oraz adres mailowy, jako który wskazano (...) Przedmiotowy adres e-mail został założony w dniu 28 sierpnia 2013 roku z komputera o adresie (...). Z tego samego komputera trzykrotnie logowano się także na konto e-mail o adresie (...) należące do M. G. (1). Abonent telefonu o numerze (...) nie został ustalony, jednakże w dniu 18 września 2013 roku o godzinach 11:01 oraz 11:19 dwukrotnie nawiązano z nim połączenie z numeru(...) należącego do M. G. (1). Tego samego dnia o godzinie 11:23 doszło do zmiany danych teleadresowych powoda w systemie bankowym. Na wydanej powodowi karcie informacyjnej dotyczącej zmiany jego danych teleadresowych w dniu 18 września 2013 roku brak jest informacji o tym, aby zmianie uległy także nr telefonu i adres e-mail.

W oparciu o zmienione dane, tj. weryfikacyjny numer (...), adres e-mail (...) oraz przesłany na ten adres e-mail login do konta internetowego powoda, w dniu 26 października 2013 roku M. G. (1) działając bez wiedzy i woli Z. M., posługując się jego kontem internetowym wykonał przelew na kwotę 71.000 zł na rachunek bankowy należący do R. Z. (1). Następnie, posługując się udostępnioną mu przez R. Z. (1) kartą bankomatową do jego konta, oraz przekazanym mu numerem (...) dokonał wypłaty kwoty 71.000 zł.

Z. M. zorientował się o braku środków na koncie w momencie gdy Bank moe zrealizował jego dyspozycji wypłaty z rachunku bankowego z powodu braku środków na koncie.

Wyrokiem z dnia 15 października 2019 roku wydanym w sprawie sygn. VII Ka 669/19 Sąd Okręgowy w Częstochowie zmienił wyrok Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 25 marca 2019 roku wydany pod sygn. IV K 704/18 w ten sposób, że zmienił kwalifikację prawną czynów zabronionych popełnionych przez M. G. (1) i R. Z. (1) na art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. co do M. G. (1) oraz art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w stosunku do R. Z. (1). Utrzymał go natomiast w zakresie, w jakim wymienionych oskarżonych winnymi popełnienia zarzucanych im czynów, polegających odpowiednio: w przypadku M. G. (1) na tym że w okresie od dnia 18 września 2013 roku do dnia 1 listopada 2013 roku w C. , w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu osiągnięcia korzyści majątkowej , po uprzednim uzyskaniu danych dostępowych do bankowości elektronicznej , związanej z rachunkiem bankowym należącym do Z. M. , zabrał w celu przywłaszczenia środki pieniężne w kwocie 71000 zł zdeponowanych na tym rachunku bankowym poprzez dokonanie w dniu 28 października 2013 roku przelewu bankowego na rachunek należący do R. Z. (1), a następnie dokonanie ich wypłaty przy pomocy karty bankomatowej , zaś co do R. Z. (2), na tym że działając z zamiarem aby M. G. (2) osiągnął wyżej opisaną korzyść majątkową, przekazał mu numer swojego rachunku bankowego, oraz przekazanie mu karty bankomatowej wraz z numerem (...), umożliwiając mu tym samym pobranie przywłaszczonych środków z bankomatu.

Wyrokami zarówno pierwszej jak i drugiej instancji pracownika Banku (...) został uniewinniony od popełnienia zarzucanych mu czynów.

Jednocześnie Sad Okręgowy w Częstochowie uchylił pkt 5 wyroku Sądu R. w C. z dnia 25 marca 2019 roku wydanego w sprawie sygn. IV K 704/18, w którym Sąd Rejonowy na podstawie art. 45 par 1 k.k. w zw art. 4 par 1 k.k. orzekł od oskarżonych M. G. (1) i R. Z. (2) solidarnie obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę na rzecz oskarżycielki posiłkowej, A. M., następcy Z. M. kwoty 71000 zł.

(dowód: umowa rachunku nr (...) z 01.08.2013r. k.10-11, karta informacyjna z 01.08.2013r. k.12, historia rachunku bankowego Z. M. k.13, potwierdzenie przelewu z 26.10.2013r. k.14, reklamacja k. 17, wydruk wiadomości z kodem autoryzacyjnym z 26.10.2013r. k.69, wyrok S.O. w Częstochowie z 15.10.2019r. sygn. VII Ka 669/19 wraz z uzasadnieniem k.180-191 verte, akta sprawy S.O. w C. sygn. VII Ka 669/19, zeznania świadka T. S. k.249-250)

Po ujawnieniu przestępstwa, w dniu 17 marca 2014 roku Z. M. wniósł do pozwanego Banku reklamację, domagając się wypłaty przywłaszczonej przez M. G. (1) kwoty 71.000 zł. Strony prowadziły w tym przedmiocie dalszą korespondencję, jednakże pozwany do chwili obecnej nie wypłacił powodowi lub jego następcy prawnemu spornej kwoty. W dniu 26 maja 2014 roku Z. M. złożył dyspozycję zamknięcia rachunku bankowego założonego na mocy umowy z dnia 01 sierpnia 2013 roku.

(dowód: reklamacja z 17.03.2014r. k.17, pismo (...) Bank S.A. z 16.04.2014r. k.18, wypowiedzenie umowy ramowej i potwierdzenie zlecenia zamknięcia rachunku bankowego nr (...) z 26.05.2014r. k.21)

Z. M. zmarł w dniu 09 grudnia 2016 roku. Spadek po nim, na podstawie testamentu notarialnego z dnia 23 marca 2016 roku nabyła w całości jego żona M. M., co stwierdzono postanowieniem Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 06 marca 2018 roku wydanym w sprawie sygn. II Ns 3301/17

(dowód: postanowienie S.R. w C. z 06.03.2018r. sygn. II Ns 3301/17 k.104)

Na mocy decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego z dnia 30 grudnia 2020 roku sygn. 784/ (...) Bank (...) spółka akcyjna w W., w trybie przymusowej restrukturyzacji (art. 174 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 roku o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji) przejął pozwaną Spółkę, oraz w oparciu o art. 176 ust. 1 ustawy o (...) wstąpił w miejsce pierwotnego pozwanego w zakresie przysługujących mu praw i zobowiązań, w tym m.in. będących przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie.

(dowód: decyzja (...) z 30.12.2020r. k.217-220)

Sąd zważył, co następuje:

Po przeanalizowaniu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd stwierdził, że roszczenie powódki jest w pełni uzasadnione.

Stan faktyczny pozostawał pomiędzy stronami zasadniczo bezsporny. Pozwany Bank nie kwestionował okoliczności, w jakich doszło do wyprowadzenia z rachunku bankowego pierwotnego powoda kwoty 71.000 zł, w tym tego, że dyspozycja przelewu spornej kwoty nie wypłynęła od niego. Fakt ten został wszak prawomocnie przesądzony wyrokiem Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 15 października 2019 roku sygn. akt VII Ka 669/19. Problematyka niniejszej sprawy sprowadzała się do oceny charakteru wzajemnych zobowiązań stron umowy rachunku bankowego, oraz ich praktycznego wyrazu w odniesieniu do ustalonych okoliczności faktycznych. Bank postulował, że ewentualne roszczenie o zwrot środków winno być skierowane nie przeciwko niemu, ale przeciwko skazanym sprawcom przestępstwa - M. G. (1) lub R. Z. (1).

Sąd zważył, że stanowisko pozwanego nie jest uzasadnione.

Zgodnie z dyspozycją art. 725 k.c. przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Zgodnie z powszechnie aprobowaną praktyczną wykładnią tego przepisu rachunek bankowy pełni dwie funkcje. Po pierwsze, umożliwia posiadaczowi gromadzenie na nim środków pieniężnych i w tej części umowa rachunku bankowego oparta jest na konstrukcji depozytu nieprawidłowego (art. 845 k.c.). Drugim elementem umowy o rachunek bankowy jest stosunek zobowiązaniowy, na podstawie którego Bank jest zobowiązany do przeprowadzania na zlecenie posiadacza rachunku rozliczeń finansowych w tym do realizacji poleceń wypłaty dokonanych przez posiadacza rachunku.

Oznacza to, że bank nabywa własność wniesionych środków pieniężnych, a posiadacz rachunku bankowego nabywa jedynie roszczenie o zwrot sumy pieniężnej wynikającej z postanowień umowy łączącej klienta z bankiem. Tym samym wszelkie operacje dokonywane na rachunku bankowym wbrew woli posiadacza rachunku nie obciążają tego posiadacza, a jedynie bank. Bank dokonujący wypłaty do rąk osoby nieuprawnionej nie narusza obowiązków względem posiadacza rachunku, gdyż ten zachowuje swoje uprawnienie do zwrotu środków oddanych na przechowanie banku. Wypłacając pieniądze na rzecz osoby nieuprawnionej, to bank, a nie posiadacz, ponosi szkodę i nie zwalnia się z zobowiązania z tytułu umowy rachunku bankowego (art. 452 k.c.). Skoro w związku z wypłatą nie występuje uszczerbek w majątku posiadacza rachunku, to nie może przysługiwać mu roszczenie odszkodowawcze wobec banku jak i wobec sprawców przestępstwa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 06 czerwca 2019 roku sygn. V ACa 503/18, LEX nr 2698139).

Fakt, iż zlecenie przelewu z dnia 26 października 2013 roku nie pochodziło od pierwotnego powoda, jak i nie zostało przez niego autoryzowane nie budzi jakichkolwiek wątpliwości. O tym, że omawiany transfer pieniężny był wynikiem przestępstwa popełnionego przez M. G. (1) i R. Z. (1) przesądzono we wskazanym już powyżej wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 15 października 2019 roku sygn. akt VII Ka 669/19. W rezultacie, mając na uwagę przytoczoną powyżej charakterystykę zobowiązań stron umowy rachunku bankowego należy przyjąć, że fakt dokonania przedmiotowego przelewu nie wywiera żadnego skutku w odniesieniu do wzajemnych roszczeń posiadacza rachunku i Banku. Przysługujące Z. M. (a obecnie jego jedynej spadkobierczyni M. M.) roszczenie zwrotne, o wypłacenie zdeponowanej na rachunku kwoty pieniędzy nie ucierpiało i nadal jest wymagalne. Uwagę na to, że strona powodowa nie posiada w zaistniałej sytuacji charakteru poszkodowanej zwrócił już sąd karny, zmieniając w tym zakresie orzeczenie sądu I instancji. Jedynym poszkodowanym w zaistniałej sytuacji jest pozwany Bank, który wykonał świadczenie do rąk podmiotu nieuprawnionego. Rekompensaty poniesionej w ten sposób straty Bank może dochodzić wyłącznie od M. G. (1) i R. Z. (1). Bank nie może natomiast uchylać się od swojego zobowiązania względem posiadacza rachunku, do realizacji polecenia wypłaty. Bank (jak i jego następca prawny), pomimo wystosowania do niego wyraźnej dyspozycji przez posiadacza rachunku, do chwili obecnej nie wywiązał się z obowiązku wypłaty zdeponowanej kwoty 71.000 zł, przez co naruszył normę z art. 725 k.c. oraz postanowienia umowy o rachunek bankowy z dnia 01 sierpnia 2013 roku. (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2001 roku sygn. II CKN 344/00 LEX nr 52688, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2007 roku sygn. V CSK 340/07 LEX nr 361459).

W tak ustalonym stanie faktycznym i prawnym Sąd stwierdził, że roszczenie powódki jest w pełni uzasadnione i podlegało uwzględnieniu w całości.

Odsetki od należności głównej zasądzono w oparciu o przepisy art. 481 § 1 i § 2 k.c. Datą początkową, od której odsetki stawały się należne był dzień następny po upływie terminu płatności zakreślonego w wezwaniu do zapłaty z dnia 12 lutego 2015 roku (k.37-38).

Rozstrzygając w zakresie kosztów postępowania Sąd zastosował ogólną zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c. Zgodnie ze wskazanym przepisem strona przegrywająca proces zobowiązana jest do zwrotu jego kosztów przeciwnikowi. Powódka poniosła koszty procesu w postaci wynagrodzenia pełnomocnika (3.600 zł) oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (17 zł), które dały sumę 3.617 zł. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powódki wynika z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości treści z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie. Pozwany przegrał proces w całości, a zatem zobowiązany jest do zwrotu jego kosztów na rzecz powódki.

Od ponoszenia kosztów sądowych powód Z. M. był zwolniony (akta Sądu Rejonowego w Częstochowie sygn. XV Co 3328/14).