Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 18 czerwca 2021 roku, znak ON. (...).1. (...).2021.AR Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. utrzymał w mocy orzeczenie (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 8 czerwca 2021 roku, zaliczające J. K. (1) do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe, z symbolem przyczyny niepełnosprawności 05-R (upośledzenie narządu ruchu) oraz 10-N (choroby neurologiczne) i obejmujące wskazania związane z niepełnosprawnością, w tym wskazanie, że odwołujący się nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (k. 160 akt organu).

J. K. (1) wniósł odwołanie od tego orzeczenia. Odwołujący wskazał, iż był wielokrotnie hospitalizowany i operowany. Podkreślił, że ma ogromne problemy z poruszaniem się, a jego stan zdrowia pogarsza się. W jego ocenie złożona dokumentacja medyczna uzasadnia zaliczenie go do znacznego stopnia niepełnosprawności (k. 4-6).

W odpowiedzi na odwołanie Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. nie znalazł podstaw do zmiany lub uchylenia decyzji i wniósł o oddalenie odwołania wskazując, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane zgodnie ze stanem faktycznym. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy przedstawił argumentację analogiczną do zaprezentowanej w zaskarżonym orzeczeniu (k.13).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. K. (1) urodzony (...) ma obecnie 69 lat. Posiada wykształcenie podstawowe. Obecnie nie jest aktywny zawodowo, pobiera świadczenia emerytalne.

U J. K. (1) rozpoznano przewlekły zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowo – krzyżowego na tle zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych. Na początku stycznia 2020 r. przeszedł zabieg operacyjny kręgosłupa w odcinku lędźwiowo – krzyżowym z powodu wypadniętej grzbietowo przepukliny krążka międzykręgowego L4/L5 z krytyczną stenozą kanału kręgowego. Następnie podjął leczenie usprawniające w ramach rehabilitacji neurologicznej z powodu niedowładu kończyn dolnych z przewagą kończyny prawej. Niedowład częściowo ustał po przeprowadzonej rehabilitacji.

Niesporne, nadto dowód: karty informacyjne leczenia szpitalnego – k. 120-128 akt rentowych, zaświadczenia lekarskie o stanie zdrowia – k. 130, ocena funkcjonowania społecznego – k. 134 akt rentowych organu.

Obecnie u J. K. (2) zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowo- krzyżowego na podłożu zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych powoduje umiarkowany stopień niepełnosprawności.

J. K. (1) słyszy mowę potoczną. Kontakt formalny logiczny z ubezpieczonym jest zachowany, zaś jego napęd psychoruchowy w normie. Funkcje poznawcze także są zachowane. Brak cech afazji o charakterze senso-motorycznym. Czaszka ubezpieczonego nie ma ubytków kostnych. Próby R. pozostają ujemne. Próby zbornościowe wykonuje on prawidłowo. Objaw szczytowy oraz objawy rozciągowe są ujemne. U ubezpieczonego nie występują porażenia. Brak jest transpozycji tułowia oraz wzmożonego napięcia mięśniowego okolicy przykręgosłupowej. Nie występuje istotnie znaczne ograniczenie ruchomości kręgosłupa odcinka piersiowo-lędźwiowo-krzyżowego. W kończynach górnych siła mięśniowa jest symetryczna, nie występują zaniki mięśniowe. Obecne są odruchy głębokie. Stawy w kończynach górnych zachowują pełną ruchomość czynną i bierną są bez obrzęków i deformacji. W porównaniu do badania klinicznego wykonanego w 2020 roku nastąpiła poprawa siły mięśniowej, dolegliwości bólowe uległy pomniejszeniu. W kończynach dolnych występuje ograniczenie prostowników stopy prawej trzeciego stopnia według skali L. (dostateczny skurcz, umożliwiający ruch z pokonaniem oporu stawianego przez ciężar własny kończyny) , natomiast stopy lewej czwartego stopnia według tej skali (dobry skurcz, umożliwiający ruch z pokonaniem oporu stawianego przez ciężar własny kończyny oraz przez badającego). Odruchów kolanowych i skokowych jest brak. Siła mięśniowa jest symetryczna, brak jest zaników mięśniowych. W kończynach dolnych nie istnieje deformacja stawów.

J. K. (1) przy poruszaniu wspomaga się kulami łokciowymi, funkcja lokomocyjna narządu ruchu jest zachowana. Samodzielnie wykonuje czynności samoobsługowe, czynności higieny osobistej, spożywa posiłki. W prowadzeniu gospodarstwa domowego pomaga mu opiekunka. Przebyte leczenie operacyjne oraz rehabilitacja pozwoliły na poprawę stanu zdrowia – brak jest znacznej dysfunkcji ruchowej. Okresowe dolegliwości bólowe kręgosłupa lędźwiowo- krzyżowego na podłożu zmian zwyrodnieniowo- dyskopatycznych powinny być leczone jak dotychczas.

J. K. (1) nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Jest osobą zdolną do samodzielnego poruszania się oraz komunikowania. Samodzielnie wykonuje czynności z zakresu higieny, zjada posiłki samodzielnie ubiera się i rozbiera się. Samodzielnie ściąga obuwie.

Dowód: dokumentacja medyczna – k. 8-11,26-36 oraz k. 108-122 akt organu, opinia biegłych sądowych z zakresu ortopedii i neurologii – k. 39-46 wraz z opinią uzupełniającą – k. 61.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Orzekanie o stopniu niepełnosprawności jest regulowane przez ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 573 z późn. zm., zwana dalej „ustawą o rehabilitacji”) oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2021 r. poz. 857 ze późn. zm. dalej jako „Rozporządzenie w sprawie orzekania”).

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy o rehabilitacji rozróżnić należy trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki.

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (art. 4 ust. 1 ustawy).

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art. 4 ust. 2 ustawy).

Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację (art. 4 ust. 4 ustawy).

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne (art. 4 ust. 3 ustawy).

Standardy w zakresie kwalifikowania do poszczególnych stopni niepełnosprawności uregulowane zostały w Rozporządzeniu w sprawie orzekania, które precyzuje pojęcia użyte przez ustawodawcę. W zakresie kwalifikowania do znacznego stopnia niepełnosprawności, niezdolność do pracy oznacza całkowitą niezdolność do pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego naruszenia sprawności organizmu (§ 29 ust. 1 pkt 1), konieczność sprawowania opieki - całkowitą zależność od otoczenia polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem (§ 29 ust. 1 pkt 2), konieczność udzielania pomocy, w tym pomocy w pełnieniu ról społecznych – zależność od otoczenia wymagającą wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych (§ 29 ust. 1 pkt 3). Natomiast w zakresie kwalifikowania do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności czasowa pomoc w pełnieniu ról społecznych oznacza konieczność udzielania pomocy (zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych) w okresach wynikających ze stanu zdrowia (§ 30 ust. 1 pkt 1), a częściowa pomoc w pełnieniu ról społecznych oznacza wystąpienie co najmniej jednej okoliczności wskazanej powyżej (§ 30 ust. 1pkt 2).

Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji ma szeroki zakres przedmiotowy. Obejmuje bowiem opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp. oraz pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego. Chodzi więc o takie naruszenie sprawności organizmu, które uniemożliwia zaspokojenie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację (art. 4 ust. 4 ustawy). Istotne jest, aby wskazane elementy występowały łącznie (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 sierpnia 2005 r., sygn. akt I PK 11/05, OSNP 2006/11-12/181 oraz Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 6 marca 2003 r., sygn. akt II AUa 651/02, Pr.Pracy 2004/7-8/65, a nadto w wyroku z dnia 21 lutego 2002 r., III AUa 1333/01, OSA 2003/7/28). W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sygn. akt III Aua 386/07, orzeczono, że za niezdolną do samodzielnej egzystencji uznaje się wyłącznie osobę wymagającą stałej pomocy przy chodzeniu, jedzeniu, ubieraniu się. Sąd ten wskazał, że utrudnienia w poruszaniu się, czy niemożność samodzielnego wyjścia z wanny są utrudnieniami niewystarczającymi do przyjęcia niezdolności do samodzielnej egzystencji – nie uzasadniają bowiem korzystania ze stałej lub długotrwałej opieki i pomocy (w odróżnieniu od pomocy doraźnej). Stanowisko to podziela Sąd orzekający w niniejszej sprawie.

Przy zastosowaniu powyższych zasad, zdaniem Sądu, należało przyjąć, że zaskarżona decyzja Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności była prawidłowa. W rozpoznawanej sprawie poza sporem pozostawało, iż wnoszący odwołanie jest osobą niepełnosprawną, spór zaś dotyczył stopnia niepełnosprawności. J. K. (1) kwestionował zaliczenie go przez Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności domagając się orzeczenia znacznego stopnia niepełnosprawności. Z przeprowadzonych przez przedstawicieli zarówno Powiatowego, jak i Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności wywiadów wynika, że stany chorobowe występujące u wnioskodawcy naruszają sprawność jego organizmu, co w konsekwencji powoduje ograniczenia w możliwości funkcjonowania na poziomie uważanym za typowy dla osoby z pełną sprawnością, a rodzaj i zakres tych ograniczeń powoduje, że warunkiem koniecznym dla wyrównania szans jest zapewnienie częściowej pomocy innych osób w celu uczestnictwa w różnych sferach życia. Wydając zaskarżone orzeczenie, Wojewódzki Zespół podkreślił, że stan zdrowia odwołującego, nie czyni go osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, całkowicie zależną od otoczenia, która wymaga tego, by ją pielęgnować w zakresie higieny osobistej, karmić oraz wykonywać w zastępstwie czynności związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego. Okoliczności te wykluczają możliwość zakwalifikowania odwołującego do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Spostrzeżenia organu co do oceny sprawności odwołującego potwierdzili powołani w sprawie biegli sądowi lekarze z zakresu neurologii i ortopedii. W opiniach sądowo-lekarskich biegli stwierdzili w sposób jednoznaczny, że rozpoznane u odwołującego schorzenia powodują nie większy niż umiarkowany stopień niepełnosprawności, wskazując że nie zachodzi konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Biegli po badaniu odwołującego się, zebraniu wywiadu i analizie dokumentacji medycznej dostępnej w aktach sprawy stwierdzili, że przewlekły zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowo – krzyżowego na tle zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych, który to wymagał leczenia operacyjnego, powoduje naruszenie funkcji narządu ruchu, jednak deficyt ten nie jest znaczny. Zakres naruszenia sprawności organizmu u odwołującego powoduje, że wymaga on częściowej pomocy innych osób w pełnieniu ról społecznych. Jak wynika z wywiadu biegłych, ubezpieczony samodzielnie wykonuje czynności samoobsługowe z zakresu higieny osobistej, samodzielnie spożywa posiłki, potrafi zdjąć oraz ubrać odzież, zaś przy pracach w gospodarstwie domowym pomaga mu opiekunka. J. K. (1) mimo że porusza się przy pomocy kul łokciowych to zachował zdolność do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. To zaś, w ocenie Sądu, pozwala uznać, że jego stan zdrowia i rozpoznane schorzenia odpowiadają umiarkowanemu stopniowi niepełnosprawności.

Jak wskazywano powyżej o zaliczeniu wnioskodawcy do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności decydują dwie przesłanki. Mianowicie, niepełnosprawność ta może wynikać z niezdolności do pracy albo zdolności do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej, konieczności czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych bądź też obu tych przesłanek łącznie. W niniejszej sprawie pod rozwagę Sądu został poddany przypadek, w którym zasadne było orzeczenie niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym z uwagi na konieczność udzielenia odwołującemu czasowej albo częściowej pomocy w celu pełnienia ról społecznych. Utrwalone upośledzenie narządu ruchu powodowane zmianami zwyrodnieniowo-dyskopatycznymi kręgosłupa rzutują w sposób niezaprzeczalny na możliwość wypełniania przez niego ról społecznych jako elementu uczestnictwa w życiu społecznym. Mając na względzie § 29 Rozporządzenia w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, który stanowi, że konieczność udzielania pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych oznacza zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych, należy wskazać, że odzwierciedla on zakres pomocy niezbędnej odwołującemu. Sąd stoi na stanowisku, że rozpoznane schorzenia, powodujące trudności w poruszaniu się, utrudniają funkcjonowanie odwołującemu w wielu aspektach życia codziennego i z tego względu wymaga on wsparcia . Przy czym trzeba zaznaczyć, że w dalszym ciągu będzie to pomoc ułatwiające odwołującemu prawidłowe funkcjonowanie społeczne. Nie ulega wątpliwości, że odwołujący jest samodzielny w zakresie samodzielnego spożywania posiłków czy ubierania się. Zakres pomocy właściwy osobie z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym określony jest zatem powyższymi ramami wynikającymi wprost z przepisów prawa. Należy pamiętać że zasadniczo różni się on od wsparcia przysługującego osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności, gdzie owa pomoc sprowadza się do wykonywania codziennych czynności w zastępstwie osoby niepełnosprawnej. Innymi słowy, nie jest tak, że odwołujący jest całkowicie zależny od otoczenia, ale nie jest też tak, że zdolny jest on funkcjonować w pełni samodzielnie oraz prawidłowo wypełniać właściwe mu role społeczne. Właśnie dlatego ustawodawca przewidział umiarkowany stopień niepełnosprawności, będący pośrednim między lekkim a znacznym, po to by zapewnić konieczne wsparcie osobom, które potrzebują pomocy, nie zaś wyręczania w codziennych obowiązkach.

Wymaga podkreślenia, że zarówno odwołujący, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika jak i organ, nie złożyli zarzutów co do prawidłowości wniosków formułowanych w opiniach przez biegłych wskazanych specjalności. To oczywiście nie zwalniało Sądu z wszechstronnej oceny tego dowodu, przy czym wskazać należy, że Sąd nie mając wiadomości specjalnych, może oceniać jedynie logiczność wypowiedzi biegłego. Ocena dowodu z opinii biegłego nie jest dokonywana według kryterium wiarygodności w tym znaczeniu, że nie można „nie dać wiary biegłemu”. Opinia biegłego podlega tak jak inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c. należy jednak wyróżnić szczególnie dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Stąd też zdaniem Sądu, opinie biegłych charakteryzują się wszechstronnością, zrozumiałością i brakiem wewnętrznych sprzeczności, jak również wnikliwością w zakresie badania odwołującego i rozpoznania dolegliwości. Wnioski opinii zostały przez biegłych wyciągnięte w sposób logiczny i odpowiedni do wyników przeprowadzonego badania oraz w oparciu o gruntowną analizę dostępnej dokumentacji medycznej. Stąd też, sporządzone ekspertyzy zasługują na przyjęcie za miarodajne dla wydania orzeczenia w sprawie w pełnym zakresie.

Mając na uwadze wszystko powyższe, jak i wskazywaną wcześniej spójność i logiczność opinii należało uznać te opinie za rzetelne i wiarygodne, a w konsekwencji podzielić zawarte w nich wnioski, nie znajdując podstaw do ich kwestionowania. Zważywszy na definicję umiarkowanego i znacznego stopnia niepełnosprawności, stopień dysfunkcji badanego świadczy o zasadności zaliczenia go do pierwszego z tych stopni. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dał podstaw do uznania, że ocena stopnia niepełnosprawności odwołującego przez Zespoły orzekające w sprawie była nieprawidłowa.

W konsekwencji Sąd odwołanie oddalił, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., wobec braku podstaw do zakwalifikowania odwołującego do stopnia niepełnosprawności wyższego niż umiarkowany.

Sędzia Joanna Szyjewska – Bagińska

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

Sędzia Joanna Szyjewska – Bagińska