Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

418/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 13 lipca 2021 r., sygn. akt XVIII Ko 12/21 zasądzający od Skarbu Państwa na rzecz T. Ś. (1) zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w kwocie 70.000 złotych.

Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ pełnomocnik Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza w W..

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do zadośćuczynienia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu.

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu.

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

2.

3.

4.

5.

naruszenia prawa procesowego, art. 410 i 424 k.p.k.;

naruszenia prawa procesowego artykułu lub rozdziału 28 k.p.k.;

naruszenia prawa procesowego art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 424 § 2 k.p.k., art. 552 § 4 i art. 554 § 4 k.p.k.;

błąd w ustaleniach faktycznych;

naruszenie art. 552 § 4 i art. 554 § 4 k.p.k. w zw. z art. 445 § 2 kodeksu cywilnego.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadne

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny lub niezasadny.

Wszystkie zarzuty apelującego są oczywiście bezzasadne. Sąd Okręgowy dochował wymogów proceduralno – dowodowych, prawidłowo zastosował art. 552 § 4 k.p.k. stanowiący podstawę materialno – prawną do przyznania T. Ś. (1) zadośćuczynienia, wydał prawidłowe rozstrzygnięcie i należycie uzasadnił wyrok.

Sąd Okręgowy nie dopuścił się błędu w ustaleniach będących podstawą orzeczenia o wysokości zadośćuczynienia. Zasądzona kwota 70.000 zł stanowi odpowiednie zadośćuczynienie, o jakim stanowi art. 445 § 2 kodeksu cywilnego.

Na wstępie należy zauważyć, że stanowisko procesowe przedstawiciela Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza - jest niezrozumiale, nieuzasadnione prawnie i niekonsekwentne.

Przed zamknięciem rozprawy w Sądzie Okręgowym pełnomocnik – radca prawny – uznał częściowo wniosek T. Ś. (1), do wysokości 49.000 zł, przy czym dotyczyło to odszkodowania i zadośćuczynienia (k. 78), nie dostrzegając tego, że wniosek ostatecznie dotyczył tylko zadośćuczynienia.

Prokurator uznał roszczenie do kwoty 56.000 zł, a podczas rozprawy apelacyjnej stwierdził, że zasądzona kwota 70.000 zł jest odpowiednia i wniósł o oddalenie apelacji pełnomocnika Skarbu Państwa. Prokurator zakwestionował też uzasadnienie prawne oparte na tezie, że uniewinnienie T. Ś. (1) nie stanowi podstawy do żądania od Skarbu Państwa zadośćuczynienia.

Sąd Apelacyjny, podobnie jak prokurator i pełnomocnik wnioskodawcy, odrzucił stanowisko pełnomocnika Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza o tym, że uniewinnienie T. Ś. (1) nie stanowi podstawy do dochodzenia roszczeń od Skarbu Państwa za tymczasowe aresztowanie. Ostatecznie pełnomocnik oświadczyła: „ nie uznajemy w ogóle tego roszczenia” (protokół rozprawy apelacyjnej z 7 kwietnia 2022 r.). Wnioski w pisemnej apelacji to: oddalenie w całości wniosku o zadośćuczynienie lub uchylenie wyroku i ponowne rozpoznanie sprawy.

Należy przy tym zaznaczyć, że pod koniec pisemnego uzasadnienia apelacji zawarto kolejny wniosek, że „ w przypadku ewentualnego … zadośćuczynienia, kwota ta powinna być pomniejszona o 12.000 zł zasądzone tytułem przewlekłości postępowania … sygn. akt II S 15/18” (str. 11). Nie sposób ustalić, który z wniosków i w jakim zakresie prezentował skarżący, wnosząc raz o uchylenie wyroku i ponowne rozpoznanie sprawy, raz o zmniejszenie kwoty zadośćuczynienia, raz o zmianę wyroku w całości i oddalenie roszczenia.

Brak konsekwencji skarżącej dotyczy całości apelacji. Rozczłonkowanie zarzutów apelacyjnych poprzez wskazywanie na rzekome naruszenie wielu przepisów procesowych z kodeksu postępowania karnego, zarzutu naruszenia art. 445 § 2 k.c. oraz zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, tylko z pozoru służy podkreśleniu jak wielu naruszeń dopuścił się Sąd Okręgowy. W istocie apelacja jest zbiorem czysto formalnych stwierdzeń, oderwanych od istoty prawnej i faktycznej przedmiotu sprawy. Autor apelacji trzykrotnie – w pkt 2, 3 i 5 – zarzuca naruszenie art. 552 § 4 k.p.k., trzykrotnie – w pkt 1, 2 i 3 – naruszenie art. 7 k.p.k., dwukrotnie – w pkt 1 i 3 – naruszenie art. 424 § 1 k.p.k., nie wytykając tego, że art. 4 k.p.k., jako ogólna zasada procesu karnego nie może stanowić podstawy zarzutu apelacyjnego.

Analiza uzasadnienia apelacji wskazuje na to, że jej celem jest podważenie ustaleń faktycznych w zakresie, w jakim Sąd Okręgowy wyprowadził z nich wniosek o odpowiedniości kwoty zadośćuczynienia, w zw. z treścią art. 445 § 2 Kodeksu cywilnego.

Zarzucając w pkt 4 apelacji błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że zasądzone zadośćuczynienie w kwocie 70.000 zł jest odpowiednie do czasu i warunków tymczasowego aresztowania, skarżący polemizuje z szczegółowymi ustaleniami Sądu Okręgowego poczynionymi z uwzględnieniem wszelkich okoliczności związanych z powodem, przebiegiem i skutkami izolacji T. Ś. (1). Apelujący powtarza wszystkie ustalenia Sądu, poczynając od zarzutu przestępstwa postawionego wnioskodawcy, przez okres izolacji (14 miesięcy), przez analizę jej warunków i analizę sytuacji karnej, rodzinnej, zdrowotnej i pracowniczej osadzonego. Skarżący nie jest w stanie wskazać okoliczności, które byłyby ustalone błędnie, pominięte lub przeszacowane, w kontekście odpowiedniości rekompensaty. Drugi, największy, zbiór w uzasadnieniu apelacji stanowią cytaty z orzeczeń sądów apelacyjnych i Sądu Najwyższego dotyczące art. 552 k.p.k. i art. 445 k.c., definiujące pojęcia szkody i krzywdy, oceny ich wartości w kontekście różnych, często nieprzystających do rozstrzyganej sprawy okoliczności. Zarzuty, wnioski i uzasadnienie apelacji oraz wnioski ustne pełnomocników Skarbu Państwa – Prezesa Sądu – tworzą konstrukcję niezborną, alogiczną, z niepokojącym wrażeniem, że podmiot ten podważa samą istotę odpowiedzialności Państwa za negatywne skutki tymczasowego aresztowania w sprawie zakończonej prawomocnym uniewinnieniem osoby.

Skarżący wielokrotnie zarzuca naruszenie art. 552 § 4 k.k. stanowiącego podstawę prawną orzekania o roszczeniu. Polemizuje z określeniem „ niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie”, nie będąc w stanie wykazać faktów i okoliczności procesowych, które, mimo uniewinnienia oskarżonego, powodowałyby, że areszt taki traciłby cechę niewątpliwie niesłusznego – nie podnosi zarzutu opartego na art. 553 i 553a k.p.k. Nie sposób więc określić na czym polegać ma w niniejszej sprawie, w ocenie apelującego, naruszenie art. 552 § 4 k.p.k. i błąd w ustaleniach faktycznych. Apelujący raz argumentuje to zbyt wysoką wyceną krzywdy wnioskodawcy, a innym razem twierdzi, że mimo wyroku uniewinniającego, wydanego w dniu 5 lutego 2010 r., sygn. akt IV K 24/15, nie ma podstaw do przyznania T. Ś. zadośćuczynienia za tymczasowe aresztowanie w czasie śledztwa od 27 maja 2008 r. do 17 lipca 2009 r., albo, że należy potrącić 12.000 zł przyznane przez Sąd Apelacyjny z tytułu przewlekłości postępowania.

Należy stanowczo stwierdzić, że ustalenia faktyczne Sądu I instancji stanowią pełen zbiór, prawdziwych, szczegółowo i logicznie ocenionych okoliczności związanych z tymczasowym aresztowaniem T. Ś. (1), ustaleń których wymaga rozstrzygnięcie o zadośćuczynieniu, orzekane na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 445 § 2 k.c. Sąd nie pominął, ani nie przecenił, żadnego elementu pokrzywdzenia. Był też krytyczny wobec twierdzeń wnioskodawcy o rzekomym wpływie tymczasowego aresztowania na jego dalsze zdarzenie i demoralizację. Sąd ustalił, że T. Ś. (1), zarówno przed tym osadzeniem, jak i później, był wielokrotnie karany za niebezpieczne przestępstwa z użyciem przemocy i niezmiennie od początku lat 2000-ych tkwił w środowisku przestępczym. Odrzucił zatem argument wnioskodawcy o załamaniu się młodego człowieka i jego demoralizacji tylko w wyniku aresztowania w tej sprawie. Nie uznał też twierdzeń o utracie pracy, dobrego imienia czy odejściu ciężarnej narzeczonej. Sąd Okręgowy przekonująco uzasadnił swoją ocenę. Ocena zeznań wnioskodawcy oraz innych dowodów, w tym dokumentów z okresu osadzenia i procesu, była obiektywna, zgodna z wiedzą, logiką i doświadczeniem życiowym. Materiał dowodowy był pełny, przeprowadzony zgodnie z procedurą. Nie pominięto żadnego z istotnych dowodów. Sąd orzekł na podstawie ich całokształtu, nie naruszając art. 410 k.p.k.

W związku z powyższym, zarzuty naruszenia art. 4 k.p.k. oraz art. 7 k.p.k. są bezpodstawne.

Trudno określić związek zarzutu naruszenia art. 7 k.p.k. z art. 28 k.p.k. czyli przepisem stanowiącym o jednoosobowym składzie sądu orzekającego na rozprawie. Autor apelacji miał raczej na myśli Rozdział 28 k.p.k. Zarzut 2 apelacji wychodzi od twierdzenia o obrazie tych przepisów, po czym jak każdy z czterech pozostałych stwierdza, że zasądzona kwota 70.000 zł nie jest kwotą odpowiednią. Zakończenia tego zarzutu nawiązują do Rozdziału 28 k.p.k., co pozwala uznać wstęp jako omyłkę, jednak odwoływanie się do ogółu wszystkich przepisów Rozdziału o odszkodowaniu i osobne zarzuty naruszenia części tych przepisów jest zabiegiem nieprzemyślanym. Zarzucając w pkt 3 i 5 naruszenie art. 552 § 4 w zw. z art. 554 § 4 k.p.k. apelujący nie wykazuje, iż tymczasowe aresztowanie T. Ś. (1) z jakiegoś powodu, traci cechę niewątpliwie niesłusznego, tylko po raz kolejny ocenia zasądzoną kwotę jako wygórowaną, zawyżoną, nieadekwatną itp. Należy przy tym zauważyć, że art. 544 § 4 k.p.k., na który wskazuje skarżący, stanowi, że postępowanie odszkodowawcze jest wolne od kosztów i nie ma związku z ostateczną oceną zasadności roszczenia czy też wysokości przyznanej kwoty.

Sąd Okręgowy nie naruszył art. 445 § 2 k.c., co zarzuca skarżący w pkt 5 apelacji, powracając do stałej tezy o nadmierności zasądzonej kwoty 70.000 zł w stosunku do doznanej krzywdy.

Skarżący zarzucając naruszenie art. 445 § 2 k.c. nie był w stanie przedstawić rzeczowych argumentów, dlaczego ta kwota, przyznana za 14 miesięcy tymczasowego aresztowania, w okolicznościach precyzyjnie odtworzonych prze Sąd Okręgowy, jest w ocenie apelującego zawyżona.

Poza subiektywnym odczuciem przedstawiciela Skarbu Państwa, akcentowaniem licznych skazań T. Ś. (1) i jego niewątpliwej demoralizacji, nie wykazano, by te właśnie fakty miały znacząco wpływać na obniżenie zadośćuczynienia, ani, czy i jaką wobec tego kwotę skarżący uważa za sprawiedliwą. Żądanie oddalenia wniosku w całości świadczy o tym, że skarżący nie uznaje, bądź podstawy prawnej z art. 552 § 4 k.p.k. do zasądzenia tego roszczenia, bądź uważa, że wprawdzie tymczasowe aresztowanie było niewątpliwie niesłuszne, ale mimo to nie należy się wnioskodawcy rekompensata pieniężna.

Jeden i drugi pogląd jest oderwany od wykładni art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 455 § 2 k.c., tj. niekwestionowanej odpowiedzialności Skarbu Państwa za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie. Prawomocne uniewinnienie osoby dotkniętej tymi formami pozbawienia wolności przesądza o oczywistej jego niesłuszności, o ile nie mają zastosowania art. 553 i art. 553a k.p.k. Okres tymczasowego aresztowania T. Ś. (1) w sprawie IV K 24/15 nie został zaliczony na poczet innej kary, co ustalił Sąd Okręgowy, a pełnomocnik wnioskodawcy wyjaśnił tę kwestię przed Sądem Apelacyjnym (T. Ś. miał nie wiedzieć o wyroku w sprawie II K 126/16, złożył wniosek o wznowienie postępowania). Tak więc art. 553a k.p.k. nie miał zastosowania i nie było to w ogóle kwestionowane w apelacji. Skarżący nie uzasadnił na czym polegać by miało naruszenie art. 445 § 2 k.c., a więc dlaczego Skarb Państwa nie miałby odpowiadać swoim ryzykiem za niesłuszne aresztowanie lub dlaczego kwota 70.000 zł jest nieodpowiednia.

Wobec tego Sąd Apelacyjny uznał stanowisko Sądu Okręgowego, poparte ostatecznie przez prokuratora, jako w pełni przekonujące.

Przekonanie to jest efektem kontroli odwoławczej postępowania dowodowego i logicznie wyczerpującej argumentacji Sądu Okręgowego zawartej w pisemnym uzasadnieniu wyroku. Dokument ten spełnia wymagania art. 424 k.p.k., a więc zarzuty naruszenia tego przepisu oceniono jako całkowicie bezpodstawne.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny nie uznał apelacji pełnomocnika Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza i utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego w zaskarżonej części.

Wniosek

o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny lub niezasadny.

Postępowanie przed Sądem Okręgowym było prawidłowe. Sąd nie naruszył żadnego z przepisów prawa procesowego wymienionych w apelacji. Prawidłowo zastosował przepisy Rozdziału 28 Działu XII Kodeksu postępowania karnego, stanowiące podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody i krzywdy wynikłe z oczywiście niesłusznego tymczasowego aresztowania. Za takowe przyjmuje się okres tymczasowego aresztowania w sprawie karnej, w której następnie doszło do uniewinnienia oskarżonego.

Skarżący nie wykazał żadnych istotnych braków postępowania dowodowego. Bezzasadność jego zarzutów czyniła wniosek o uchylenie wyroku równie bezzasadnym. Stanowisko pełnomocnika Skarbu Państwa na rozprawie apelacyjnej było niezrozumiałe, co wykazano powyżej.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Wskazać wszystkie okoliczności, które sąd uwzględnił z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia
i podniesionych zarzutów (Sąd Apelacyjny. 439 k.p.k., Sąd Apelacyjny. 440 k.p.k.).

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1

Przedmiot utrzymania w mocy

Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego w zakresie przyznania T. Ś. (1) kwoty 70.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za okres oczywiście niesłusznego tymczasowego aresztowania w sprawie IV K 24/15 Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza w W., wraz z ustawowymi odsetkami i oddalenie wniosku w pozostałej części.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy.

Wyrok oparto na prawdziwych ustaleniach i właściwych podstawach prawnych.

Skarżący pełnomocnik Skarbu Państwa przedstawił bezpodstawne zarzuty naruszenia prawa, co nie miało miejsca w niniejszej sprawie.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia.

4.

Konieczność warunkowego umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i warunkowego umorzenia ze wskazaniem podstawy prawnej warunkowego umorzenia postępowania.

5.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia z wyroku

Lp.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

6.  Koszty Procesu

Wskazać oskarżonego.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

Wnioskodawca

T. Ś. (1)

2.

3.

Sąd przyznał wynagrodzenie dla pełnomocnika wnioskodawcy ustanowionego z urzędu.

Na podstawie art. 554 § 4 k.p.k. postępowanie odszkodowawcze i zadośćuczynienie z Rozdziału 28 k.p.k. jest wolne od kosztów sądowych.

7.  PODPIS

Marzanna A. Piekarska-Drążek

Dorota Tyrała Rafał Kaniok

1.3 Granice zaskarżenia

Wpisać kolejny numer załącznika 1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza w W.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 13 lipca 2021 r., sygn. akt XVIII Ko 12/21 zasądzający od Skarbu Państwa na rzecz T. Ś. (1) odszkodowanie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w kwocie 70.000 złotych.

1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do wysokości zadośćuczynienia

1.3.2 Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana