Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 marca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. do SO Beata Bury

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Katarzyna Pokrzywa

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2021 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z wniosku D. N.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w R.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym rolników

na skutek odwołania D. N.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w R.

z dnia 14.10.2020 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w R. z dnia 14.10.2020 r., znak: (...) w ten sposób, że stwierdza, że w stosunku do wnioskodawcy D. N. nie nastąpiło ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie: 1. ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego za okres od 20 do 29 marca 2019r. oraz 2. ubezpieczenia emerytalno – rentowego za okres od 20 do 29 marca 2019r. oraz nie ustał obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia od wyżej wymienionego dnia.-

Sygn. akt IV U 1476/20

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 11 marca 2021 roku

Decyzją z dnia 14 października 2020 r. nr (...) ZUS Prezes KRUS OR/R. stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników D. N. w zakresie:

- ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego – od 20 do 29 marca 2019 r.,

- ubezpieczenia emerytalno-rentowego – od 20 do 29 marca 2019 r.

oraz ustanie obowiązku opłacania składek za ww.

na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1, art. 3a ust. 1, art. 4 ust. 1, art. 7 ust. 1 pkt 1, art. 16 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 w zw. z art. pkt 1 i art. 8 ust. 1-2a i art. 17 ust. 1 i 3 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Organ rentowy wskazał, że w dniu 30 września 2020 r. otrzymał pismo z ZUS Oddział w L., z którego wynikało, że w okresie 20-29 marca 2020 r. wnioskodawca był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako żołnierz niezawodowy w służbie czynnej, a zatem podlegał innemu ubezpieczeniu społecznemu.

W odwołaniu od powyższej decyzji D. N. wniósł o jej zmianę jak na s. 2 odwołania. Jednocześnie złożył wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania z uwagi na to, że w okresie od 15 października do 2 grudnia 2020 r., z powodu zagrożenia COVID-19 nie mógł wyjść z domu i złożyć odwołania. Odnośnie decyzji, powołał się na konieczność udziału w ćwiczeniach, jako żołnierz rezerwy, nie mając świadomości, że będzie podlegał z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym. Zdaniem wnioskodawcy, organ rentowy nadużywa prawa, albowiem on sam wypełniał obowiązek wobec ojczyzny i niestawiennictwo na ćwiczenia zrodziłoby dla niego istotne konsekwencje. Skarżący podawał, że cały czas pozostaje rolnikiem, a jego wyłączenie z ubezpieczenia społecznego rolników będzie skutkować koniecznością zwrotu dotacji unijnych. Wnioskodawca argumentował, że nie może ponosić tych konsekwencji, jeżeli nie został poinformowany przez KRUS, jakie znaczenie dla jego ubezpieczenia może mieć wypełnianie innych ustawowych obowiązków.

W odpowiedzi na odwołanie KRUS OR/R. wniósł o odrzucenie, ewentualnie – oddalenie odwołania w całości, podtrzymując dotychczas prezentowaną argumentację. Wniósł także o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca D. N. został objęty ubezpieczeniem społecznym rolników od dnia 14 września 2004 r. jako posiadacz gospodarstwa rolnego o pow. 1,87 ha przeliczeniowego, na podstawie decyzji z dnia 28 września 2004 r.

W związku z podjęciem zatrudnienia od dnia 1 stycznia 2007 r. został wyłączony z tego ubezpieczenia i objęty innym ubezpieczeniem społecznym.

Następnie D. N. został ponownie objęty ubezpieczeniem społecznym rolników (24 grudnia 2009 r. – 31 maja 2010 r. i od 8 kwietnia 2012 r.).

W dniu 12 sierpnia 2020 r. wnioskodawca rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Decyzją z dnia 18 sierpnia 2020 r. organ rentowy zmienił warunki podlegania ubezpieczeniom społecznym, uznając, że D. N. spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przy jednoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Decyzja ta została uchylona decyzją z dnia 14 października 2020 r.

W okresie 20-29 marca 2019 r. wnioskodawca, jako żołnierz w rezerwie (niezawodowy w służbie czynnej), miał obowiązek stawić się na ćwiczenia mobilizacyjne, zgodnie z przepisami ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP (art. 59a i 64a). Wówczas żołnierz zostaje objęty powszechnym systemem ubezpieczeń społecznych. Wnioskodawca nie miał możliwości odmowy udziału w ćwiczeniach. Stosowne wezwanie wystawiła(...) N..

W dniu 30 września 2020 r. organ rentowy otrzymał pismo z ZUS Oddział w L., z którego wynikało, że w okresie 20-29 marca 2019 r. wnioskodawca był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako żołnierz niezawodowy w służbie czynnej, a zatem podlegał innemu ubezpieczeniu społecznemu.

Powyższe ustalenia stały się podstawą wydania zaskarżonej decyzji.

Wnioskodawca został prawidłowo pouczony o dopuszczalności i terminie wniesienia odwołania (k. 92 akt organu).

Odwołanie zostało wniesione w dniu 4 grudnia 2020 r., przy odbiorze decyzji w dniu 16 października 2020 r.

Wnioskodawca w okresie od 15 października 2020 r. do 2 grudnia 2020 r. był chory z powodu COVID-19. Nie opuszczał domu i nie nawiązywał kontaktów, albowiem miał również na względzie zdrowie swoich starszych rodziców, z którymi zamieszkuje.

(dowód: akta organu rentowego, pismo RPO – k. 8-9, zaświadczenie o odbyciu ćwiczeń wojskowych – k. 10, dokumentacja medyczna – k. 24-26 i 28, oświadczenie – k. 27, zeznania wnioskodawcy D. N. – k. 32-33)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o niekwestionowaną i tym samym wiarygodną dokumentację złożoną w aktach organu rentowego.

Aspekt wiarygodności posiadają ujawnione w toku postępowania dowody z dokumentów. Ich treść i autentyczność nie budzi wątpliwości, stanowiąc odzwierciedlenie stanu rzeczywistego.

Analogiczny przymiot należy przypisać zeznaniom wnioskodawcy D. N.. Wypowiedzi strony były spójne, przekonywające, a ponadto zgodne z zasadami doświadczenia życiowego i zawodowego. Sąd nie dopatrzył się w nich sprzeczności, przyjmując, że są również zgodne z pozostałym – rzeczowym – materiałem dowodowym.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie D. N. podlegało uwzględnieniu.

Zgodnie z ustawą z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2021 r., poz. 266), ubezpieczeniu podlega się z mocy ustawy albo na wniosek (art. 3 ust. 1). Ubezpieczenie ustaje od dnia następującego po dniu, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem ust. 3 (art. 3a ust. 1). Rolnik to pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osoba, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia (art. 6 pkt 1 ww. ustawy).

Ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,

2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1)

- jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (art. 7 ust. 1). Innego rolnika, domownika lub osobę, która przeznaczyła grunty do zalesienia, obejmuje się ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim na wniosek, wyłącznie w zakresie ograniczonym do świadczeń określonych w art. 9 pkt 1, jeżeli podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu albo mają ustalone prawo do emerytury lub renty lub do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (ust. 3).

Przez inne ubezpieczenia społeczne rozumie się obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych lub zaopatrzenie emerytalne określone w odrębnych przepisach (art. 6 pkt 12 ww. ustawy). Jeżeli wraz z ustaniem okoliczności uzasadniających podleganie ubezpieczeniu z mocy ustawy następują okoliczności uzasadniające objęcie ubezpieczeniem na wniosek, ubezpieczenie istniejące z mocy ustawy ustaje od dnia następującego po dniu, w którym ubezpieczonemu doręczono decyzję stwierdzającą ustanie ubezpieczenia z mocy ustawy.

W pierwszej kolejności, należało rozpoznać wniosek skarżącego D. N. o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania. Zdaniem sądu orzekającego, wniosek ten podlegał uwzględnieniu, mając na uwadze stan choroby wnioskodawcy w okresie epidemii, jak również brak nadmiernego przekroczenia terminu (termin ten upłynął w dniu 15 listopada 2020 r., a odwołanie wniesiono w dniu 4 grudnia 2020 r. – por. wyrok SN z 14.3.2014 r., II UK 340/13).

Zgodnie z art. 477 ⁹ § 1 i § 3 KPC, odwołania od decyzji organów rentowych lub orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności wnosi się na piśmie do organu lub zespołu, który wydał decyzję lub orzeczenie, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ lub zespół, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji lub orzeczenia. Sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. Treść powołanego przepisu jest jasna. Jednoznacznie wymaga on bowiem kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek, po pierwsze - przekroczenie terminu we wniesieniu odwołania nie może być nadmierne, a więc niewątpliwie oparte na "kryterium czasowym" oraz po drugie - musi nastąpić z przyczyn niezależnych od odwołującego (por. wyrok SN z 16.12.2020 r., I UK 319/19). Do kwestii nadmierności opóźnienia niejednokrotnie odnosił się Sąd Najwyższy, przyjmując, że występuje ono, gdy wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego nastąpiło po upływie osiemnastu miesięcy od doręczenia jej odpisu (postanowienie SN z 29.9.1999 r., II UKN 490/99), albo po upływie trzynastu miesięcy od dnia wydania decyzji (postanowienie SN z 18.12.1998 r., II UKN 561/98), albo po upływie sześciu miesięcy od dnia doręczenia decyzji organu rentowego (postanowienie SN z 22.4.1997 r., II UKN 61/97). Taka ocena została zaaprobowana, między innymi, w wyrokach z dnia 8.6.2004 r. (III UK 45/04) oraz z dnia 14.3.2014 r. (II UK 340/13). Wykładnia i stosowanie takich zwrotów niedookreślonych musi uwzględniać kontekst systemowy i cel regulacji. W pierwszej kolejności należy mieć na uwadze, że decyzje organu dotyczą istotnych praw ubezpieczonego, stąd rygorystyczna wykładnia i stosowanie regulacji z art. 477 ⁹ § 3 KPC stałaby w sprzeczności z zasadą prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). O rozstrzygnięciu sprawy (sporu) decyduje bowiem prawo materialne. Odrzucenie odwołania nie oznacza rozpoznania sprawy przez sąd. Regulacja procesowa nie załatwia sprawy w aspekcie materialnym. Należy więc wyważyć odpowiednio względy procesowe i materialne.

Mając na uwadze sytuację życiową ubezpieczonego w okresie od października do grudnia 2020 r., brak jest podstaw, aby przyjąć, że przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn od niego zależnych, bądź, że dopuścił się on rażącego niedbalstwa lub niefrasobliwości w tym zakresie. Wnioskodawca złożył odwołanie niezwłocznie po ustabilizowaniu się jego sytuacji zdrowotnej. Istotne jest również to, że sformułowanie "przyczyny niezależne" jest szersze od "braku winy strony" (art. 168 § 1 KPC) i pozwala na uwzględnienie także niektórych przyczyn zawinionych (por. post. SN z 8.1.2014 r., I UK 231/13). Jeżeli zaś idzie o przyczynę opóźnienia niezależną od odwołującego się, to nie każda choroba jest taką przyczyną (por. postanowienia SN z 29.5.2007 r. II UZ 9/2007 i z 28.5.2013 r. III UZP 7/2013). W realiach sprawy nie ulega wątpliwości, że choroba odwołującego się nie była błaha. W sprawie ustalono, że z medycznego punktu widzenia nie powinien w czasie choroby wychodzić z domu. Nie można zatem wymagać, aby w czasie takiej choroby, w sytuacji ogłoszenia stanu epidemii na terenie kraju, ubezpieczony sporządził i wniósł odwołanie. Uprawnione jest więc stwierdzenie, że niewniesienie odwołania do końca choroby, czyli do 2 grudnia 2020 r. zachodziło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. Powrót po chorobie do normalnego trybu funkcjonowania wymaga często kilku dni. Można zgodzić się z twierdzeniem, że ubezpieczony powinien działać wówczas bez zwłoki. Jednak również wówczas należy wyważyć ten termin i choćby porównawczo zwrócić uwagę na termin tygodniowy z art. 169 § 1 KPC, liczony od ustania przyczyny uchybienia terminu. Taki termin został zachowany przez odwołującego się.

Odnosząc się, z kolei, do treści zaskarżonej decyzji, należało przyjąć, że w sytuacji, gdy działalność rolnicza jest jedyną działalnością danej osoby, krótka przerwa w ubezpieczeniu może, a nawet nie powinna mieć wpływu na przebieg ubezpieczenia. W sytuacji, gdy rolnik zamierza podjąć działalność gospodarczą pozarolniczą, może pozostać w ubezpieczeniu rolniczym, ale musi podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy przez nieprzerwany okres 3 lat. W takim przypadku, nawet krótkotrwałe wyłączenie rolnika z ubezpieczenia społecznego, powoduje, że okres 3 lat musi biec na nowo. Oznacza to, że zaistniała w sprawie sytuacja, wynikająca z decyzji organu rentowego, spowodowała negatywne konsekwencje dla wnioskodawcy, w różnych sferach, albowiem dotyczyły one również, na co sam naprowadzał, cofnięcia dotacji unijnych.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz. 266), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę kandydacką. Okres odbywania służby wojskowej został zatem objęty obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Ta grupa ubezpieczonych objęta została wyłącznie ubezpieczeniem emerytalnym oraz rentowymi. Osoby odbywające służbę zastępczą podlegają dodatkowo ubezpieczeniu wypadkowemu. Obowiązek ubezpieczenia w odniesieniu do tej kategorii osób powstaje od dnia powołania lub skierowania do służby do dnia zwolnienia z tej służby. W przypadku wnioskodawcy stan ten obejmował 9 dni.

Zdaniem sądu orzekającego, mając na względzie zasadę proporcjonalności, w przedmiotowej sprawie należy poszukiwać wykładni celowościowej wskazywanych regulacji. Sytuacja, w jakiej znalazł się skarżący, dotyczyła okresu kilku dni i była związana z realizacją obywatelskich zadań na rzecz państwa, odstąpienie od których, wiązałoby się dla niego z negatywnymi konsekwencjami, nie wyłączając karnych i dyscyplinarnych. Działalność rolnicza była prowadzona przez wnioskodawcę nieustannie, stan jego ubezpieczenia był utrwalony, bez zamiaru wyłączenia z tego ubezpieczenia. W związku z tym, należało przyjąć, że wskazana – 9-dniowa – krótka przerwa w ubezpieczeniu nie powinna mieć wpływu na przebieg ubezpieczenia rolnika. Istotna jest również przyczyna zaistniałego stanu rzeczy, tj. realizacja przez skarżącego obowiązku obywatelskiego wobec państwa. Zgodnie z art. 59a ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2021 r., poz. 372), żołnierzy rezerwy, których w pierwszej kolejności przewiduje się powołać do czynnej służby wojskowej pełnionej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, przeznacza się do tej służby przez nadanie w czasie pokoju przydziału mobilizacyjnego na stanowiska służbowe lub do pełnienia funkcji wojskowych, które są określone w etacie jednostki wojskowej i występują w czasie wojny. W czasie pokoju dowódca jednostki wojskowej nadaje i uchyla przydziały mobilizacyjne na stanowiska służbowe lub funkcje wojskowe określone w etacie jednostki wojskowej żołnierzom w czynnej służbie wojskowej, którzy będą pełnili służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny na stanowiskach służbowych lub funkcjach wojskowych innych niż te, które zajmują w czasie pokoju (art. 64a ust. 1 ustawy). Powyższe regulacje oznaczają, że wnioskodawca, był zobligowany do stawiennictwa na wskazane ćwiczenia mobilizacyjne, pod rygorem odpowiedzialności karnej przewidzianej w art. 224 i n. tej ustawy (zgodnie z art. 225 ustawy, kto bez usprawiedliwionej przyczyny: 1) będąc żołnierzem rezerwy nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu na ćwiczenia wojskowe trwające do dwudziestu czterech godzin, 2) będąc przeznaczony do szkolenia lub ćwiczeń w obronie cywilnej nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do tej służby, 3) posiadając przydział organizacyjno-mobilizacyjny do jednostki przewidzianej do militaryzacji nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do odbycia ćwiczeń w tej jednostce – podlega karze grzywny albo aresztu).

W świetle powołanych wyżej przepisów i argumentacji prawnej, działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 KPC, Sąd odwołanie uwzględnił i zmienił zaskarżoną decyzję.