Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7.08.2021r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonemu – R. A. prawa do rekompensaty. Z tego względu, że ma już przyznane prawo do emerytury „wcześniejszej”.

W odwołaniu złożonym w tut. Sądzie ubezpieczony wniósł o zmianę tej decyzji i przyznanie mu prawa do rekompensaty.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Wyrokiem z dnia 31 maja 2017r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy przyznał ubezpieczonemu – R. A. prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym od dnia 1 listopada 2016r. Z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia, ubezpieczonemu zawieszono wypłatę świadczenia emerytalnego

Ubezpieczony w dniu 26.08.2021r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą. Jakkolwiek pozwany organ rentowy przyznał mu prawo do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego, to jednak odmówił przyznania mu prawa do rekompensaty.

Stosownie do treści art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity: Dz. U. Z 2021r. poz. 1867) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli posiada okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Przepis ust. 2 art. 21 cyt. ustawy stanowi natomiast, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Rekompensata zgodnie z definicją legalną zamieszczoną w art. 2 pkt 5 cyt. ustawy, stanowi rodzaj odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze przez osoby, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej (z powodu niespełnienia warunków ustawowych do nabycia tego prawa).

Z przepisów tych wynika, iż przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są:

1) utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę ("wcześniejszą") w związku z wygaśnięciem po 31 grudnia 2008r. – w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948r. a przed dniem 1 stycznia 1969r. – podstawy normatywnej przewidującej takie uprawnienie;

2) niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturze pomostowej;

3) legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

4) nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

W ustalonym niespornie stanie faktycznym ubezpieczony (ur. (...)) nabył od 1.11.2016r.prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998r. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2021r. poz. 291) . Rekompensata, o której mowa w art. 21 ust. 1 cyt. ustawy o emeryturach pomostowych, przewiduje odszkodowanie za utratę przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę "wcześniejszą" w związku z wygaśnięciem po 31 grudnia 2008r. – w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948r. a przed dniem 1 stycznia 1969r. – podstawy normatywnej przewidującej takie uprawnienie. W świetle tych uregulowań takie odszkodowanie nie przysługuje R. A., ponieważ nie utracił in abstracto prawa do nabycia emerytury w niższym, niż powszechny wiek emerytalny.

Powyższe stanowisko jest konsekwentnie prezentowane różne Sądy powszechne (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 kwietnia 2018r., III AUa 506/17), ale i wsparte jednolitym w tym zakresie orzecznictwem Sądu Najwyższego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019r., III UK 119/18, LEX nr 2678295; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2019r., III UK 341/18, LEX nr 2691568).

Podkreślić warto, że orzecznictwo Sądu Najwyższego jest w tej materii jednoznaczne i przejrzyste. W postanowieniu z dnia 4 lipca 2019r. (III UK 341/18) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że gramatyczna wykładnia ustawowej definicji rekompensaty jednoznacznie wskazuje, że świadczenie to dotyczy takich ubezpieczonych, którzy nie mogą nabyć prawa do emerytury pomostowej i którzy równocześnie utracili możliwość nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, to znaczy takich ubezpieczonych, którzy nie spełnili łącznie wyżej określonych warunków przewidzianych w art. 32, art. 46 lub art. 184 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Potwierdzeniem tej tezy jest wykładnia art. 2 pkt 5 dokonywana z uwzględnieniem reguł funkcjonalnych (celowościowych). Celem tego przepisu jest bowiem przyznanie odszkodowania za rzeczywistą utratę określonych uprawnień, co oznacza, że musi dotyczyć tylko tych ubezpieczonych, którzy ze względu na niespełnienie choćby jednego ustawowego warunku (wieku, ogólnego stażu emerytalnego) nie mogli skorzystać z dotychczasowych regulacji i nabyć prawa do emerytury w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny, a także nie mogą skorzystać z regulacji nowych, przewidzianych ustawą o emeryturach pomostowych.

Nie dotyczy to natomiast ubezpieczonych, którzy po spełnieniu wszystkich ustawowych warunków wcześniejszego przejścia na emeryturę nie zrealizowali tego uprawnienia. Również regulacja art. 21 cyt. ustawy o emeryturach pomostowych potwierdza taki sposób rozumienia omawianej rekompensaty. O ile bowiem w ust. 1 przewiduje on pozytywną przesłankę nabycia prawa do rekompensaty, którą stanowi legitymowanie się co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, które przy spełnieniu pozostałych warunków dawałoby przecież podstawę do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym według dotychczas obowiązujących przepisów, o tyle w ust. 2 wymienia także przesłankę negatywną, stanowiąc, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Łączne odczytanie art. 2 pkt 5 oraz art. 21 ust. 2 ustawy jednoznacznie wskazuje więc, że w drugim z wymienionych przepisów nie chodzi o nabycie prawa do jakiejkolwiek emerytury, ale do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na jednej z podstaw przewidzianych w ustawie emerytalno-rentowej. Niemożność wcześniejszego skorzystania z uprawnień emerytalnych na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów stanowi bowiem ową szkodę, którą rekompensata ma naprawić przez przyznanie odpowiedniego dodatku do kapitału początkowego (art. 23 ust. 2 cyt. ustawy o emeryturach pomostowych).

W tym stanie rzeczy, Sąd uznał zaskarżoną decyzję za niewadliwą i – na podstawie 477 ¹⁴ § 1 kpc – orzekł, jak w sentencji.

W przedmiotowej sprawie zdaniem Sądu w wystąpiły przesłanki określone w art. 148 ¹ § 1 k.p.c., uzasadniające wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym, ponieważ po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów Sąd uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W szczególności stan faktyczny w sprawie był niesporny, a w kwestii stosowania prawa strony zajęły stanowiska na piśmie.

SSO Ewa Krakowska