Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący

SSA Robert Kirejew (spr.)

Sędziowie

SSA Wojciech Kopczyński

SSA Wojciech Paluch

Protokolant

Jolanta Stańczak

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 90/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 29 września 2020 r., sygn. akt II K 80/14

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Zarzut z punktu 1) apelacji oskarżyciela publicznego: mającego wpływ na treść orzeczenia błędu w ustaleniach faktycznych, polegającego na niezasadnym przyjęciu, iż J. S. (1) w okresie od stycznia do grudnia 2010 roku nie doprowadził swojej firmy (...) do stanu niewypłacalności i w konsekwencji uniewinnieniu oskarżonego od zarzucanego mu przestępstwa z art. 301 § 2 kk (opisanego w punkcie I części wstępnej wyroku), podczas gdy ze zgromadzonych dowodów, a w szczególności opinii biegłego z zakresu księgowości i rachunkowości, którą sąd uznał za pełną, jasną i rzetelną wynika, że oskarżony, będąc dłużnikiem wielu wierzycieli, poprzez systematyczne wycofywanie środków pieniężnych z obrotu gospodarczego prowadzonej przez siebie firmy, doprowadził ją do stanu niewypłacalności.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Sąd odwoławczy po przeprowadzeniu kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o uniewinnieniu oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu w punkcie I aktu oskarżenia przestępstwa z art. 301 § 2 k.k. stwierdził, że orzeczenie w tej części ostatecznie okazało się trafne, chociaż przedstawione w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku motywy takiego rozstrzygnięcia nie były wystarczająco pogłębione i nie wyczerpywały całości zagadnień związanych z tym zarzutem.

Podzielić należy pogląd wyrażony przez sąd I instancji (str. 60 uzasadnienia zaskarżonego wyroku), że w oparciu o analizę wszystkich zebranych w tej sprawie dowodów i odtworzonych na ich podstawie zachowań oskarżonego, nie było żadnych przesłanek do przyjęcia, aby J. S. (1) umyślnie doprowadził do niewypłacalności firmy (...) z siedzibą w K., prowadzonej przez siebie w postaci działalności gospodarczej osoby fizycznej, za której zobowiązania odpowiadał całym swoim majątkiem osobistym. Oskarżony prowadził tę firmę z pełnym zaangażowaniem od 1994 roku, stopniowo powiększając jej obroty oraz majątek i osiągając do 2009 roku niemałe zyski. W zasadzie wszystkie przeprowadzone w tym postępowaniu dowody wskazywały, że nadal, przynajmniej do pierwszych miesięcy 2012 roku, kiedy wystąpiły ewidentne przejawy jej niewypłacalności, J. S. (1) podejmował czynności świadczące o zamiarze kontynuowania działalności gospodarczej (...) jako firmy względnie prawidłowo funkcjonującej, wykonującej drogowe roboty budowlane, w tym jako główny wykonawca pozyskiwanych zamówień publicznych i spłacającej, choć zazwyczaj z pewnym opóźnieniem, swe zobowiązania. Tak też należało ocenić działania oskarżonego w szczególności w roku 2010, czyli w okresie objętym zarzutem z punktu I aktu oskarżenia, ponieważ uwzględniany całościowo materiał dowodowy nie wykazywał, aby oskarżony wówczas chciał doprowadzenia swej firmy do stanu niewypłacalności bądź przynajmniej godził się na taką ewentualność.

Rację miał jednak apelujący prokurator, wskazując, że sąd meriti w żadnej mierze nie odniósł się do możliwości zakwalifikowania działań oskarżonego, pozostających w granicach czynu zarzucanego w pierwszym punkcie skargi zasadniczej, jako doprowadzenia do niewypłacalności swojej firmy w sposób lekkomyślny, co mogłoby wyczerpywać znamiona występku z art. 301 § 3 k.k. Stanowiło to niewątpliwy mankament rozumowania sądu I instancji, które doprowadziło do uniewinnienia oskarżonego od popełnienia pierwszego z zarzucanych mu przestępstw, gdyż obowiązkiem sądu meriti było także rozważenie, czy nie wykraczając poza granice oskarżenia, nie można było czynu określonego w punkcie I aktu oskarżenia uznać za inne przestępstwo niż zaproponowane w kwalifikacji prawnej przyjmowanej przez oskarżyciela publicznego. W tym przypadku, przy niemożności wykazania oskarżonemu zamiaru doprowadzenia swej firmy do upadłości lub niewypłacalności, nasuwała się ewentualność przyjęcia, że zachowaniami opisanymi w pierwszym ze stawianych mu zarzutów J. S. (1) doprowadził do niewypłacalności firmy (...) nieumyślnie, w postaci tzw. świadomej nieumyślności, nazywanej też lekkomyślnością, tj. spowodował niewypłacalność w rezultacie niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach przy przewidywaniu możliwości doprowadzenia swymi działaniami do takiego stanu prowadzonej przez siebie firmy.

Podnoszona przez prokuratora w apelacji możliwość takiej właśnie oceny karnoprawnej czynu oskarżonego ujętego w pierwszym puncie aktu oskarżenia niewątpliwie znajdowała wsparcie w opiniach biegłej z zakresu rachunkowości T. K., która w opinii pisemnej wydanej w toku postępowania przygotowawczego (k. 3362-3383, t. XVII akt sprawy) wykazała, że oskarżony w sposób trwały wycofywał z działalności swej firmy środki finansowe, co ujmowano w pozycji bilansowej "należności od właściciela", która w ciągu 2010 roku powiększyła swą wartość do sumy 10.115.800 zł z kwoty 4.932.700 tys. zł, jaka wykazywana była w tej pozycji na koniec 2009 roku. Biegła wskazywała, że prawidłowo ta kwota winna być wykazana w pasywach bilansu jako zmniejszenie kapitału przedsiębiorstwa i swoje stanowisko potwierdzała w uzupełniających opiniach pisemnych i ustnych przedstawianych w toku postępowania przed sądem I instancji (k. 4805-4814 i 4838-4846 t. XXIV; k. 5164-7 i 5224-5 t. XXVI; k. 5336-5343 i 5401-5405 t. XXVII; k. 5641-3 t. XXVIII). Fakt wyprowadzania z bieżącej działalności gospodarczej firmy (...) rzeczonych środków finansowych znajdował też częściowe potwierdzenie w wyjaśnieniach oskarżonego składanych w postępowaniu jurysdykcyjnym w związku z opiniami biegłej. J. S. (1) przyznawał w nich, że środki te przeznaczył na zakup nieruchomości rolnej w K. na P., na rozpoczęcie i kontynuowanie wznoszenia budynku administracyjnego, socjalnego i magazynowego na terenie siedziby firmy w K. jeszcze przed uzyskaniem pozwolenia na budowę, czy też wypłacanie wynagrodzeń pracownikom swojej firmy powyżej kwot oficjalnie dokumentowanych zarobków oraz opłacanie uposażeń pracowników firm (...) należących do jego syna i zięcia tudzież na udzielenie poręczenia kredytu firmie (...), a następnie spłacenie tego kredytu. Zaznaczyć przy tym trzeba, że zgodnie z twierdzeniami biegłej te posunięcia finansowe nie znalazły żadnego odzwierciedlenia w ówczesnych sprawozdaniach finansowych i dokumentach rachunkowych firmy (...). Trzeba więc przyznać, że takie działania oskarżonego, polegające na usuwaniu z działalności gospodarczej firmy (...) środków pieniężnych w kwocie, która do końca 2010 r. przekroczyła 10 milionów złotych, przy pogarszającej się sytuacji jego firmy, o której wiedział, gdyż informowała go o tym prowadząca księgowość A. C. (zeznania świadka k. 5475-5481), przy znacznych kosztach obsługi kredytów bankowych służących finansowaniu bieżącej działalności firmy oraz przy ubieganiu się przez (...) w postępowaniach przetargowych o zamówienia publiczne w zakresie wykonawstwa robót drogowych, których miała być generalnym wykonawcą, co wymagało angażowania na wstępie znaczących środków finansowych i względnie długiego oczekiwania na realizację ewentualnych zysków, należy uznać za lekkomyślne, naruszające zasady racjonalnego gospodarowania przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą i mogące doprowadzić do niewypłacalności jego firmy w przyszłości.

Niemniej jednak sąd odwoławczy stwierdził, że nawet bez szczegółowego analizowania, czy oskarżony, dokonując wspomnianych wyżej transferów finansowych z firmy (...) w 2010 roku, przewidywał, że może to doprowadzić do jej niewypłacalności, nie można było przypisać mu zrealizowania wszystkich znamion przestępstwa z art. 301 § 3 k.k. w ramach zarzutu postawionego w punkcie I aktu oskarżenia, a to z tego względu, że opisywanymi w tym zarzucie działaniami nie doprowadził jeszcze do niewypłacalności firmy (...) ani tym bardziej do jej upadłości. Konstruując ten zarzut aktu oskarżenia oraz formułując omawiany zarzut apelacyjny, oskarżyciel publiczny opierał się na dalszych tezach opinii biegłej T. K., która twierdziła, że już wg stanu na koniec 2010 roku firma oskarżonego znalazła się w stanie niewypłacalności. Wniosek taki biegła wyprowadzała z faktu, że prawidłowe ujęcie w pozycjach bilansowych kwot wyprowadzanych przez oskarżonego w sposób trwały z majątku firmy prowadziłoby do stwierdzenia, że M. (...) posiadała kapitał ujemny, a jej zobowiązania przekraczały wartość jej realnych aktywów (majątku) i stan ten utrzymywał się już od 2009 roku (k. 3372, 3375 t. XVII). Z takim stanowiskiem biegłej nie sposób się jednak zgodzić.

Występek z art. 301 § 3 k.k. należy do przestępstw materialnych (skutkowych), a skutkiem należącym do jego znamion jest upadłość lub, jak w przypadku zarzutu postawionego oskarżonemu, jego niewypłacalność jako dłużnika co najmniej kilku wierzycieli. Pojęcie niewypłacalności występujące w tym przepisie Kodeksu karnego, dla zachowania spójności systemu prawnego, należy rozumieć tożsamo z niewypłacalnością zdefiniowaną w przepisach ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (Dz.U. Nr 60, poz. 535, z późn. zm.). Według brzmienia tego aktu prawnego z 31 grudnia 2010 r. (t.j. Dz.U. z 2009 r., Nr 175, poz. 1361, z późn. zm.), zgodnie z art. 11 ust. 1, dłużnika uznaje się za niewypłacalnego, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a w myśl art. 11 ust. 2 dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas gdy na bieżąco zobowiązania te wykonuje. Właśnie stwierdzając wystąpienie tej drugiej sytuacji, biegła z zakresu rachunkowości przyjęła zaistnienie niewypłacalności firmy (...) z końcem 2010 roku, jednakże nie było to zasadne, gdyż oskarżony prowadził działalność gospodarczą pod tą firmą jako osoba fizyczna i nie znajdował do niego zastosowania warunek stwierdzenia niewypłacalności z art. 11 ust. 2 Prawa upadłościowego. Fakt, że uzupełniająca definicja upadłości z ustępu 2 rzeczonego przepisu nie odnosi się do osób fizycznych, ma swe uzasadnienie w tym, że taka osoba za zobowiązania zaciągnięte w ramach prowadzonej działalności gospodarczej odpowiada całym swym majątkiem, w tym jego składnikami nie związanymi z tą działalnością, czy też, jak w przypadku oskarżonego, trwale z niej usuniętymi. Wyprowadzenie więc znacznych środków finansowych z bieżącej działalności gospodarczej nie musiało oznaczać, że oskarżony utracił zdolność regulowania swoich zobowiązań z tą działalnością powiązanych, gdyż w celu ich pokrycia mógł np. sięgać po te składniki swego majątku, które nie były już zaangażowane w czynności firmy (...). Przy niemożności zastosowania wobec oskarżonego probierza niewypłacalności określonego art. 11 ust. 2 Prawa upadłościowego, trzeba także stwierdzić, że wg stanu na koniec 2010 roku, J. S. (1) nie był niewypłacalny w rozumieniu ust. 1 tegoż przepisu. Jego firma (...), choć nierzadko z opóźnieniami, jednak regularnie spłacała wszystkie swoje zobowiązania jeszcze w pierwszej połowie 2011 roku i dopiero wystąpienie dalszych niekorzystnych czynników, takich jak wykazany (opracowanie (...) - "Ewolucja cen asfaltów..." k. 4854-4869 t. XXIV) znaczący wzrost cen asfaltu drogowego w okresie od około marca do listopada 2011 roku (wykres - str. 7 ww. opracowania), spowodował, że od około drugiej połowy 2011 roku zaczęły występować pierwsze w ogóle nie uregulowane wymagalne zobowiązania (...). Następnie osiągnięcie istotnej straty w działalności gospodarczej za 2011 rok w wysokości prawie 7,5 mln zł (wcześniej firma (...) generowała zysk, który za rok 2010 był już niewielki i wynosił 121 tys. zł), co nałożyło się na istniejące wcześniej negatywne okoliczności dla płynności finansowej firmy (...), skłoniło J. S. (1) do wyprzedawania w pierwszych miesiącach 2012 roku składników majątku firmowego celem całkowitego lub częściowego zaspokojenia niektórych, wybranych przez siebie wierzycieli. Taką sytuację należy uznać za stan bezpośrednio grożącej oskarżonemu niewypłacalności i upadłości, który jednak mógł jeszcze zostać odwrócony z uwagi na wiążące(...) kontrakty z (...) Oddział w O. na realizację robót drogowych, mogące przynieść znaczne zyski firmie oskarżonego po ich rzetelnym wykonaniu. Jednakże odstąpienie firmy J. S. (1) od prowadzenia dalszych drogowych robót budowlanych i wypowiedzenie umowy przez inwestora, co nastąpiło w dniu 7 maja 2012 r. (zeznania św. L. D. k. 967-969 t. V) uprawnia do stwierdzenia, że najpóźniej z tym dniem wystąpiła już z całą pewnością niewypłacalność J. S. (1), który odtąd nie był już w stanie wykonywać swych wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Zasadniczo zgodne z przedstawionymi tezami pozostają też ustalenia poczynione w odrębnym postępowaniu sądowym w przedmiocie orzeczenia wobec J. S. (1) zakazu prowadzenia działalności gospodarczej w trybie art. 373 ust. 1 Prawa upadłościowego, w ramach którego Sąd Rejonowy w Częstochowie stwierdził, że J. S. (1) zaprzestał regulowania należnych zobowiązań w kwietniu 2012 roku (post. z 28.01.2013 r., sygn. akt VIII Gzd 23/12, k. 2607-2610 t. XIII akt niniejszej sprawy).

Przedstawione rozważania prowadzą do przyjęcia, że usuwając do końca 2010 r. z działalności firmy (...) środki finansowe istotnej wartości, J. S. (1) nie doprowadził jeszcze do swej niewypłacalności, która nastąpiła po wystąpieniu dalszych niekorzystnych dla (...) czynników znacznie później, tj. około kwietnia 2012 r., a najpóźniej z dniem 7 maja 2012 r. Dlatego w ramach zakreślonych zarzutem ujętym w punkcie I aktu oskarżenia nie można było przypisać mu realizacji znamion przestępstwa z art. 301 § 2 albo § 3 k.k. i trafnie sąd I instancji wydał w tym zakresie rozstrzygnięcie uniewinniające. Podniesiony w apelacji prokuratora pierwszy z zarzutów odwoławczych nie został więc uznany przez sąd II instancji za zasadny i nie mógł zostać uwzględniony.

Wniosek

O uchylenie zaskarżonego wyroku (w zakresie dot. czynu opisanego w pkt I części wstępnej wyroku) i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec nietrafności podniesionego zarzutu odwoławczego i stwierdzenia przez sąd II instancji, że uniewinnienie J. S. (1) od dokonania przestępstwa zarzucanego w punkcie I aktu oskarżenia było prawidłowe, gdyż oskarżony nie popełnił zarzucanego mu czynu, nie było podstaw do przychylenia się do wniosku sformułowanego w apelacji związanego z tym zarzutem.

3.2.

Zarzut z punktu 1 apelacji obrońcy oskarżonego: błąd w ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, że oskarżony J. S. (1) w korekcie do sprawozdania finansowego za 2009 rok oraz w sprawozdaniach finansowych za rok 2010 i 2011 zawarł nierzetelne dane w postaci zawyżania aktywów o kwoty środków pieniężnych, które faktycznie nie występowały w obrocie gospodarczym firmy.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut ten nie okazał się zasadny.

Sąd odwoławczy po przeprowadzeniu kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia nie stwierdził, aby sąd I instancji, dokonując ustaleń faktycznych odnoszących się do czynu zarzucanego J. S. (1) w punkcie II aktu oskarżenia, dopuścił się błędu, przyjmując, że w korekcie sprawozdania finansowego za 2009 rok oraz w sprawozdaniach finansowych za lata 2010 i 2011 dotyczących działalności gospodarczej prowadzonej pod firmą (...) oskarżony przedstawił nierzetelne dane w zakresie zawyżanej wysokości aktywów tej firmy, co wyczerpało znamiona występku określonego w art. 77 pkt 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 217, z późn. zm.; dalej: ustawa o rachunkowości) w zw. z art. 12 k.k.

Ustalenia sądu meriti w tym przedmiocie opierały się w głównej mierze na twierdzeniach przedstawianych w opiniach biegłej z zakresu rachunkowości T. K., przywołanych już w poprzednim punkcie niniejszego uzasadnienia, którym słusznie dano wiarę, gdyż nie było podstaw do podważania ich merytorycznej poprawności, a nadto cechowały się dokładnością oraz zupełnością, a biegła potrafiła przekonująco obronić stawiane przez siebie tezy na rozprawach, odnosząc się do licznych, szczegółowych i często zaskakujących - bo nie znajdujących oparcia w dotychczas znanym materiale dowodowym - wątpliwości, pytań i stwierdzeń oskarżonego oraz jego obrońcy. Ponadto procesowe wypowiedzi biegłej znajdowały potwierdzenie w zeznaniach świadka A. C., do oceny wiarygodności których sąd I instancji podszedł z należytą ostrożnością, zważywszy na występujący w ostatnich latach konflikt między tym świadkiem a oskarżonym zaistniały po rozpadzie ich intymnego związku, a w ograniczonym zakresie stwierdzenia biegłej znajdowały swe odbicie także w wyjaśnieniach J. S. (1).

Zgodnie z opinią biegłej T. K. sąd I instancji zasadnie przyjął, że nie było żadnych racjonalnych i merytorycznych powodów, związanych z rzeczywistą działalnością gospodarczą firmy (...), dla dokonania przez oskarżonego w dniu 4 maja 2011 r. korekty sprawozdania finansowego za 2009 rok poprzez obniżenie sumy bilansowej o 200.000 złotych, przeprowadzonej zresztą po terminie wynikającym z art. 54 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Jedynym powodem tej czynności, wychwyconym przez biegłą, była chęć uniknięcia spełnienia warunków, przy których konieczne byłoby badanie sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa (...) za kolejny rok przez biegłego rewidenta. Oskarżony w swych wypowiedziach procesowych nie potrafił przekonująco wyjaśnić powodu tej korekty. Takie dowolne, instrumentalne traktowanie danych umieszczanych w dokumentach wchodzących w skład sprawozdania finansowego naruszało obowiązek rzetelnego i jasnego przedstawiania sytuacji finansowej i wyniku finansowego firmy określony w art. 4 ust. 1 ustawy o rachunkowości i oznaczało zawarcie w sprawozdaniu finansowym nierzetelnych danych w rozumieniu art. 77 pkt 2 tejże ustawy. Nie ma przy tym istotniejszego znaczenia okoliczność sygnalizowana w apelacji obrońcy, że w tym przypadku o kwotę 200.000 zł de facto pomniejszono sumę aktywów firmy, a w czynie przypisanym oskarżonemu w punkcie 2 zaskarżonego wyroku mowa jest o zawyżaniu aktywów, skoro jednocześnie biegła wykazała, że aktywa te powinny być pomniejszone o całą kwotę 4.932.700 zł, która została w sposób trwały usunięta z działalności firmy (...) przez jej właściciela w ciągu 2009 roku, a nie tylko o 200.000 złotych, więc taka ograniczona korekta w istocie także sprowadzała się do zawyżania aktywów tego przedsiębiorstwa w jego skorygowanym bilansie.

Odnosząc się natomiast do trwałości wyprowadzenia z działalności gospodarczej firmy (...) kwoty 4.932.700 zł do końca 2009 r. powiększonej do sumy 10.115.800 zł do końca 2010 r., a następnie do wysokości 11.578.200 zł na koniec 2011 roku, ujmowanych w bilansach firmy (...) za te lata po stronie aktywów firmy jako "należności od właściciela", należy stwierdzić w ślad za biegłą, że sumy te winny być prawidłowo ujmowane w bilansach jako obniżające kapitał własny firmy (...), ponieważ w istocie zostały trwale usunięte z prowadzonego pod tą firmą przedsiębiorstwa oskarżonego. O ich trwałym usunięciu świadczył przede wszystkim fakt, że z powiększającej się rokrocznie sumy tych środków żadne z nich nie wróciły do firmy i dopiero w ramach postępowania karnego w tej sprawie oskarżony zaczął wyjawiać, na co zostały przeznaczone, przy czym nie znajdowało to odzwierciedlenia w dokumentacji finansowo-księgowej firmy (...). Część z tych środków, w zgodzie z wyjaśnieniami oskarżonego, wytransferowana została w sposób charakterystyczny dla ukrywania składników majątkowych, jak to określiła biegła. Chodzi tu o środki przeznaczone na nabycie nieruchomości nie związanych z działalnością M. (...) oraz przekazywane na spłatę kredytów zabezpieczonych hipoteką na tych nieruchomościach, a także wydatkowane w ramach spłaty poręczonego kredytu pobranego przez inną firmę, które to środki z pewnością w skład aktywów M. (...) nie wchodziły i nie miały do niej powrócić, czego nie zmienia fakt, że w sytuacji grożącej oskarżonemu niewypłacalności jedną z nieruchomości oskarżony przeznaczył na rozliczenie się z wybranym przez siebie wierzycielem M. (...). Kolejna część owych środków miała zostać przeznaczona na działania ewidentnie sprzeczne z prawem, tj. wypłaty nieformalnych wynagrodzeń własnych pracowników oraz pokrywanie wynagrodzeń pracowników firm należących do syna i zięcia oskarżonego. Te środki zostały w całości spożytkowane i oskarżony nie zamierzał i nie miał z czego zwrócić ich do firmy (...). Część środków z kolei miała zostać wydatkowana na wznoszenie budynku socjalno-biurowo-magazynowego na nieruchomości będącej siedzibą firmy (...) w K., jednak ta inwestycja rozpoczęta została przed uzyskaniem wymaganego pozwolenia na budowę, przez co nie powinna być ujmowana w bilansie po stronie aktywów jako środek trwały w budowie, skoro wynikała z działań niezgodnych z wymogami prawa. Tło nierzetelnego umieszczania przez oskarżonego w kolejnych sprawozdaniach finansowych po stronie aktywów firmy (...) rozrastającej się pozycji "należności od właściciela" opisała też w swych zeznaniach świadek A. C. (k. 5475-5481 t. XXVII) i słusznie sąd I instancji dał jej wiarę co do tego, że nieprawidłowość tak sporządzanych sprawozdań finansowych, prowadzących do zawyżania aktywów i kapitału własnego przedsiębiorstwa, była przedmiotem konfliktu świadka z oskarżonym.

Na marginesie wspomnieć wypada, że J. S. (1), jak to wynika z wyroku sądu I instancji w części nie kwestionowanej przez obrońcę, nie cofał się też przed dalej idącymi działaniami przestępnymi odnoszącymi się do dokumentów obrazujących sytuację finansową firmy (...), posługując się przy ubieganiu się o kredyty bankowe podrobionymi przez siebie m.in. bilansem i rachunkiem zysków i strat za 2010 rok, co obrazuje, jaki był jego stosunek do dobra prawnego w postaci wiarygodności dokumentów z zakresu sprawozdawczości finansowej prowadzonej przez niego firmy.

Wszystko to prowadzi do konstatacji, że w rzeczywistości oskarżony w korekcie sprawozdania finansowego za 2009 rok oraz w sprawozdaniach finansowych firmy (...) za kolejne dwa lata świadomie przedstawiał nierzetelne dane zawyżające wartości aktywów firmy możliwe do ujęcia w poszczególnych bilansach, tym samym utrzymując na bezzasadnie zbyt wysokim poziomie sumę bilansową przedsiębiorstwa (...). Ustalenia Sądu Okręgowego w Częstochowie rozpoznającego tę sprawę w I instancji w omawianym zakresie nie były błędne, wobec czego ten zarzut odwoławczy nie mógł zostać uznany za zasadny.

Wniosek

O zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od czynu przypisanego mu w punkcie 2 sentencji wyroku.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw, aby stwierdzić zasadność podniesionego w apelacji obrońcy zarzutu odnoszącego się do rozstrzygnięcia z punktu 2 zaskarżonego wyroku, a zatem nie mógł też uwzględnić opartego na tym zarzucie wniosku odwoławczego.

3.3.

Zarzut z punktu 2 apelacji obrońcy oskarżonego: błąd w ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, że oskarżony J. S. (1), odnośnie czynów przypisanych w punktach 4 i 5 sentencji wyroku:

- wprowadził pokrzywdzonych w błąd co do zamiaru zapłaty za dostarczane przez nich towary i świadczone usługi,

- obejmował swoją świadomością i wolą, że wprowadza pokrzywdzonych w błąd co do zamiaru zapłaty za dostarczone przez nich towary i świadczone usługi,

- obejmował swoją świadomością i wolą, że poprzez zawarcie z pokrzywdzonymi umów o dostawę towarów i usług doprowadza ich do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Sąd odwoławczy uznał, że sąd orzekający w tej sprawie w I instancji w istocie nie popełnił błędu, czyniąc ustalenia odnoszące się do przedmiotowej strony występków przypisanych oskarżonemu w pkt. 4 i 5 zaskarżonego wyroku, w których przyjął, że oskarżony wprowadził w błąd kontrahentów firmy (...) co do braku zamiaru zapłaty za dostarczane przez nich towary i usługi, jak i ustalając w zakresie strony podmiotowej tych występków, że oskarżony obejmował swym bezpośrednim zamiarem takie wprowadzenie w błąd.

Zaznaczyć należy, że jak wynika z opisu czynu ujętego w zaskarżonym wyroku, oskarżonemu przypisano wprowadzenie w błąd jednego z podmiotów wymienionych w punkcie 5 pierwszoinstancyjnego orzeczenia, tj. (...) S.A. w S., nie tylko co do zamiaru zapłaty za dostarczane towary i usługi, lecz również co do prawa własności linii technologicznej stanowiącej przedmiot zabezpieczenia spłaty należności. Zatem nawet podzielenie twierdzeń apelującego podnoszonych w tym zarzucie odwoławczym, nie prowadziłoby do dekompletacji znamion przestępstwa oszustwa na szkodę tego podmiotu pokrzywdzonego i do konieczności uniewinnienia oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu na szkodę (...) S.A. w S..

Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się, mimo pewnych niedokładności w rekonstrukcji faktów, takich błędów w ustaleniach faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy w Częstochowie, które miałyby istotny wpływ na treść orzeczenia w zakresie wskazanym na wstępie.

Obrońca oskarżonego zakwestionował ustalenia sądu I instancji, wyrażone na str. 6 formularza pisemnego uzasadnienia skarżonego wyroku, że pod koniec 2010 r. nastąpiła utrata płynności finansowej firmy (...) i jej faktyczna niewypłacalność, a J. S. (1), zdając sobie z sprawę z faktycznej niewypłacalności firmy i nie mając obiektywnej możliwości regulowania zobowiązań, od 5.04.2011 r. do 30.03.2012 r. wprowadzał w błąd swoich kontrahentów co do zamiaru zapłaty za zakupione towary i zamówione usługi, których łączna wartość oscylowała w granicach 2.000.000 zł. Takie ustalenia należy w istocie uznać za nieprecyzyjne, nietrafne i nazbyt niekorzystne dla oskarżonego. Opierały się one bowiem na błędnej tezie zawartej w opinii biegłej z zakresu rachunkowości, że do niewypłacalności firmy (...) doszło już z końcem 2010 r., a niezasadność takiego twierdzenia została szczegółowo omówiona w punkcie 3.1 niniejszego uzasadnienia. Prawidłowo ustalić należało, że do całkowitej niewypłacalności firmy oskarżonego, rozumianej jako zupełna niemożność regulowania swoich wymagalnych zobowiązań, doszło około kwietnia 2012 r. a najpóźniej w dniu 7 maja 2012 r., na co wskazuje również okoliczność, że przez cały 2011 rok oraz w pierwszych miesiącach 2012 roku firma (...) i oskarżony regularnie spłacali znaczną część ciążących na tej firmie zobowiązań pieniężnych. To uchybienie w zakresie prawidłowości ustaleń faktycznych, według Sądu Apelacyjnego, nie miało jednak istotnego wpływu na treść wydanego w I instancji orzeczenia, które przez to nie wymagało korekty w obrębie jego punktów 4 i 5, gdyż oskarżony swymi zachowaniami i tak zrealizował znamiona przestępstw oszustwa mieszczące się w opisie przypisanych mu w wymienionych punktach czynów. Wprowadzenia w błąd co do zamiaru zapłaty za dostarczone towary i usługi w rozpatrywanych przypadkach nie należy bowiem ustalać i przyjmować w oderwaniu od rzeczywistej treści umów cywilnoprawnych łączących oskarżonego jako właściciela firmy (...) z kontrahentami tej firmy wymienionymi w punktach 4 i 5 kwestionowanego wyroku. To oznacza, że owego braku zamiaru oraz niemożności zapłaty nie należy rozumieć wyłącznie jako chęci niezapłacenia dostawcom towarów i usług w ogóle, także w dalekiej, nieokreślonej przyszłości, aż do końca życia oskarżonego. Ponieważ zarzuty odnoszą się do doprowadzenia pokrzywdzonych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem polegającego na wykonaniu ich zobowiązań wynikających z konkretnych, dwustronnych czynności prawnych z oskarżonym, to wprowadzenie w błąd może dotyczyć tu także braku zamiaru zapłaty przez firmę oskarżonego w terminach określonych w umowach, na podstawie których swe świadczenia realizowali dostawcy towarów i usług (podobnie co do zrealizowania znamion przestępstwa oszustwa w takiej sytuacji orzekł np. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 26 kwietnia 2019 r., sygn. II AKa 210/18, LEX nr 2718220). Terminy te były odroczone w czasie w stosunku do momentu wykonania usług lub dostawy towarów na rzecz (...) na okresy sięgające przeważnie od 14 do 30 dni w ramach tzw. kredytu kupieckiego. Chociaż w wyroku sądu I instancji w opisach czynów wchodzących w skład ciągów przestępstw ujętych w punktach 4 i 5 zaskarżonego orzeczenia nie zostało to wyrażone dosłownie, jednak z kontekstu opisanych zachowań - z powiązania przypisanych oskarżonemu czynów z konkretnymi transakcjami gospodarczymi - wynika ponad wszelką wątpliwość, że opisy te obejmują także brak zamiaru i niemożność zapłaty w terminie akceptowanym przez strony poszczególnych umów.

Przy uwzględnieniu realiów gospodarczych w naszym kraju w orzecznictwie sądowym słusznie przyjmuje się jednak, że nie może być mowy o oszukańczym wprowadzeniu w błąd kontrahenta co do zapłaty w terminie za świadczenie wykonane w ramach działalności gospodarczej, jeśli współpraca między stronami umowy czy umów, do których odnosiły się zarzuty, trwała przez wiele lat lub przynajmniej miesięcy i w ramach tej kooperacji występowały mniej lub bardziej znaczące opóźnienia w płatnościach, a kontrahent otrzymujący zapłaty z opóźnieniem tolerował to i realizował kolejne zamówienia. W takich sytuacjach należy bowiem stwierdzić, że pokrzywdzony godził się na występowanie podobnych opóźnień w płatnościach, podejmując ryzyko gospodarcze dalszej współpracy, o ile następowało to w zbliżonych do poprzednich warunkach ekonomiczno-gospodarczych (patrz. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 31 sierpnia 2000 r., sygn. II AKa 191/00, LEX nr 46036).

Inaczej jednak oceniać trzeba sytuację, gdy w toku trwającej współpracy gospodarczej występuje w pewnym momencie znaczące pogorszenie się sytuacji finansowej zamawiającego towary lub usługi, uniemożliwiające wywiązanie się z płatności w terminie, przy czym zamawiający nie poinformował o tym dostawcy towarów lub wykonawcy usług i taki kontrahent o tej nowej okoliczności nie wiedział. Wówczas zawierając dalsze umowy, określając taki jak poprzednio termin zapłaty lub przyjmując faktury ze wskazanym terminem płatności niemożliwym do dochowania, zamawiający wprowadza w błąd co do zamiaru zapłaty w terminie akceptowanym przez drugą stronę umowy i kontynuowanie współpracy może wtedy realizować znamiona przestępstwa oszustwa (tak przyjął też Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 10 lipca 2014 r., sygn. II AKa 229/14, Biul. SA w Kat. 2014/3/6-7), a wprowadzenie w błąd może być tu dokonane poprzez zaniechanie udzielenia stosownej informacji (patrz np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2017 r., sygn. V KK 240/17, OSNKW 2018/2/21 czy wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 maja 2018 r., sygn. II AKa 332/17, LEX nr 2631468).

Taka właśnie sytuacja wystąpiła w tej sprawie. W ciągu 2011 roku nastąpiło znaczące pogorszenie się kondycji finansowej firmy (...), o czym wiedział oskarżony, informowany o tym przez osobę prowadzącą księgowość firmy, a także sam podnoszący w swoich wyjaśnieniach okoliczność, że w trakcie roku 2011 znacząco wzrosły ceny asfaltu drogowego (co potwierdzono włączoną do akt publikacją (...)), jak również zdawał on sobie sprawę z faktycznego braku zdolności kredytowej swej firmy, co skłoniło go do posługiwania się fałszywymi dokumentami i nieprawdziwymi oświadczeniami przy ubieganiu się o kolejne kredyty. J. S. (1) musiał więc być świadomy tego, że począwszy od około drugiej połowy 2011 roku i nadal na początku 2012 roku firma (...) nie była w stanie terminowo regulować ciążących na niej zobowiązań i nie byłaby w stanie ich wykonać w całości bez renegocjacji warunków zamówień publicznych uzyskanych od (...)/O., co próbował przeprowadzić oskarżony wiosną 2012 roku, lecz zakończyło się to fiaskiem. Za niedopuszczalne w tych warunkach należało uznać przenoszenie całości ryzyka gospodarczego wykonania umów zawieranych z dostawcami towarów i usług wymienionych w punktach 4 i 5 zaskarżonego wyroku na kontrahentów firmy oskarżonego bez ich wyraźnej zgody i uzależnianie tego, czy nastąpi ze strony oskarżonego zapłata, z pewnością po terminie, od ziszczenia się przyszłych i nader niepewnych warunków, czyli od powodzenia coraz bardziej ryzykownych przedsięwzięć gospodarczych firmy oskarżonego. Zatem trzeba przyjąć, że w istocie doszło do świadomego i objętego wolą oskarżonego wprowadzenia w błąd przez niego podmiotów wymienionych w punktach 4 i 5 zaskarżonego wyroku co do zamiaru zapłaty przez M. (...) za dostarczane towary i wykonywane usługi w terminach wynikających z zawieranych umów lub z przebiegu dotychczasowej współpracy.

Konsekwencją takiego ustalenia, jest przyjęcie, że dochodziło tym samym do niekorzystnego mienia przez pokrzywdzonych, którzy dostarczali towary lub wykonywali usługi na rzecz firmy (...), przy czym było wiadome oskarżonemu, że nie otrzymają za to zapłaty w akceptowanym przez nich terminie, a uzyskanie zapłaty w ogóle stało również pod znakiem zapytania, o czym kontrahenci (...) nie wiedzieli i na to się nie godzili. To znaczące podwyższenie ryzyka uzyskania należnej zapłaty za wykonane świadczenia, przy jednoczesnej pewności, że zapłata nie nastąpi terminowo oznacza, że bez względu na to, czy finalnie pokrzywdzeni mieli zostać zaspokojeni, to wykonując usługi i dostarczając towary w takich warunkach, niekorzystnie rozporządzali swym mieniem. Obejmował to swym zamiarem oskarżony, wiedząc, że kontrahentom wymienionym w punktach 4 i 5 orzeczenia sądu I instancji z uwagi na znaczące pogorszenie się kondycji finansowej jego firmy (...) nie zapłaci w akceptowanym przez nich terminie a niepewne było też uzyskanie przez nich jakiejkolwiek zapłaty za dostarczane firmie oskarżonego rzeczy lub wykonywane usługi.

Z tych wszystkich przedstawionych powodów należało stwierdzić, że sąd I instancji nie popełnił istotnego błędu, ustalając, że doszło do wprowadzenia w błąd podmiotów pokrzywdzonych czynami opisanymi w punktach 4 i 5 zaskarżonego wyroku co do zamiaru oraz możliwości zapłaty im za dostarczane towary i świadczone usługi i takie wprowadzenie w błąd oskarżony obejmował swym bezpośrednim zamiarem, a wykonane świadczenia były niekorzystnym dla pokrzywdzonych rozporządzeniem ich mieniem, z czego również oskarżony zdawał sobie sprawę i co obejmował swą wolą. Dlatego ostatecznie nie przychylono się do zarzutu odwoławczego z punktu 2 apelacji obrońcy oskarżonego.

Wniosek

O zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od czynów przypisanych mu w punktach 4 i 5 sentencji wyroku.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Nieuwzględnienie omawianego zarzutu odwoławczego implikuje niemożność przychylenia się do opartego na tym zarzucie wniosku odwoławczego.

3.4.

Zarzut z punktu 3 apelacji obrońcy oskarżonego: błąd w ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, że oskarżony, odnośnie czynów przypisanych w punkcie 9 sentencji wyroku:

- miał świadomość sprzedaży wierzycielom maszyn i urządzeń, które stanowiły przedmiot przewłaszczenia,

- poprzez sprzedaż wierzycielom maszyn i urządzeń doprowadził ich do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zawarte w wyjaśnieniach J. S. (1) zaprzeczenia, aby miał świadomość, że niektóre z maszyn wykorzystywanych w działalności firmy (...), które wyprzedawał w pierwszych miesiącach 2012 roku, zostały wcześniej objęte przewłaszczeniem na zabezpieczenie udzielonych oskarżonemu kredytów i z tego powodu nie stanowiły jego własności, lecz należały do banków, trafnie zostały ocenione krytycznie przez sąd I instancji. Stwierdzając prawidłowość takiej oceny, sąd odwoławczy uznał za bezzasadny pozostający w zgodzie z tymi wyjaśnieniami zarzut odwoławczy ujęty w punkcie 3 tiret pierwsze apelacji obrońcy oskarżonego. Wyjaśnienia J. S. (1) w rzeczonej kwestii słusznie uznano jedynie za przejaw przyjętej linii obrony, nie zaś za opis rzeczywistości odpowiadający prawdzie. Przemawiał za tym szereg czynników, w większości wymienionych przez sąd meriti w pisemnym uzasadnieniu wydanego wyroku (str. 48-50) przy uzasadnieniu negatywnej oceny wiarygodności znacznej części wyjaśnień oskarżonego, którą to ocenę sąd II instancji podziela, uznając ją za należycie wnikliwą i przekonująco uzasadnioną. Dodać do tego można jeszcze kilka okoliczności utwierdzających w przeświadczeniu o niemiarodajności twierdzeń, jakoby oskarżony miał sprzedawać cudze rzeczy nieświadomie, sądząc, że jest ich właścicielem.

Zauważyć więc trzeba, że tego typu postępowanie i tłumaczenia powtarzały się w działalności oskarżonego. Oprócz pięciu maszyn, będących przedmiotem czynów przypisanych mu w punkcie 9 zaskarżonego wyroku J. S. (1) wcześniej w 2011 roku przewłaszczył na zabezpieczenie roszczeń (...) S.A. w S. linię technologiczną do produkcji mas bitumicznych, którą już wcześniej rozporządził, przenosząc jej własność na zabezpieczenie spłaty kredytu udzielonego mu przez (...) w R.. Ujawnił to, tłumacząc się omyłką, dopiero wtedy, gdy reprezentanci (...) S.A. zamierzali egzekwować swe roszczenia. Taki powtarzający się mechanizm działania oraz podobne tłumaczenia nie przemawiają za rzeczywistą przypadkowością i pomyłkowością rozpatrywanych działań oskarżonego.

Z zeznań świadka M. F. (k. 2358 t. XII), pracownika (...)w R. wynikało, że maszyny będące przedmiotem przewłaszczenia na rzecz banku oznaczał widocznymi naklejkami, które w jakiś sposób z wszystkich maszyn sprzedanych bez wiedzy banku musiały zostać usunięte.

Zasłanianie się błędami podległych pracowników także stanowiło powtarzający się element w wyjaśnieniach oskarżonego i dotyczyło A. C. co do nieprawidłowości w sprawozdaniach finansowych oraz Ż. Z. odnośnie do sporządzenia nieprawidłowej listy maszyn i urządzeń objętych bankowymi zabezpieczeniami. Sama ta lista, na podstawie której oskarżony miał podejmować błędne decyzje o sprzedaży, nie została przezeń przedstawiona organom prowadzącym postępowanie karne w tej sprawie, natomiast Ż. Z. w żadnych ze swoich zeznań nie potwierdziła stanowczo, aby miała oskarżonemu przedstawić nierzetelną listę przedmiotów przewłaszczonych na zabezpieczenie spłat bankowych kredytów. Zasadnie przy tym sąd meriti wskazywał, że nic oskarżonego nie zwalniało z obowiązku weryfikacji faktów, czy sprzedawane maszyny i urządzenia stanowią jego własność, gdyż wystarczające było sięgnięcie po dokumentację źródłową, dołączoną do nie tak licznych umów kredytów bankowych, przy których stosowano jako zabezpieczenie przewłaszczenie maszyn z przedsiębiorstwa (...). Wystarczyło też sięgnąć po polisę ubezpieczenia poszczególnej maszyny, skoro dotyczyło to maszyn będących pojazdami, tj. koparki, spycharki i ładowarek, ponieważ jak wynika z praktyki bankowej (np. dokumenty z k. 335-338 t. II), w razie przewłaszczenia to bank a nie (...) dysponował oryginałem polisy ubezpieczenia takiej maszyny. Trudno też przyjąć, aby kwestia ubezpieczenia pozostawała poza obszarem zainteresowania stron umów sprzedaży maszyn ujętych w punkcie 9 zaskarżonego wyroku, gdyż jeśliby nawet prawa z ubezpieczenia nie były przenoszone na nabywcę wraz z przedmiotem sprzedaży, to oskarżonemu przysługiwałby zwrot części środków wydatkowanych na ubezpieczenie za okres nie objęty już ochroną ubezpieczeniową. Każde sięgnięcie po polisę przy braku jej oryginału unaoczniało, że dany przedmiot został przewłaszczony na zabezpieczenie roszczeń kredytodawcy.

Wszystkie okoliczności, wskazane w uzasadnieniu wyroku sądu I instancji oraz przedstawione w niniejszym uzasadnieniu według sądu odwoławczego przemawiają jednoznacznie za przyjęciem, że oskarżony, sprzedając maszyny opisane w punkcie 9 zaskarżonego wyroku, nie działał pod wpływem błędu, pozostając w omyłkowym przekonaniu, że był ich właścicielem, tylko świadomie wyprzedawał będące w jego posiadaniu rzeczy stanowiące de iure własność banków. Ustaleń faktycznych sądu meriti w tym zakresie nie można więc uznać za błędne.

Nie popełnił również błędu Sąd Okręgowy w Częstochowie, ustalając, że kupno rzeczonych maszyn przez nabywców określonych w punkcie 9 kwestionowanego wyroku było równoznaczne z niekorzystnym rozporządzeniem przez nich swoim mieniem. Co prawda potwierdzić trzeba trafność argumentacji obrońcy, że przy zbywaniu maszyn, o których mowa w punkcie 9 zaskarżonego wyroku, do kwestii nabycia ich własności przez podmioty kupujące, z uwagi na fakt, że nie zostały one utracone przez prawowitego właściciela w rozumieniu art. 169 § 2 k.c., znajdzie zastosowanie przepis art. 169 § 1 k.c. stanowiący, że nabywca rzeczy ruchomej uzyskuje własność z chwilą objęcia jej w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. Według zgodnych poglądów doktryny (oprócz stanowiska przywołanego w uzasadnieniu apelacji obrońcy powołać tu jeszcze można np.: J. Ciszewski (red.), P. Nazaruk (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2021, tezy 9 i 10 do art. 169) powierzenie rzeczy nieuprawnionemu zbywcy przez właściciela, występujące w rozpatrywanych przypadkach przewłaszczenia ruchomości na zabezpieczenie spłaty kredytów przy pozostawieniu ich w posiadaniu kredytobiorcy, nie może być traktowane jako utracenie rzeczy w inny sposób, o którym mowa w art. 169 § 2 k.c. Niemniej jednak "niekorzystne rozporządzenie mieniem" stanowiące znamię przestępstwa oszustwa z art. 286 § 1 k.k. należy rozumieć szeroko i nie jest ono równoznaczne z koniecznością wystąpienia rzeczywistej szkody w mieniu pokrzywdzonego - w tym przypadku podmiotów nabywających maszyny od oskarżonego, który w świetle sytuacji prawnej nie był ich rzeczywistym właścicielem. Albowiem mimo tego, że własność przy wykazaniu dobrej wiary nabywców mogłaby przejść na nich z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie w myśl art. 169 § 1 k.c., to nie da się nie zauważyć, że nabycie owych maszyn w okolicznościach takich, jakie wystąpiły w przypadkach rozpatrywanych w niniejszej sprawie, mogło wywoływać i w rzeczywistości wywołało dla niektórych nabywców, negatywne konsekwencje w zakresie ich uprawnień do nabywanego przedmiotu. Ponieważ rzeczy te stanowiły jednocześnie przedmiot przywłaszczenia ich przez oskarżonego na szkodę banków, prawdopodobne było i w niektórych wypadkach rzeczywiście nastąpiło zajęcie ich przez organy prowadzące postępowanie karne w tej sprawie, wyłączające możliwość rozporządzania nimi przez nowych nabywców (patrz zatrzymanie układarki (...) przez Policję i oddanie jej na przechowanie J. S. (2) - k. 1930 t. X, zatrzymanie spycharki (...) - k. 1938 t. X), a nadto nabycie maszyn od nieuprawnionego do ich zbywania oskarżonego mogło wywołać konieczność bronienia się przed roszczeniami banków jako ich poprzednich prawowitych właścicieli i skutkować uwikłaniem się w kosztowne spory prawne. Sami pokrzywdzeni nowi nabywcy wypowiadali się w toku postępowania w tej sprawie, że gdyby wiedzieli, iż kupowane maszyny są przedmiotem zabezpieczenia, nie zdecydowaliby się na ich kupno (np. zeznania świadka R. K. k. 1470-1471 t. VIII), co jest oczywiste i zrozumiałe, gdyż wtedy z pewnością nie nabyliby ich własności, nie pozostając w dobrej wierze.

Reasumując przyjąć trzeba, że pomimo przejścia własności na nabywców maszyn sprzedawanych przez oskarżonego w ramach czynów opisanych w punkcie 9 zaskarżonego wyroku, przy założeniu ich dobrej wiary, rozporządzenie przez nich mieniem przy zapłacie za te rzeczy było dla nich niekorzystne, gdyż mieli nabywać według zapewnień sprzedającego przedmioty wolne od wad, gdy tymczasem kupowane maszyny obarczone były istotną wadą prawną w postaci faktu, że stanowiły one własność banków a nie oskarżonego, co narażało albo prowadziło do ich zajęcia jako przedmiotów przestępstwa w toku postępowania karnego. Dlatego ustalenia sądu meriti, że oskarżony doprowadził nabywców przedmiotowych maszyn do niekorzystnego rozporządzenia mieniem trzeba uznać za nieobarczone błędem, a cały omawiany zarzut odwoławczy z punktu 3 apelacji obrońcy oskarżonego nie mógł zostać uwzględniony.

Wniosek

O zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od czynu przypisanego mu w punkcie 9 sentencji wyroku.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Rozstrzygnięcie o winie oskarżonego zawarte w punkcie 9 zaskarżonego wyroku sąd odwoławczy uznał za trafne, nie uwzględniając przy tym zarzutu odwoławczego obrońcy dotyczącego orzeczenia sądu I instancji w tym punkcie, wobec czego nie znaleziono podstaw do zmiany kwestionowanego wyroku i uniewinnienia oskarżonego od popełnienia ciągu przestępstw z art. 284 § 2 k.k. i z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

3.5.

Zarzut z punktu 3 apelacji obrońcy oskarżonego: obrazy art. 300 § 1 i 3 k.k. odnośnie czynu przypisanego w punkcie 10 sentencji wyroku poprzez jego błędne zastosowanie, gdyż podmiotem przestępstwa udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia swoich wierzycieli może być jedynie osoba, której grozi niewypłacalność lub upadłość, natomiast sąd ustalił, że oskarżony znajdował się już w 2010 r., to jest na dwa lata przed popełnieniem przypisanego mu w punkcie 10 sentencji wyroku czynu, w stanie niewypłacalności.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Ostatni z zarzutów odwoławczych podniesionych w apelacji obrońcy oskarżonego zgodny jest z poglądem prawnym wyrażanym w doktrynie (J. Majewski w: W. Wróbel (red.), A. Zoll(red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363 k.k., wyd. V, WKP 2022, teza 192 do art. 300) i orzecznictwie (wyrok S.A. w Poznaniu z 7 lutego 2013 r., sygn. II AKa 291/12, LEX nr 1307477; wyrok S.A. we Wrocławiu z 28 listopada 2018 r., sygn. II AKa 377/17, LEX nr 2613653) sprowadzającym się do twierdzenia, że skoro wypełnienie znamion typu czynu zabronionego określonego w art. 300 § 1 i 3 k.k. możliwe jest wyłącznie w czasie, gdy dłużnikowi grozi niewypłacalność lub upadłość, to nie odpowiada karnie na podstawie tych przepisów dłużnik zanim jeszcze grozić mu będzie upadłość lub niewypłacalność, ani też dłużnik, który to uczyni, już będąc niewypłacalnym lub upadłym. Pogląd ten nie jest w pełni prawidłowy, gdyż zawiera błąd w rozumowaniu logicznym. Zgodnie bowiem z prawami logiki zaprzeczeniem całej alternatywy jest koniunkcja a nie alternatywa zaprzeczeń poszczególnych składników alternatywy, o czym mówi II prawo De Morgana zapisywane w języku logiki matematycznej jako równanie: nie( p lub q) <=> (nie p) i (nie q). W przełożeniu na powyższy pogląd prawny, jego prawidłowe sformułowanie powinno więc brzmieć, iż nie jest spełniony warunek, że dłużnikowi grozi niewypłacalność lub upadłość tylko i wyłącznie wtedy, gdy (jeszcze albo już) nie grozi mu niewypłacalność i nie grozi upadłość (dosłownie pogląd cytowany powyżej powinien więc brzmieć: skoro wypełnienie znamion typu czynu zabronionego określonego w art. 300 § 1 i 3 k.k. możliwe jest wyłącznie w czasie, gdy dłużnikowi grozi niewypłacalność lub upadłość, to nie odpowiada karnie na podstawie tych przepisów dłużnik zanim jeszcze grozić mu będzie upadłość i niewypłacalność, ani też dłużnik, który to uczyni, już będąc niewypłacalnym i upadłym). Oznacza to możliwość realizacji znamion występku z art. 300 § 1 i 3 k.k. przez takiego dłużnika, który już jest niewypłacalny, lecz jeszcze nie jest upadły, znajdując się w stanie grożącej mu upadłości.

Zastrzec przy tym należy, że ponieważ w art. 300 § 1 k.k. użyto alternatywnie pojęć niewypłacalność i upadłość, to w myśl zasady wykładni językowej, zgodnie z którą nie wolno tak interpretować tekstów prawnych, aby pewne ich fragmenty okazały się zbędne, niewypłacalność i upadłość nie mogą być uznawane za pojęcia tożsame lub jedno z nich nie może w całości zawierać się w drugim. Dlatego nieuprawniona jest interpretacja zakładająca, że wystąpienie niewypłacalności już oznacza upadłość dłużnika. Zasadne jest natomiast przyjęcie, że o zaistnieniu upadłości decyduje dopiero pozbawienie dłużnika możliwości swobodnego dysponowania jego majątkiem na skutek wszczęcia w stosunku do niego postępowania upadłościowego. Nie można bowiem nie zauważać, że okres, w którym dłużnik już jest niewypłacalny, lecz jeszcze nie został w ramach postępowania upadłościowego pozbawiony możliwości dysponowania swoim majątkiem wiąże się z największą pokusą rozporządzania składnikami majątkowymi na niekorzyść wszystkich czy niektórych spośród wierzycieli. Pozbawienie ich ochrony prawnej zawartej w normie sankcjonowanej wynikającej z art. 300 § 1 i 3 k.k. w tym newralgicznym okresie w istotnym stopniu osłabiałoby dobro prawne chronione tymi przepisami, jakim jest ochrona uprawnionych roszczeń wierzycieli przed nieuczciwymi poczynaniami dłużników zmierzającymi do uniemożliwienia lub uszczuplenia zaspokojenia tych roszczeń.

Z zaprezentowanych rozważań wynika, że nawet gdyby przyjąć, jak uczynił to sąd I instancji, że w momencie czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie 10 zaskarżonego wyroku znajdował się on już w stanie niewypłacalności, to ponieważ nie był w stanie upadłości, tylko upadłość mu groziła, mógł jeszcze popełnić przestępstwo z art. 300 § 3 k.k. poprzez zaspokojenie w całości lub w części tylko wybranych przez siebie, niektórych wierzycieli.

Niemniej jednak, jak już wskazano we wcześniejszych częściach niniejszego uzasadnienia, w rzeczywistości niewypłacalność oskarżonego nastąpiła, wbrew nietrafnym w tym zakresie ustaleniom sądu meriti, dopiero około kwietnia 2012 r. a najpóźniej w dniu 7 maja 2012 r. Zatem ponieważ czyn ujęty w punkcie 10 wyroku sądu I instancji popełniony został do kwietnia 2012 roku, to z tego względu nie było podstaw do stwierdzenia, aby doszło w tym punkcie do obrazy prawa materialnego, tj. przepisów art. 300 § 1 i 3 k.k. Dlatego również ten zarzut podniesiony w apelacji obrońcy nie został uwzględniony.

Wniosek

O zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od czynu przypisanego mu w punkcie 10 sentencji wyroku.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z uwagi na nietrafność zarzutu odwoławczego dotyczącego rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 10 zaskarżonego wyroku, nie było podstaw do zmiany kwestionowanego orzeczenia i uniewinnienia oskarżonego od przypisanego mu tam czynu. Sąd odwoławczy stwierdził jednak, że zachodzi konieczność zmiany opisu tego czynu na korzyść oskarżonego poprzez wyeliminowanie z opisu tych wierzycieli, którzy byli beneficjentami przestępczego działania oskarżonego, tj. w rzeczonym okresie zostali przez niego spłaceni w całości lub w istotnej części, dzięki sprzedaży środków trwałych wchodzących wcześniej w skład przedsiębiorstwa (...), o czym zeznawali jako świadkowie przedstawiciele podmiotów pokrzywdzonych (np. S. B. ze spółki z o.o. (...) - k. 3766-3767 t. XIX) lub potwierdzenie tego znajdowało się w wydrukach z kont rozrachunkowych z poszczególnymi wierzycielami z firmy oskarżonego (k. 4879-5050 t. XXV). Ponieważ po tych zmianach pozostało jeszcze wielu pokrzywdzonych wierzycieli, w pozostałym zakresie rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 10 zaskarżonego wyroku, nie wymagało dalszych korekt.

3.6.

Zarzut z punktu 2) apelacji oskarżyciela publicznego: rażącej niewspółmierności wymierzonych J. S. (1) kar jednostkowych i kary łącznej pozbawienia wolności, w stosunku do wysokiego stopnia społecznej szkodliwości przypisanych mu czynów, za czym przemawiają okoliczności przedmiotowe (uprzednia karalność, rodzaj naruszonego dobra prawnego, działanie z chęci zysku, a więc z motywacji zasługującej na szczególne potępienie oraz stopnia zorganizowania i skali przestępczej działalności oskarżonego odzwierciedlonej w ilości pokrzywdzonych osób i podmiotów gospodarczych, a przede wszystkim wartości wyrządzonej pokrzywdzonym szkody oraz szkody, którą oskarżony usiłował wyrządzić) i podmiotowe (w postaci zamiaru bezpośredniego i niskich pobudek polegających na chęci wzbogacenia się na nielegalnej działalności oraz przysporzenia majątku wybranym kontrahentom, kosztem pokrzywdzonych), czego konsekwencją było orzeczenie rażąco łagodnych kar jednostkowych pozbawienia wolności za przestępstwa opisane w pkt. 2, 3, 6, 7, 8 i ciągi przestępstw opisane w pkt. 4, 5 i 9 części dyspozytywnej wyroku, a następnie rażąco łagodnej kary łącznej w wymiarze 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby, co powoduje, iż wymierzona kara pozbawienia wolności nie spełnia swych zapobiegawczych i wychowawczych celów, jakie powinna osiągnąć w stosunku do skazanego oraz nie realizuje potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Sąd odwoławczy uznał, że zarzut odwoławczy podniesiony przez oskarżyciela publicznego dotyczący rażącej niewspółmierności orzeczonych wobec J. S. (1) kar jednostkowych pozbawienia wolności wymierzonych w punktach 2-9 zaskarżonego wyroku oraz wymierzonej mu kary łącznej jest częściowo zasadny, gdyż w istocie kary jednostkowe pozbawienia wolności wymierzone oskarżonemu przez sąd meriti za przestępstwa ujęte w punktach 3 i 7 kwestionowanego wyroku, które winny być traktowane jako ciąg przestępstw i powinna być za nie wymierzona jedna kara pozbawienia wolności, jak również kary pozbawienia wolności za ciągi przestępstw ujęte w punktach 4 i 5 skarżonego orzeczenia, a także kara jednostkowa pozbawienia wolności z punktu 8 tegoż wyroku, jak i orzeczona w nim kara łączna pozbawienia wolności były rażąco nadmiernie łagodne i nieadekwatne do wysokiego stopnia społecznej szkodliwości czynów oskarżonego ujętych we wspomnianych punktach oraz nieodpowiednio niskie w zestawieniu ze stopniem winy oskarżonego, przez co nie były w stanie zrealizować funkcji kary w obszarze prewencji indywidualnej, jak również w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Takich rażących dysproporcji kar jednostkowych pozbawienia wolności w stosunku do dyrektyw wymiaru i funkcji kary, które należało uwzględniać w tym przypadku nie dopatrzył się sąd odwoławczy w odniesieniu do kar orzeczonych za przestępstwa z punktów 2, 6 i 9 zaskarżonego wyroku, więc uznano, że w tych częściach nie wymaga on korekty.

Ujęty w punkcie 2 wyroku Sadu Okręgowego w Częstochowie występek z art. 77 pkt 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości polegał jedynie na nierzetelnym podawaniu przez oskarżonego w sprawozdaniach finansowych za lata 2010-2011 i w korekcie do sprawozdania finansowego za 2009 rok danych wpływających na określenie poziomu aktywów przedsiębiorstwa oskarżonego, co miało ograniczone znaczenie dla porządku prawnego i naruszało jedynie rzetelność oraz wiarygodność sporządzanych lub podpisywanych przez oskarżonego dokumentów sprawozdawczo-finansowych. Wymierzona za ten występek kara 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz kara grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych po 100 złotych nie mogą być uznane za nadmiernie łagodne w stopniu nieproporcjonalnym do społecznej szkodliwości tego czynu ciągłego oraz poziomu winy oskarżonego.

Przestępcze działanie oskarżonego opisane w występku określonym w punkcie 6 kwestionowanego wyroku sprowadziło się jedynie do zaniechania podania we wniosku kredytowym informacji o innym z kilku kredytów, których obowiązek spłaty obciążał wówczas oskarżonego, co było tylko jednym z wielu czynników wpływających na możliwość przyznania mu kredytowania i w zestawieniu z pozostałymi przestępstwami tzw. oszustw kredytowych przypisanych oskarżonemu wyrokiem sądu I instancji, czyn J. S. (1) w tym przypadku nie cechował się tak znaczącym stopniem społecznej szkodliwości, aby wymierzona zań kara 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności w połączeniu z grzywną w wysokości 300 stawek dziennych po 100 złotych musiała być uznana za niewspółmiernie łagodną w stopniu rażącym.

Podobnie kara 1 roku pozbawienia wolności, w połączeniu z wymierzoną obok niej karą grzywny w wysokości 300 stawek dziennych po 100 złotych, stanowi w ocenie sądu odwoławczego wystarczającą dolegliwość penalną za ciąg przestępstw z art. 284 § 2 k.k. i z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. popełnionych przez J. S. (1) przy wyprzedawaniu maszyn wykorzystywanych w działalności firmy (...), które stanowiły własność banków na skutek ich przewłaszczenia na zabezpieczenie udzielonych kredytów. Należało bowiem mieć na względzie, że wartość tych maszyn nie była znaczna, prawo ich własności przechodziło na nabywców, o ile działali w dobrej wierze i niekorzystność rozporządzenia przez nich swoim mieniem polegała głównie na tym, że zapłacili za nabycie rzeczy, które następnie mogły być zatrzymane w toku postępowania karnego i którymi w związku z tym nie mogli swobodnie rozporządzać. Okoliczności przedmiotowe występków składających się na ciąg przestępstw opisanych w punkcie 9 zaskarżonego wyroku, mające limitujący wpływ na stopień ich społecznej szkodliwości, który nie był nadmiernie wysoki w tym przypadku, decydował o braku podstaw do wymierzania surowszych kar jednostkowych, w tym kary pozbawienia wolności, za ten ciąg przestępstw.

Należało się natomiast przychylić do twierdzeń apelującego o rażąco niewspółmiernej łagodności kar wymierzonych oskarżonemu przez sąd I instancji za przestępstwa ujęte w punktach 3, 7 i 8 zaskarżonego wyroku. Jako elementy strony przedmiotowej przemawiające za obostrzeniem kary za te przestępstwa w nienależytym stopniu został bowiem uwzględniony fakt, że oskarżony działał w celu uzyskania wielomilionowych kredytów bankowych, jakie nie zostałyby udzielone jego firmie, gdyby przedstawił zgodne z prawdą dokumenty dotyczące sytuacji finansowej M. (...). Dlatego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej związanej z kredytowaniem, o które wnioskował, w pełni świadomie, z premedytacją posłużył się sfałszowanymi dokumentami. Były to w przypadku kredytowania przez (...) Bank (...) S.A. dokumenty w postaci bilansu oraz rachunku zysków i strat jego firmy za 2010 rok oraz deklaracji podatkowej za 2010 rok, w których zawyżył o milion złotych kwotę osiągniętego wówczas zysku przez (...), znakomicie wiedząc, że zysk był wówczas niewielki, a nadto na deklaracji podatkowej podrobiony został odcisk pieczęci Urzędu Skarbowego w K. potwierdzającej przyjęcie jej przez Urząd, choć oskarżony miał pełną świadomość, że do Urzędu Skarbowego skierowana została inna, prawdziwa deklaracja PIT-36L. Z kolei w przypadku kredytu uzyskiwanego ze (...) Banku (...) w W., Oddział w M., równie świadomie oskarżony przedłożył podrobiony dokument w postaci wniosku do Sądu Rejonowego w Częstochowie o wykreślenie hipoteki, opatrzony sądową pieczęcią potwierdzającą jego przyjęcie, wiedząc, że taki dokument do sądu nie został złożony, a ponadto przedstawił jako zabezpieczenie spłaty kredytu pięć maszyn i urządzeń mających stanowić jego własność, podczas gdy zostały one już wcześniej przewłaszczone na zabezpieczenie roszczeń innych banków. Oskarżony tymi czynami o znacznym stopniu społecznej szkodliwości, popełnionymi z wysokim poziomem winy, zrealizował znamiona jednocześnie przestępstw oszustwa w odniesieniu do mienia znacznej wartości, jak również tzw. oszustwa kredytowego z art. 297 § 1 k.k., a także posłużenia się podrobionym przez siebie dokumentem z art. 270 § 1 k.k. w przypadku czynów na szkodę banku (...), pozostających w zbiegu, co także stanowiło istotną okoliczność obciążającą. Wziąwszy pod uwagę przedstawione przez sąd I instancji oraz podkreślone tu okoliczności obciążające, w tym także znaczną wartość uzyskanej i usiłowanej korzyści z przestępstw, które ze względu na aspekt dotyczący podrabiania dokumentów i posługiwania się nimi w bankach miały istotny wydźwięk kryminalny, wykraczający poza zwykłą przestępczość przeciwko mieniu, sąd odwoławczy uznał, że wymierzenie za nie kar pozbawienia wolności w wymiarze nie przekraczającym 2 lat jest orzeczeniem rażąco niewspółmiernie łagodnym w stosunku do stopnia winy i ich społecznej szkodliwości. Jednocześnie z uwagi na fakt, że czyny z punktów 3 i 7 zostały popełnione w krótkich odstępach czasu, przy wykorzystaniu takich samych sposobności, z użyciem takich samych podrobionych dokumentów, należało je uznać za ciąg przestępstw w rozumieniu art. 91 § 1 k.k., czemu nie stało na przeszkodzie, że czyn z punktu 3 zaskarżonego wyroku został dokonany, zaś czyn z punktu 7 zakończył się na etapie usiłowania z uwagi na negatywne rozpatrzenie przez bank wniosku kredytowego. Za adekwatne do wszystkich przedstawionych okoliczności, a zarazem realizujące wszystkie funkcje kary, sąd odwoławczy uznał zarówno w przypadku ciągu przestępstw z punktów 3 i 7 zaskarżonego wyroku, jak i co do występku z jego punktu 8 wymierzenie J. S. (1) kar po 2 lata i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Sąd II instancji stwierdził również ewidentnie niezasadną łagodność kar pozbawienia wolności orzeczonych w pierwszej instancji za ciągi przestępstw opisane w punktach 4 i 5 kwestionowanego wyroku. Wymiar tych kar, zaledwie o kilka miesięcy przekraczających dolny ustawowy próg kary za pojedynczy występek tego typu, nie uwzględniał bowiem w należytym stopniu wielości czynów oskarżonego, a zatem działania na szkodę wielu różnych pokrzywdzonych, jak również poszczególnych oraz łącznej wartości mienia stanowiącego przedmiot tych przestępstw. Dlatego za ciąg przestępstw z punktu 4 wyroku sądu I instancji karę pozbawienia wolności podwyższono do 1 roku i 6 miesięcy, natomiast za ciąg przestępstw z punktu 5 - do 2 lat pozbawienia wolności.

Przy wymiarze nowej kary łącznej pozbawienia wolności, uwzględniającej zmienione przez sąd odwoławczy kary jednostkowe, sąd II instancji zastosował w przeważającej mierze zasadę absorpcji z uwagi na bliskość czasową poszczególnych czynów oskarżonego, działanie w ramach prowadzonej jednej działalności gospodarczej, podejmowane z tożsamych pobudek i w podobnych okolicznościach faktycznych, uwarunkowanych pogłębiającą się trudną sytuacją majątkową firmy J. S. (1), na którą wpływ miały także czynniki niezależne od oskarżonego, jak np. znaczny wzrost cen asfaltu drogowego na przestrzeni 2011 roku. Nie było jednak podstaw do stosowania absorpcji w dalszym stopniu, ze względu na odmienności rodzajów i typów przestępstw jednostkowych popełnionych przez oskarżonego, obejmujących zarówno różne występki przeciwko mieniu, przeciwko obrotowi gospodarczemu, przeciwko dokumentom, na szkodę wierzycieli, przeciwko zasadom prawidłowej rachunkowości, a także z uwagi na wynikające z całokształtu okoliczności ujawnionych w toku niniejszego postępowania karnego wnioski dotyczące cech osobowościowych oskarżonego prowadzące do stwierdzenia, że nie wykazywał on poszanowania obowiązującego porządku prawnego i nie cofał się przed jego systemowym wręcz i wielorakim naruszaniem, w tym popełnianiem przestępstw, bez żadnych skrupułów, gdy tylko było to dla niego korzystne.

Sąd odwoławczy uznał, że dopiero wymierzona J. S. (1) kara łączna 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności wypełni wszystkie cele kary, przez swoją dolegliwość dla oskarżonego, który jest osobą w słusznym już wieku i nigdy nie odbywał kary pozbawienia wolności, zrealizuje cele w zakresie indywidualnej prewencji, a także w prawidłowy sposób wpłynie na kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa, czego nie była w stanie uczynić wymierzona w I instancji kara łączna 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Z tych powodów sąd odwoławczy uznał za częściowo zasadny zarzut z prokuratorskiej apelacji odnoszący się do wymiarów kar, nie znajdując podstaw do przychylenia się do niego w pozostałym, nieuwzględnionym zakresie.

Wniosek

O zmianę orzeczenia w zakresie kary i wymierzenie oskarżonemu J. S. (1) kar jednostkowych pozbawienia wolności:

- za czyn opisany w pkt 2 części dyspozytywnej wyroku - w wysokości 6 miesięcy,

- za czyn opisany w pkt 3 części dyspozytywnej wyroku - w wysokości 7 lat,

- za czyny opisane w pkt 4 części dyspozytywnej wyroku stanowiące ciąg przestępstw – w wysokości 2 lat,

- za czyny opisane w pkt 5 części dyspozytywnej wyroku stanowiące ciąg przestępstw – w wysokości 3 lat,

- za czyn opisany w pkt 6 części dyspozytywnej wyroku - w wysokości 5 lat,

- za czyn opisany w pkt 7 części dyspozytywnej wyroku - w wysokości 10 lat,

- za czyn opisany w pkt 8 części dyspozytywnej wyroku - w wysokości 7 lat,

- za czyny opisane w pkt 9 części dyspozytywnej wyroku stanowiące ciąg przestępstw – w wysokości 2 lat,

- za czyn opisany w pkt 10 części dyspozytywnej wyroku - w wysokości 2 lat

i kary łącznej 12 lat pozbawienia wolności.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Sąd odwoławczy z powodów wyjaśnionych powyżej przy omawianiu tego zarzutu uznał za zasadne częściowe przychylenie się do wniosków oskarżyciela publicznego i obostrzenie kar jednostkowych oraz kary łącznej wymierzonych J. S. (1) w stopniu przedstawionym wyżej w niniejszym punkcie uzasadnienia.

Dalej idące wnioski oskarżyciela publicznego dotyczące wymiarów kar jednostkowych i wymiaru kary łącznej z uwagi na swą wyraźnie nadmierną surowość, nie przystającą do charakteru i stopnia społecznej szkodliwości przypisanych oskarżonemu przestępstw oraz stopnia jego winy, należało uznać za bezzasadne, a nawet oderwane od okoliczności niniejszej sprawy.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Do rozstrzygnięć zawartych w zaskarżonym wyroku, po jego zmianach dokonanych przez sąd odwoławczy, należało stosować przepisu Kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym w czasie orzekania.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

W myśl przepisu art. 455 k.p.k. sąd odwoławczy niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów dokonuje korekty kwalifikacji prawnej na prawidłową. W kwalifikacji prawnej czynów przypisanych oskarżonemu sąd I instancji zastosował przepisy Kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r., czemu dał wyraz w kilku punktach zaskarżonego wyroku. W myśl art. 4 § 1 k.k. przy wyrokowaniu stosuje się ustawę karną obowiązującą w chwili orzekania, chyba że poprzednio obowiązująca jest względniejsza dla sprawcy. Po tym, jak wymierzono oskarżonemu w instancji odwoławczej karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze przekraczającym dwa lata, odpadła przyczyna, dla której sąd I instancji stosował ustawę obowiązującą do dnia 30 czerwca 2015 r., tj. nie było już możliwe orzeczenie o warunkowym zawieszeniu wykonania takiej kary łącznej. Ponieważ przy pozostałych rozstrzygnięciach ustawa karna obowiązująca poprzednio nie była względniejsza dla sprawcy, należało zastosować przepisy Kodeksu karnego z chwili orzekania. Podkreślić przy tym należy, że chodzi o ustawę względniejszą in concreto a nie in abstracto, czyli w tym konkretnym przypadku stosowaniu ustawy nowej nie stoi na przeszkodzie np. fakt, że obecnie zgodnie z przepisem art. 57b k.k. kara orzekana za czyn ciągły musi być wymierzona powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, ponieważ we wszystkich przypadkach zastosowania konstrukcji czynu ciągłego w tej sprawie oskarżony i tak ewidentnie zasługiwał na orzeczenie kary powyżej dolnej granicy przewidzianej w znajdującym zastosowanie przepisie części szczególnej Kodeksu karnego.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zaskarżony wyrok został utrzymany w mocy w zakresie pozostałym poza dokonanymi zmianami.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Postulujące dalej idące zmiany zarzuty odwoławcze nie zasługiwały na uwzględnienie przez sąd odwoławczy, a także nie zachodziły inne okoliczności podlegające uwzględnieniu przez sąd II instancji poza granicami zaskarżenia i podniesionych zarzutów, oprócz tych, które zostały już wskazane w niniejszym uzasadnieniu.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

W punktach 2, 4 i 5 zaskarżonego wyroku przepis art. 12 k.k. zastąpiono przepisem art. 12 § 1 k.k., a nadto w punktach 2, 4, 5 i 9 orzeczenia pierwszoinstancyjnego usunięto sformułowanie: "(w brzmieniu obowiązującym do dnia 30.06.2015 r.)".

Zwięźle o powodach zmiany

Powód tych zmian szczegółowo przedstawiono w punkcie 4.1 niniejszego uzasadnienia.

5.2.2.

Przedmiot i zakres zmiany

Przestępstwa przypisane oskarżonemu w punktach 3 i 7 kwestionowanego wyroku uznano za ciąg przestępstw i wymierzono za nie J. S. (1) jedną karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz jedną karę grzywny w wymiarze 400 stawek dziennych po 100 złotych.

Zwięźle o powodach zmiany

Przyczyny tej zmiany przedstawiono w punkcie 3.6 niniejszego uzasadnienia.

5.2.3.

Przedmiot i zakres zmiany

Karę pozbawienia wolności wymierzoną oskarżonemu za:

- ciąg przestępstw opisany w punkcie 4 zaskarżonego orzeczenia podwyższono do 1 roku i 6 miesięcy,

- ciąg przestępstw opisany w punkcie 5 zaskarżonego orzeczenia podwyższono do 2 lat,

- przestępstwo z punktu 8 zaskarżonego wyroku podwyższono do 2 lat i 6 miesięcy.

Zwięźle o powodach zmiany

Powody tych zmian wyszczególnione zostały w punkcie 3.6 tego uzasadnienia.

5.2.4.

Przedmiot i zakres zmiany

Z opisu czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie 10 zaskarżonego wyroku usunięto wierzycieli, wobec których oskarżony regulował zobowiązania firmy (...) z pokrzywdzeniem pozostałych wierzycieli, w sposób ujęty w opisie tegoż czynu.

Zwięźle o powodach zmiany

Powody tej zmiany omówiono w końcowej części punktu 3.5 niniejszego uzasadnienia.

5.2.5.

Przedmiot i zakres zmiany

W miejsce dotychczasowego rozstrzygnięcia o karach łącznych z punktu 11 zaskarżonego wyroku orzeczono nową karę łączną 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz nową karę łączną grzywny w wymiarze 800 stawek dziennych po 100 złotych. Uchylono rozstrzygnięcie o warunkowym zawieszeniu wykonania kary łącznej pozbawienia wolności z punktu 12 zaskarżonego orzeczenia. W miejsce rozstrzygnięcia z punktu 13 zaskarżonego wyroku dokonano na nowo zaliczenia okresu zatrzymania oskarżonego w toku postępowania karnego w tej sprawie na poczet nowej kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej w instancji odwoławczej.

Zwięźle o powodach zmiany

Potrzeba wymierzenia oskarżonemu nowych kar łącznych, w tym kary łącznej pozbawienia wolności w wyższym wymiarze została zaprezentowana w punkcie 3.6 niniejszego uzasadnienia. Konsekwencją orzeczenia nowej kary łącznej pozbawienia wolności w wysokości przekraczającej 2 lata była konieczność uchylenia rozstrzygnięcia o warunkowym zawieszeniu wykonania kary łącznej pozbawienia wolności, a także konieczność nowego zaliczenia dokonanego na mocy art. 63 § 1 k.k.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3

Wyrok sądu I instancji zaskarżony został w odniesieniu do przestępstw przypisanych oskarżonemu w dziesięciu punktach. Co do jednego z nich - z punktu 1 zaskarżonego wyroku apelację wniósł tylko na niekorzyść oskarżonego oskarżyciel publiczny i nie została ona w tym zakresie uwzględniona. Dlatego sąd odwoławczy w oparciu o przepisy art. 636 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 633 k.p.k. obciążył oskarżonego wydatkami za postępowanie odwoławcze, na które składał się jedynie ryczałt za doręczanie pism i wezwań w kwocie 20,- złotych, w 9/10 ich części, tj. w wysokości 18 złotych.

Ze względu na orzeczenie nowych kar łącznych w instancji odwoławczej, stosownie do przepisu art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (t.j. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223, z późn. zm.) zasądzono od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa nową opłatę za obie instancje w kwocie zgodnej z przepisami art. 2 ust. 1 pkt 5 oraz 3 ust. 1 ww. ustawy.

7.  PODPIS

SSA Wojciech Kopczyński SSA Robert Kirejew SSA Wojciech Paluch

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

oskarżyciel publiczny

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

rozstrzygnięcie o winie w zakresie czynu opisanego w punkcie I części wstępnej wyroku oraz rozstrzygnięcia o karach jednostkowych i karze łącznej

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

1.12.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

rozstrzygnięcia zawarte w punktach 2, 4, 5, 9 i 10 zaskarżonego wyroku

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana