Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2021 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa D. C.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 22 lutego 2021 r., sygn. akt I C 410/20
I. oddala apelację;

II. zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 4.050 (cztery tysiące

pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Teresa Karczyńska - Szumilas

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt V ACa 390/21

UZASADNIENIE

Powódka D. C. domagała się zasądzenia od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. kwoty 80.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 14 października 2019 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia oraz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że domaga się zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. w związku ze śmiercią swojej córki na skutek wypadku drogowego, którego sprawca był objęty ochroną ubezpieczeniową pozwanej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, wskazując, że roszczenia powódki w związku z wypadkiem w którym zginęła jej córka wyczerpała ugoda zawarta przez strony w dniu 31 stycznia 2005 r. Pozwana wskazał także, że powódka wystąpiła z roszczeniem dopiero po 15 latach od wypadku i obecnie niezwykle trudno ustalić jaka więź łączyła członków rodziny i w jaki sposób śmierć córki wpłynęła na powódkę.

Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem z dnia 22 lutego 2021 r. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 60.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 października 2021 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części oraz rozstrzygnął o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 14 lutego 2004 r. w S. miał miejsce wypadek drogowy w przebiegu, którego kierujący samochodem osobowym marki V. (...) o nr rej. (...) P. C. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym, w konsekwencji czego poniosła śmierć pasażerka pojazdu M. C..

W dniu wypadku M. C. miała 23 lata, była osobą otwartą i wesołą. Miała bliski kontakt ze swoją siostrą E. i powódką. Jako jedna ze starszych z rodzeństwa pomagała w pracach domowych, zajmowała się młodszym rodzeństwem.

Dnia 31 stycznia 2005 r. strony zawarły ugodę nr 20/CE/2005 w sprawie wypłaty odszkodowania za szkodę z dnia 14 lutego 2004 r., ustalając jako ostateczną kwotę odszkodowania sumę 20.000 zł.

Pismem z dnia 6 września 2019 r. powódka zgłosiła stronie pozwanemu roszczenie w kwocie 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę pozostającą w związku ze śmiercią córki M. C..

Decyzją z dnia 7 października 2019 r. pozwany odmówił wypłaty zadośćuczynienia powołując się na zawartą w dniu 31 stycznia 2005 r. ugodę.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty, zeznania świadków M. C. (1) i I. P. oraz przesłuchanie powódki.

Wskazując na przepis art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 k.c. Sąd Okręgowy stwierdził, że odpowiedzialność kierującego samochodem marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...) P. C. za śmierć M. C. była bezsporna; na mocy art. 11 k.p.c. Sąd Okręgowy był również związany prawomocnym wyrokiem skazującym Sądu Rejonowego w Kartuzach z dnia 25 czerwca 2004 r. w sprawie sygn. akt II K 97/04, mocą którego P. C. został uznany za winnego spowodowania wypadku, w którym śmierć poniosła M. C..

Pozwana zawierając ugodę z powódką z dnia 31 stycznia 2005 r. uznała swoją odpowiedzialność za skutki wypadku, zaś jej podstawą prawną jest art. 822 § 1 k.c.

W ocenie Sądu Okręgowego wykładnia ugody z dnia 31 stycznia 2005 r., oparta zarówno na jej dosłownym brzmieniu jak i interpretacji zgodnego zamiaru stron, prowadzi do wniosku, że zakres ugody dotyczył wyłącznie kompensacji doznanej szkody (kosztów pogrzebu, kosztów nagrobka, odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. W dacie zawierania ugody nie istniał jeszcze przepis art. 446 § 4 k.c., zaś możliwość przyznania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. nie stanowiło ani w doktrynie ani w orzecznictwie ugruntowanego poglądu. Nie można przyjąć, aby powódka przy zawieraniu ugody świadomie zrzekła się roszczenia dochodzonego w niniejszej sprawie, skoro strony nie miały wówczas świadomości co do prawa do dochodzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Wskazując na art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. i 23 k.c. Sąd I instancji stwierdził, że prawo do życia w pełnej rodzinie oraz do utrzymywania i pielęgnacji więzi rodzinnej łączącej rodzica z dzieckiem można zaliczyć do katalogu dóbr osobistych.

Wskutek śmierci M. C. (córki powódki) naruszone zostały dobra osobiste powódki, tj. prawo do życia w pełnej rodzinie oraz prawo do więzi emocjonalnej z córką, zatem jest ona uprawniona do domagania się od ubezpieczyciela zadośćuczynienia za powstałą w ten sposób krzywdę.

Odnośnie wysokości należnego powódce zadośćuczynienia Sąd I instancji zważył, że przy stosowaniu przepisu art. 448 k.c. bierze się pod uwagę całokształt okoliczności faktycznych, w tym winę sprawcy naruszenia dóbr osobistych i jej stopień oraz rodzaj naruszonego dobra. Sąd Okręgowy miał na względzie, że zadośćuczynienie ma przede wszystkim charakter kompensacyjny – jego zadaniem jest złagodzenie i zrekompensowanie doznanej krzywdy moralnej i tym samym jego wysokość musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość. Wysokość ta jednak nie może być nadmierna w stosunku do naruszenia dobra i aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa, a więc powinna być utrzymana w rozsądnych granicach.

Sąd I instancji uznał, że powódce należy się zadośćuczynienie w kwocie 60.000 zł.

Powódkę ze zmarłą córką łączyła silna więź emocjonalna. Zmarła była na początku swego dorosłego życia, posiadała plany i cele na przyszłość, w których realizacji wspierała ją powódka. M. C., jako jedna z najstarszych z rodzeństwa, była ogromnych wsparciem dla rodziny – pomagała w obowiązkach domowych, opiekowała się młodszym rodzeństwem.

Niewątpliwym jest fakt, że strata dziecka jest dla rodzica dotkliwym i traumatycznym przeżyciem; śmierć córki negatywnie wpłynęła na stan emocjonalny i dalsze życie powódki.

Sąd Okręgowy miał jednak także na uwadze, że delikt miał miejsce około 17 lat temu, a proces żałoby powódki został już zakończony. Powódka nie wymagała opieki psychologa, obecnie jest pogodzona ze śmiercią córki, nie jest też całkowicie osamotniona, ma jeszcze sześcioro dzieci, obecnie mieszka z córką i synem oraz jego rodziną, utrzymuje kontakty z innymi członkami swojej rodziny.

W ocenie Sądu Okręgowego kwota 60.000 zł będzie odpowiadać intensywności i czasowi trwania krzywdy powódki oraz rodzajowi naruszonego dobra osobistego.

O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 481 k.c., 455 k.c. i art. 445 § 1 k.c., wskazując , że powódka zgłosiła swoje roszczenie pozwanemu pismem z dnia 6 września 2019 r.

W zakresie żądania zadośćuczynienia powyżej zasądzonych kwot powództwo Sąd Okręgowy oddalił powództwo na podstawie art. 23 k.c., art. 24 k.c. i art. 448 k.c. a contrario.

O kosztach postępowania Sąd I instancji rozstrzygnął opierając się na zasadzie częściowej odpowiedzialności za wynik procesu z art. 100 k.p.c. przy przyjęciu, że powódka wygrała proces w 75 %.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku wywiódł pozwany, zaskarżając go w zakresie zasądzenia na rzecz powódki kwoty 60.000 zł oraz kosztów procesu.

Skarżący zarzucił naruszenie:

- art. 917 k.c. poprzez błędne uznanie, że ugoda nie wyczerpywała wszystkich roszczeń pomiędzy stronami będących następstwem wypadku z dnia 14 lutego 2004 r.;

- art. 446 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie wypadku oraz zawarcia ugody pomiędzy stronami poprzez uznanie, że zaspokojenie roszczeń na podstawie art. 446 § 3 k.c. nie obejmuje szkód niematerialnych będących następstwem śmierci osoby bliskiej.

Skarżąca domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podkreślił, że w dacie zawierania przez strony ugody w sprawie nie było jeszcze regulacji prawnej oraz linii orzeczniczej, z której wynikałoby, że świadczenie z art. 446 § 3 k.c. nie kompensuje pozostałych niemajątkowych następstw śmierci osoby bliskiej.

Podkreślił skarżący, że zakres zawartego w ugodzie pojęcia odszkodowania w odniesieniu do nomenklatury ubezpieczeniowej jest szerzy i dotyczy również szkód niemajątkowych.

Skarżący stwierdził, że zaskarżony wyrok wyraźnie wskazuje, że oceny roszczenia powódki dokonano z perspektywy w jakiej obecnie stosowany jest przepis art. 446 § 4 k.c.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, wskazując na niezasadność zarzutów sformułowanych w środku zaskarżenia.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd I instancji poczynił prawidłowe ustalenia stanu faktycznego sprawy, które Sąd Apelacyjny w pełni podziela, zatem nie zachodzi konieczność ich przytaczania.

Nie jest zasadny zarzut skarżącego w odniesieniu do naruszenia art. 917 k.c., albowiem słusznie Sąd I instancji uznał, że ugoda zawarta przez strony w dniu 31 stycznia 2005 r. nie dotyczy roszczenia o zadośćuczynienie, które stanowi przedmiot postępowania.

Sąd Okręgowy nie naruszył także przepisu art. 446 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie wypadku oraz zawarcia ugody pomiędzy stronami poprzez uznanie, że zaspokojenie roszczeń na podstawie art. 446 § 3 k.c. nie obejmuje szkód niematerialnych będących następstwem śmierci osoby bliskiej.

Zasadnie co prawda skarżący wskazuje, że w dacie zawierania przez strony nie istniała regulacja prawna, z której wynikałoby, że świadczenie z art. 446 § 3 k.c. nie kompensuje niemajątkowych następstw śmierci osoby bliskiej, jednakże niewątpliwie brak wówczas było również podstaw do stwierdzenia, że choćby judykatura wskazuje na możliwość uwzględnienia krzywdy doznanej przez poszkodowanego na skutek śmierci członka rodziny w ramach odszkodowania przyznawanego na podstawie art. 446 § 3 k.c., o ile krzywda ta nie skutkowała materialnym pogorszeniem sytuacji życiowej poszkodowanego, zatem w istocie szkodą.

Zarówno jednak w dacie wypadku jak i w dacie zawierania ugody przez strony istniały przepisy art. 448 k.c. i 23 k.c., choć nie były one jeszcze wówczas powszechnie postrzegane zarówno przez judykaturę jak i doktrynę jako podstawa prawna przyznania zadośćuczynienia związanego ze śmiercią osoby bliskiej; wskazane przepisy stały się także podstawą zasądzenia roszczenia będącego przedmiotem postepowania w sprawie.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, że nie można przyjąć, aby powódka przy zawieraniu ugody świadomie zrzekła się dochodzonego roszczenia w niniejszej sprawie, skoro strony nie miały wówczas świadomości co do prawa do dochodzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Słusznie Sąd Okręgowy wskazał, że brak jest w przytoczonych okolicznościach podstawy do przyjęcia, że strony postępowania zawierając ugodę w dniu 31 stycznia 2005 r. objęły swym oświadczeniem woli, obok roszczeń o odszkodowanie, również i roszczenie o zadośćuczynienie.

Skarżący wskazuje na szczególne rozumienie pojęcia odszkodowania w nomenklaturze ubezpieczeniowej, jednak nawet gdyby przyjąć, że w taki właśnie sposób pojęcie to rozumiał zawierając ugodę, to brak jest jakichkolwiek przesłanek do przypisania takiego rozumienia tego pojęcia (odbiegającego od przyjętego w języku prawnym i prawniczym) powódce, co wyklucza uznanie, że strony zgodnym oświadczeniem woli złożonym w ugodzie objęły również i zadośćuczynienie.

Wobec powyższych okoliczności apelacja podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c., zaś o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na mocy art. 98 § i 2 k.p.c., art. 108 §1 k.p.c. oraz § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. poz.1800 z późn. zm.).

SSA Teresa Karczynska – Szumilas