Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powodowie – wspólnicy spółki cywilnej A. S. i K. S. wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) w B. kwoty 28.425,30 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 2 lipca 2019r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na swoja rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na swoja rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W dalszych pismach strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowisko.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 23.788,20 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 lipca 2019r. do dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałej części. Ponadto zasadził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5517,87 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia o kosztach zawartych w niniejszym orzeczeniu do dnia zapłaty.

Powołane rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na opisanych niżej ustaleniach faktycznych i rozważaniach.

Pozwany w dniu 15 listopada 2016r. zawarł umowę nr (...) o roboty budowlane z (...) w ramach której wykonywana była inwestycja (...). Zaś podwykonawcą umowy o roboty budowlane na podstawie umowy nr (...) z dnia 15 listopada 2016r. było (...)

Częścią umowy o roboty budowlane było wyposażenie (...) w meble. Natomiast pozwany nie podpisał z (...) umowy zmieniającej zakres umowy pierwotnej. Nadto, Szpitala i powodów nie łączyła umowa pisemna.

Przewidziany obmiar i ilość mebli w (...) nie gwarantowały prawidłowego funkcjonowania (...). Powodowie wspólnie z dyrektorem kontraktu A. P. dokonali ustaleń z kierownikiem zakładu doktorem T. S. w zakresie zmian w projekcie polegających na zamówieniu nowych, dodatkowych mebli nieobjętych umową pomiędzy szpitalem a (...) Szpital miał świadomość, że zmieniła się ilość mebli i akceptował ten fakt. Następnie, powodowie wykonali dodatkowe meble, były to meble inne, niż przewidywała umowa o roboty budowlane. Odbiór mebli przez szpital nastąpił w maju 2018r.

Meble wskazane w tabeli opisanej jako dodatkowe meble dla oddziału (...) w B. zostały wykonane, z tymże zamiast fotela na płozach do pomieszczenia kierownika zostały wykonane fotele na czterech nóżkach. Sąd zaznaczył, że żadne z powyższych mebli nie były objęte umową o roboty budowlane wiążącej szpital z (...), w ramach której wykonywana była inwestycja (...). Nie były one przedmiotem umowy z (...) Ponadto w tabeli opisanej jako dodatkowe meble dla oddziału (...) w B. były inne meble inne niż te opisane w obmiarze.

Powodowie wykonali meble zgodnie ze zleceniem. Przedmiotowe meble zostały wykonane w sposób prawidłowy, bez wad.

(...) rozliczył dostawę mebli zgodnie z fakturą VAT nr (...) z dnia 6 listopada 2017r. Pozwany zaś zapłacił za tę należność w dniu 15 grudnia 2017r.

Powodowie otrzymali jedynie zapłatę za meble jedynie te ujęte w (...), nie otrzymali zapłaty za meble opisane jako dodatkowe meble dla oddziału (...) w B.. Natomiast pozwany odmówił powodom zapłaty należnej kwoty wskazując, że główny wykonawca nie zgłosił powodów jako swoich podwykonawców oraz wskazał, że skoro powodów nie łączyła z pozwanym żadna umowa, to brak jest podstaw do wypłacenia wynagrodzenia.

W świetle powyższych ustaleń faktycznych Sąd I instancji zważył, że powodowie wskazywali różne podstawy prawne swego żądania. Wobec tego Sąd I instancji dokonał merytorycznych rozważań co do każdej z tych podstaw prawnych i uznał, że jego zdaniem w przedmiotowej sprawie za zasadne należało uznać roszczenie oparte o przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia.

Sąd I instancji podkreślił, że w niniejszym postępowaniu zostało udowodnione, że powodowie wykonali dodatkowe meble nieobjęte (...), z których do dnia dzisiejszego korzysta i nie zamierza ich zwrócić pozwany. Sąd I instancji zaznaczył przy tym, że powodowie wykonali prace na rzecz pozwanego jako inwestora inwestycji, który otrzymał od powodów wykonane przez nich meble. Zatem w ocenie Sądu I instancji to pozwany, a nie jego podwykonawca wzbogacił się w wyniku wykonania przez powodów świadczenia z nieważnej umowy i to on właśnie powinien być adresem żądania zwrotu równowartości owych prac.

Wobec tego Sąd ten uznał, że należało ustalić wartość wykonanych dodatkowo mebli przez powodów, by określić wysokość wzbogacenia pozwanego względem powoda. W tym zakresie Sąd Rejonowy podniósł, że biegły w pierwotnej opinii wskazał, iż wartość dodatkowo wykonanych mebli wynosiła 22380,00 zł. Przy czym Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że pozwany bezzasadnie podnosił, iż wartość wzbogacenia należy pomniejszyć o wartość mebli, które ostatecznie nie zostały wykonane i z których pozwany nie korzysta. Pozwany nie wykazał, aby meble ze specyfikacji w jakimkolwiek zakresie pokrywały się z meblami dodatkowymi, zaś po drugie powodowie wykonali dodatkowe meble bez podstawy prawnej ze szpitalem, ale na rzecz szpitala, a nie jakiegoś innego podmiotu.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji doszedł do przekonania, że w tabeli opisanej jako dodatkowe meble dla oddziału (...) w B. wpisano:

- fotel obrotowy pomieszczenie kierownika – 1 sztuka, cena za sztukę 880 zł,

- fotel na płozach pomieszczenie kierownika – 2 sztuki, cena za sztukę 850 zł (łącznie 1700 zł)

- biurko płytowe z 3 szufladami wymiary 1500 x 680/760 plus nadstawka 1350 h – 10 sztuk cena za sztukę 1250 (łącznie 12.500 zł),

- szafa aktowo – ubraniowa wym. 2870/650/2100 h, drzwi przesuwne – pomieszczenie kierownika – 1 sztuka, cena za sztukę 4980 zł.

- regał wiszący 1000/300/720 h – 4 sztuki, cena za sztukę 560 zł (łącznie 2240 zł)

- szafa – regał 1000/508/2100 h – 1 sztuka, cena za sztukę 390 zł,

- stolik 650/650 pomieszczenie kierownika – 1 sztuka, cena za sztukę 420 zł.

Łącznie wartość mebli, według tabeli wyniosła 23 110 zł netto

Natomiast według opinii biegłego wartość wszystkich mebli była inna niż podali to powodowie w pozwie i tabeli na k. 20 akt. I tak biegły wskazał, że

- fotel obrotowy pomieszczenie kierownika – 1 sztuka, cena za sztukę 1000 zł

- fotel na 4 nóżkach (a nie na płozach pomieszczenie kierownika) – 2 sztuki, cena za sztukę 400 zł

- biurko płytowe z 3 szufladami– 10 sztuk cena za sztukę 1600 zł (łącznie 16.000 zł),

- szafa aktowo – ubraniowa wym. 2870/650/2100 h, drzwi przesuwne – pomieszczenie kierownika – 1 sztuka, cena za sztukę 3350 zł,

- regał wiszący 1000/300/720 h – 4 sztuki, cena za sztukę 280 zł

- szafa – regał 1000/508/2100 h – 1 sztuka, cena za sztukę 1550 zł

- stolik 650/650 pomieszczenie kierownika – 1 sztuka, cena za sztukę 300 zł.

Ponadto Sąd Rejonowy przyjął w oparciu o rozważenie wszystkich okoliczności sprawy tj. zebrane dowody, w tym trzy opinie biegłego i dwa przesłuchania powoda, że w zakresie mebla nr 5 tj. regał wiszący jest to mebel o wartości 280 zł każdy.

Zdaniem Sądu Rejonowego, każdy element powinien być liczony osobno. Sąd ten następnie porównał wartość każdego mebla osobno według tabeli powodów - k. 20 akt - z wartością mebla podana przez biegłego. W konsekwencji powyższego, Sąd Rejonowy ostatecznie łącznie wartość mebli którą uwzględnił wyniosła zatem:

- fotel obrotowy – 880 zł jak wynika z tabeli powodów (według biegłego 1000 zł)

- fotel na 4 nóżkach – 2 sztuki łącznie 800 zł,

- biurko płytowe z 3 szufladami– 10 sztuk łącznie 12.500 zł jak wynika z tabeli powodów (według biegłego 16.000 zł),

- szafa aktowo – ubraniowa z drzwiami przesuwanymi 3350 zł

- regał wiszący– 4 sztuki, łącznie 1120 zł (4 sztuki po 280 zł)

- szafa – regał 1000/508/2100 h – 1 sztuka, 390 zł jak wynika z tabeli powodów (według biegłego 1550 zł)

- stolik do pomieszczenia kierownika – 1 sztuka, 300 zł.

W ocenie Sądu Rejonowego koszt wszystkich powyższych elementów po zsumowaniu wynosi 19.340 zł netto czyli 23.788,20 zł brutto.

Mając powyższe na uwadze, Sąd I instancji na podstawie art. 410 § 2 w zw. z art. 405 k.c. zasądził od pozwanego (nie solidarnie) na rzecz powodów kwotę 23 788,20 zł brutto wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 lipca 2019r. do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie Sąd Rejonowy oddalił powództwo jako niewykazane co do wysokości oraz orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w części tj. w zakresie punktu I oraz III. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucił:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu I instancji z zebranym w sprawie materiałem dowodowym tj. ustalenie, że powodowie wykazali, że meble dostarczone przez nich pozwanemu do (...) opisane jako meble dodatkowe nie były przedmiotem umowy o roboty budowlane nr (...) z dnia 15 listopada 2016r., podczas gdy z zebranego materiału dowodowego należało wyprowadzić odmienne wnioski,

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy tj.

- naruszenie art. 233§ 1 k.p.c. w zw. z art. 227 i art. 286 k.p.c. poprzez uznanie z przekroczeniem zasad swobodnej oceny dowodów za nieprzydatne dla rozstrzygnięcia i pominięcie ustaleń zawartych w uzupełniającej opinii biegłego oraz w wyjaśnieniach biegłego złożonych na rozprawie w dniu 16 lipca 2021r.,

- naruszenie art. 322 k.p.c. poprzez jego nieuzasadnione zastosowanie w odniesieniu do wyliczeń biegłego, które były kompletne, rzeczowe i spójne oraz pozwały ustalić rzeczywistą wartość wzbogacenia się pozwanego,

- naruszenie art. 233§ 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego tj. ustalenie okoliczności faktycznych na podstawie zeznań powoda który jest najbardziej zainteresowany korzystnym dla siebie rozstrzygnięciem sporu, mimo, że z dokumentów wynikają okoliczności odmienne,

- naruszenie art. 233§ 2 k.p.c. polegające na wyprowadzeniu zbyt daleko idących wniosków z faktu nieprzedłożenia protokołu podpisanego przez pracowników działu logistyki pozwanego, który miał być przedstawiony dla potwierdzenia ilości i rodzaju mebli wykonanych oraz dostarczonych przez powodów, a która to okoliczność nie była kwestionowana przez pozwanego,

- naruszenie art. 233§ 1 k.p.c. tj. na nieprawidłowej i wybiórczej ocenie zeznań świadka A. P., polegającej na tym, że Sąd uznał za w pełni wiarygodne zeznania tego świadka, podczas gdy jako przedstawiciel firmy (...) oraz wiceprezes zarządu spółki (...) miał interes prawny w niekorzystnym dla pozwanego rozstrzygnięciu sprawy,

- naruszenie art. 410 §2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. poprzez nieprawidłowe ich zastosowanie i nieuzasadnione przyjęcie, że pozwany został bezpodstawnie wzbogacony, w sytuacji gdy meble będące przedmiotem sporu dostarczone w ramach umowy o roboty budowlane z dnia 15 listopada 2016r. mającej ryczałtowy charakter,

- naruszenie art. 65 §1 k.c. w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robot budowlanych oraz programu funkcjonalno – użytkowego oraz art. 31 ust. 1 prawa zamówień publicznych polegające na niewłaściwej wykładni i przyjęciu w konsekwencji, że podstawą rozliczenia pomiędzy pozwanym a (...) stanowił dokument Obmiar znajdujący się na k. 17 akt,

- naruszenie art. 405 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie mimo, ze nie zostały one spełnione przesłanki jego zastosowania, w szczególności pozwany miał tytuł prawny do nabycia oznaczonych mebli jako dodatkowe, a powodowie nie wezwali pozwanego do zwrotu świadczenia w naturze,

- naruszenie art. 411 pkt. 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie, mimo że powodowie mieli świadomość, że nie byli zobowiązani do świadczenia na rzecz pozwanego.

Wobec powyższych zarzutów pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji pozwany podniósł, że Sąd i instancji w ogóle nie ustalił, że pozwany nie jest wzbogacony. Pozwany wskazywał, że w piśmie z dnia 16 kwietnia 2021r. zaznaczono, iż meble zawarte w punktach 1-4 rozliczenia na k. 18 akt pokrywają się z meblami oznaczonymi przez powodów jako dodatkowe, zaś jego zdaniem to powodowie nie wykazali okoliczności przeciwnej.

W odpowiedzi na apelację pozwanego, powodowie wnieśli o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności mające wpływ na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, zaś wnioski, które przy tym wywiódł są w pełni uzasadnione i nie wymagają powtórzenia (vide np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, Nr 4, poz. 83).

W pierwszej kolejności wskazać trzeba, że zarzuty pozwanego koncentrują się wokół następujących zagadnień: nieprawidłowej – zdaniem pozwanego – oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i co za tym idzie dokonanie błędnych ustaleń faktycznych przez Sąd I instancji; niewłaściwego przyjęcia, iż pozwany został bezpodstawnie wzbogacony, w sytuacji gdy umowa o roboty budowlane nr (...) z dnia 15 listopada 2016r. miała charakter ryczałtowy; oraz niezasadnym uznaniu, że zostały spełnione przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia się pozwanego.

Sąd Okręgowy, analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy przez pryzmat przedstawionych zarzutów apelacji uznał, że w przedmiotowej sprawie nie doszło do naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art.233 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału ( art. 233 § 1 k.p.c. ). W ocenie Sądu drugiej instancji, nie można skutecznie zarzucić Sądowi pierwszej instancji, iż swoje ustalenia oparł na ocenie, która wymogów tych nie spełnia. Powyższy przepis w sposób bardzo ogólny określa reguły swobodnej oceny dowodów, pozostawiając tę ocenę własnemu przekonaniu sądu rozpoznającego daną sprawę. Zarówno w literaturze jak i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że dokonując takiej oceny sąd obowiązany jest przestrzegać zasad logicznego rozumowania, a także zasad doświadczenia życiowego. Ocena powyższa oparta nadto być musi na wszechstronnym rozważeniu zgromadzonego materiału dowodowego, przez co należy rozumieć uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych środków dowodowych, a mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności. Podkreślenia wymaga fakt, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez Sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd ten uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena dokonana przez Sąd (zob. wyrok SN z dnia 6 listopada 1998 r., sygn. akt III CKN 4/98, LEX nr 50231).

W świetle powyższych rozważań uznać trzeba, iż temu obowiązkowi pozwany nie sprostał, poprzestając jedynie na przedstawieniu własnej wersji doniosłości poszczególnych dowodów. Zdaniem Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny sprawy, wskazując na jakich dowodach się oparł oraz szczegółowo uzasadnił, z jakich względów dał im wiarę, a polemika w tym zakresie jest nieprzekonująca, nie znajdowała uzasadnienia w udostępnionym Sądowi materiale dowodowym sprawy. Wbrew twierdzeniom pozwanego, co należy podkreślić, Sąd pierwszej instancji nie ustalił okoliczności faktycznych wyłącznie na podstawie zeznań powoda, a dokonał szczegółowej analizy wszelkich dowodów zebranych w sprawie, w tym zeznań świadków, stron, opinii biegłego oraz przedłożonych dokumentów. W tej sytuacji także zarzut pozwanego dotyczący nieprawidłowej i wybiórczej analizy zeznań świadka A. P. należy uznać za chybiony. Zeznania tego świadka zostały bowiem ocenione w korelacji z innymi dowodami, przeprowadzonymi w sprawie, a Sąd pierwszej instancji zasadnie dał im wiarę jedynie częściowo. Okoliczność, iż świadek P. pełnił funkcję przedstawiciela (...) oraz wiceprezesa zarządu (...) nie może automatycznie dewaluować w całości jego zeznań. Z wyżej wskazanych przyczyn, nie sposób także przyjąć, aby Sąd Rejonowy jako podstawę rozliczenia pomiędzy pozwanym a (...) uwzględnił jedynie dokument w postaci obmiaru. Nie można przy tym uznać za wystarczające zakwestionowanie stanowiska Sądu Rejonowego tylko z tego powodu, że nie jest dla pozwanego korzystne.

Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji wyprowadził słuszne wnioski z nieprzedłożenia protokołu podpisanego przez pracowników działu logistyki pozwanego, w którym miała zostać wskazana ilość oraz rodzaj mebli wykonanych i dostarczonych przez powodów, mimo zobowiązania nałożonego na stronę pozwaną w tym zakresie pod rygorem skutków przewidzianych w art. 233 § 2 k.p.c. Pozwany co prawda w zarzutach apelacji stwierdził, iż ilość oraz rodzaj mebli wykonanych oraz dostarczonych przez powodów nie była kwestionowana przez niego, jednakże pomija fakt, iż w protokole mogły znaleźć się inne zapisy, przede wszystkim dotyczące tego, czy odbiór mebli nastąpił w związku z zawartą umową o roboty budowlane w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych czy też na mocy innego stosunku prawnego. Sąd Rejonowy zasadnie także ocenił cofnięcie przez pozwanego wniosku o przesłuchanie w charakterze świadka J. M. - komendanta pozwanego, już po tym, jak został dopuszczony tenże dowód przez Sąd na okoliczność ustalenia, czy pozwany zobowiązywał się do zapłaty za dostarczone meble. Niewątpliwie ten właśnie świadek posiadał największą wiedzę w zakresie przedmiotu umowy o roboty budowlane oraz kwestii zlecania, wykonania i rozliczeń za sporne meble dodatkowe. Taka chronologia zdarzeń, zdaniem Sądu drugiej instancji, prowadzi do wniosku, że pozwany sam zdecydował o pozbawieniu siebie możliwości przedstawienia własnej wersji wydarzeń w niniejszej sprawie.

Rację ma strona powodowa, wskazując, iż Sąd Rejonowy nie pominął opinii uzupełniającej, a dokonał oceny obu sporządzonych opinii pisemnych oraz wyjaśnień biegłego, złożonych na rozprawie w dniu 16 lipca 2021r. Zauważyć trzeba, iż w drugiej opinii pisemnej biegły przedstawił inny wariant, czyniąc założenie– poza zleceniem Sądu – iż meble ujęte w umowie z (...), a niewykonane przez powoda wobec zmian ustaleń stron, miały pomniejszać wartość mebli dodatkowych. Sąd pierwszej instancji słusznie przyjął wariant wskazany w opinii pierwotnej, wobec czego nie mógł uwzględnić wniosków opinii uzupełniającej. Zatem, zarzut apelującego dotyczący pominięcia przez Sąd Rejonowy ustaleń zawartych w uzupełniającej opinii biegłego oraz w wyjaśnieniach biegłego złożonych na rozprawie w dniu 16 lipca 2021r. jest nieuprawniony.

Bezspornym było, iż w przedmiotowej sprawie została zawarta przez pozwanego z (...) umowa o roboty budowlane nr (...) z dnia 15 listopada 2016r., w trybie zamówień publicznych. W jej ramach wykonywana była inwestycja (...). Niewątpliwie, przewidziano w tej umowie wynagrodzenie o charakterze ryczałtowym. Podwykonawcą powyższej umowy o roboty budowlane oraz stroną umowy nr (...) z dnia 15 listopada 2016r. było (...) , z kolei A. S. i K. S. wykonywali prace na podstawie umowy łączącej powodów z tym ostatnim podmiotem.

Należy wskazać, iż umowa o udzielenie zamówienia publicznego nie stanowi odrębnego typu umowy nazwanej. Zawieranie i wykonywanie umów w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 29 stycznia 2004r. (a obecnie: ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 11 września 2019r., która w tej sprawie nie znajduje zastosowania, z uwagi na art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 września 2019r. Przepisów wprowadzających ustawę Praw zamówień publicznych) jest poddane szczególnej regulacji związanej z celem tej ustawy mającej zapewnić uczciwą konkurencję, równe traktowanie wykonawców, celowe i oszczędne wydatkowanie środków publicznych. Oznacza to konieczność respektowania przepisów tej ustawy, która nie rzutuje jednak na kwalifikację materialnoprawną umów z punktu widzenia prawa cywilnego i nie wyklucza zastosowania art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2017r., II CSK 541/16, LEX nr 2329450; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 czerwca 2014r., I ACa 211/14, LEX nr 1488689). Dotyczy to także sytuacji braku umowy jako podstawy określonego świadczenia, które spełnione przybiera charakter świadczenia nienależnego w rozumieniu art. 410 § 1 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2017r., II CSK 541/16, LEX nr 2329450). W orzecznictwie wskazuje się ponadto na możliwość stosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu do nieważnych umów zawartych w trybie zamówienia publicznego. Świadczenie wykonawcy zrealizowane w wykonaniu takiej umowy należy kwalifikować, jako nienależne, jeżeli zamawiający skorzystał z jego efektów (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2019r., II CSK 623/18, Legalis).

Zaprezentowane rozważania dotyczą umowy o roboty budowlane zawartej w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych, jednakże, zdaniem Sądu Odwoławczego, trafnie Sąd pierwszej instancji uznał, iż meble, których dotyczy żądanie, zostały wykonane dodatkowo, poza zakresem wskazanej umowy. Należy podzielić zapatrywanie, iż meble zamieszczone w tabeli, opisanej jako dodatkowe meble dla oddziału (...) w B. (k. 19 akt) zostały przez stronę powodową wykonane, z jedną modyfikacją tj. zamiast fotela na płozach do pomieszczenia kierownika zostały wykonane fotele na czterech nóżkach. Żadne z wymienionych mebli nie zostało objęte umową o roboty budowlane wiążącej pozwanego z (...), w ramach której wykonywana była inwestycja (...), nie były one również przedmiotem umowy z (...) Podkreślić należy, iż w odrębnej tabeli, opisanej jako dodatkowe meble dla (...) w B., zamieszczono odmienne meble, inne niż te wyszczególnione w obmiarze. Ponadto, zeznania osób, będących pracownikami pozwanego, wyraźnie potwierdzają okoliczność wykonania dodatkowych mebli przez powodów na rzecz pozwanego. I tak, świadek P. S. wskazał, że powodowie dostarczyli dodatkowe meble, które miały zostać przywiezione, poza tymi określonymi w ramach pierwotnej umowy (zob. k. 139 akt), zaś świadek T. S. zeznał, że co prawda nie był uprawniony do reprezentowania pozwanego (zob. k. 136 akt) jednakże komendant szpitala miał wiedzieć o zmianach dotyczących mebli. Zdaniem Sądu Okręgowego, analiza przeprowadzonych dowodów uzasadnia przyjęcie, iż przedmiotowe meble – wbrew stanowisku pozwanego – były wykonywane niezależnie od umowy o roboty budowlane zawartej w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych.

Poza sporem pozostawała okoliczność, iż z dodatkowych mebli, które wykonali powodowie, pozwany w dalszym ciągu korzysta i dotychczas nie dokonał ich zwrotu. Pozwany, w odpowiedzi na pismo strony powodowej z dnia 10 czerwca 2019r. - wezwanie do zapłaty za przedmiotowe meble, odmówił uiszczenia wynagrodzenia, ale jednocześnie nie podał, iż je wyda powodom ani ich nie zwrócił. Sąd Odwoławczy podziela przy tym rozważania Sądu Rejonowego w zakresie wykluczenia możliwości dochodzenia żądania na podstawie art. 647 (1) k.c. oraz art. 143c ustawy Prawo zamówień publicznych z 2004r., nie widząc w tym miejscu potrzeby ich powtarzania. Zaznaczyć trzeba, że Sąd pierwszej instancji precyzyjne odniósł się do każdej z zaprezentowanych przez powodów podstaw prawnych i szczegółowo uzasadnił, która z nich oraz z jakich przyczyn znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie, a która wręcz przeciwnie.

Zgodnie z treścią art. 405 k.c., do warunków bezpodstawnego wzbogacenia należą: uzyskanie przez daną osobę korzyści majątkowej kosztem innej osoby oraz brak podstawy prawnej do nabycia takiej korzyści. Idzie tutaj o wzbogacenie jednego podmiotu kosztem drugiego, któremu nie musi towarzyszyć rzeczywiste zubożenie po stronie tego drugiego (zob. T. Sokołowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część ogólna, t. 3, , red. A. Kidyba, Kraków 2014, komentarz do art. 405, nb 2; P. Księżak, Bezpodstawne wzbogacenie. Art. 405-415 k.c. Komentarz, Warszawa 2007, s. 58 i n.). Podmiotem zobowiązanym do zwrotu korzyści jest wzbogacony jako ten, który uzyskał korzyść kosztem innej osoby (zob. G. Karaszewski [w:] J. Ciszewski, P. Nazaruk (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, opublikowano WKP 2019, komentarz do art. 405 k.c.). Korzyść majątkowa, o której mowa w komentowanym przepisie, to przede wszystkim zwiększenie aktywów, wśród nich nabycie prawa majątkowego np. własności rzeczy (zob. R. Trzaskowski [w:] Gudowski Jacek (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część ogólna, Tom III, opublikowano: WKP 2018, komentarz do art. 405 k.c.).W literaturze wskazuje się, iż bezpodstawne wzbogacenie ma służyć przywracaniu równowagi majątkowej między podmiotami prawa, ilekroć okaże się, że równowaga ta została zachwiana przez przesunięcie majątkowe niemające podstawy prawnej (zob. G. Karaszewski [w:] J. Ciszewski, P. Nazaruk (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, opublikowano WKP 2019, komentarz do art. 405 k.c.). Przechodząc na grunt niniejszej sprawy, wskazać trzeba, iż powodowie wykonali dodatkowe meble, nieobjęte zakresem umowy o roboty budowlane, łączącej pozwanego z (...), nadto – o czym była już mowa - z przedmiotów tych pozwany nadal korzysta i do tej pory ich nie zwrócił. Zatem przyjąć trzeba, iż to pozwany, a nie jego podwykonawca, wzbogacił się w wyniku wykonania przez powodów świadczenia i to on powinien uiścić równowartość tych prac. Wobec tego, zarzut naruszenia art. 405 k.c. należy uznać za chybiony.

W świetle przepisu art. 411 pkt. 1 k.c., negatywną przesłanką zwrotu świadczenia jest spełnienie świadczenia, które może być uznane za nienależne oraz wiedza spełniającego świadczenie o braku zobowiązania. Rozwiązanie to uniemożliwia skuteczne wystąpienie o zwrot świadczenia, gdy solvens wiedział, że nie ma obowiązku świadczenia. Zdaniem Sądu drugiej instancji, w realiach niniejszej sprawy, strona powodowa pozostawała w przekonaniu, iż istnieje ważna podstawa jej świadczenia tj. umowa łącząca powodów i pozwaną, dotycząca wykonania dodatkowych mebli. Z zeznań świadka P. S. wynika, iż T. S., koordynator (...), przedstawił kwestię doposażenia tego Zakładu poprzez wykonanie dodatkowych mebli ówczesnemu komendantowi, z kolei świadek S. zeznał, iż komendant bywał na budowie, wiedział o zmianach. Świadkowie P., S. i S. wskazywali, że sprzed wykonaniem przedmiotowych mebli sporządzono protokół. Powód nadto podał, iż dla niego zawsze stroną wiążącą był ordynator szpitala, takie były u pozwanego praktyki, przy czym z pozwanym współpracował kilka lat. W konsekwencji, nie sposób uznać za zasadny zarzutu naruszenia przepisu art. 411 pkt. 1 k.c.

Sąd Okręgowy nie dostrzega również naruszenia art. 322 k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, jeżeli Sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Regulacja ta znajduje zastosowanie do spraw o zwrot z bezpodstawnego wzbogacenia. Zauważyć należy, iż zasądzenie „odpowiedniej sumy pieniężnej” następuje po rozważeniu wszelkich okoliczności sprawy, a zatem na podstawie wszechstronnej analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Zdaniem Sądu Odwoławczego, bez wątpienia taka analiza została przez Sąd Rejonowy przeprowadzona. Słusznie dostrzega strona powodowa, iż zarzut naruszenia art. 322 k.p.c. co najwyżej może dotyczyć jednego rodzaju mebli (pozycja 5 w tabeli powodów - k.20), nie zaś wszystkich wykonanych mebli. Sąd Rejonowy zasadnie dokonał szczegółowej analizy opisu mebla wskazanego jako „regał wiszący” (...) w tabeli powodów z zeznaniami powoda oraz ustaleniami i wycenami biegłego w sporządzonych przez niego opiniach, a wnioski, które wyprowadził należy uznać za logiczne. Podkreślić bowiem trzeba, iż biegły nie potrafił, mimo sporządzenia dwóch opinii pisemnych oraz złożenia wyjaśnień na rozprawie, ustalić ceny za powyższy „regał wiszący”, a powoływanie kolejnego biegłego, zważywszy na ustaloną przez porównanie wartość tego mebla jest oczywiście niecelowe. Wobec tego ziściły się przesłanki do zastosowania przepisu art. 322 k.p.c.

Należy zaznaczyć, iż wobec ustalenia, iż meble dodatkowe, nie były objęte Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia, wykonane zostały bez ważnej podstawy prawnej, to umowa o roboty budowlane, łącząca pozwanego z (...), nie może stanowić podstawy rozliczeń. Wobec tego, zarzut naruszenia art. 65 §1 k.c. w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robot budowlanych oraz programu funkcjonalno – użytkowego, a także art. 31 ust. 1 prawa zamówień publicznych, należy uznać za nietrafny.

Mając powyższe okoliczności i rozważania na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w oparciu o treść art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Zasądzona kwota 1800 zł stanowiła wynagrodzenie pełnomocnika powoda ustalone na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 t.j.).

Sędzia SO Sylwia Durczak - Żochowska