Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 1204/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia–Śródmieścia z dnia 10 czerwca 2021 r., sygn. akt V K 902/17

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

-----------

--------------------

---------------------------------------------------------------------------

------------

-------------

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

-------------

-------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1

błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, w zakresie I czynu, który miał wpływ na jego treść, wyrażający się błędnym uznaniem, że oskarżeni D. J. i T. M. nie doprowadzili pokrzywdzonych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez wprowadzenie w błąd co do treści umów i zamiaru wywiązania się z nich i w konsekwencji uniewinnienie ich od popełnienia zarzucanego w pkt I aktu oskarżenia czynu, podczas gdy prawidłowa ocena zachowania oskarżonych, ustalona na podstawie prawidłowej analizy i oceny zgromadzonego materiału dowodowego, daje podstawę do przyjęcia, że pokrzywdzeni byli przekonani, że zawierają umowy pożyczki bądź też kredytu, które otrzymają niezwłocznie po wpłaceniu opłaty przygotowawczej, a tym samym zachowanie D. J. i T. M. wypełniło znamiona czynu zabronionego z art. 286 § 1 k.k.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja oskarżyciela publicznego, domagającego się uchylenia sprawy do ponownego rozpoznania, okazała się zasadna.

Podniesiony w niej zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, polegający na niesłusznym przyjęciu, że oskarżeni D. J. i T. M. nie doprowadzili pokrzywdzonych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, poprzez wprowadzenie ich w błąd co do treści umów i zamiaru wywiązania się z nich, co doprowadziło do uniewinnienia oskarżonych od popełnienia zarzucanego im czynu z art. 286 § 1 k.k., został wystarczająco uzasadniony. Ponadto skarżący wskazał na istotne uchybienia popełnione przez Sąd Rejonowy w toku przeprowadzonej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Zauważyć należy, że zadaniem Sądu orzekającego jest ustalenie prawdy. Realizując powinność wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności sprawy, Sąd winien nie tylko zgromadzić pełny materiał dowodowy ale także poddać go ocenie stosownie do kryteriów wskazanych w art. 7 k.p.k. Ocena dowodów, aby pozostawała pod ochroną przepisów kodeksu postępowania karnego, oparta być musi o całokształt ujawnionych w toku rozprawy głównej okoliczności (art. 410 k.p.k.), zarówno dla oskarżonego korzystnych, jak i tych, które oskarżonego mogą obciążać (art. 4 k.p.k.). Pisemne motywy zaskarżonego wyroku winny zawierać odniesienie się do wszystkich tych okoliczności odzwierciedlając proces rozumowania Sądu prowadzący do wydania wyroku. Swoje stanowisko Sąd winien wyczerpująco oraz logicznie z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego uzasadnić z poszanowaniem zasady in dubio pro reo (art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k.).

Analiza uzasadnienia sądu rejonowego, co do przesłanki uniewinnienia oskarżonych od czynu opisanego w pkt I aktu oskarżenia wskazuje, że Sąd ten przyjął, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przypisania oskarżonym winy i sprawstwa czynu z art.286 § 1 k.k. Usprawiedliwił to tym, że pracownicy należącej do oskarżonych spółki Fundusz (...) sp. z o. o., którzy zawierali umowy z klientami zeznali, że klienci spółki, przed podpisaniem umowy, mieli możliwość zapoznania się z ogólnymi warunkami umowy. Także treść dokumentów, składających się na zawarte przez każdego z pokrzywdzonych umowy, wskazuje na to, że przed ich podpisaniem pokrzywdzeni zapoznali się z treścią ogólnych warunków umowy i akceptują ich postanowienia bez zastrzeżeń. Z powyższego faktu Sądu Rejonowy wyprowadził wniosek, że klienci oskarżonych nie byli wprowadzani w błąd, co do warunków udzielania kredytów, ponieważ treść zawieranych przez nich umów wskazywała na to, że nie były one ani umowami kredytowymi, ani też umowami pożyczki. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazano także, że oskarżony T. M. był jedynie udziałowcem spółki, natomiast D. J. udziałowcem i prezesem jej zarządu, jednakże żaden z nich nie zajmował się bezpośrednią obsługą klientów i nie zawierał z nimi umów. Nie dopatrzono się przy tym dowodów pozwalających na przyjęcie, że oskarżeni polecali swym pracownikom wprowadzanie klientów w błąd, co do rzeczywistego kształtu zawieranych umów, jak też aby nie mieli oni zamiaru wywiązać się z zawartych umów. Powyższe przesądziło o stwierdzeniu braku po ich stronie zamiaru doprowadzenia pokrzywdzonych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem i skutkowało uniewinnieniem oskarżonych od postawionych im zarzutów.

W ocenie Sądu Okręgowego, powyższe stanowisko Sądu orzekającego nie może zostać zaakceptowane. Analiza akt sprawy wykazała bowiem, że wyprowadzone przez Sąd Rejonowy wnioski co do winy i sprawstwa oskarżonych zarzucanego im przestępstwa oszustwa, poprzedzone zostały pobieżną i jednostronną oceną zebranego materiału dowodowego, która razi swoją dowolnością. W tych okolicznościach proces oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego naruszał normę art. 7 k.p.k., co mogło doprowadzić do błędnych ustaleń faktycznych w sprawie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że niezrozumiałe są motywy, którymi kierował się Sąd orzekający, całkowicie bezkrytycznie dając wiarę wyjaśnieniom oskarżonych oraz części zeznań pracowników spółki Fundusz (...), jednocześnie odmawiając wiarygodności zeznaniom pokrzywdzonych co do tego, że pokrzywdzeni nie zostali wprowadzeni w błąd co do przedmiotu i warunków zawieranej przez siebie umowy. Ustalenia te pozostają bowiem w całkowitej sprzeczności z treścią zeznań składanych w toku postępowania przez poszczególnych pokrzywdzonych. Konsekwentnie twierdzili oni bowiem, że zawierali przedmiotowe umowy, bowiem zależało im na stosunkowo szybkim i łatwym pozyskaniu gotówki. Znamiennym jest przy tym, że wszyscy pokrzywdzeni stanowczo wskazywali, że byli przekonani, że podpisują umowę kredytu, bądź też pożyczki. Żadna z tych osób nie zeznała natomiast, aby powodem jej działania była chęć uzyskania „towaru”. Sąd Rejonowy w sposób nieuprawniony zupełnie pominął także podnoszone przez świadków A. K., A. S., J. P., M. O., Z. S., J. K. i Z. G. okoliczności, że przed podpisaniem umowy powzięli oni pewne wątpliwości, co do charakteru zawieranej umowy, jednakże uzyskali oni zapewnienia od obsługujących ich pracowników spółki, że proponowane przez nich świadczenie nie jest formą „systemu argentyńskiego” lecz kredytu lub pożyczki. Pokrzywdzona M. O. wskazała także, że przedstawiciel spółki poinformował ją, że użycie w treści umowy terminu „towar” wynika jedynie z faktu, że nie wolno im w umowie pisać kwoty pieniężnej. Także treść znajdującego się w aktach sprawy ogłoszenia prasowego, dotyczącego działalności Funduszu (...) Budowlanego (...), sugeruje, że oferta ta dotyczy udzielenia gotówki.

Słusznie także podnosi oskarżyciel publiczny, że o tym, iż należąca do oskarżonych spółka (...), zajmowała się udzielaniem pożyczek klientom, zeznawały też zatrudnione w niej osoby - A. B., zajmująca się bezpośrednią obsługą klientów oraz S. C. - dyrektor regionalny spółki.

W ocenie Sądu Okręgowego, zebrany materiał dowodowy nie daje również podstaw do kategorycznego stwierdzenia, jaki w istocie był profil działalności należącej do oskarżonych spółki. Z jednej bowiem strony, z wyjaśnień D. J. i T. M., oraz treści ogólnych warunków umów zawieranych z klientami wynika, że działalność ta polegała na umożliwianiu klientom zakupu towaru finansowanego ze środków klientów, a nie udzielaniu kredytów bądź pożyczek. Zgodnie z treścią tych dowodów, klienci w ramach zawartych z przedstawicielami spółki umów, mieli uzyskać możliwość zakupu określonych towarów ze środków, które uprzednio sami zgromadzili na rachunku spółki a które miały zostać przekazane wskazanemu producentowi towaru czy tez dealerowi. Z drugiej jednak strony, treść znajdującej się w aktach sprawy informacji z odpisu pełnego z Rejestru Przedsiębiorców wskazuje, że przedmiotem działalności założonej przez oskarżonych spółki, zgodnie z danymi z KRS, były pozostałe formy udzielania kredytów. Także zawarte w ogólnych warunkach umowy regulacje w zakresie możliwości odstąpienia przez klientów spółki od podpisanej umowy oraz zwrotu wpłaconych kwot, zawiera zapis dotyczący tego, zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim, opłata przygotowawcza nie podlega zwrotowi.

W świetle powyższego, niezrozumiałe jest arbitralne stwierdzenie Sądu Rejonowego, zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że wbrew stanowisku pokrzywdzonych, zawarte przez nich umowy, nie były umowami kredytu, ani pożyczki.

Kwestia ta pozostawia bowiem wątpliwości i wymaga bardziej szczegółowego zbadania.

Jako pochopne jawi się również kategoryczne ustalenie przez Sąd Rejonowy, że pokrzywdzeni mieli możliwość zapoznania się z treścią ogólnych warunków umowy przed jej podpisaniem. Jak wynika z zeznań pokrzywdzonych, możliwość taka była jedynie pozorna, bowiem z dokumentami tymi można było zapoznać się jedynie w siedzibie spółki. Nie było natomiast możliwości otrzymania egzemplarza umowy, aby bez pośpiechu zapoznać się z jej treścią, ocenić proponowane warunki, względnie poradzić się kogoś bardziej kompetentnego w tym przedmiocie.

Zwrócić także należy uwagę, na podnoszoną przez apelującego okoliczność, dotyczącą formy i treści umów podpisywanych przez pokrzywdzonych oraz stanowiących ich integralną część ogólnych warunków umowy. Dokumenty te były bowiem dość obszerne i skomplikowane oraz mało czytelne, z uwagi na rozmiar użytej czcionki. Również sama treść dokumentów była skonstruowana w sposób niejasny i niezrozumiały dla przeciętnego odbiorcy. Co istotne, zawierała ona sformułowania, które mogły być zrozumiane przez pokrzywdzonych jako synonimy słów kredyt lub pożyczka. Także ich forma i szata graficzna mogły sugerować, że przedmiotem umowy jest kredyt bądź pożyczka. Nie może zatem dziwić, że pokrzywdzeni, podpisując przedmiotowe umowy, byli przekonani, że w krótkim czasie po uiszczeniu przez nich opłaty przygotowawczej, otrzymają pieniądze w ramach kredytu bądź pożyczki. Znamiennym jest przy tym, że przekonanie takie mieli wszyscy pokrzywdzeni, jak też że wszyscy oni, gdy już zorientowali się co do rzeczywistej treści zawartej umowy, chcieli od niej odstąpić, wskazując, że działali oni pod wpływem błędu co do możliwości otrzymania kredytu. Jak trafnie podnosi oskarżyciel publiczny, gdyby pokrzywdzeni faktycznie byli rzetelnie informowani o treści zawieranej umowy, nie byłoby ich wolą odstąpienie od umowy, po uzyskaniu wiedzy co prawdziwego przedmiotu umowy.

Całość wskazanych powyżej okoliczności może świadczyć o tym, że zarówno treść zawieranych przez pokrzywdzonych umów, jak też działania pracowników spółki, miały za zadanie celowe wprowadzanie w błąd pokrzywdzonych co do charakteru zawieranego zobowiązania. W takiej sytuacji, dla pełnej oceny zasadności stawianego oskarżonym zarzutu, niezbędnym było znalezienie odpowiedzi na pytania, czemu miało służyć użycie w treści przedmiotowych umów niejasnych sformułowań dotyczących przedmiotu udzielanego przez spółkę świadczenia. Konieczne było także gruntowne zbadanie sugerowanych przez pokrzywdzonych kwestii, dotyczących podstępnego działania pracowników oskarżonych, a w razie potwierdzenia wersji pokrzywdzonych, ustalenia jakie były przyczyny takiego działania. Sąd Rejonowy jednakże całkowicie pominął tę problematykę, pomimo jej istotnego znaczenia dla prawidłowego rozstrzygnięcia, przyjmując, że z samego tylko faktu, że pokrzywdzeni, podpisując przedmiotowe umowy oświadczali, że zapoznali się z ich treścią oraz ogólnymi warunkami umowy, oraz że zaakceptowali je bez zastrzeżeń, należy wnioskować, że mieli oni pełną świadomość prawdziwego charakteru zawieranej umowy. Wywiedzenie takiego wniosku stanowi jednak zbytnie uproszczenie, jak również nie wytrzymuje konfrontacji z zasadami logiki i doświadczenia życiowego.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że ustalając stan faktyczny sprawy, Sąd Rejonowy nie poświęcił należytej uwagi okolicznościom dotyczącym strony podmiotowej zarzuconego oskarżonym występku.

Określone w art. 286 k.k. przestępstwo oszustwa, jest przestępstwem umyślnym zaliczanym do tzw. celowościowej odmiany przestępstw kierunkowych. Ustawa wymaga, aby zachowanie sprawcy było ukierunkowane na określony cel, którym jest tu osiągnięcie korzyści majątkowej. Korzyścią majątkową, stanowiącą cel działania sprawcy przestępstwa z art. 286 § 1 k. k., jest ogólne polepszenie sytuacji majątkowej, co może polegać na zwiększeniu aktywów lub zmniejszeniu pasywów. W związku z tym treść celu sprawcy, jako znamię wartościujące, może być wypełniona różnymi określeniami odnoszącymi się do sytuacji majątkowej sprawcy (lub innej osoby), co klasyfikuje to znamię jako znamię nieostre. Warunkiem niezbędnym dowiedzenia winy w zakresie tego przestępstwa jest dokładna weryfikacja woli sprawcy w chwili podejmowania przez niego oszukańczych zabiegów względem podmiotu pokrzywdzonego, a zatem jaką korzyść majątkową obejmował on swoim celem i jakie zachowania wprowadzić miały pokrzywdzonego w błąd co do rzeczywistego zamiaru osoby dopuszczającej się oszustwa (por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2012r., II KK 287/11).

Dla przypisania sprawcy popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 k.k., konieczne jest zatem precyzyjne wykazanie, że obejmował on swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim (kierunkowym) nie tylko to, że wprowadza w błąd inną osobę (względnie wyzyskuje błąd), ale także i to że doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem i jednocześnie chce wypełnienia tych znamion (por.: L. Gardocki, Prawo Karne, Warszawa 2002; także wyrok SA w Katowicach z 13 grudnia 2001 r., I AKa 312/01). Sprawca, podejmując swoje działania, musi mieć wyobrażenie pożądanej dla niego sytuacji, która stanowić ma rezultat jego zachowania. Takie ujęcie znamion strony podmiotowej wyklucza możliwość popełnienia oszustwa z zamiarem ewentualnym. Sprawca musi bowiem chcieć takiego właśnie sposobu działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i cel ten musi stanowić punkt odniesienia każdego ze znamion przedmiotowych przestępstwa. W innej sytuacji nie sposób uznać, że dopuszczono się przestępstwa oszustwa.

Pokreślenia wymaga, że także wydanie rozstrzygnięcia o uniewinnieniu od popełnienia czynu z art. 286 § 1 k.k. powinno zostać poprzedzone gruntownym rozważeniem, czy sprawca obejmował swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim kierunkowym wprowadzenie w błąd innej osoby jak również to, że doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem (por: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4.01.2011r., III KK 181/10). Zbadanie tych kwestii powinno być także rzeczą zasadniczą dla prawidłowego rozstrzygnięcia w zakresie prawnokarnej oceny zachowania oskarżonych.

W analizowanej sprawie wymóg ten nie został spełniony.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że należąca do oskarżonych spółka mogła prowadzić działalność na zasadzie w tzn. systemu argentyńskiego. Do takiego też wniosku doszedł Sąd Rejonowy wskazując, że opisywana w relacjach świadków istota umów zawieranych z klientami nosić mogła cechy systemu konsorcyjnego.

(...) ten polegał na samofinansowaniu się grupy złożonej z określonej liczby osób. Założeniem systemu argentyńskiego (inaczej konsorcyjnego) jest to, że jego członkowie zasilają kasę konsorcjum wstępując do niego, a także wpłacając na jego rzecz określone sumy pieniędzy w kolejnych ratach. Pozyskany w ten sposób kapitał przeznaczany jest na przyznawanie członkom grupy towarów lub pożyczek, a o kolejności ich przekazywania decydować może losowanie, wartość dotychczas przekazanego kapitału, czy staż w konsorcjum.

Prowadzenie działalności opartej o system konsorcyjny, zostało w Polsce zakazane zapisami ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym od 3 sierpnia 2004 roku. Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 16 tegoż aktu prawnego, zarządzanie mieniem gromadzonym w ramach grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu produktu w systemie konsorcyjnym stanowi nieuczciwą praktykę rynkową i jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Takiej samej karze podlega też osoba, która stosuje nieuczciwą praktykę rynkową polegającą na organizowaniu grupy konsumentów w celu finansowania zakupu produktu. Bezpośrednią przyczyną wprowadzenia powyższej regulacji były liczne przypadki oszustw i wyłudzeń przez firmy działające w formie systemu konsorcyjnego. Ich oferta skierowana była głównie do osób, które pilnie potrzebowały gotówki, a nie miały szans na pożyczkę w banku. Aby pozyskać zainteresowanie takich osób, organizatorzy systemów posługiwali się nierzadko bardzo wymyślnymi i pokrętnymi sposobami, przedstawiając klientom bardzo korzystne warunki udzielenia pożyczki, a później zrzucając na ich barki liczne obciążenia. Bo choć system argentyński działał w jasny sposób, to umowy i dokumentacja formułowana była tak, aby by nikt nie zauważył na czy polega istota jego działania. Formułowane były one w taki sposób, aby zwykły człowiek nie domyślił się że chodzi o pożyczkę argentyńską. Wyróżnikiem takich umów było to, że nie określano w nich dokładnego terminu wypłaty świadczenia, a słowo " pożyczka" zastępowane było takimi wyrażeniami, jak " usługa", lub " towar".

W niniejszej sprawie, treść zeznań poszczególnych pokrzywdzonych daje podstawy do przyjęcia, że opisane powyżej oszukańcze metody działania, charakterystyczne dla podmiotów udzielających pożyczek w systemie argentyńskim, mogły być stosowane w założonej przez oskarżonych spółce. W takiej sytuacji, dla oceny zasadności zarzutu oskarżenia, niezbędnym było także poczynienie ustaleń, w odniesieniu do każdego z oskarżonych, czy okoliczności sprawy dają podstawę do przypisania mu kierunkowego zamiaru oszustwa.

W ocenie Sądu odwoławczego, wyrażone przez Sąd Rejonowy stanowisko o tym, że z uwagi na to, że żaden z oskarżonych nie zajmował się bezpośrednia obsługa klientów i nie zawierał z nimi umów, nie można przyjąć, że wprowadzał ich w błąd co do warunków udzielania kredytów i nie miał zamiaru wywiązać się z zawartych umów, jest bowiem zbyt dużym uproszczaniem. To właśnie oskarżeni, jako udziałowcy spółki, zainicjowali prowadzenie przedmiotowej działalności gospodarczej, zorganizowali jej struktury, stworzyli jej strategię jej działalności, opracowali treść umów i podejmowali bieżące decyzje, w tym te dotyczące kampanii reklamowych i relacji z klientami. Co prawda zarówno D. J., pełniący rolę prezesa zarządu spółki, jak też T. M., w składanych przez siebie wyjaśnieniach, starali się umniejszać swoją rolę w założeniu i prowadzeniu spółki, obciążając ewentualną odpowiedzialnością pozostałych udziałowców. Danie wiary ich twierdzeniom, jakoby mieli oni wiedzy na temat profilu działalności spółki oraz sposobu działania swoich pracowników byłoby jednak bardzo naiwne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego.

Dla rozstrzygnięcia zagadnienia zamiaru oskarżonych, w zakresie zarzucanego im oszustwa, koniecznym było poczynienie ustaleń, czemu służyły działania oskarżonych, związane z założeniem i organizacją działalności utworzonej przez nich spółki, a więc jakie były ich motywy. W szczególności należało podjąć próbę odpowiedzi na pytanie, czy już w momencie powstawania spółki, oskarżeni działali w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i wprowadzenia swoich klientów w błąd, co do okoliczności dotyczących charakteru zawieranej umowy. Obowiązek gruntownego zbadania motywacji każdego z oskarżonych wynika bowiem z tego, że jak wskazano powyżej, warunkiem koniecznym przypisania przestępstwa z art. 286 k.k., jest niebudzące wątpliwości ustalenie, że wszystkie czynności oskarżonego zmierzające do tego celu dyktowane były zawczasu powziętą wolą oszustwa. Sąd Rejonowy w swoich rozważaniach całkowicie pominął jednak okoliczności, które winny być uwzględnione w zakresie oceny tego czy każdy z oskarżonych celowo i umyślnie wprowadzał pokrzywdzonych w błąd, dla doprowadzenia ich do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

W niniejszej sprawie, w sytuacji, kiedy obaj oskarżeni konsekwentnie nie przyznawali się do dokonania zarzuconego im czynu, wnioskowanie to winno nastąpić w oparciu o całokształt okoliczności dotyczących ich zachowania się. Także tych, które miały miejsce po zawarciu umów z poszczególnymi pokrzywdzonymi. Należało zatem przede wszystkim ustalić powody, dla których oskarżeni zdecydowali się na podjęcie działalności gospodarczej o takim właśnie charakterze i jaki cel ekonomiczny zamierzali w ten sposób osiągnąć, tak w chwili założenia spółki, jak w czasie jej funkcjonowania, kiedy to zawierane były umowy z pokrzywdzonymi. Dokładnego zbadania wymagała także kondycja finansowa spółki, w okresie objętym zarzutem, w tym jednoznaczne ustalenie, czy była ona w stanie wywiązać się z zawieranych przez siebie zobowiązań. Szczegółowej analizie winny być poddane także wszystkie elementy, składające się na tzn. strategię działania spółki, w tym rekrutacja i szkolenie pracowników odpowiedzialnych za pozyskiwanie i obsługę klientów, a także konstrukcja umów, jakie zawierane były z klientami i zawarte w nich regulacje. Na szczególną uwagę zasługują zapisy ogólnych warunków umowy, w tym te dotyczące niezwykle krótkiego okresu, w jakim możliwe było odstąpienie przez pokrzywdzonych od podpisanej umowy, jak też tego, że wpłacona przez nich opłata przygotowawcza nie podlegała zwrotowi w żadnym z możliwych wariantów rezygnacji z umowy. Szczegółowej analizy wymagały także zawarte w przedmiotowych dokumentach sformułowania, sugerujące że przedmiotem umowy jest kredyt bądź pożyczka. Wprowadzenie do zawieranych z pokrzywdzonymi umów niejasnych zapisów, prowadziło bowiem o ukształtowania u pokrzywdzonych mylnego wyobrażenia dotyczącego zawieranej umowy. Należy także ustalić, jaki wpływ mieli oskarżeni na sposób przedstawiania oferty spółki przez jej pracowników, w szczególności czy przedstawianie pokrzywdzonym fikcyjnej rzeczywistości, dla uzyskania zamierzonego celu w postaci podpisania umowy, odbywało się na ich polecenie.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie dało także odpowiedzi na to, który z oskarżonych wyszedł z propozycją podjęcia przedmiotowej działalności gospodarczej, jaka była rola każdego z nich na poszczególnych etapach organizowania działalności spółki, w szczególności tworzenia jej strategii, opracowania treść umowy i podejmowania bieżących decyzji. Nie ustalono także, jakie były prawdziwe przyczyny nagłego zaniechania tejże działalności i sprzedały udziałów spółki. Rzecz jednak w tym, że precyzyjne ustalenie aktywności poszczególnych oskarżonych w ramach funkcjonowania spółki, ma wiodące znaczenie dla wskazania bądź też wykluczenia istnienia u każdego z oskarżonych zamiaru celowego i umyślnego wprowadzenia pokrzywdzonych w błąd, dla doprowadzenia ich do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

Wszystkie wskazane powyżej okoliczności mają istotne znaczenie dla ustalenia sprawstwa i winy oskarżonych. Sąd Rejonowy, przy ocenie zachowań oskarżonych, całkowicie pominął jednak tę problematykę, czego konsekwencją może być nieuprawnione uniewinnienie oskarżonych o stawianego im zarzutu.

Wydanie takiego rozstrzygnięcia, bez wcześniejszego rozważenia wszystkich okoliczności, pozwalających jednoznacznie wykluczyć to, że obejmowali oni swym bezpośrednim i kierunkowym zamiarem, oszukanie poszczególnych pokrzywdzonych, było bowiem w ocenie Sądu odwoławczego przedwczesne.

W tym stanie rzeczy, rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego nie mogło się ostać.

Wniosek

Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec przyczyn omówionych przy rozpatrywaniu zarzutów, wniosek uznać należało za zasadny.

Lp.

Zarzut

3.2

obraza przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, w zakresie II i III pkt aktu oskarżenia, a mianowicie art. 167 k.p.k., 366 § 1 k.p.k. i art. 410 k.p.k., wyrażającą się zaniechaniem wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, a w szczególności zaniechaniem ustalenia poprzez szczegółowe przesłuchanie świadka R. K. (1) i przedstawiciela (...) Funduszu (...) czy faktycznie pojazdy będące przedmiotem umów leasingowych zostały przekazane R. K. (1) oraz okoliczności zawarcia tych umów, a w szczególności, czy D. J. poinformował (...) Fundusz (...) o cesji umów leasingowych i przekazaniu majątku trwałego spółki z powodu sprzedaży udziałów spółki (...), a w szczególności na okoliczność tego, czy zawarte umowy dopuszczały możliwość takiego rozporządzenia przedmiotami leasingu, zaniechanie ustalenia czy, a jeżeli tak, to w jakich okolicznościach jeden z samochodów został odnaleziony - w zakresie II czynu oraz nieustaleniem wszystkich istotnych okoliczności składania sprawozdań finansowych, w szczególności czy wnioski o zmiany w KRS były składane przez R. K. (1), - w zakresie III pkt aktu oskarżenia, skutkujące w konsekwencji uniewinnieniem oskarżonego D. J. od popełnienia czynów z pkt II i III aktu oskarżenia,

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut obrazy przepisów postępowania okazał się zasadny.

Analiza akt sprawy wykazała, że Sąd Rejonowy, rozpoznając przedmiotową sprawę w zakresie II i III pkt aktu oskarżenia, nie przeprowadził wszystkich dostępnych w sprawie dowodów oraz dokonał wybiórczej oceny zebranego materiału dowodowego, czego skutkiem mogło być bezpodstawne uniewinnieniem D. J. od popełnienia zarzucanych mu czynów.

Rację ma skarżący Prokurator, że rozstrzygnięcie w tym zakresie zostało wydane co najmniej przedwcześnie. Zostało ono w istocie oparte jedynie na ustaleniu okoliczności sprzedaży w dniu 24 września 2003 roku przez D. J. i T. M. udziałów w spółce Fundusz (...) sp. z o.o. R. K. (1), a następnie przekazaniu mu w dniu 7 października 2003 roku należących do spółki samochodów będących przedmiotem umów leasingu. W ocenie Sądu Okręgowego, stwierdzenie powyższych okoliczności, bez poczynienia dalszych szczegółowych ustaleń w czyim posiadaniu były w inkryminowanym czasie przedmiotowe pojazdy oraz czy rzeczywiście zostały one fizycznie przekazane R. K. (1), nie dawało podstaw do uniewinnienia oskarżonego.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że ze znajdujących się w aktach sprawy dokumentów wynika, że Sąd Rejonowy dla Wrocławia Fabrycznej Wydział VI Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, postanowieniem z dnia 13 listopada 2003 roku, sygn. WR VI NsRej KRS (...) odmówił wpisu zmian dotyczących wspólników Funduszu (...) sp. z o.o., jak też wpisu zmian w osobie prezesa zarządu spółki, ponieważ zgromadzenie wspólników odbyte w dniu 25 września 2003 roku, nie było władne powziąć uchwał o zmianie w składzie zarządu spółki, a R. K. (1) nie był legitymowany do złożenia wniosku o wpis w/w zmian do KRS. Okoliczność ta, mająca istotne znaczenie przy ocenie zasadności stawianych D. J. zarzutów, została przez Sąd orzekający zupełnie pominięta.

Wskazać także należy, że z treści umowy sprzedaży udziałów spółki, zawartej pomiędzy D. J., T. M. i R. K. (2) w dniu 24 września 2003 roku, nie wynika wprost, aby dotyczyła ona także pojazdów będących przedmiotem leasingu. Także świadek R. K. (1), przesłuchany w charakterze świadka w postępowaniu przygotowawczym, nie wspominał nic o przekazaniu mu przez oskarżonych przedmiotowych pojazdów, jak też o podpisaniu przez siebie protokołu ich przekazania. W złożonych zeznaniach świadek ten opisał jedynie sposób, w jaki stał się współudziałowcem spółki oraz jak wyglądało wprowadzanie go w zasady działania spółki przez T. M. i D. J.. Sąd orzekający zaniechał jednak bezpośredniego przesłuchania tego świadka, w tym na okoliczność przekazania mu majątku spółki, w tym samochodów. Nie okazano mu także dokumentów składanych przed sądem rejestrowym, w celu potwierdzenia, czy to on je podpisywał.

Na etapie postępowania jurysdykcyjnego nie doszło także do przesłuchania przedstawiciela (...) Funduszu (...). Przeprowadzenia tego dowodu było jednak niezbędne dla ostatecznego ustalenia, czy D. J. poinformował (...) Fundusz (...) o przekazaniu pojazdów, będących przedmiotem umów leasingowych, R. K. (1) z powodu sprzedaży udziałów spółki oraz czy zawarte umowy leasingowe dopuszczały w ogóle możliwość cesji rozporządzenia przedmiotami leasingu, a jeżeli tak, to czy była wymagana zgoda leasingodawcy.

Dokładnego wyjaśnienia wymagała także okoliczność, wskazana przez oskarżonego D. J., dotycząca odzyskania jednego z pojazdów będących przedmiotem umowy leasingu. W szczególności należało ustalić u kogo ów pojazd został zatrzymany, a także kiedy i w jakich okolicznościach miało to miejsce.

W tych okolicznościach uznać należało, że postępowanie dowodowe w zakresie pkt II i III aktu oskarżenia, zostało przeprowadzone przez Sąd Rejonowy w sposób dość wybiórczy i dość powierzchowny, czego rezultatem było nie wyjaśnienie przez Sąd wszystkich okoliczności, dotyczących czynów zarzuconych D. J.. A także nie usunięcie zaistniałych w sprawie zasadniczych wątpliwości. Rację ma także apelujący Prokurator, zarzucając Sądowi orzekającemu naruszenie art. art. 167 k.p.k., 366 § 1 k.p.k. i art. 410 k.p.k., polegającego na nie dążeniu przez Sąd do wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy i zaniechaniu inicjatywy dowodowej z urzędu, w postaci przesłuchania świadka R. K. (1) i przedstawiciela (...) Funduszu (...). Zgodnie bowiem z brzmieniem art. 167 k.p.k., sąd ma nie tylko prawo, ale i obowiązek przeprowadzania dowodów z urzędu zawsze, gdy istnieje taka potrzeba. Oznacza to konieczność podjęcia przez Sąd orzekający inicjatywy dowodowej zawsze wtedy, gdy wyniknie potrzeba ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia o winie oskarżonego. Taka sytuacja niewątpliwie zachodziła w niniejszej sprawie.

Wniosek

Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec przyczyn omówionych przy rozpatrywaniu zarzutów, wniosek uznać należało za zasadny.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1

__________________________________________________________________________________

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

__________________________________________________________________________________

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

_

Przedmiot utrzymania w mocy

_________________________________________________________________________________

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

________________________________________________________________________________________________

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

_.

Przedmiot i zakres zmiany

____________________________________________________________________________

Zwięźle o powodach zmiany

________________________________________________________________________________________________

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

_____________________________________________________

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

___________________________________________________________________________________

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Kontrola instancyjna wykazała liczne nieprawidłowości w przeprowadzonej przez Sąd Rejonowy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego. Sąd ten zaniechał także przeprowadzenia dostępnych dowodów, niezbędnych dla wyjaśnienia istotnych okoliczności w sprawie. Nie można wykluczyć, że konsekwencją powyższych uchybień Sądu I instancji, szczegółowo opisanych w sekcjach 3.1. i 3.2 niniejszego uzasadnienia, mogło być błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy, mogło być bezzasadne uniewinnienie oskarżonych od popełnienia zarzuconych im przestępstw.

Wszystkie ujawnione w sprawie wątpliwości, których prób usunięcia z jednej strony Sąd Rejonowy się nie podjął, równocześnie zupełnie je pomijając przy fragmentarycznie w istocie przeprowadzonej ocenie dowodów, skutkować musiało uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

______________________________________________________________________________________

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Rozpoznając przedmiotową sprawę po raz kolejny, Sąd Rejonowy przeprowadzi postępowanie dowodowe od początku i w całości. Przede wszystkim przesłucha ponownie świadków, dążąc do wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, przede wszystkim kwestii sygnalizowanych w powyższych rozważaniach. Odbierze także ponownie wyjaśnienia od oskarżonych, o ile zechcą je złożyć. Dokonując analizy zachowań każdego z oskarżonych, w zakresie zarzuconego im czynu z art. 286 § 1 k.k., w szczególności odtworzy ich zamiar, mając baczenie na istotę znamion tego przestępstwa, co umożliwi wnioskowanie o tym, czy wypełnili oni dyspozycję art. 286 § 1 k.k., czy też nie. Będzie miał na uwadze także pozostałe prowadzone przeciwko oskarżonym postępowania karne, związane z prowadzoną przez nich spółką, i przeanalizuje akta spraw ich dotyczących. Dopiero bowiem ponowne przeprowadzenie postępowania dowodowego i uzyskanie odpowiedzi na pytania, które nasuwała analiza treści zgromadzonych dowodów, pozwoli na prawidłową, bo pełną ich ocenę i w następnie tego poczynienie też trafnych ustaleń faktycznych. Przy czym, co oczywiste, Sąd Rejonowy powinien mieć na uwadze treść art. 410 k.p.k., pamiętając, że przedmiotem jego rozważań musi być nie tyko wybrany przez niego fragment, ale całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, przemawiający zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonych. Dopełnienie takich wymogów pozwoli na wszechstronne, a nie wybiórcze, określenie wartości poszczególnych zgromadzonych w sprawie dowodów, w tym depozycji samych pokrzywdzonych, zgodnie przy tym ze wskazaniami wiedzy, doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania. A następnie na poczynienie prawidłowych ustaleń faktycznych i ocenę, czy zarzuty stawiane oskarżonemu w niniejszej sprawie są zasadne, czy tez nie. W razie zaistnienia takiej konieczności, Sąd Rejonowy uzasadni swoje stanowisko zgodnie z wymogami art. 424 § 1 k.p.k., a więc przez dokładną i wyczerpującą analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, ze wskazaniem, co było podstawą czynionych przez niego ustaleń faktycznych, jakich dowodów nie uwzględnił przy czynieniu tych ustaleń oraz jakie były tego przyczyny.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

_____________

_________________________________________________________________________

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

____________

____________________________________________________________________________

7.  PODPIS

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Oskarżyciel publiczny

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

uniewinnienie oskarżonych D. J. i T. M. od popełnienia zarzucanych im czynów

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana