Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 października 2019 roku (znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonej A. W. prawa do emerytury z rekompensatą.
W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczona nie udokumentowała co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 1 stycznia 2009 roku.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona domagając się zmiany decyzji. Ubezpieczona powołując się na orzecznictwo sądów wywiodła, że praca, którą wykonywała przy monitorach kineskopowych jest pracą w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie
i podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczona A. W. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Narodowego Banku Polskiego w B. w okresie od 1 października 1976 roku do 30 września 1983 roku. W tym okresie zajmowała stanowiska: referenta, młodszego operatora emc (elektronicznej maszyny cyfrowej O. (...)), operatora emc (elektronicznej maszyny cyfrowej szwedzkich urządzeń cyfrowych AD DO N10 i MERA 100 wyposażonych w monitory ekranowe pierwszej generacji z żółtym tłem i migoczącym kursorem), od 1 stycznia 1980 roku bibliotekarza informatycznego i starszego bibliotekarza informatycznego. Ubezpieczona jako operator emc przetwarzała dane spływające z oddziałów PKO i NBP-u. Następnie ubezpieczona zajmowała stanowisko bibliotekarza informatycznego i nie miała do czynienia
z monitorami oraz korzystała z urlopu wychowawczego. W dniu 30 czerwca 1983 roku ubezpieczona wróciła do pracy na stanowisko przy monitorach ekranowych jako starszy operator i pracowała na tym stanowisku do września 1983 roku.

Od 1 marca 1988 roku do 14 kwietnia 1994 roku ubezpieczona pracowała w Zakładach (...) na stanowiskach programisty i starszego programisty. Ubezpieczona wykonywała pracę polegającą na programowaniu w języku T., oraz administrowała sieć wewnętrzną Nowel i te prace były oparte na ciągłym używaniu monitorów ekranowych. Ubezpieczona pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy. To były monitory IBM. Wówczas to było podstawowe narzędzie pracy ubezpieczonej z ciągłym obciążeniem wzroku.

Od 15 kwietnia 1994 roku do 31 maja 2002 roku ubezpieczona pracowała na stanowisku informatyka w pełnym wymiarze czasu pracy
w Banku (...), który przekształcił się w (...). Praca ubezpieczonej polegała na administrowaniu sieci bankowej N. i U., oraz innych systemów funkcjonujących w banku. Co do zasady to była praca siedząca
i przy komputerze. W sytuacjach koniecznych czy awaryjnych zdarzało się, że ubezpieczona pracowała po 24 godziny. Z uwagi na uciążliwość tej pracy ubezpieczona przekwalifikowała się i pracowała później jako opiekun klienta od czerwca 2002 roku.

W okresie pracy w Narodowym Banku Polskim ubezpieczona pracowała jako operator emc, czyli jako operator elektronicznej maszyny cyfrowej. Określenie elektroniczna maszyna cyfrowa odnosi się do systemów komputerowych opracowywanych i produkowanych przez kraje RWPG
w latach 1970-1991. Systemy komputerowe produkowane w krajach RWPG np. serii Riad R1 były programowo zgodne z urządzeniami komputerowymi typu IBM System/360. Każdorazowo systemy te składały się z takich modułów jak: pamięć operacyjna służąca do przechowywania rozkazów, programów i danych, procesora służącego do realizacji rozkazów, wykonywania operacji arytmetycznych i logicznych na danych itd., kanałów służących do sterowania i kontrolowania procesów przesyłania danych
z pamięci operacyjnej do urządzeń wejścia – wyjścia zalicza się konsole operatorskie (klawiaturę), urządzenia kart dziurkowanych 80 kolumnowych, urządzenia taśm dziurkowanych, drukarki, systemy monitorów ekranowych, pamięć masową. Z powyższej listy urządzeń wejścia - wyjścia, w związku
z postępem technicznym obecnie zaprzestano użytkowania wyłącznie urządzeń kart dziurkowanych oraz urządzeń taśm dziurkowanych. Natomiast pozostałe urządzenia w tym monitory ekranowe są podstawowymi urządzeniami wejścia -wyjścia w systemach komputerowych.

Praca ubezpieczonej u każdego z pracodawców w okresach o których mowa wyżej zawsze była związana z obsługą elektronicznych monitorów ekranowych, a praca ta wiązała się ze szczególnym obciążeniem wzroku
i wymagała precyzyjnego widzenia. Obsługa elektronicznych maszyn cyfrowych wiąże się z manualną obsługą klawiatury oraz wymaga wykorzystania narządu wzroku w celu bieżącego analizowania poprawności wpisywanych danych, komend lub poleceń oraz obserwowania i analizowania informacji zwrotnych dostarczanych przez systemy komputerowe, które są uwidaczniane na monitorze ekranowym.

Przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973) jednoznacznie wskazują na to, że praca pracownika obsługującego monitor ekranowy (niezależnie od użytkowanego typu i wielkości) co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy powoduje, że jego narząd wzroku jest szczególnie obciążany co może doprowadzić do pogorszenia widzenia
i w indywidualnych przypadkach konieczności stosowania okularów korekcyjnych. W celu ograniczenia poziomu obciążenia narządu wzroku pracodawca powinien zapewnić wprowadzenie odpowiednich przerw w pracy (wymóg ten został określony dopiero w ww. rozporządzeniu, które weszło
w życie z dniem 11.03.1999 r.).

Ubezpieczona w okresach: od 1 stycznia 1977 roku do 31 grudnia 1979 roku oraz w okresie od 1 lipca 1983 roku do 30 września 1983 roku będąc zatrudnioną na stanowisku młodszego operatora E. oraz starszego operatora E. w Narodowym Banku Polskim w B.; od 1 marca 1988 roku do 14 kwietnia 1994 roku będąc zatrudnioną na stanowisku programista i starszy programista w Zakładach (...) w B.; od 15 kwietnia 1994 roku do 31 maja 2002 roku będąc zatrudnioną na stanowisku informatyk w Banku (...) w Oddziale w B. wykonywała prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wykaz A, dział XIV poz. 5 załącznika do rozporządzenia).

Dowód: akta sądowe – zeznania ubezpieczonej zapis AV na płycie CD k. 45, opinia biegłego sądowego k. 57-66, akta osobowe ubezpieczonej.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, zeznań ubezpieczonej oraz opinii biegłego sądowego z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy. Autentyczność dokumentów nie budziła żadnych wątpliwości. Sąd uznał zeznania ubezpieczonej za wiarygodne, ponieważ były spójne i logiczne. Sąd podzielił wnioski zawarte w opinii biegłego sądowego uznając je za wyczerpująco uzasadnione. Zastrzeżenia do opinii wniósł organ rentowy twierdząc, że do prac w szczególnych warunkach nie można zaliczyć pracy polegającej na obsłudze komputera w warunkach biurowych, praca ta jest jedynie pracą uciążliwą ze względu na wymuszoną pozycję ciała i obciążenie wzroku jeżeli przekracza 4 godziny dziennie. O zakwalifikowaniu prac do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie może decydować samo wystąpienie czynnika ryzyka, ale również brak możliwości jego wyeliminowania przez pracodawcę. W tym przypadku pracodawca ma możliwość zorganizowania stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bhp oraz ergonomii. Pracodawca jest więc zobligowany do podjęcia działań eliminujących stwierdzone uchybienia i uciążliwości. Zastrzeżenia organu rentowego w stosunku do wniosków opinii biegłego sądowego są zdaniem Sądu nieuzasadnione. Biegły sądowy jest doświadczonym specjalistą
z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy i na podstawie dokumentów pochodzących z akt osobowych ubezpieczonej sporządził opinię na okoliczność czy ubezpieczona we wskazanych okresach wykonywała prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Biegły sądowy w swojej opinii dokonał wyczerpującej analizy przebiegu zatrudnienia ubezpieczonej, charakteru pracy i obsługiwanych przez ubezpieczoną urządzeń i na tej podstawie doszedł do uzasadnionych wniosków. Organ rentowy w swoich zastrzeżeniach nie sformułował żadnych merytorycznych argumentów
w stosunku do tej opinii powołując się przede wszystkim na obowiązki pracodawcy związane z organizacją stanowisk pracy. W związku
z powyższym Sąd uznał, że organ rentowy nie zakwestionował skutecznie wniosków zawartych w opinii biegłego sądowego.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie. Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Jak wynika z treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w wieku obniżonym, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz
o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których wyżej wskazanym osobom przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (art. 32 ust. 4 ww. ustawy). Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, które nadal zachowały swoją moc na warunkach określonych w art. 32 ust. 4 ww. ustawy, mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Zgodnie z § 4 ust. 1
ww. rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W niniejszej sprawie jedyną sporną przesłanką była kwestia osiągnięcia przez ubezpieczoną co najmniej 15-letniego stażu pracy
w szczególnych warunkach. Organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do rekompensaty uznając, że ubezpieczona nie wykonywała pracy
w szczególnych warunkach i nie przedłożyła świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe i materiał zebrany w toku postępowania w sposób jednoznaczny wskazują, iż charakter i rodzaj prac wykonywanych przez ubezpieczoną w spornych okresach odpowiada pracom, o jakich mowa w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze
w dziale XIV poz. 5 „Prace szczególnie obciążające narząd wzroku
i wymagające precyzyjnego widzenia - w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych”. Praca ubezpieczonej w spornych okresach zawsze była związana z obsługą elektronicznych monitorów ekranowych i obciążeniem wzroku oraz wymagała precyzyjnego widzenia. Obsługa elektronicznych monitorów ekranowych wymaga wykorzystania narządu wzroku w celu bieżącego analizowania poprawności wpisywanych danych, komend, poleceń oraz obserwowania
i analizowania informacji zwrotnych dostarczanych przez systemy komputerowe, które są uwidaczniane na monitorze ekranowym.

Powyższe oznacza zatem to, iż ubezpieczona spełniła wszystkie warunki do przyznania prawa do rekompensaty w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach i legitymuje się ponad 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych uwzględniając okresy ustalone przez Sąd: od 1 stycznia 1977 roku do 31 grudnia 1979 roku (3 lata), od 1 lipca 1983 roku do 30 września 1983 roku (3 miesiące), od 1 marca 1988 roku do 14 kwietnia 1994 roku (6 lat 1 miesiąc 14 dni) oraz od 15 kwietnia 1994 roku do 31 maja 2002 roku (8 lat 1 miesiąc 17 dni). Mając na względzie powyższe, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 sentencji wyroku zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd orzekł z urzędu o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W okolicznościach przedmiotowej sprawy, w ocenie Sądu, nie wystąpiły podstawy do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego, gdyż konieczne było dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego, który określił (korzystając ze swoich wiadomości specjalnych) czy praca wykonywana przez ubezpieczoną była pracą w szczególnych warunkach. Organ rentowy
w postępowaniu administracyjnym nie dysponował wszystkimi dowodami, które umożliwiłyby wydanie decyzji o przyznaniu prawa do emerytury
z rekompensatą.

Sędzia Maciej Flinik