Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2 marca 2020r. Sąd Okręgowy w Katowicach zmienia decyzję Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
i Administracji w ten sposób, że ustalił prawo ubezpieczonej D. Z. (1)
od 1 października 2017r. do policyjnej renty rodzinnej po zmarłym A. Z.
w dotychczasowej wysokości, obliczonej z pominięciem art. 24a ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.

Sąd I instancji ustalił, że A. Z. (urodzony dnia (...), zmarł w dniu 17 czerwca 2012r.), w dniu 16 grudnia 1976r. rozpoczął pracę w Służbie Bezpieczeństwa, początkowo na stanowisku inspektora Wydziału II Służby Bezpieczeństwa Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w K., a następnie od dnia 1 listopada 1980r. na stanowisku starszego inspektora. Z dniem 1 stycznia 1983r. został mianowany na stanowisko Kierownika Sekcji I Wydziału II Służby Bezpieczeństwa Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w K.. Od dnia 1 maja 1987r. do 31 lipca 1990r. pełnił funkcję Zastępcy Naczelnika Wydziału II Służby Bezpieczeństwa Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w K..

W trakcie zatrudnienia A. Z. wykonywał zadania na odcinku zwalczania działalności służb specjalnych USA, w szczególności w zakresie rozpoznawania zainteresowań Ambasady i Konsulatu USA. Organizował i wykonywał działania kontrwywiadowcze na terenie dawnego województwa (...).

Po pozytywnym przejściu weryfikacji prowadzonej przez Centralną Komisję Kwalifikacyjną dla Funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa w okresie od dnia 1 sierpnia 1990r. do dnia 5 lutego 1998r. mąż odwołującej pełnił służbę w Urzędzie Ochrony Państwa.
Z dniem 1 stycznia 1995r. został mianowany na stanowisko Szefa Delegatury Urzędu Ochrony Państwa w K..

Został zwolniony ze służby z dniem 5 lutego 1998r. na podstawie art. 29 ust. 3 ustawy
z dnia 6 kwietnia 1990r. o Urzędzie Ochrony Państwa.

Decyzją z dnia 11 lutego 1998r. Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ustalił A. Z. prawo do emerytury policyjnej od dnia 1 marca 1998r. Podstawę wymiaru emerytury stanowiła kwota 4.984,40zł. Emerytura z tytułu wysługi lat 72,28% podstawy wymiaru wyniosła 3.602,72zł brutto (do wypłaty 2.946,22zł).

Decyzją z dnia 1 września 2009r. od dnia 1 października 2009r. podwyższono A. Z. emeryturę o 0,5% podstawy wymiaru za każdy rok służby pełnionej
w warunkach szczególnie zagrażających życiu i zdrowiu. Emerytura z tytułu wysługi lat wyniosła 74,28% podstawy wymiaru, tj. kwotę 6.281,87zł (do wypłaty 5.118,50zł).

A. Z. zmarł w dniu 17 czerwca 2012r.

Decyzją z dnia 1 sierpnia 2012r. Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ustalił ubezpieczonej D. Z. (1) (urodzonej (...)) prawo do policyjnej renty rodzinnej
w związku ze śmiercią męża A. Z. od dnia 17 czerwca 2012 r.
Przy ustaleniu wysokości emerytury, jaka przysługiwałaby zmarłemu uwzględniono podstawę wymiaru emerytury w kwocie 9.217,58zł i wysługę emerytalną, określoną w decyzji dotyczącej zmarłego. Emerytura, od której została obliczona renta rodzinna stanowiła 74,28% podstawy wymiaru. Renta rodzinna dla ubezpieczonej wyniosła 85% emerytury, która przysługiwałaby zmarłemu tj. kwotę 5.819,80zł brutto (do wypłaty 4.746,02zł).

Instytut Pamięci Narodowej w informacji o przebiegu służby Nr (...) z dnia
28 czerwca 2012r. poinformował, iż A. Z. w okresie od dnia 16 grudnia 1976r. do dnia 31 lipca 1990r. pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa
w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów.

Na podstawie tzw. pierwszej ustawy dezubekizacyjnej, w związku z ww. informacją Instytutu Pamięci Narodowej, Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ponownie ustalił wysokość policyjnej renty rodzinnej ubezpieczonej od dnia 1 września 2012r. Zastosowanie pierwszej ustawy dezubekizacyjnej
nie wpłynęło znacznie na wysokość świadczenia ubezpieczonej. W treści decyzji organ rentowy wyjaśnił, iż z uwagi na to, że emerytura, jaka przysługiwałaby zmarłemu jest świadczeniem niższym niż renta inwalidzka 2-giej grupy, do ustalenia wysokości renty przyjęto wysokość renty inwalidzkiej 2-giej grupy, która wyniosła kwotę 6.452,31zł. Renta rodzinna wyniosła 85% świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, tj. kwotę 5.484,46zł (do wypłaty 4.474,86zł).

Po kolejnej waloryzacji od dnia 1 marca 2017r. nowa wysokość policyjnej renty rodzinnej została ustalona na kwotę 5.874,24zł miesięcznie (do wypłaty 4.789,56zł).

W związku z wejściem w życie art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r.
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, organ emerytalny otrzymał informację z Instytutu Pamięci Narodowej Nr (...) z dnia 13 marca 2017r.
o przebiegu służby A. Z., z której wynikało, że w okresie od dnia 16 grudnia 1976r. do dnia 31 lipca 1990r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa
w art. 13 b ww. ustawy.

Wobec powyższego zaskarżoną decyzją z dnia 21 sierpnia 2017r. Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji dokonał ponownego ustalenia wysokości policyjnej renty rodzinnej odwołującej, stosując wskaźnik 0,0% podstawy wymiaru za każdy rok służby zmarłego A. Z. w okresie od dnia
16 grudnia 1976r. do dnia 31 lipca 1990r. Podstawę wymiaru świadczenia stanowiła kwota 9.918,93zł. Emerytura, od której naliczona została renta rodzinna ubezpieczonej stanowi 37,75% podstawy wymiaru zmarłego. Renta rodzinna dla ubezpieczonej wyniosła 85% emerytury
i podlegała ograniczeniu do kwoty przeciętnej renty rodzinnej tj. 1.747,19zł brutto (do wypłaty 1.456,94zł).

Decyzją z dnia 9 listopada 2017r. Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wstrzymał ubezpieczonej wypłatę policyjnej renty rodzinnej od dnia 1 grudnia 2017r. jako świadczenia mniej korzystnego,
z uwagi na posiadanie przez ubezpieczoną prawa do emerytury z ZUS.

Podał Sąd, że Sąd Okręgowy w Warszawie 24 stycznia 2018r. w sprawie o sygn. akt XIII 1 U 326/18 skierował do Trybunał Konstytucyjnego pytanie prawne, czy:

- art. 15c, art. 22a oraz art. 13 ust. 1 lit. lc w związku z art. 13b ustawy z 18 lutego 1994r.
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biuro Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy
z 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin w związku z art. 2 ustawy z 16 grudnia 2016r., są zgodne z art. 2, art. 30, art. 32 ust. 1
i ust. 2, art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP - z uwagi na ukształtowanie regulacji ustawowej w sposób ograniczający wysokość emerytury i renty mimo odpowiedniego okresu służby, w zakresie w jakim dokonano tą regulacją naruszenia zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa prawa i stanowionego przez niego prawa, niedziałania prawa wstecz, powodującego nierówne traktowanie części funkcjonariuszy
w porównaniu z tymi, którzy rozpoczęli służbę po raz pierwszy po dniu 11 września 1989r., skutkując ich dyskryminacją;

b) art. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin, są zgodne z art. 2, art. 7, art. 95 ust. 1, art. 96 ust. 1,
art. 104, art. 106, art. 109 ust. 1, art. 119, art. 120, art. 61 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP, z uwagi na sposób i tryb uchwalenia zaskarżonych przepisów oraz wątpliwości, czy spełnione zostały merytoryczne przesłanki do ich uchwalenia.

Ponadto, w dniu 27 maja 2019r. tenże Sąd skierował do Trybunału Konstytucyjnego pytanie prawne sygn. akt P 16/19, czy:

a)  art. 24a w związku z art. 13b i art. 15c ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, są zgodne z art. 2, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 67 ust 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP - w zakresie w jakim na nowo kształtują wysokość renty rodzinnej osób uprawnionych do tego świadczenia, pomimo znacznego upływu czasu od zakończenia służby na rzecz totalitarnego państwa przez członka ich rodziny i w zakresie w jakim przerzucają na uprawnionych do tego świadczenia obowiązek udowodnienia, że zmarły funkcjonariusz, po którym ustalono ich prawo do renty rodzinnej podjął współpracę i czynnie wspierał osoby i organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

b)  art. 24a oraz art. 13 ust. 1 lit. 1c w związku z art. 13b ustawy z 18 lutego 1994r.
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biuro Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin
w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin - jest zgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 67 ust 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP - chociaż różnicuje wysokość renty rodzinnej po zmarłym funkcjonariuszu Policji poprzez wprowadzenie w art. 24a ust. 2 regulacji ustawowej ograniczającej wysokość tej renty z pominięciem wypracowanej wysługi emerytalnej, a w szczególności wynikającej ze służby członka rodziny uprawnionego do renty po dniu 31 lipca 1990r.
i z pominięciem zwiększenia wysokości emerytury w związku z inwalidztwem pozostającym w związku ze służbą, co powoduje nierówne traktowanie uprawnionych do renty rodzinnej w stosunku do tych, którzy pobierają świadczenie po funkcjonariuszach, którzy rozpoczęli służbę po raz pierwszy po 31 lipca 1990r.

Sąd Okręgowy dał wiarę przeprowadzonym dowodom, uznając, że nie było podstaw do kwestionowania ich mocy dowodowej.

Przechodząc do rozważań Sąd wskazał, że ustawa z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno – Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz.U. z 2019r., poz. 288), zwana dalej policyjną ustawą emerytalną, zastąpiła ustawę z dnia
31 stycznia 1959r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz ich rodzin (Dz. U. z 1983r. Nr 46, poz. 210, ze zm.). Od 1994r. okresy służby w charakterze funkcjonariusza organów bezpieczeństwa państwa, porządku i bezpieczeństwa publicznego zostały zrównane „ze służbą w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i w Służbie Więziennej” (art. 13 ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej). Jednocześnie ustawodawca zdecydował, że z emerytury służb mundurowych nie skorzysta jedynie ten były funkcjonariusz, który służąc w latach 1944-1956 w charakterze funkcjonariusza organów bezpieczeństwa państwa, porządku i bezpieczeństwa publicznego, przy wykonywaniu czynności służbowych popełnił przestępstwo przeciwko wymiarowi sprawiedliwości lub naruszające dobra osobiste obywatela i za to został zwolniony dyscyplinarnie, umorzono wobec niego postępowanie karne ze względu na znikomy lub nieznaczny stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu lub został skazany z winy umyślnej prawomocnym wyrokiem sądu (art. 13 ust. 2 policyjnej ustawy emerytalnej). Przepis ten stanowi gwarancję, iż żaden funkcjonariusz organów bezpieczeństwa z lat 1944-1956, który dopuścił się czynów nazywanych wówczas „stosowaniem niedozwolonych metod w śledztwie”, nie skorzysta z uprzywilejowanego systemu zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych.

Ustawą z dnia 23 stycznia 2009r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145), tzw. pierwszą ustawą dezubekizacyjną - od dnia 1 stycznia 2010r. ustawodawca obniżył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 31 lipca 1990r. z 2,6% do 0,7% w związku z przyjęciem, że te prawa zostały nabyte niesłusznie z punktu widzenia aktualnej oceny działalności tych instytucji i dopuszczalna jest likwidacja tzw. przywilejów emerytalno-rentowych byłych funkcjonariuszy nadanych im przez władze w czasach poprzedniego ustroju.

W świetle wprowadzonego wówczas art. 15b ust. l policyjnej ustawy emerytalnej, sam fakt pełnienia służby w organach bezpieczeństwa państwa powodował obniżenie świadczenia emerytalnego. Przepisy tej ustawy zostały uznane za zgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej przez Trybunał Konstytucyjny. Również Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał te zmiany przepisów za nienaruszające zasad Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności w zakresie odpowiedniej proporcji podjętych środków a celem, którego realizacji służyły i „właściwej równowagi” pomiędzy interesem jednostki względem interesu społecznego i odnotował, że praca w służbach bezpieczeństwa, która przyczyniała się do naruszeń praw i wolności gwarantowanych przez Konwencję powinna być traktowana jako okoliczność uzasadniająca i usprawiedliwiająca wyodrębnienie kategorii osób świadczących taką pracę i objęcie ich obniżeniem świadczeń emerytalnych. W ocenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Polskie władze w ten sposób położyły kres przywilejom emerytalnym przysługującym członkom byłych komunistycznych służb bezpieczeństwa i zapewniły tym samym sprawiedliwość systemu emerytalnego (vide: wyrok Trybunału Konstytucyjnego
z 24 lutego 2010r. ,sygn. akt K 6/09 i decyzja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
z 6 czerwca 2013r. nr (...) w sprawie C. przeciwko Polsce).

Ustawą z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2016, poz. 2270) - tzw. drugą ustawą dezubekizacyjną, ustawodawca wprowadził kolejną regulację wprowadzającą zasadę obniżenia nie tylko emerytur służb mundurowych, lecz także ingerującą w wysokość mundurowych rent inwalidzkich i rent rodzinnych, po osobach, które "pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Zgodnie z nowym art. 13b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej (który wszedł
w życie z dniem 1 stycznia 2017r.), za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznano służbę od dnia 22 lipca 1944r. do dnia 31 lipca 1990r. w wymienionych w tym przepisie cywilnych
i wojskowych instytucjach i formacjach. Kryterium formalne pełnienia służby w tak określonych cywilnych i wojskowych formacjach zostało jednak wzmocnione poprzez wskazanie, że jest to „służba na rzecz totalitarnego państwa”. Ustawa zmieniająca wprowadziła także w art. 15c, nowe zasady obliczania wysokości świadczenia dla osób, które pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa. Zgodnie z art. 15 c ust. 1 (obowiązującym od 1 stycznia 2017r.),
w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa
w art. 13b i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999r., emerytura wynosi:

1) 0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa
w art. 13b;

2) 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4.

Powołany przepis zawiera dalsze ograniczenie wysokości świadczenia, zawarte
w ust. 3, po myśli którego wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - w 2017r. była to kwota 2.069,02zł. Ustawa nowelizująca
z 2016r. wprowadziła także wyjątki od zasady obniżania świadczeń, pomimo służby na rzecz totalitarnego państwa, m.in. sankcja obniżenia świadczenia nie obejmuje tego funkcjonariusza, który udowodni, że przed 1990r. bez wiedzy przełożonych podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego (art. 15c ust. 5). Skutkiem wprowadzonej od 1 stycznia 2017r. regulacji wszystkie osoby, które choćby epizodycznie pełniły służbę w jednostkach wymienionych w art. 13b ust. 1, do dnia 31 lipca 1990r. zostały dotknięte obniżeniem świadczeń emerytalno – rentowych, a członkowie ich rodzin obniżeniem świadczeń rodzinnych.

Uprawnienia do renty rodzinnej i jej wysokość zostały określone w przepisach art. 23 – 24a policyjnej ustawy emerytalnej. W szczególności przepis art. 24a, obowiązujący od dnia
1 stycznia 2017r. stanowi:

1. W przypadku renty rodzinnej przysługującej po osobie, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem
2 stycznia 1999r., renta rodzinna przysługuje na zasadach określonych w art. 24, z zastrzeżeniem, iż wysokość renty rodzinnej ustala się na podstawie świadczenia, które przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu z uwzględnieniem przepisów art. 15c lub
art. 22a.

2. Wysokość renty rodzinnej, ustalonej zgodnie z ust. 1, nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej renty rodzinnej wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

3. W celu ustalenia wysokości renty rodzinnej, zgodnie z ust. 1 i 2, organ emerytalny występuje do Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
z wnioskiem o sporządzenie informacji, o której mowa w art. 13a ust. 1. Przepisy art. 13a stosuje się odpowiednio.

4. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się, jeżeli osoba uprawniona do renty rodzinnej udowodni, że osoba, o której mowa w tych przepisach, przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

5. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się, jeżeli renta rodzinna przysługuje po funkcjonariuszu, który po dniu 31 lipca 1990r.:

1) zaginął w związku z pełnieniem służby;

2) poniósł śmierć w wypadku pozostającym w związku z pełnieniem służby.

6. W przypadku, o którym mowa w ust. 4, przepis art. 15c ust. 6 stosuje się odpowiednio.

7. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłosi, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", obowiązującą od dnia ogłoszenia ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin miesięczną kwotę przeciętnej renty rodzinnej wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obliczoną za ostatni miesiąc kwartału poprzedzającego datę ogłoszenia ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Przepis art. 15c ust. 8 stosuje się odpowiednio.

8. Miesięczna kwota przeciętnej renty rodzinnej wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszona przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z ust. 7, podlega waloryzacji na zasadach i w terminach przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

9. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" co najmniej na 7 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji obowiązującą od tego terminu kwotę, o której mowa
w ust. 8.

Sąd zauważył, że zakresem pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego (przytoczonych powyżej) nie została objęta materia zgodności znowelizowanych przepisów policyjnej ustawy emerytalnej ze standardami wyznaczonym przez art. 1 Protokołu Nr 1
do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1995r.
Nr 36, poz. 175).

Natomiast w myśl art. 91 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

Zgodnie z art. 91 ust. 2 Konstytucji RP „umowa międzynarodowa ratyfikowana
za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową”. Reguła kolizyjna zawarta w art. 91 ust. 2 Konstytucji RP nakazuje wykorzystać taką możliwość wykładni ustawy, która da się pogodzić z umową.

W realiach niniejszej sprawy konieczne było zatem przeprowadzenie wykładni przepisów stanowiących podstawę prawną zaskarżonej decyzji w odniesieniu do wymagań zawartych w art. 1 Protokołu Nr 1 Konwencji Europejskiej, jako wiążącego Polskę standardu konwencyjnego. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (dalej też Konwencja Europejska) stanowi część polskiego porządku prawnego, została bowiem przez Rzeczpospolitą Polską ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie (art. 1 ustawy
z 2 października 1992r. o ratyfikacji Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności - Dz. U. Nr 85, poz. 427 oraz oświadczenie rządowe z dnia 7 kwietnia 1993r. - Dz. U. Nr 61, poz. 285).

Jej postanowienia stanowią zatem nie tylko wskazówkę przy interpretacji przepisów prawa, ale i bezpośrednią podstawę rozstrzygnięć organów krajowych. Postanowienia Konwencji mają przy tym pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy nie da się pogodzić
z Konwencją (art. 91 ust. 2 Konstytucji).

W myśl art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1995r. Nr 36, poz. 175) „każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie
z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego. Postanowienia te nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa państwa do stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym lub w celu zabezpieczenia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych”.

Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu w utrwalonym orzecznictwie przyjmuje, że wszystkie zasady wynikające z art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji, mają zastosowanie w przypadku świadczeń emerytalno-rentowych, zatem zmniejszenie lub zaprzestanie wypłaty takiego świadczenia może stanowić ingerencję w poszanowanie własności w rozumieniu art. 1 Protokołu Nr 1. W szczególności ma to miejsce gdy odebranie, zawieszenie lub obniżenie renty lub emerytury nastąpiło nie w rezultacie zmian w osobistej sytuacji ubezpieczonego, ale w rezultacie zmian w przepisach i sposobie ich stosowania. Przyznanie świadczenia rentowego, którego skarżący został następnie pozbawiony, nawet z tego powodu, że nie spełniał od początku wymagań prawnych rodzi mienie dla celów tego Protokołu (vide: sprawa M. przeciwko Polsce, decyzja z dnia 15 września 2009r. Skarga
Nr (...)). Równocześnie fakt, że dana osoba należała do państwowego systemu ubezpieczeń społecznych, nie musi oznaczać braku możliwości zmian w tym systemie, zarówno co do warunków uprawnienia do wypłat, jak i wysokości emerytury lub renty w odpowiedzi na przemiany społeczne i ewoluujące poglądy na temat kategorii osób wymagających pomocy społecznej, a także w reakcji na zmiany sytuacji pojedynczych osób. Jeśli więc uległy zmianie krajowe wymagania prawne dotyczące przyznania określonego świadczenia lub renty albo emerytury i osoba wchodząca w grę przestała je spełniać, ingerencja państwa polegająca na zmniejszeniu lub zaprzestaniu wypłaty świadczeń emerytalno – rentowych jest dopuszczalna jedynie o tyle, o ile jest uzasadniona, a więc zgodna z prawem, realizuje cele mieszczące się
w granicach interesu publicznego i jest rozsądnie proporcjonalna do realizowanego celu, zatem zachowana jest „sprawiedliwa równowaga” pomiędzy wymogami interesu publicznego,
a wymogami ochrony praw podstawowych przysługujących danej osobie (vide: wyrok z dnia
14 czerwca 2016r. w sprawie P. przeciwko Cyprowi, skarga nr (...), decyzja z dnia
4 lipca 2017r. w sprawie M. przeciwko Litwie, skarga nr (...)).

Ponadto Trybunał wymaga, aby w każdym przypadku, gdy w grę wchodzi zagadnienie interesu powszechnego władze publiczne działały z najwyższą starannością, w sposób niezwłoczny
i stosowny zgodnie z zasadą “dobrego rządzenia” i podkreśla, że wymóg „równowagi” nie będzie zachowany, w sytuacji gdy osoba zainteresowana ponosi indywidualny i nadmierny ciężar.

Wprowadzony z dniem 1 stycznia 2017r. przepis art. 13 b ust. 1 stanowi, że za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r.
w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach. Dokonując wykładni powołanego przepisu, Sąd Okręgowy podkreślił, iż przywracanie sprawiedliwości społecznej poprzez obniżenie emerytur en bloc wszystkim funkcjonariuszom służb i organów bezpieczeństwa, niezależnie od ich roli i funkcji pełnionej w tych służbach było już przedmiotem rozwiązań ustawowych przyjętych w 2009r. w tzw. „pierwszej ustawie dezubekizacyjnej”. Wówczas obniżono wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury
za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 31 lipca 1990r. z 2,6% do 0,7% w związku z przyjęciem, że te prawa zostały nabyte niesłusznie z punktu widzenia aktualnej oceny działalności tych instytucji. W świetle wprowadzonego wówczas art. 15b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej, sam fakt pełnienia służby w organach bezpieczeństwa państwa powodował obniżenie świadczenia emerytalnego, albowiem brak było uzasadnionych przesłanek do przyjęcia, że oprócz kryterium pełnienia służby w organie bezpieczeństwa państwa, doniosłość prawną dla ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego ma przesłanka w postaci rodzaju wykonywanych przez funkcjonariusza zadań w organie, co w ocenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stanowiło kres przywilejom emerytalnym przysługującym członkom byłych komunistycznych służb bezpieczeństwa i zapewniło tym samym sprawiedliwość systemu emerytalnego w Polsce.

Dokonując wykładni normy art. 13b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej, Sąd I instancji zauważył, że aktualna treść przepisu art. 13 b, znacząco odbiega od treści obowiązującego
w tym zakresie poprzednio art. 15b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej, albowiem ustawodawca posłużył się nowym (dodatkowym) pojęciem „służby na rzecz totalitarnego państwa”, którego nie zawierał obowiązujący poprzednio przepis art. 15b ust. 1 tej ustawy.
Taki zabieg legislacyjny - w świetle zasad działania racjonalnego ustawodawcy - należy odczytywać jako wolę wprowadzenia dodatkowego kryterium oceny działań funkcjonariusza dla stosowania sankcji obniżenia świadczenia emerytalno – rentowego (gdyby ustawodawca miał inny cel, to nie wprowadzałby tego kryterium, ale tylko wymienił jednostki organizacyjne – tak jak to uczynił w 2009r.). Oznacza to, iż dla uznania, że świadczeniobiorca pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa nie jest wystarczającym przyjęcie, iż służba ta była realizowana
w jednostce wymienionej w art. 13b ust. 1 ustawy, ale dodatkowo należy wykazać, iż cechowały ją działania uzasadniające przyjęcie wniosku, iż stanowiła ona służbę na rzecz totalitarnego państwa.

W ustawie nowelizującej z 16 grudnia 2016r. brak jest definicji pojęcia „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Dokonując zatem wykładni tego pojęcia Sąd Okręgowy sięgnął do preambuły do ustawy z dnia 18 października 2006r. o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U.
z 2017r. poz. 2186 ze zm.), zwanej dalej „ustawą lustracyjną”, która poprzez regulowaną materię stanowi „otoczenie normatywne” dla nowelizacji policyjnej ustawy emerytalnej, dokonanej ustawą z dnia 16 grudnia 2016r. Preambuła ustawy lustracyjnej odwołuje się do pracy albo służby w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego lub pomocy udzielanej tym organom, polegających na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa
i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, trwale związanych z łamaniem praw człowieka i obywatela na rzecz komunistycznego ustroju totalitarnego.

Mając powyższe na względzie Sąd stwierdził, iż po zmianach stanu prawnego dokonanych drugą ustawą nowelizacyjną z 16 grudnia 2016r. nie wystarczy, że organ rentowy zmniejszając emeryturę lub rentę wykaże pełnienie służby w wymienionych przez ustawodawcę cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach. Musi ponadto wykazać,
że była to służba na rzecz totalitarnego państwa, która według legalnej definicji zawartej
w preambule ustawy lustracyjnej polegała na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków zawodowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli. Tylko taki sposób wykładni art. 13b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej, zapewnia spójność
i logiczność obowiązującego w tym zakresie prawa oraz to, że działanie, które nie zostało zakwalifikowane przez samego ustawodawcę jako działanie na rzecz totalitarnego państwa, nie spowoduje nieuzasadnionego obniżenia świadczenia emerytalnego (rentowego) (takie też stanowisko w sprawie odwołań od decyzji Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA obniżających z dniem 1 października 2017r. świadczenia emerytalno-rentowe byłym funkcjonariuszom służb ochrony PRL z dnia 30 maja 2019r. i z dnia 10 czerwca 2019r. zaprezentował rzecznik Praw Obywatelskich).

Sąd Okręgowy stanął więc na stanowisku, że organ rentowy wbrew normie wynikającej z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. nie wykazał, że mąż ubezpieczonej – A. Z.
w spornym okresie od dnia 16 grudnia 1976r. do dnia 31 lipca 1990r. faktycznie podejmował jakąkolwiek działalność polegającą na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci akt emerytalno – rentowych oraz przede wszystkim akt osobowych zmarłego, według Sądu I instancji, nie daje podstaw do przyjęcia, iż jego służba w ww. okresie nosiła znamiona działania na rzecz totalitarnego państwa. Nie umknął uwadze tegoż Sądu również fakt, iż A. Z. przeszedł pozytywną weryfikację przeprowadzaną w 1990r. na podstawie uchwały Rady Ministrów Nr 69 z dnia 21 maja 1990r.
w sprawie trybu i warunków przyjmowania byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do służby w Urzędzie Ochrony Państwa i innych jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz zatrudnieniu ich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, po której od dnia 1 sierpnia 1990r. kontynuował służbę w Urzędzie Ochrony Państwa.

Sąd Okręgowy zaznaczył też, że świadczenie odwołującej zostało objęte tzw. pierwszą ustawę dezubekizacyjną. Wprawdzie zastosowanie obostrzeń ustawowych nie wpłynęło znacznie na wysokość jej świadczenia, co jednak nie zmienia faktu, iż poprzez ponowne ustalenie wysokości policyjnej renty rodzinnej odwołującej tzw. drugą ustawą dezubekizacyjną doszło do naruszenia zasady ne bis in idem.

Pomimo, iż nie ujawniono żadnych nowych okoliczności co do przebiegu służby zmarłego męża ubezpieczonej, organ rentowy ponownie „ukarał” odwołującą poprzez przeliczenie tego samego okresu służby męża wskaźnikiem 0%.

Reasumując, Sąd Okręgowy uznał, iż organ rentowy niezasadnie przyjął, że zmarły A. Z. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art. 13b ust. 1
i dokonał obniżenia renty rodzinnej odwołującej D. Z. (1) na podstawie art. 24a w związku z art. 15c policyjnej ustawy emerytalnej, bowiem przesłanki jego zastosowania
w odniesieniu do ubezpieczonej nie zostały spełnione.

Sąd ten odmówił zawieszenia niniejszego postępowania do czasu zakończenia postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie XIII 1 U 326/18,
w pełni podzielił przy tym argumentację zawartą w postanowieniach Sądu Okręgowego
w Warszawie z dnia 24 stycznia 2018r. oraz z dnia 27 maja 2019r., jednakże wobec niewykazania przez organ rentowy ustawowej przesłanki obniżenia świadczenia emerytalnego
i rentowego ubezpieczonej w postaci służby na rzecz totalitarnego państwa, rozstrzygnięcie sprawy, zdaniem Sądu I instancji, nie wymagało oceny zgodności przepisów stanowiących podstawę zaskarżonej decyzji z wzorcami konstytucyjnymi. Stwierdził zatem, że brak było podstawy do zawieszenia postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c., o co wnosił organ rentowy.

W konsekwencji Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. uznając odwołanie za uzasadnione, zmienił zaskarżoną decyzję, orzekając jak w sentencji wyroku.

Apelację od przedstawionego wyroku złożył organ rentowy, zarzucając:

1)  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji oddalenie wniosku
o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia postępowania toczącego się przez Trybunałem Konstytucyjnym w zakresie stwierdzenia zgodności z Konstytucją m.in. art. 24a
i art. 15c ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej i Służby Celno-Skarbowej oraz członkom ich rodzin (Dz. U z 2019r. poz. 288 ze zm. zwanej dalej „ustawą zaopatrzeniową") oraz przepisów wprowadzających od 1 października 2017r. do niej regulacje dotyczące służby na rzecz państwa totalitarnego w sytuacji gdy podstawnym zarzutem odwołującej jest niekonstytucyjność przepisów stanowiących podstawę zakażonej decyzji.

Od tego rozstrzygnięcia uzależnione jest jednoznaczne potwierdzenie uprawnienia organu rentowego do ponownego ustalenia wysokości renty rodzinnej i wydanie z urzędu decyzji
o przeliczeniu pobieranego świadczenia, co powoduje, iż niezbędnym staje się weryfikacja postanowienia Sądu I instancji w trybie art. 380 k.p.c.;

2)  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, a to
art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wyjaśnienia w uzasadnieniu wyroku podstawy faktycznej
i wskazania podstawy prawnej, na podstawie której Sąd Okręgowy ustalił wysokość renty rodzinnej dla odwołującej z pominięciem art. 13b w związku z art. 24a ustawy zaopatrzeniowej;

3)  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 233 § 1 k.p.c., które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie charakteru służby męża odwołującej, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynikało, że mąż ubezpieczonej pełnił obowiązki jako inspektor, a potem kierownik Sekcji I Wydziału II SB WUSW w K., która to jednostka była częścią służby Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a Wydział II SB wypełniał zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze;

4)  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 252 k.p.c., które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na zakwestionowaniu przez Sąd I instancji oświadczenia IPN, pomimo braku udowodnienia przez ubezpieczoną okoliczności przeciwnych;

5)  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 232 k.p.c., które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na uznaniu, że organ rentowy nie przedłożył dowodów potwierdzających, by w spornym okresie od dnia 16 grudnia 1976r. do dnia 31 lipca 1990r. mąż ubezpieczonej pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, podczas gdy powyższe w sposób jednoznaczny wynikało z dokumentacji złożonej przez IPN;

6)  błąd w ustaleniach stanu faktycznego przez Sąd I instancji przejawiający się
w bezpodstawnym uznaniu, że mąż ubezpieczonej nie wykonywał czynności operacyjno-technicznych, a jego zadania nie miały żadnego związku ze zwalczaniem opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, Kościoła i związków wyznaniowych;

7)  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niezastosowanie w szczególności
art. 13a ust. 5, art. 13b, art. 24a ustawy zaopatrzeniowej oraz § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 października 2004r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U z 2015r., poz.1148
ze zm.), co skutkowało brakiem uznania, że mąż odwołującej wykonywał służbę na rzecz państwa totalitarnego;

8)  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 2 ustawy z dnia
16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz.U. z 2016r. poz. 2270), dalej - ustawa zmieniająca, co skutkowało brakiem akceptacji przez Sąd dokonania przez organ emerytalny wszczęcia z urzędu postępowania w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości świadczenia;

9)  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. b ustawy zaopatrzeniowej, poprzez jego niezastosowanie pomimo tego, że służba, którą pełnił mąż odwołującej, tj. jednostki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wypełniające zadania Służby Bezpieczeństwa, zostały wyszczególnione w treści ww. przepisu i są uznawane - zgodnie z ustawą zaopatrzeniową - za służbę na rzecz państwa totalitarnego;

10)  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. poprzez jego niezastosowanie i odmowę uznania mocy obowiązującej ustawy zaopatrzeniowej.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych,
w tym kosztów zastępstwa procesowego. Ewentualnie domagał się uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi decyzję w zakresie zasądzenia na rzecz organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się zasadna, chociaż nie wszystkie argumenty w niej zawarte są trafne.

Przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie jest wysokość renty rodzinnej D. Z. (1), przysługującej po zmarłym mężu A. Z., obniżona decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
i Administracji z 21 sierpnia 2017r., na podstawie art. 24a w związku z art. 32 ust. 1
pkt 1 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2020r., poz. 723, zwanej dalej ustawą zaopatrzeniową) oraz w oparciu
o informację otrzymaną z IPN z 13 marca 2017r. o przebiegu służby zmarłego męża odwołującej na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy.

Wskazać należy, że Sąd Najwyższy w uchwale 7 Sędziów z dnia 16 września 2020r.,
III UZP 1/20 (Legalis nr 2467938) stwierdził, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, powinno być oceniane
na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Sąd Apelacyjny podziela ten pogląd prawny zaprezentowany w powołanej uchwale Sądu Najwyższego.

Trzeba zauważyć, że postępowanie przed sądem powszechnym nie jest kontynuacją toczącego się przed organem rentowym postępowania administracyjnego. Celem tego postępowania nie jest więc bezpośrednia kontrola wcześniejszego postępowania, lecz rozpoznanie sprawy co do istoty. Nie budzi zatem wątpliwości, że obowiązujące
w postępowaniu przed organem rentownym regulacje dotyczące prowadzenia dowodów, w tym zwłaszcza ustanowione w tym zakresie ograniczenia, nie mają zastosowania w postępowaniu, które po wniesieniu odwołania toczy się przed sądem.

W postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Ustanowione w art. 473 k.p.c. odstępstwo od ogólnych zasad uwidacznia więc merytoryczny aspekt postępowania przed sądem ubezpieczeń społecznych nakierowanego na pełne wyświetlenie podłoża sprawy oraz wszechstronnego rozstrzygnięcia wszystkich kwestii spornych.

W związku z przedstawionymi założeniami, należy określić status informacji Instytutu Pamięci Narodowej, wydanej w trybie art. 13a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, w postępowaniu cywilnym.

Jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w powołanej wyżej uchwale w sprawie
III UZP 1/20, informacja o przebiegu służby nie jest władczym przejawem woli organu administracji publicznej (władczym rozstrzygnięciem), co oznacza, że sąd ma obowiązek oceny całego materiału dowodowego, łącznie z treścią informacji IPN. Informacja o przebiegu służby nie jest więc władczym przejawem woli organu administracji publicznej (władczym rozstrzygnięciem), lecz jest oświadczeniem wiedzy i nie rozstrzyga konkretnej sprawy administracyjnej w stosunku do konkretnej osoby fizycznej. Wskazana czynność ma charakter stricte informacyjny i stanowi jedynie urzędowe potwierdzenie określonych faktów, zamieszczonych w aktach osobowych funkcjonariusza, celem ponownego ustalenia prawa do świadczeń emerytalnych. Władczym rozstrzygnięciem wobec skarżącego jest decyzja organu emerytalnego w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczenia i jego wysokości. Zatem dopiero decyzja organu emerytalno-rentowego podlega kontroli sądowej. Natomiast właściwym sądem dokonującym tej kontroli jest sąd powszechny, a ten, podczas rozpoznawania istoty sprawy, będzie uprawniony do weryfikacji informacji z IPN w postępowaniu dowodowym. Wydany werdykt musi poprzedzać postępowanie dowodowe, bo taka jest podstawowa funkcja sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy (art. 175 Konstytucji RP), zwłaszcza w sprawach ubezpieczeniowych, w których nota bene nie stosuje się szeregu ograniczeń dowodowych (zob. art. 473 k.p.c.).

Oceny tej nie zmienia fakt, że informacja o przebiegu służby jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c., bowiem przeciwko niemu mogą być przeprowadzane przeciwdowody. Formalne badanie dokumentów, co do których nie istnieje inna (równoległa) procedura pozwalająca zwalczać ustalenia faktyczne czy też umożliwiająca wykazanie rzetelnego wykonywania zadań i obowiązków w okresie służby, nie realizuje prawa podstawowego do sprawiedliwego procesu, które musi być zagwarantowane nawet
w przypadku braku stosownych przepisów dotyczących tego postępowania. Końcowo Sąd Najwyższy w cytowanej uchwale uznał, że skoro sądu powszechnego nie wiąże informacja
o przebiegu służby, to w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie tej informacji, sąd będzie zobowiązany do rekonstrukcji jej przebiegu w konkretnym wypadku. Przedstawione przez ubezpieczonego kontrfakty będą oczywiście podlegać swobodnej ocenie (art. 233 § 1 k.p.c.),
w myśl otwartego katalogu uwzględnianych okoliczności, w szczególności długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r., miejsca pełnienia służby, zajmowanego stanowiska czy stopnia służbowego.

W doktrynie zwrócono uwagę, by podczas weryfikacji przebiegu służby sięgać do opinii służbowych funkcjonariuszy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zasadnie zatem w rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji oddalił wniosek organu rentowego o zawieszenie postępowania w związku z oczekującym na rozpatrzenie wnioskiem Sądu Okręgowego w Warszawie, który postanowieniami z 24 stycznia 2018r. i 27 maja 2019r., powołanymi przez Sąd I instancji, zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności przepisów ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016r. oraz zmienionej nią ustawy zaopatrzeniowej z Konstytucją RP. Pytanie prawne Sądu Okręgowego dotyczy ukształtowania regulacji ustawowej w sposób ograniczający wysokość świadczeń emerytalno-rentowych, w sposób naruszający zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, niedziałania prawa wstecz oraz prowadzący do nierównego traktowania funkcjonariuszy. W ocenie pytającego Sądu Okręgowego wątpliwości budzi także sposób i tryb uchwalenia ustawy nowelizującej
z 16 grudnia 2016r. Orzekając w przedmiocie tego wniosku, Trybunał Konstytucyjny nie będzie więc oceniał przedmiotowej regulacji z perspektywy wymagań rzetelnego procesu, ponieważ art. 45 ust. 1 Konstytucji RP nie został wskazany jako wzorzec kontroli. Wykładni art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, dokonywanej z uwzględnieniem konstytucyjnych standardów prawa do sądu, wywodzonego z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, można więc dokonać niezależnie od oczekiwanego rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego.

W realiach niniejszego sporu wyjaśnić zatem należało, czy zmarły mąż ubezpieczonej – A. Z. w okresie od 16 grudnia 1976r. do 31 lipca 1990r. dopuścił się indywidualnych czynów – naruszających podstawowe prawa i wolności człowieka – służących reżimowi komunistycznemu.

Niewątpliwie do takowej oceny upoważniony jest również Sąd II instancji instancji. Pamiętać bowiem należy, iż w procedurze cywilnej funkcjonuje model apelacji pełnej, który charakteryzuje się tym, że sąd odwoławczy na skutek wniesionej apelacji ma możliwość ponownego, merytorycznego rozpoznania sprawy w granicach apelacji. Rola sądu drugiej instancji nie ogranicza się zatem do kontroli zaskarżonego orzeczenia w świetle podniesionych przez skarżącego zarzutów, lecz postępowanie apelacyjne stanowi kontynuację postępowania przed sądem pierwszej instancji. Stąd ustawodawca przewidział możliwość uwzględnienia,
w zakresie określonym w art. 381 k.p.c., nowych faktów i dowodów. Merytoryczne rozpoznanie sprawy oznacza więc, że ocenie Sądu odwoławczego mogą zostać poddane zarówno dokonane przez Sąd I instancji ustalenia, jak i zastosowane prawo.

Sąd odwoławczy realizując obowiązek ponownego, merytorycznego rozpoznania sprawy, jest uprawniony do dokonywania własnych ustaleń faktycznych, w oparciu o materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przed Sądem I instancji, bez konieczności ponawiania przeprowadzonych dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2017r.,
I UK 212/16).

Sąd Okręgowy w trakcie postępowania przeprowadził dowód z akt osobowych zmarłego męża ubezpieczonej. Sąd ten nie dokonał jednak szczegółowej analizy treści dokumentów zamieszczonych w aktach osobowych, w związku z tym Sąd odwoławczy kierując się dyrektywą wynikającą z art. 382 k.p.c. ponownie ustalił stan faktyczny tj. przebieg służby A. Z. w organach bezpieczeństwa w spornym okresie, który przedstawiał się następująco:

A. Z. występując z wnioskiem o przyjęcie do Służby Bezpieczeństwa
23 października 1976r. podał, że posiada zaangażowanie ideowe, które chciałby spożytkować dla utrwalenia i ochrony osiągnięć Polski Ludowej przed destrukcyjnym działaniem wrogich sił pochodzenia rodzimego oraz zewnętrznego. Został przyjęty do służby 16 grudnia 1976r. jako inspektor w Wydziale II SB KWMO w K.. Następnie pracował:

- od 1 listopada 1980r. na stanowisku starszego inspektora w Wydziale II KWMO
w K.

- od 1 stycznia 1983r. jako kierownik sekcji Wydziału II WUSW w K.;

- od 1 maja 1987r. do 31 lipca 1990r. na stanowisku Zastępcy Naczelnika Wydziału II WUSW w K..

A. Z. posiadał stopień od 22 grudnia 1976r. szeregowego, od 19 czerwca 1978r. podporucznika MO, od 10 lipca 1981r. porucznika MO, od 18 września 1984r. kapitana
i od 12 września 1989r. majora.

Z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych A. Z. wynika, że zajmował się on niewątpliwie pracą operacyjną w organach służby bezpieczeństwa. Potwierdzają to m.in. to opinie służbowe z dnia 28 lipca 1977r., 15 maja 1979r., 21 października 1980r., 11 stycznia 1983r., 2 września 1985r., 3 marca 1987r.

Wskazuje się w nich, że wykonywał zadania na odcinku zwalczania działalności służb specjalnych USA, w szczególności w zakresie rozpoznawania zainteresowań Ambasady
i Konsulatu USA, prowadził sprawę operacyjnego rozpracowania krypt. (...), w której dwie osoby zostały skazane na kary więzienia, aktywnie pracował z trzema TW,
tj. (...), (...) i (...). Podawano, że prowadzona przez niego sprawa krypt. (...) została wysoko oceniona przez kierownictwo Departamentu II MSW,
a figurantom tej sprawy w sposób operacyjny udowodniono zbieranie informacji o charakterze wywiadowczym. Nadmieniono, że przygotował materiały agenturalne do założenia dwóch kolejnych spraw, a szczególnie intensywnie pracował w zagadnieniu rozpoznawania lektorów amerykańskich Uniwersytetu (...).

Podkreślono, że w okresie po 13 grudnia 1981r.(po wprowadzeniu stanu wojennego) odznaczał się pełnym zdyscyplinowaniem i z oddaniem wykonywał obowiązki wynikające
z tego stanu, osobiście też uczestniczył w grupie operacyjnej, która brała udział w fizycznym odblokowaniu Huty (...). Z opinii tych wynika, że A. Z. przejawia wiele własnej inicjatywy, odznacza się drobiazgowym badaniem i analizowaniem sytuacji operacyjnej, wykazuje zapał do pracy, posiada tajnych współpracowników, realizuje
z wynikiem pozytywnym działania specjalne w stosunku do obywateli krajów kapitalistycznych, w wyniku właściwej pracy z agenturą uzyskał zespół informacyjny, na podstawie którego założono sprawę operacyjnego sprawdzenia krypt. (...). Podkreślano, że jako kierownik sekcji wniósł szczególny wkład przy realizacji zadań zleconych przez Wydział I Departamentu II MSW, za co w lipcu 1985r. został wyróżniony w piśmie dyrektora Departamentu II MSW przesłanym na ręce Szefa WSW w K..

Za aktywną pracę i zdyscyplinowanie był systematycznie nagradzany premiami pieniężnymi, a w sierpniu 1985r. uzyskał premię specjalną za nadzór oraz osobisty wkład pracy przy realizacji sprawy krypt. (...).

A. Z. składał raporty co do starań o wyjazd na tournée zagraniczne poprzez (...) brata S. Z. do państw kapitalistycznych lub Jugosławii 27 kwietnia 1979r., do Finlandii 28 grudnia 1979r. Oświadczał przy tym, że brat jest osobnikiem niezrównoważonym, uważa siebie za „klasowego” muzyka i dlatego nie potrafi przewidzieć jego reakcji, gdy znajdzie się za granicą. To stało się podstawą do odmowy zgody na wyjazd zagraniczny S. Z..

11 marca 1985r. A. Z. poinformował Szefa WUSW, że żona – D. Z. (2) i syn – J. Z., jego brata S. Z. podjęli starania o uzyskanie paszportu na wyjazd czasowy do Szwajcarii, gdzie służbowo od grudnia 1984r. przebywa brat.

Podał, że ze względu na niejasność motywacji wyjazdu, dominującej roli żony
w małżeństwie brata, nie może wykluczyć możliwości ich odmowy powrotu do kraju.
Z tego powodu Naczelnik Wydział II WUSW w K. zaproponował bratowej
i bratankowi A. Z. zastrzeżenie wyjazdu za granicę.

11 stycznia 1983r. A. Z. złożył raport do Ministra Spraw Wewnętrznych
o skierowanie na przeszkolenie specjalne w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, podnosząc, że poprzez dalsze specjalistyczne przeszkolenie w ZSRR chciałby podnieść
w sposób istotny swoje kwalifikacje zawodowe celem pełniejszego wykorzystania
w organach SB.

We wniosku personalnym z 3 marca 1987r. o mianowanie na stanowisko zastępcy naczelnika Wydziału II SB WUSW w K. podkreślono, że za właściwe wykonywanie obowiązków służbowych, sumienność i zdyscyplinowanie, A. Z. awansował na co raz to wyższe stanowiska z kierowniczym włącznie, cechuje go wysoki stopień samodzielności oraz własnej inicjatywy w rozwiązywaniu problemów, a wraz z podległym kolektywem uzyskuje wartościowe informacje wyprzedzające, dzięki którym doprowadził do udaremnienia wrogiej działalności i lepszego rozpoznania metod jakie stosują służby wywiadowcze państw (...).

Podobnie w opinii służbowej z 3 marca 1987r. podano, że przez okres 7 lat realizował zadania na odcinku zwalczania działalności służb specjalnych (...). Zaznaczono,
że aktywnie uczestniczył w rozpracowaniu krypt. (...), którego figurant został aresztowany.

Z akt osobowych A. Z. nie wynika, aby podjął współpracę
z organizacjami niepodległościowymi.

Dokumenty zachowane w aktach osobowych, ocenione przez Sąd II instancji jako rzetelne i wiarygodne, dają podstawy do przyjęcia, że A. Z. w okresie
od 16 grudnia 1976r. do 31 lipca 1990r. pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego – Służbie Bezpieczeństwa, której działalność strukturalnie i w sposób systemowy nakierowana była na dominację sowiecką w Państwie Polskim, zwalczanie dążeń niepodległościowych, utrwalanie systemu komunistycznego, zwalczanie opozycji, Kościoła katolickiego i innych kościołów i związków wyznaniowych.

Zauważyć trzeba, że przepis art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, uznaje za służbę na rzecz totalitarnego państwa okres od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r. – data rozwiązania SB.

Akta osobowe A. Z. wskazują, że świadomie i dobrowolnie zgłosił akces do Służby Bezpieczeństwa. Wskazał, że w podanie o przyjęcie do tej służby, że posiada zaangażowanie ideowe, które chciałby spożytkować dla utrwalenia i ochrony osiągnięć Polski Ludowej przed destrukcyjnym działaniem wrogich sił pochodzenia rodzimego i zewnętrznego. Analiza dokumentów dotyczących przebiegu służby A. Z. wskazuje, że był on funkcjonariuszem służby bezpieczeństwa od 1976 roku zaangażowanym w swoją pracę, nagradzanym i awansowanym – gdyż zajmował też kierownicze stanowiska. Obraz wykonywanych przez niego czynności w ramach służby w organach bezpieczeństwa państwa,
a wynikający z szeregu dokumentów zamieszczonych w akt osobowych wskazuje, że niewątpliwie brał on udział w działaniach na rzecz totalitarnego państwa - pracy operacyjnej polegającej m.in. na prowadzeniu sieci informacyjnej, pozyskiwaniu tajnych współpracowników, bezpośrednim zaangażowaniu w realizację specyficznych - z punktu widzenia podstaw ówczesnej władzy działań kontrwywiadowczych.

Jak wynika z opinii służbowych, po wprowadzeniu stanu wojennego odznaczał się pełnym zdyscyplinowaniem i z oddaniem wykonywał obowiązki wynikające z tego stanu.
Był też członkiem grupy operacyjnej, która w czasie stanu wojennego brała udział
w odblokowaniu Huty (...).

Zachowanie A. Z. w odniesieniu do jego brata, bratowej i bratanka polegające na składaniu raportów sugerujących odmowę ich powrotu do Polski w przypadku wyjazdów zagranicznych, w szczególności do krajów kapitalistycznych, skutkowały brakiem zgody na ich wyjazd.

Takie działania niewątpliwie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, w sposób oczywisty naruszały podstawowe swobody i prawa obywatelskie i służyły realizacji przedstawionych wyżej celów Służby Bezpieczeństwa. Nie stanowiły natomiast ochrony bezpieczeństwa państwa i jego obywateli. Sąd Apelacyjny nie ma zatem wątpliwości, że A. Z. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu ustawy.

Sąd odwoławczy stwierdza przy tym, że jak wynika z dokumentów zawartych w aktach emerytalnych zmarłego męża odwołującej, A. Z. nie obniżono emerytury na podstawie tzw. pierwszej ustawy dezubekizacyjnej, tj. ustawy z dnia 23 stycznia 2009r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145).

W myśl art. 15b ust. 1 pkt 1 tej noweli, służba w określonych podmiotach została potraktowana jak okres nieskładkowy, to jest 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990. A. Z. zmarł 17 czerwca 2012r. Dopiero natomiast od 1 września 2012r. organ rentowy na podstawie art. 15b w związku
z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej w związku z informacją otrzymaną z IPN
z 28 czerwca 2012r. ponownie ustalił wysokość renty rodzinnej D. Z. (1), co jak słusznie wskazał Sąd I instancji, nie wpłynęło znacznie na wysokość świadczenia ubezpieczonej. W treści decyzji organ rentowy wyjaśnił, iż z uwagi na to, że emerytura, jaka przysługiwałaby zmarłemu jest świadczeniem niższym niż renta inwalidzka 2-giej grupy, do ustalenia wysokości renty przyjęto wysokość renty inwalidzkiej 2-giej grupy, która wyniosła kwotę 6.452,31zł.

Renta rodzinna wyniosła 85% świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, tj. kwotę 5.484,46zł (do wypłaty 4.474,86zł).

Zauważyć w tym miejscu należy, że pierwsza tzw. ustawa dezubekizacyjna z 2009r. nie dotyczyła świadczeń innych niż emerytalne, to jest rent inwalidzkich i rodzinnych, dodatków do emerytur i rent oraz zasiłków i świadczeń pieniężnych. Tak więc nie było podstaw do obniżenia renty rodzinnej ubezpieczonej od września 2012r. Decyzja w tej kwestii z 17 września 2012r. pozostaje jednak poza kontrolą Sądu Apelacyjnego, gdyż jest prawomocna. D. Z. (1) nie składała bowiem od niej odwołania.

Jakkolwiek A. Z. pozytywnie przeszedł weryfikację w 1990r. i do 1998r. pełnił służbę jako funkcjonariusz Urzędu Ochrony Państwa, także na stanowisku kierowniczym (Szefa Delegatury w K.), to przeprowadzone postępowanie dowodowe, w ocenie Sądu Apelacyjnego, pozwala na przyjęcie, że w okresie wynikającym z informacji sporządzonej przez Instytut Pamięci Narodowej z13 marca 2017r., pełnił służbę w organach wskazanych
w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej i faktycznie dopuścił się w tym czasie indywidualnych czynów - służących reżimowi komunistycznemu, dających podstawę do zakwalifikowania jako służba na rzecz totalitarnego państwa.

Niewątpliwie ustawodawca nie wprowadził odpowiedzialności osób pobierających renty rodzinne za zawarcie małżeństwa z funkcjonariuszem pełniącym „służbę na rzecz państwa totalitarnego”. Renta rodzinna jest zarówno w systemie powszechnym (art. 73 ust. 1-4 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U.



z 2022r., poz. 504), jak i zaopatrzenia emerytalnego policyjnego (art. 24 ustawy zaopatrzeniowej) świadczeniem pochodnym od świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu. Zatem możliwość obniżenia renty rodzinnej, w oparciu o art. 24a omawianej ustawy, jest konsekwencją dopuszczalności weryfikacji świadczenia podstawowego.

Reasumując,Sąd Apelacyjny stwierdza, że zawarty w apelacji zarzut błędu w ustaleniach faktycznych i naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. podlegał uwzględnieniu.

W konsekwencji zaskarżona decyzja organu rentowego jest prawidłowa i uzasadniony jest również zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 24a ust. 1-4 w związku z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej oraz art. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. 2016r., poz. 2270).

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok, oddalając odwołanie.

O kosztach zastępstwa procesowego rozstrzygnięto po myśli art. 98 w związku z art. 99 k.p.c., przy zastosowaniu § 9 ust. 2 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018r., poz. 265). Na koszty te składają się koszty zastępstwa procesowego
za I i II instancję (180zł+240z).

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do odstąpienia od obciążania ubezpieczonej obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na podstawie art. 102 k.p.c., bowiem D. Z. (1) pobiera swoje świadczenie emerytalne, które jest korzystniejsze od policyjnej renty rodzinnej.

/-/ SSA Beata Torbus