Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 lipca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSO Robert Pelewicz (del.)

Protokolant: Luiza Borończyk-Saczka

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej Kraków Nowa Huta za Prokuraturę Rejonową w Nowym Sączu Łukasza Krzysztonka

po rozpoznaniu w sprawie nieustalonego sprawcy

podejrzanego z art. 286 § 1 k.k.

zażalenia wniesionego przez prokuratora

na postanowienie Sądu Okręgowego w Nowym Sączu

z dnia 31 maja 2022 r., sygn. akt II Kp 433/22,

o odmowie wydania Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

postanawia

utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.

UZASADNIENIE

Dnia 25 maja 2022 r. asesor Prokuratury Rejonowej w Nowym Sączu wystąpił do Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z wnioskiem o wydanie Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego skierowanego do organów wymiaru sprawiedliwości Królestwa Szwecji, obejmującego postanowienie o wyrażeniu zgody na udostępnienie Prokuratorowi Rejonowemu w Nowym Sączu przez S. A., K. 8, 106 40 S. danych dotyczących rachunku bankowego o numerze (...). W uzasadnieniu podniósł, że ponieważ zgody na udostępnienie informacji stanowiących tajemnicę bankową może udzielić tylko sąd okręgowy, tylko ten sąd może też wydać Europejski Nakaz Dochodzeniowy w sytuacji, gdy dysponentem informacji objętych tajemnicą bankową jest bank mający siedzibę na terenie innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu postanowieniem z dnia 31 maja 2022 r., sygn. akt II Kp 433/22, odmówił uwzględnienia wniosku asesora Prokuratury Rejonowej w Nowym Sączu. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie podniósł, że na etapie postępowania przygotowawczego organem uprawnionym do wydania Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego jest prokurator, a nie sąd, i to niezależnie od tego, że czynność, której przeprowadzenia domaga się prokurator, uzależniona jest w prawie krajowym od decyzji właściwego sądu.

Na to postanowienie prokurator wniósł zażalenie, w którym zarzucił obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść tego postanowienia, a mianowicie obrazę art. 589w § 1 i 5 k.p.k. oraz art. 106b ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, poprzez błędne uznanie, że prokurator może samodzielnie wydać Europejski Nakaz Dochodzeniowy, w zakresie, w jakim konieczne jest w polskim porządku prawnym zwolnienie podmiotu z tajemnicy bankowej przez inny organ krajowy – tj. przez sąd okręgowy. Na tej podstawie wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przed przystąpieniem do rozpoznania podniesionego przez prokuratora zarzutu podnieść należy, że nad zagadnieniem będącym przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu pochylał się niedawno Sąd Najwyższy w następstwie wniesienia przez Sąd Apelacyjny w Krakowie pytania prawnego o treści: „Czy w toku postępowania przygotowawczego w zakresie ujawnienia informacji stanowiących tajemnicę bankową dotyczącą banku mającego siedzibę poza terytorium Rzeczpospolitej Polskiej do wydania w trybie art. 589w § 1 i 5 k.p.k. Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego właściwym jest prokurator czy sąd okręgowy?” (postanowienie z 29.10.2021., II AKz 786/21). Wprawdzie Sąd Najwyższy postanowieniem z 2.06.2022., I KZP 17/21, odmówił podjęcia uchwały w tej sprawie uznając, że nie zostały spełnione ku temu przewidziane w ustawie przesłanki, jednakże w uzasadnieniu swojego judykatu udzielił Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie wnioskowanej przezeń odpowiedzi. Jako że stanowisko Sądu Najwyższego nie pozostaje bez wpływu także i na wynik niniejszego postępowania, rozpoznanie zarzutu prokuratora zacząć trzeba od jego szczegółowego przytoczenia.

Przede wszystkim wymaga podkreślenia, iż nie uszło uwadze Sądu Najwyższego, że w orzecznictwie sądowym ukształtowały się jak do tej pory cztery stanowiska w kwestii uprawnienia do wydania Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego na etapie postępowania przygotowawczego, w sytuacji, gdy celem wystąpienia z takim Nakazem jest uzyskanie informacji objętej tajemnicą bankową. Wedle pierwszego stanowiska kompetencję do wydania Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego w tym zakresie ma mieć sąd okręgowy jako podmiot uprawniony w prawie krajowym do zwolnienia z tajemnicy bankowej (tu Sąd Najwyższy wskazał jako przykład przywołane przez prokuratora postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 23.05.2018., II AKz 408/18). Wedle drugiego, w toku postępowania przygotowawczego postanowienie sądu okręgowego w zakresie, w jakim stwierdza, że zachodzą przesłanki do wyrażenia zgody na zwolnienie z tajemnicy bankowej, zastępuje postanowienie o wydaniu Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego – w takim wypadku nie zachodzi potrzeba wydawania odrębnego postanowienia w przedmiocie wydania Nakazu przez prokuratora (tak np. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 29.01.2019., II AKz 53/19). Trzecia grupa orzeczeń wskazuje, że kompetencję do wydania takiego Nakazu w postępowaniu przygotowawczym ma prokurator, nawet w przypadku Nakazu dotyczącego uzyskania informacji objętych tajemnicą bankową, przy czym nie jest konieczne uzyskanie przez prokuratora sądowego zwolnienia z tajemnicy bankowej, gdyż sąd polski nie ma uprawnienia w zakresie zwalniania z tajemnicy bankowej banków działających na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej (postanowienia: Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 23.10.2018., akt II AKz 524/18, oraz Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 19.09.2018., II AKz 496/18). Czwarty pogląd zakłada, że w sytuacji, gdy zachodzi potrzeba wydania na etapie postępowania przygotowawczego postanowienia w przedmiocie wydania Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego w odniesieniu do informacji stanowiących tajemnicę bankową, organem uprawnionym do jego wydania jest prokurator, który jednak – przed wydaniem takiego postanowienia – musi wystąpić i uzyskać zgodę sądu na ujawnienie takich informacji (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4.09.2018., II AKz 645/18).

W konkluzji swoich rozważań Sąd Najwyższy zdecydowanie przychyla się do ostatniego z zaprezentowanych wyżej stanowisk, odwołując się w pierwszej kolejności do uregulowań obowiązujących na gruncie prawa krajowego. Wskazuje, że na etapie postępowania przygotowawczego to prokurator będzie – co do zasady – organem uprawnionym do wydania Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego, jednakże uprawnienie prokuratora do wydania takiego Nakazu „ obejmuje wyłącznie takie czynności dowodowe, których dopuszczenie, przeprowadzenie lub zgromadzenie zależy od jego decyzji, a więc od wydanego przez niego postanowienia” (s. 9 uzasadnienia). Uprawnienie prokuratora nie obejmuje więc sytuacji, w której dopuszczenie lub przeprowadzenie dowodu w postępowaniu przygotowawczym należy do właściwości sądu, gdyż to sąd wówczas jest władny wydać postanowienie w przedmiocie tego Nakazu.

Odnosząc te rozważania do kwestii uchylenia tajemnicy bankowej Sąd Najwyższy zauważa, że zgodnie z art. 106b ust. 1, 3 i 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, „ organem uprawnionym w fazie in rem postępowania przygotowawczego do żądania od banku, osób w nim zatrudnionych oraz osób, za pośrednictwem których bank wykonuje czynności bankowe, udzielenia informacji stanowiących tajemnicę bankową jest wyłącznie prokurator. Ustawa zastrzega jednak, że żądanie takie może nastąpić jedynie na podstawie postanowienia sądu okręgowego wydanego na wniosek prokuratora, w którym sąd, wyrażając zgodę na udostępnienie informacji, określa ich rodzaj i zakres, osobę lub jednostkę organizacyjną, których dotyczą oraz podmiot zobowiązany do ich udostępnienia (art. 106b ust. 1 i ust. 3 in fine Prawa bankowego). Do właściwości sądu nie zaliczono ani kompetencji do podjęcia decyzji o dopuszczeniu dowodu ani też uprawnienia do jego przeprowadzenia, a powierzono jedynie prawo ustalenia czy, a jeżeli tak, to w jakim zakresie może on zostać przeprowadzony przez prokuratora. To nadal prokurator decyduje więc o tym, czy po uzyskaniu zgody sądu wystąpić z określonym żądaniem do banku (art. 106b ust. 1 i 5 Prawa bankowego), a także o zakresie żądanych informacji (choć ewentualnie jedynie w kierunku ich zawężenia w stosunku do zakresu ustalonego w postanowieniu sądu). Pozytywne postanowienie sądu ma więc wymiar zezwalający na przeprowadzenie czynności, jak i ustalający jej zakres, jednak decyzja o przeprowadzeniu dowodu (nawet po wydaniu postanowienia przez sąd) należy do wyłącznej kompetencji prokuratora.” (str. 12-13 uzasadnienia).

W podsumowaniu Sąd Najwyższy stwierdza, że: „W fazie in rem postępowania przygotowawczego organem uprawnionym do wydania postanowienia w przedmiocie wydania Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego dotyczącego informacji objętych tajemnicą bankową w odniesieniu do banku mającego siedzibę w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest prokurator (art. 589w § 1 k.p.k.), który przed wydaniem tego postanowienia musi uzyskać zgodę właściwego sądu okręgowego na dostęp do takich informacji (art. 106b ust. 1 i 3 Prawa bankowego stosowany odpowiednio w zw. z art. 589 § 5 zdanie drugie k.p.k.)” (s. 15 uzasadnienia). Zaznacza przy tym jednak, że „ na mocy postanowienia wydanego w trybie określonym w art. 106b ust. 1 i 3 Prawa bankowego, w sytuacji potrzeby wydania europejskiego nakazu dochodzeniowego i przekazania go do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, nie dochodzi do zwolnienia banku zagranicznego z tajemnicy bankowej, a jedynie do zweryfikowania przez sąd zakresu i potrzeby uzyskania takich informacji przez prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze” (str. 12 uzasadnienia). Sąd polski nie jest bowiem władny zwolnić bank zagraniczny z tajemnicy bankowej, czyni to dopiero odpowiedni organ wykonujący Nakaz.

Przenosząc powyższe rozważania na kanwę niniejszej sprawy podnieść należy, że Sąd Okręgowy w Nowym Sączu słusznie odmówił wydania Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego, nie dopuszczając się w tym zakresie zarzucanej mu przez prokuratora obrazy przepisów postępowania. Prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego dotyczy jednak tylko i wyłącznie kwestii stwierdzenia swej niewłaściwości do wydania Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego. Mimo bowiem tego, że niniejsze postępowanie wciąż znajduje się na etapie postępowania przygotowawczego, to do wydania wnioskowanej decyzji procesowej - Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego konieczne będzie uprzednie podjęcie pewnych czynności przez właściwy sąd.

Jeżeli więc prokurator nadal będzie dostrzegał konieczność uzyskania od banku zagranicznego informacji mogących stanowić w świetle tamtejszego ustawodawstwa tajemnicę bankową, pierwszym krokiem, który powinien podjąć, musi być wystąpienie do właściwego (krajowego) sądu okręgowego o wyrażenie zezwolenia, o którym mowa w art. 106b ust. 1 i 3 Prawa bankowego. Dopiero po ewentualnym uzyskaniu takiego zezwolenia prokurator będzie mógł wydać (samodzielnie) Europejski Nakaz Dochodzeniowy i skierować go do właściwego organu państwa obcego. Dalsze postępowanie będzie się już toczyć według przepisów procesowych tego państwa, udzielona przez sąd polski zgoda na udostępnienie informacji stanowiących tajemnicę bankową nie jest bowiem – co zostało już parokrotnie podkreślone – dla tego państwa w żaden sposób wiążąca.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak we wstępie.