Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 3 sierpnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSO del. Robert Pelewicz

Protokolant: protokolant Maria Szamburska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Regionalnej w Krakowie Henryka Stawickiego

po rozpoznaniu zażalenia wniesionego przez skazanego M. O. na postanowienie Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 28 czerwca 2021 r., sygn. akt III Kow 837/21, w przedmiocie odmowy udzielenia zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego,

na podstawie art. 437 § 2 k.p.k.

postanawia

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Tarnowie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 28 czerwca 2021 r., sygn. akt III Kow 837/21, Sąd Okręgowy w Tarnowie odmówił skazanemu M. O. udzielenia zezwolenia na odbywanie w systemie dozoru elektronicznego kary łącznej 10 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Wieliczce z dnia 21 grudnia 2020 r., w sprawie II K 728/20.

Na to postanowienie zażalenie wniósł skazany, zarzucając „błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia prawa i obrazę prawa materialnego” (k. 34), zaś w konkluzji zażalenia wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez udzielenie skazanemu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Sąd Apelacyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Zażalenie skazanego M. O. zasługiwało częściowo na uwzględnienie, a to co do kwestionowania stanowiska Sądu Okręgowego w Tarnowie dotyczącego oceny stopnia zdemoralizowaniu skazanego i niedocenienia jego aktualnej sytuacji życiowej i wpływu tych przesłanek na rozstrzygnięcie wniosku o wykonywanie przez skazanego kary łącznej pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego (arg. z art. 118 §  1 i 2 4 k.p.k. w zw. z art. 1 §  2 k.k.w.).

Nie kwestionując okoliczności podniesionych w części motywacyjnej zaskarżonego postanowienia w pierwszej kolejności przypomnieć trzeba, że przy ocenie stopnia demoralizacji nie można pomijać okoliczności, jakie podnosi Dyrektor Zakładu Karnego w T. (k. 21v), a dotyczących sposobu życia skazanego, w tym i po popełnieniu przestępstwa, które wynikają nie tylko z tejże opinii, al. I z wywiadu środowiskowego kuratora sądowego (k. 17-18). Dlatego wątpliwości Sądu Apelacyjnego budzi ocena wywiadu środowiskowego i opinii Dyrektora Zakładu Karnego w T. o zaangażowaniu w różne sprawy i procesy resocjalizacyjne, która nie pozostaje w zgodzie z treścią art.  7 k.p.k., bowiem pozytywną ich wymowę Sąd Okręgowy minimalizuje poprzez odwoływanie się do „charakteru przestępstw popełnianych przez skazanego, w tym przede wszystkim z art. 178a §  4 k.k., przekonując o wysokim zagrożeniu jakie stwarza on dla bezpieczeństwa w ruchu drogowym.” (k. 27), co nie wydaje się przekonujące, zaś „powrót skazanego do przestępstwa po odbyciu krótkoterminowej kary pozbawienia wolności” (k. 27), stanowi dla Sądu Okręgowego argument o niewiarygodności twierdzeń skazanego, które przecież znajdują potwierdzenie tak w opinii Dyrektora Zakładu Karnego w T., jak i w wywiadzie środowiskowym kuratora sadowego.

Zastrzeżenia wzbudza przede wszystkim odwoływanie się przez Sąd Okręgowy do „charakteru przestępstw popełnianych przez skazanego, w tym przede wszystkim z art. 178a §  4 k.k.”, w sytuacji, kiedy ta przesłanka nie należy do tych branych pod uwagę o jakich mowa w art.  43la §  1 k.k.w. przy orzekaniu o wykonywaniu kary w systemie dozoru elektronicznego. A przecież wymierzenie kary bez warunkowego zawieszenia jej wykonania nie jest negatywną przesłanką dla zastosowania dozoru elektronicznego. (...) w tym systemie podlegają właśnie takie kary, które skazany ma odbyć. „Ustawa nie przewiduje żadnych ograniczeń, a wręcz zezwala stosować (...) w takich sytuacjach i to nawet w stosunku do osób, które powracają do przestępstwa (art. 43 la k.k.w.) z wyłączeniem tzw. multirecydywistów (§ 1 pkt 1).” (zob. postanowienie SA w Krakowie z 7.05.2019., II AKzw 101/19, LEX 2718752).

Podkreślić należy także, iż przesłanki udzielenia skazanemu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego mają charakter ocenny, jednakże sąd nie może skupiać się tylko na okolicznościach dotyczących czynu i czynić je decydującymi, bowiem w tym postępowaniu sąd penitencjarny ma ustalić czy cechy sprawcy, a więc jego postawa, właściwości i warunki osobiste, w różnych ich aspektach, pozwolą w sposób niezakłócony osiągnąć cele szczególno-prewencyjne kary odbywanej w tym systemie. Takiej wszechstronnej analizy w orzeczeniu Sądu Okręgowego brak. Dalej Sąd Okręgowy ustalając czy do osiągnięcia celów kary pozbawienia wolności wystarczające będzie odbycie jej w formie dozoru elektronicznego (art.  43la §  1 pkt  2 k.k.w.), powinien mieć na uwadze cele tej kary określone w art.  67 k.k.w., który przwiduje znacznie węższy zakres celów wykonywania kary pozbawienia wolności niż dyrektywy wymiaru kary wymienione w art.  53 §  1 k.k., a więc celów, którym ma służyć wymiar kary. W postępowaniu wykonawczym "znika" stopień winy, stopień społecznej szkodliwości czynu, a także społeczne oddziaływanie kary (zob. postanowienie SA w Szczecinie z 10.05.2017., II AKzw 544/17, OSASz 2017/3/19-27).

W doktrynie podkreśla się, iż podstawowym celem wykonywania kary pozbawienia wolności - co ma kapitalne znaczenie przy ocenie realizacji przesłanki z art. 43la §  1 pkt 2 k.k.w., w kontekście zasadności wniosku skazanego, zwłaszcza wobec spełnienia przez skazanego wszystkich pozostałych przesłanek z art. 43la §  1 k.k.w. - jest cel zapobiegawczy i wychowawczy, a więc to, co jest nazywane prewencją szczególną. Został on jednoznacznie wyartykułowany w art.  67 k.k.w. jako wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego, a zatem powstrzymania się od powrotu do przestępstwa. Jest to cel niejako perspektywiczny, dalekosiężny, mający szansę realizacji w przyszłości, po odbyciu kary (zob. K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy, LEX el., komentarz do art.  43la). Odnośnie podnoszonych przez Sąd Okręgowy okolicznościach popełnienia przestępstw, to zauważyć należy, iż sądy apelacyjne wielokrotnie odnosiły się do właściwego rozumienia tej okoliczności popełnienia przestępstwa jako jednej z przesłanek warunkowego zwolnienia, wymienionej w art.  77 §  1 k.k. W postanowieniach tych zauważa się i co powinno mieć odpowiednie zastosowanie na gruncie art.  43la §  1 k.k.w., że okoliczności te mają w sprawie o warunkowe zwolnienie tylko takie znaczenie, iż mogą wyrażać cechy osobowości, które skazany przejawił, popełniając przestępstwo, istotne dla prognozowania jego przyszłego zachowania. Mają one zatem znaczenie dla negatywnej prognozy, a w konsekwencji i dla negatywnej decyzji w przedmiocie warunkowego zwolnienia, o ile wskazują na takie cechy skazanego, które mogą być przyczyną popełnienia przez niego kolejnego przestępstwa. Obowiązkiem sądu jest więc wskazanie, jakie okoliczności, rozumiane jako fakty, zdarzenia, sytuacje i stany towarzyszące popełnieniu czynu, wpłynęły na negatywną charakterystykę osobowości skazanego. Samo opisanie okoliczności czynu przypisanego skazanemu w wyroku, nawet drastycznych, tego wymogu nie spełnia, gdyż okoliczności te były już rozpatrywane przez sąd meriti i miały znaczenie dla sądowego wymiaru kary (zob. m.in. postanowienie SA w Krakowie z 8.07.1999., II AKz 322/99, LEX 38110 oraz postanowienie SA w Lublinie: z 8.10.2008., II AKzw 743/08, LEX 500235).

Dodać trzeba, iż „dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego” powinny być oceniane przez sąd penitencjarny według kryteriów zbliżonych do tych, które obowiązują w sprawach o warunkowe przedterminowe zwolnienie. Wyniki tej oceny powinny dać odpowiedź na pytanie odnośnie prognozy przestrzegania przez skazanego porządku prawnego w przypadku uzyskania zezwolenia na odbywanie kary w formie dozoru elektronicznego (zob. postanowienie SA w Szczecinie z 10.05.2017., II AKzw 544/17, OSASz 2017/3/19-27), przy uwzględnieniu z jednej strony stanowiska Sądu Apelacyjnego w Krakowie, że samo poprawne zachowanie czy włączenie się w proces resocjalizacji nie stanowi wystarczającej podstawy do udzielenia zezwolenia na odbycie kary poza zakładem karnym (zob. postanowienie SA z 10.12.2018., II AKzw (...), LEX 2692651), a z drugiej strony stanowiska Sądu Najwyższego, że odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego nie zmienia istoty kary jaką jest pozbawienie wolności o charakterze bezwzględnym (zob. postanowienie SN z 5.02.2020., V KK 665/19, LEX 3122793), gdyż dozór elektroniczny definiowany jest jako system do wykonywania prawomocnie orzeczonej bezwzględnej kary pozbawienia wolności, polegający na kontrolowaniu zachowania skazanego przebywającego poza zakładem karnym, przy użyciu aparatury monitorującej. Tym samym odbycie kary w omawianym systemie nie zmienia jej istoty, jaką jest pozbawienie wolności o charakterze bezwzględnym (zob. postanowienie SN z 23.05.2014., III KK 16/14, LEX 1469141).

Powyższe spostrzeżenia doprowadziły Sąd Odwoławczy do wniosku, iż zaskarżone orzeczenie, ze względu na pominięcie przez Sąd Okręgowy bądź niewłaściwą ocenę okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia, zamieszczonych w art.  43la k.k.w., ostać się nie może i należało go, na podstawie art.  437 §   2 k.p.k., uchylić.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Okręgowy powinien mieć na względzie uwagi poczynione wyżej, jak i te podniesione w zażaleniu, a znajdujące oparcie w opinii Dyrektora Zakładu Karnego w T. (k. 21v) i wywiadzie środowiskowym kuratora sądowego (k. 17-18).