Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 czerwca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 czerwca 2022 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. W.

przeciwko Ł. C. i Skarbowi Państwa-Dyrektorowi Zakładu Karnego w C.

o ochronę dóbr osobistych

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej

z dnia 15 kwietnia 2021 r., sygn. akt I C 996/19

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej 2 700 (dwa tysiące siedemset) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego;

3)  przyznaje adwokatowi W. W. od Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej 3 321 (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden) złotych, w tym 621 (sześćset dwadzieścia jeden) złotych podatku od towarów
i usług, z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu
w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 664/21

UZASADNIENIE

Powód domagał się zasądzenia od pozwanego Ł. C. 100 000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 lipca do dnia zapłaty oraz od pozwanego Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego w C. kwoty 40 000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 lipca do dnia zapłaty z tytułu naruszenia przez pozwanego Ł. C. jego dóbr osobistych podczas pobytu w Zakładzie Karnym w C. co wywołało u niego krzywdę uzasadniającą żądanie zadośćuczynienia. Jako podstawę swoich roszczeń powód wskazał art. 445 k.c., w stosunku zaś do pozwanego Skarbu Państwa - Dyrektora Zakładu Karnego w C. art. 417 k.c.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa – Dyrektor Zakładu Karnego w C. wniósł o oddalenie powództwa zarzucając, że powód nie wykazał zaistnienia żadnej z przesłanek aktualizujących odpowiedzialność Skarbu Państwa.

Pozwany Ł. C. nie wdał się w spór.

Zaskarżonym wyrokiem, zaocznym wobec pozwanego Ł. C. Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej oddalił powództwo, zasądził od na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej 3600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego oraz przyznał na rzecz adwokata W. W. „opłatę” w kwocie 4428 zł w tym VAT 828 zł, oraz zwrot wydatków w kwocie 230,10zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Swoje rozstrzygnięcie następująco uzasadnił.

Powód Ł. W. przebywał z pozwanym Ł. C. w tym samym okresie w Zakładzie Karnym w C..

Powód nigdy nie zgłaszał funkcjonariuszom służby więziennej w Zakładzie Karnym w C., aby pomiędzy nim, a pozwanym Ł. C. doszło do szarpaniny lub bójki. Nie zgłaszał również żadnych problemów związanych z atmosferą w celi i relacjami mogącymi wpływać na bezpieczeństwo osobiste powoda lub innych współosadzonych. Nie zgłaszał naruszenia przez pozwanego jego nietykalności mającego podłoże seksualne.

W dniu 2 kwietnia 2018 roku powód zgłosił wychowawcy, że nie chce przebywać w jednej celi z pozwanym Ł. C., albowiem ten jest skazany za gwałt na małoletniej, co może wpływać negatywnie na jego postrzeganie przez innych osadzonych. Na swoją prośbę powód został przeniesiony do innej celi.

W czasie pobytu w Zakładzie Karnym w C. powód miał możliwość korzystania z pomocy psychologa.

Ł. C. nie przejawiał żadnych nieodpowiednich zachowań o charakterze seksualnym, nie proponował nikomu takich czynności. Był spokojnym osadzonym. Nie wykazywał skłonności homoseksualnych.

Powód ma zdiagnozowaną schizofrenię urojeniową, zaburzenia zachowania.

Prokuratura Rejonowa w Cieszynie w sprawie PR 1 Ds. 673.2018 prowadziła postępowanie w sprawie doprowadzenia powoda Ł. W. w marcu 2018 roku na terenie Zakładu Karnego w C. podstępem do poddania się innej czynności seksualnej poprzez dotykanie go po narządach płciowych. Postanowieniem z dnia 25 września 2018 r. postępowanie zostało umorzone wobec braku znamion czynu niedozwolonego.

Pismem z 28 czerwca 2019 r. powód wezwał pozwanego Ł. C. do zapłaty kwoty 100 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych.

Pismem z 28 czerwca 2019 r. powód wezwał pozwanego Skarb Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego w C. do zapłaty kwoty 40 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych.

Wskazał Sąd Okręgowy, że stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony, dokumentów znajdujących się w aktach sprawy Prokuratury Rejonowej w Cieszynie sygn.. PR 1 Ds. 673.2018 oraz zeznań świadków. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania przedłożonych dokumentów, nie czyniła tego również żadna ze stron postępowania, a zeznaniom przesłuchanych w sprawie świadków Sąd w całości dał wiarę.

Sąd Okręgowy pominął dowód z przesłuchania stron wskazując, że pomimo wezwania pełnomocnik powoda nie wskazał aktualnego adresu zamieszkania powoda, który opuścił zakład karny, nie było więc możliwe wezwanie go na rozprawę. W świetle tej okoliczności Sąd uznał za uzasadnione pominięcie dowodu z przesłuchania stron i odstąpienie od przesłuchania tylko jednej strony.

Oceniając zasadność żądań powoda wskazał Sąd I instancji, że powód w pozwie jako faktyczną podstawę swoich roszczeń wskazywał naruszenie przez pozwanego Ł. C. jego dóbr osobistych, które skutkowało pogorszeniem się jego stanu zdrowia oraz brak reakcji funkcjonariuszy służby więziennej na naruszanie jego dóbr osobistych.

Podstawową przesłanką ochrony dóbr osobistych jest ustalenie, że dobro osobiste zostało naruszone działaniem bezprawnym, jedynie ta przesłanka warunkuje roszczenie zmierzające do usunięcia skutków naruszenia, jak i roszczenia o zasądzenie zadośćuczynienia albo stosownej sumy pieniężnej na cel społeczny.

W ocenie Sądu Okręgowego powód nie wykazał, aby doszło do naruszenia jego dóbr osobistych na skutek zachowań pozwanego Ł. C.. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie, że pozwany dopuszczał się wobec powoda czynów, które mogłyby zostać uznane za molestowanie seksualne, aby dotykał powoda w miejsca intymne, proponował mu seks. Powód nie udowodnił również, aby pozwany rozpowszechniał o nim nieprawdziwe informacje dotyczące rzekomego poddania się przez powoda czynnościom seksualnym i homoseksualnych zainteresowań powoda, na skutek czego powód miałby stracić szacunek kolegów i stać się obiektem drwin na terenie zakładu karnego. Przesłuchani w sprawie świadkowie nie potwierdzili zarzutów powoda. Zarówno funkcjonariusze służby więziennej, jak i zawnioskowani przez powoda świadkowie – współosadzeni zeznali, że powód nie zgłaszał, aby pomiędzy nim, a pozwanym Ł. C. doszło do szarpaniny lub bójki, nie zgłaszał również żadnych problemów związanych z atmosferą w celi i relacjami mogącymi wpływać na bezpieczeństwo osobiste powoda lub innych współosadzonych. Powód nie zgłaszał naruszenia przez pozwanego jego nietykalności mającego podłoże seksualne. Współosadzeni nie posiadali żadnej wiedzy na temat nieodpowiednich zachowań pozwanego w stosunku do powoda. Jedynie świadek Ł. K. zeznał, że coś słyszał o jakiś propozycjach seksualnych ze strony pozwanego ale wiedział to jedynie z opowiadań i nie znał szczegółów.

Zgodnie z art. 6 k.c. to na powodzie spoczywał ciężar wykazania zaistnienia przesłanek warunkujących przyjęcia, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych, a tym samym, że żądanie pozwu zasługuje na uwzględnienie. Powód temu obowiązkowi nie sprostał. Nie zostało również wykazane, aby na skutek jakichkolwiek zachowań pozwanego Ł. C. doszło do uszkodzenia ciała powoda lub wywołania rozstroju zdrowia. Powód nie wykazał, aby pozwany wywołał u niego rozstrój zdrowia czy też spowodował uszkodzenie ciała, jak również nie wykazał, aby pozwany naruszył jego dobra osobiste, co w konsekwencji doprowadziłoby do uszkodzenia ciała powoda lub wywołania rozstroju zdrowia.

Powód nie wykazał również zaistnienia przesłanek odpowiedzialności wobec niego pozwanego Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego w C.. Nie wykazując, aby pozwany Ł. C. dopuścił się wobec niego jakichkolwiek czynów bezprawnych, powód nie wykazał równocześnie, aby funkcjonariusze służby więziennej Zakładu Karnego w C. takie postępowanie pozwanego Ł. C. tolerowali, nie wyciągali wobec niego żadnych konsekwencji. Nie wykazał również, aby na skutek jakichkolwiek działań pozwanego doszło u niego do uszkodzenia ciała czy też rozstroju zdrowia.

Z wymienionych przyczyn Sąd Okręgowy powództwo oddalił, w tym wyrokiem zaocznym wobec pozwanego Ł. C., który nie stawił się na rozprawę i nie zajął w sprawie żadnego stanowiska.

Jako podstawę orzeczenia o kosztach procesu powołał Sąd Okręgowy art. 98 § 1 i 2 k.p.c., art. 99 k.p.c. i art. 32 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, § 2 pkt. 5, § 8 ust. 2, § 15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Na mocy § 2, § 4, § 8 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu Sąd przyznał na rzecz adwokata W. W. od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej) stosowne wynagrodzenie oraz zwrot wydatków.

Wymieniony wyrok powód zaskarżył w całości zarzucając:

- naruszenie przepisów postępowania, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a to: - art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 3 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, wyrażającej się w uznaniu za wystarczające i wiarygodne informacji o stanie faktycznym sprawy na podstawie dokumentów przedłożonych do akt sprawy, zeznań świadków oraz pracowników Zakładu Karnego w C., co skutkowało naruszeniem art. 3 k.p.c., poprzez niezrealizowanie zasady dążenia przez organy do poznania prawdy w postępowaniu cywilnym,

- art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., wobec nieuzasadnionego pominięcia przez Sąd I instancji dowodu z zeznań powoda i niewskazania podstawy prawnej uzasadniającej pominięcie tego dowodu, odnosząc się jedynie do lakonicznego stwierdzenia niewskazania przez pełnomocnika powoda adresu powoda, pomimo, iż sąd dysponował wynikającym z akt sprawy adresem zamieszkania powoda, co skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych polegającym w zasadzie na jednostronnym przyjęciu przez sąd wersji wydarzeń forowanych przez stronę pozwaną, skutkującym oddaleniu powództwa w całości,

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanych ad.l i ad.2 na rzecz powoda kosztów postępowania za obie instancje,a niezależnie od rozstrzygnięcia o zasądzenie na rzecz pełnomocnika powoda kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu w postępowaniu przed sądem II instancji, która nie została opłacona ani w całości ani w części.

Pozwany Skarb Państwa w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie
i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Przystępując do oceny zasadności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (powiązanego z art. 3 k.p.c.) wskazać należy, że dla skuteczności zarzutu naruszenia tego przepisu konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu, określenie, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając, względnie stwierdzenie, iż sąd pierwszej instancji rażąco naruszył zasady logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego i że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy.

Skarżący temu obowiązkowi nie czyni zadość zatem już z tej przyczyny zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należało uznać za bezzasadny.

Odnośnie naruszenia art. 3 k.p.c. to wskazać jedynie należy, że jego adresatami są strony i uczestnicy postępowania, którzy obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia zgodnie z prawdą i bez zatajenia czegokolwiek oraz przedstawić dowody.

Tym samym Sąd nie może naruszyć tego przepisu w szczególności w sposób jaki wskazuje skarżący w apelacji.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. zauważyć należy, że Sąd Okręgowy wskazał podstawę prawną pominięcia dowodu z zeznań stron, a to art. 235 ² § 1 pkt 2 i 6 k.p.c.

Oceniając zasadność tego zarzutu należy przede wszystkim podkreślić, na co zwraca również uwagę pozwany w odpowiedzi na apelację, że po wydaniu przez Sąd Okręgowy postanowienia o pominięciu dowodu m.in. z przesłuchania stron pełnomocnik powoda nie zgłosił zastrzeżenia na podstawie art. 162 § 1 k.p.c. w związku z czym utracił prawo do powoływania się na to uchybienie Sądu Okręgowego (art. 162 § 2 k.p.c.).

Z wymienionych przyczyn apelacja powoda okazała się nieuzasadniona w związku z czym ulegała oddaleniu (art. 385 k.p.c.), a powód jako przegrywający sprawę w postępowaniu apelacyjnym obowiązany jest zwrócić Skarbowi Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej związane z tym koszty art. 38 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz art. 32 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej § 2 pkt 5 i §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (j.t. Dz.U.2018 poz. 265 ze zm.).

SSA Mieczysław Brzdąk