Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSR del. Joanna Krzyżanowska

po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2022 r. w Słupsku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. W. (1) i R. W.

przeciwko Zakładowi (...) w J.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powodów M. W. (1) i R. W. na rzecz pozwanego Zakładu (...) w J. 5417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn akt I C 397/21

UZASADNIENIE

Powodowie – M. W. (1) i R. W. wnieśli przeciwko Zakładowi (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością pozew o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli mocą którego spółka nabędzie od powodó prawo własności sieci wodociągowej zlokalizowanej przy Alei (...) we W. na działkach gruntu o numerach ewidencyjnych (...) za wynagrodzeniem w kwocie 76.792,02 zł. Na uzasadnienie wskazali, że są właścicielami na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości położonej we W. przy Al. (...) stanowiącej działkę gruntu nr (...). W roku 2012 powodowie zlecili projektantowi wykonanie projektu budowlanego sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej dla jednorodzinnego budynku mieszkalnego mającego zostać wybudowanym na wskazanej działce gruntu. Decyzją z dnia 22 stycznia 2013 r. Starosta S. zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę m.in. sieci wodociągowej zlokalizowanej na działkach (...). Sieć została wybudowana zgodnie z pozwoleniem, a koszty budowy w łącznej kwocie ok. 80.000 zł zostały pokryte w całości przez powodów. W 2019 r. powodowie planowali zbycie 1/2 udziału w prawie własności urządzeń sieci wodociągowej na rzecz właściciela nieruchomości sąsiedniej, a także uzyskanie zwrotu części poniesionych wydatków przez Gminę S., co ostatecznie nie zostało jednak zrealizowane. Wybudowane przez powodów urządzenia zostały przyłączone do sieci Zakładu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i do chwili obecnej pozostają one częścią sieci, której spółka jest operatorem, wykorzystującym je gospodarczo. Żądając złożenia oświadczenia woli powodowie powołali się na art. 49 § 1 kc , który stanowi rządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Zgodnie natomiast z § 2 osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca. Powodowie argumentowali przy tym, że w tym wypadku „odpowiednim wynagrodzeniem” jest wartość ustalona wg kosztów budowy, a zatem wskazująca wartość o jaką zmniejszył się majątek właściciela urządzeń, który poniósł koszty ich budowy i utracił ich własność w wyniku zbycia. Stąd odpowiednim wynagrodzeniem jest wg powodów kwota 76.792,02 zł odpowiadająca kosztom budowy sieci wodociągowej.

Pozwany - Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w J. wniosła o oddalenie powództwa w całości. Przyznał przy tym, że przyłączyła do swojej sieci urządzenia wodociągowe zlokalizowane przy Alei (...) we W. na działkach gruntu o numerach ewidencyjnych (...). Zaprzeczyła natomiast, by powodowie ponieśli koszty budowy tej sieci oraz że przysługuje im własność tej sieci. Zakwestionował także wysokość żądanego wynagrodzenia. Wywodził, że powodowie przede wszystkim nie wykazali, że ponieśli koszty budowy sieci wodociągowej i że są jej właścicielami. Z ogólnie dostępnej informacji z Krajowego Rejestru Sądowego pozwany wywiódł, że powód M. W. (1) oraz W. M. jako wspólnicy prowadzą od 2011 r. działalność gospodarczą pod firmą (...) spółka jawna, której przedmiotem działalności są m.in. roboty związane z budową rurociągów przesyłowych i sieci rozdzielczych. Powodowie poza dokumentacją techniczną nie przedstawili żadnego dokumentu – rachunku czy faktury potwierdzającego poniesienie jakiegokolwiek wydatku związanego z budową sieci na materiały czy też robociznę. Przy założeniu że to powodowie ponieśli wszystkie związane z budową koszty wydaje się to dalece nieprawdopodobne. Pozwany wywiódł, że wobec braku jakichkolwiek dowodów przyjąć należy że koszty budowy sieci poniósł inny podmiot. Argumenty te pozwany podnosił już w korespondencji przedsądowej, jednak powodowie nie przedłożyli żadnych dowodów na poniesienie kosztów budowy. Z ostrożności procesowej pozwany podniósł też zarzut przedawnienia roszczeń powoda gdyby okazało się, że poniósł on koszty budowy sieci w ramach działalności gospodarczej. Pozwany zakwestionował też wysokość żądanego wynagrodzenia wskazując, że jedynym dowodem na tę okoliczność ma być kosztorys powykonawczy sieci. Z dokumentu tego, załączonego do pozwu, nie wynika jednak na podstawie czego został opracowany, czego dotyczy, jakiej sieci wodociągowej, o jakiej długości. Do wartości kosztorysowej robót doliczony został zysk i koszty pośrednie, które wg pozwanego nie mogą być doliczone do kosztów budowy. Pozwany podniósł także, że powodowie we wniosku z dnia 14 lutego 2019 r. określili koszt inwestycji na kwotę 40.000 zł, tj o połowę niższą niż w pozwie. Z ostrożności procesowej pozwana podniosła zarzut przedawnienia, gdyby w toku postępowania okazało się, że koszty budowy sieci poniósł M. W. (1) w ramach powadzonej działalności gospodarczej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 marca 2007 r. M. W. (1) rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej. Wśród wykonywanej działalności gospodarczej zgłoszone zostało m.in. przygotowanie terenu pod budowę, wykonywanie instalacji wodno – kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych oraz roboty związane z budową rurociągów przesyłowych i sieci rozdzielczych.

(dowód: informacja z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej)

W dniu 24 sierpnia 2011 r. na wniosek M. W. (1) wydana została decyzja o warunkach zabudowy dla zamierzenia polegającego na budowie budynku mieszkalnego jednorodzinnego we W. na działce nr (...).

(dowód: decyzja z dnia 24 sierpnia 2011 r. - k. 18v - 20)

W dniu 4 października 2011 r. została zawarta umowa spółki jawnej (...), W. M.. Przedmiotem działalności spółki były m.in. roboty związane z budową rurociągów przesyłowych i sieci rozdzielczych, przygotowanie terenu pod budowę, wykonywanie instalacji wodno – kanalizacyjnych, wynajem i dzierżawa maszyn i urządzeń budowlanych.

(dowód: informacja z KRS nr (...))

W dniu 21 października 2011 r. na wniosek M. W. (1) wydana została decyzja o ustaleniu lokalizacji celu publicznego dla inwestycji polegającej na budowie sieci wodociągowej i sieci kanalizacji sanitarnej we W. na działkach (...).

(dowód: decyzja z dnia 21 października 2011 r. - k. 20v – 22)

W lipcu 2012 r. na zlecenie inwestora – M. W. (1) wykonany został projekt budowlany sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej dla projektowanego budynku mieszkalnego jednorodzinnego na działce nr (...).

(dowód: projekt – k. 11 – 15v)

W zaświadczeniu Wójta Gminy S. z dnia 2 października 2012 r. wskazano, że M. W. (1) jako inwestor otrzymał od gestora sieci wodociągowej – (...) sp. z o. o. opinię techniczną dotyczącą konieczności rozbudowy sieci wodociągowej w obrębie działek wydzielonych na potrzeby komunikacji nr ewid. (...) w celu realizacji przyłącza wodociągowego dla zabudowy mieszkalnej jednorodzinnej planowanej na działce (...) we W.. Wójt Gminy S. stwierdził w zaświadczeniu, że po wybudowaniu urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych będą one stanowiły własność inwestora i będą przez niego eksploatowane i użytkowane.

(dowód: zaświadczenie – k. 25v)

W uzyskiwanych uzgodnieniach technicznych, opiniach, protokołach, wykazie współrzędnych geodezyjnych, decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego i udzieleniu pozwolenia na budowę z dnia 22 stycznia 2013 r., jako inwestor wymieniony był M. W. (1).

(dowód: dokumenty k. 30, 31, 32, 34, 39)

W dniu 25 października 2013 r. (...) sp z o. o. w J. wystawiła M. W. (1) fakturę VAT na kwotę 86,40 zł za odbiór przyłącza w stanie odkrytym.

(dowód: faktura z 25.10.2013 r. – k. 89)

W zaświadczeniu z dnia 22 grudnia 2014 r. wskazano, że w dniu 11 grudnia 2014 r. dokonano zakończenia budowy sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej. W zaświadczeniu jako inwestora wskazano M. W. (1) i R. W..

(dowód: zaświadczenie z dnia 22 grudnia 2014 r. - k. 40)

W dniu 11 lipca 2014 r. (...) sp z o. o. zawarła umowę z M. W. (1) o świadczeniu usług zaopatrzenia w wodę.

(dowód: umowa – k. 41 – 43)

W dniu 28 lipca 2014 r. sporządzony został protokół odbioru technicznego – końcowego przewodu wodociągowego. W protokole jako przedmiot odbioru wskazano sieć wodociągową zrealizowaną we W. na działkach (...) z przyłączem do działki (...), jako wykonawcę i inwestora – M. W. (1), jako kierownika budowy – C. W.. M. W. (2) podpisał protokół zarówno jako inwestor jak i wykonawca.

(dowód: protokół odbioru – k. 90)

W dniu 14 lutego 2019 r. M. W. (1) złożył wniosek o realizację wspólnych zadań w zakresie rozbudowy sieci wodociągowej na terenie Gminy S.. We wniosku określił koszt inwestycji na 40.000 zł, wkład własny wnioskodawcy na 50% i wysokość wkładu finansowego Gminy S. na 50%.

(dowód: wniosek – k. 79)

Dla wykazania wysokości poniesionych kosztów w lipcu 2020 r. M. W. (1) zlecił sporządzenie kosztorysu powykonawczego, gdzie jako inwestor i wykonawca wskazany został M. W. (1).

(dowód: kosztorys – k. 41)

W. M., choć twierdził, że jego firma - Egida wykonywała prace dla M. i R. W., nie potrafił wskazać czy byli inwestorami jako osoby fizyczne czy jako przedsiębiorcy. Nie pamiętał czy otrzymał zapłatę gotówką czy przelewem. Potwierdził, że w żadnych dokumentach nie był wskazany jako wykonawca. Twierdził, że mogła być zawarta umowa pisemna, której stronami był on jako wykonawca oraz M. i R. W..

(dowód: zeznania świadka W. M. – k. 124v – 125)

C. W. został zgłoszony jako kierownik budowy. Zawierał w tym zakresie ustną umowę z M. W. (1). Twierdził, że wykonawcą była chyba firma (...). Nie potrafił wyjaśnić dlaczego na protokole odbioru, który podpisał, jako wykonawca wpisany jest M. W. (1).

(dowód: zeznania świadka C. W. – k. 125)

Wszystkimi uzgodnieniami i przekazywaniem pieniędzy za wykonane prace zajmował się M. W. (1). Jego żona nie uczestniczyła w tych czynnościach. Nie wiedziała czy pieniądze były przekazywane gotówką czy przelewem.

(dowód: zeznania R. W. – k. 125v)

Początkowo M. W. (1) zamierzał sam wykonać prace związane z budową sieci wodociągowej i kanalizacji. Pierwszy etap wykonał sam, ale stwierdził, że jest to zbyt duża inwestycja i musi wziąć firmę, która wykona wszelkie roboty ziemne. M. W. (1) płacił za wykonywane prace w gotówce. Faktury były wystawiane na niego. W protokole odbioru nie została wpisana firma, która wykonywała prace, tylko M. W. (1) zarówno jako inwestor jak i wykonawca. M. W. (1) nie podpisał żadnej umowy z firmą (...), sam wziął odpowiedzialność za wykonane prace. Nie było żadnej przyczyny, dla której firma (...) nie mogłaby być wpisana do dokumentów jako wykonawca. M. W. (1) jako inwestor i właściciel sieci starał się o zwrot kosztów od Gminy. Rozmawiał też z sąsiadem, od którego oczekiwał zwrotu połowy poniesionych kosztów, lecz nie okazywał mu żadnych faktur. Faktury wystawione przez wykonawcę inwestorowi zaginęły. Zaginęły też kosztorysy wykonywane przez 2 lub 3 firmy przed rozpoczęciem robót, a M. W. (1) nie pamięta jak się te firmy nazywały. M. W. (1) zlecił wykonanie kosztorysu powykonawczego kiedy sąsiad nie zgodził się ponieść części kosztów i inwestor zdecydował się żądać poniesionych kosztów od Gminy lub (...). Kosztorysant sam wpisał inwestora jako wykonawcę. W tamtym czasie firma (...) nie miała faktury za te prace, którą wystawiła.

(dowód: zeznania powoda M. W. (1) – k. 125v – 128)

Sąd zważył:

Powództwo nie było zasadne.

Żądanie powodów oparte zostało na treści art. 49 kc. W myśl § 2 tego przepisu osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych urządzeń podobnych ,i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca.

Jak wynika z powyższego – by żądanie nabycia własności ww urządzeń za odpowiednim wynagrodzeniem przez przedsiębiorstwo przesyłowe było skuteczne muszą zaistnieć wszystkie wymienione przesłanki. Wystąpienie tych przesłanek udowodnić musi, zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 6 kc, ten kto się na nie powołuje.

W toku procesu należało więc wykazać, że:

1.  powodowie ponieśli koszt budowy sieci wodociągowej i

2.  są jej właścicielami

3.  odpowiednie wynagrodzenie za przeniesienie własności wynosi 76.792,02 zł.

Powodowie nie podołali ciężarowi dowodu.

W toku postępowania wykazali że sieć, za którą domagają się zapłaty istotnie została wybudowana na wskazanych działkach. Podjęli też próbę wykazania wysokości „odpowiedniego wynagrodzenia” za przeniesienie własności urządzeń.

Brak jest jednak jakichkolwiek dowodów na to, że ponieśli razem, jako osoby fizyczne koszty budowy. Wbrew sugestiom powodów – okoliczność ta nie jest oczywista sama przez się i nie wynika z żadnego ze złożonych dokumentów. Zgodnie z art. 232 kpc strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości (art. 229 kpc).

Pozwany nie przyznał jednak tej okoliczności – przeciwnie – poddawał w wątpliwość poniesienie kosztów budowy przez powodów jako osoby fizyczne i wskazywał na możliwość sfinansowania budowy przez firmę powoda, który w czasie budowy prowadził już działalność gospodarczą.

W tej sytuacji nie sposób uznać, że okoliczność ta była bezsporna.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie tylko nie rozwiało, ale wręcz spotęgowało wątpliwości.

Nie sposób nie zauważyć, że niemal wszystkie dokumenty jako inwestora wskazują tylko M. W. (1), a wszystkie – wskazują go także jako wykonawcę inwestycji. Zważywszy, że powód mógł ponieść koszty inwestycji jako osoba fizyczna, wraz z żoną albo jako przedsiębiorca, okoliczność ta powinna zostać udowodniona. Z zeznań zarówno W. M. jak i M. W. (1) wynika, że istniejąca w czasie (...) spółka jawna P. nie podjęła żadnej działalności. Powodowie przedłożyli wydruk z księgi podatkowej za 2012, 2013 i 2014 r. obejmujący rejestr sprzedaży, który w tym okresie nie obejmowała żadnych pozycji. Z zeznań powoda wynikało natomiast, że poza spółką prowadził także inną działalność gospodarczą - „usługi szkoleniowe i elektryczne”. Jak twierdził, faktury nie mogły byś wystawione na niego jako przedsiębiorcę, gdyż nie mógł ich kosztu wrzucać w koszty swojej działalności, bo w żaden sposób się z nią nie wiązało. Uzasadnienie tego twierdzenia nie polega na prawdzie. Jak bowiem wynika z powszechnie dostępnej informacji z CeiIDG powód wykonywał działalność gospodarczą pod nazwą (...) (od sierpnia 2014 r. jako (...)) w postaci przygotowania terenu pod budowę, wykonywania instalacji wodno – kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych oraz robót związanych z budową rurociągów przesyłowych i sieci rozdzielczych. Siedzibą tej działalności był S., ul. (...) (który widnieje w dokumentach jako adres inwestora), a od 13 października 2015 r. - adres budynku do którego doprowadzona została sieć.

Z zeznań R. W. ani W. M. nie wynika czy koszty budowy sieci ponosił M. W. (1) jako osoba fizyczna czy jako przedsiębiorca. Skoro natomiast dokumenty wskazują, że M. W. (1) występował w podwójnej roli – jako inwestor i wykonawca, a wykonywać prace mógł w ramach prowadzonej działalności, to i inwestorem mógł być jako przedsiębiorca. Nie stoją z tym w sprzeczności przedstawione przez stronę powodową zeznania świadka W. M. czy nawet powoda, z których wynika, że powód początkowy etap prac wykonał sam, a następnie wspomagał się maszynami firmy (...). Wobec braku jakichkolwiek dokumentów – umów, faktur, rachunków nie sposób bowiem określić roli tej firmy w procesie budowlanym. Nie wiadomo więc czy firma ta była wykonawcą, której prace zlecała osoba fizyczna, czy podwykonawcą firmy (...) czy też w końcu czy do wykonania prac wynajęto sprzęt należący do Egidy. Wbrew twierdzeniom powodów wątpliwości tych nie rozwiewają w żaden sposób załączone zdjęcia, z których nie wynika gdzie, kiedy i w jakim charakterze widoczne na nich maszyny wykonywały roboty budowlane.

Nie sposób także podzielić stanowisko powodów jakoby to pozwany miał udowodnić w niniejszym postępowaniu że powodowie nie ponieśli kosztów budowy spornej sieci. Przede wszystkim bowiem – ciężar dowodu, co zaznaczono na wstępie, obciąża tego, kto z danego faktu wywodzi skutki prawne. Powodowie opierają żądanie zapłaty na twierdzeniu, że ponieśli koszty budowy sieci (jako osoby fizyczne) toteż muszą ten fakt udowodnić. Podniesione natomiast przez pozwaną wątpliwości co do tego kto je poniósł mają jedynie znaczenie dla argumentu powodów jakoby nikt poza nimi nie mógł być zainteresowany budową sieci wodociągowej do działki będącej ich własnością.

Wątpliwości te nie wymagają natomiast dowodu ze strony pozwanej. Istnienie uzasadnionych wątpliwości nie pozwala na zastosowanie w tej sytuacji art. 231 kpc, który stanowi, że sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów. Ustalone bowiem w sprawie fakty nie wskazują jednoznacznie na podmiot, który poniósł koszty budowy urządzeń.

Skoro więc w toku postępowania dowodowego ustalono, że zgromadzony materiał nie wskazuje jednoznacznie na właściciela urządzeń, a doprowadzenie wody do posesji leżało w interesie zarówno powodów jak i M. W. (1) jako przedsiębiorcy, który tam przeniósł swoją siedzibę, powodów obciążał ciężar dowodu co do tego kto poniósł sporne koszty.

Dowodu takiego nie przedstawiono.

Wobec tego, że nie została wykazana przesłanka poniesienia kosztów, sąd pominął wniosek dowodowy zmierzający do wykazania wysokości „odpowiedniego wynagrodzenia”. Niezależnie bowiem od treści opinii powództwo podlegałoby oddaleniu z uwagi na niewykazanie legitymacji czynnej.

Bezprzedmiotowe byłyby natomiast rozważania w zakresie wypłaty „odpowiedniego wynagrodzenia” na rzecz M. W. (1) jako przedsiębiorcy. Przede wszystkim bowiem – żądania takiego nie zgłoszono, a sąd nie może orzekać co do żądań nieobjętych pozwem. Po drugie – również i w tym wypadku niezbędny byłby dowód poniesienia kosztów, a takiego nie przedstawiono. Po trzecie wreszcie – pozwany z daleko idącej ostrożności procesowej podniósł zarzut przedawnienia na wypadek gdyby z żądaniem wystąpił M. W. (1) jako przedsiębiorca. Zarzut ten niewątpliwie byłby zasadny, gdyż budowę zakończono w grudniu 2014 r., toteż trzyletni termin przedawnienia upłynął w grudniu 2017 r.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 49 kc a contrario i art. 6 kc a contrario orzeczono jak w punkcie pierwszym wyroku.

W punkcie drugim orzeczono o kosztach na podstawie art. 98 kpc mając na względzie zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Na zasądzone koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 5400 zł oraz zwrot opłaty skarbowej od pełnomocnictwa – 17 zł.

Z zeznań R. W. ani W. M. nie wynika czy koszty budowy sieci ponosił M. W. (1) jako osoba fizyczna czy jako przedsiębiorca. Skoro natomiast dokumenty wskazują, że M. W. (1) występował w podwójnej roli – jako inwestor i wykonawca, a wykonywać prace mógł w ramach prowadzonej działalności, to i inwestorem było również możliwe, że inwestorem również był jako przedsiębiorca.