Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z 30 października 2020 r., skierowanym przeciwko E. M. (1), powód W. W. – Syndyk masy upadłości J. M. (1) osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej w upadłości likwidacyjnej wniósł o zasądzenie od pozwanego 27 303,50 zł tytułem zwrotu do masy upadłości J. M. (1) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, ewentualnie uznanie za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości J. M. (1) umowy darowizny środków pieniężnych, zawartej 17 września 2018 r. pomiędzy J. M. (1) a pozwanym w zakresie kwoty 27 303,50 zł i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda tejże kwoty wraz z odsetkami.

(pozew k. 4-14)

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedź na pozew k. 71-73)

W piśmie z 29 czerwca 2021 r. powód zmienił powództwo w ten sposób, że:

– wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 109 214 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pisma do dnia zapłaty tytułem świadczenia nienależnego,

– ewentualnie o zasądzenie od pozwanego kwoty 27 303,50 zł tytułem zwrotu do masy upadłości J. M. (1) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty bezskutecznej z mocy samego prawa umowy darowizny zawartej dnia 17 września 2018 r. na podstawie art.127§ 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r, prawo upadłościowe,

– ewentualnie uznanie za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości J. M. (1) umowy darowizny środków pieniężnych, zawartej 17 września 2018 r. pomiędzy J. M. (1) a pozwanym w zakresie kwoty 27 303,50 zł i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda tejże kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty.

(pismo k. 79-83)

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa także w zmienionym zakresie.

(pismo k. 95-96)

Postanowieniem z 14 października 2021 r. w sprawie o sygn. akt II C 1784/20 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi przekazał sprawę według właściwości rzeczowej tutejszemu sądowi.

(postanowienie k. 85)

Strony ostatecznie podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

(stanowiska stron e.protokół, k. 105 – 00:01:13, 00:01:19)

Sąd ustalił, co następuje:

Pozwany E. M. (1) jest ojcem J. M. (1).

(niesporne)

W dniu 17 września 2018 r. pełnomocnik J. M. (1), reprezentujący go w sprawie o odszkodowanie i zadośćuczynienie toczącej się w Sądzie Okręgowym w Łodzi, sygn. akt I C 1467/12, w związku z jej prawomocnym zakończeniem, na jego prośbę przelał na rachunek bankowy E. M. (1) kwotę 109 241 zł z tytułu wypłaconego na rzecz J. M. (1) odszkodowania i zadośćuczynienia.

(wyrok k. 32-33, rozliczenie k. 36, wyciąg k. 38, zeznania świadka J. M. e.protokół, k. 105 v – 00:03:48)

E. M. (1) nie wyraził zgody na przelew, nie wiedział także o jego wykonaniu. Kiedy zorientował się, że na jego konto wpłynęły środki dla syna tytułem odszkodowania, powiadomił go o tym fakcie i w kilku transzach środki były wypłacone z rachunku bankowego i przekazane synowi, co nastąpiło przed wszczęciem niniejszego postępowania. J. M. (1) nie dokonywał żadnej darowizny na rzecz swojego ojca E. M. (1).

(zeznania świadka J. M. e.protokół, k. 105 v – 00:03:48, 00:19:22, 00:21:14; zeznania świadka E. M. e.protokół, k. 106 – 00:29:41; pozwany e.protokół, k. 106 v. – 00:37:39)

W tym czasie wobec J. M. (1) toczyło się postępowanie o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Postanowieniem z 8 listopada 2018 r. w sprawie o sygn. akt XIV GU 113/18 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi ogłosił upadłość (...) jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.

(postanowienie k. 17; ogłoszenie k. 19)

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie załączonych do akt sprawy dokumentów oraz zeznań świadków i pozwanego.

Sąd zważył, co następuje:

Powód w niniejszej sprawie dochodził od pozwanego roszczeń ewentualnych.

W pierwszej kolejności żądał zasądzenia od pozwanego kwoty 109 214 zł tytułem zwrotu do masy upadłości J. M. (1) świadczenia nienależnego.

Zgodnie z art. 127.1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe (j.t. Dz.U.2020.0.1228 t.j.) bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej.

Nadto bezskuteczne są również zabezpieczenie i zapłata długu niewymagalnego dokonane przez upadłego w ciągu sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jednak ten, kto otrzymał zapłatę lub zabezpieczenie, może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania tych czynności za skuteczne, jeżeli w czasie ich dokonania nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości.(art.127.2)

Z treści w/w przepisu wynika, iż można żądać zwrotu do masy upadłości świadczeń dokonanych w wyniku rozporządzenia upadłego.

Poczynione w sprawie ustalenia dają podstawę do oceny, iż upadły nie dokonał żadnej czynności prawnej, której celem było przeniesienie do majątku pozwanego żądanych w pozwie kwot. Żądania pozwu zasługiwałyby na uwzględnienie w oparciu o art. 127 § 1 prawa upadłościowego, czy też art. 527 w zw. z art. 582 k.c., tylko wtedy, gdyby upadły dokonał czynności prawnej, poddawanej następczej ocenie z punktu widzenia przesłanek wynikających z powołanych przepisów. Tymczasem, co ustalono w niniejszej sprawie, przesunięcie środków pomiędzy rachunkami bankowymi, wykonane w rezultacie polecenia przelewu było czynnością faktyczną. Fakt pojawienia się środków na rachunku bankowym jego posiadacza nie przesądza o ich własności. Stosownie do art. 725 k.c. przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Umowa rachunku bankowego została wyodrębniona w kodeksie cywilnym jako umowa nazwana. Ma ona cechy umowy o depozyt nieprawidłowy (art. 845 k.c.) i umowy zlecenia (art. 734 i nast. k.c.). Zgodnie z art. 726 k.c. bank może obracać czasowo wolne środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub w części na każde żądanie, chyba że umowa uzależnia obowiązek zwrotu od wypowiedzenia. Posiadacz rachunku bankowego traci własność środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym, ale nabywa roszczenie do banku o zwrot takiej samej ich ilości. W niniejszej sprawie pozwany z chwilą powzięcia wiadomości o wpływie na jego konto znacznej kwoty, natychmiast podjął starania o dokonanie jej zwrotu na rzecz uprawnionego. Tym samym w nie budzący wątpliwości sposób wyraził wolę zwrotu otrzymanego świadczenia i kwoty otrzymane w sposób wskazany przez uprawnionego, zostały mu zwrócone. Jeżeli uznać by, iż zachodzi też przypadek świadczenia nienależnego, nie zachodzą podstawy uwzględnienia powództwa, wobec tego że środki przed wszczęciem niniejszego postępowania w całości zostały zwrócone na rzecz uprawnionego, co oznacza iż pozwany nie jest bez podstawy prawnej wzbogacony.

Powód wskazywał na okoliczność zawarcia między J. M. (1) a pozwanym – E. M. (1) umowy darowizny, jednakże nie sposób podzielić tego poglądu powoda. Należy mieć bowiem na uwadze, iż przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. (art. 888 § 1 k.c) Darowizna jest dwustronną czynnością prawną (a nie faktyczną, techniczną) kauzalną, konsensualną. jednostronnie zobowiązującą i darmą. Celem darowizny jest nieodpłatne przysporzenie korzyści obdarowanemu kosztem majątku darczyńcy. U podstaw umowy leży zatem obiektywna i stypizowana prawna przyczyna przysporzenia. Darowizna ma charakter konsensualny, a zatem dochodzi do skutku w razie złożenia przez strony oświadczeń woli w odpowiedniej formie. Wola darczyńcy przysporzenia korzyści obdarowanemu powinna być wyrażona w sposób jednoznaczny, a równocześnie powinna być dokonana w sposób eliminujący jakiekolwiek wątpliwości, które pozwalają odróżnić ostateczną decyzję darczyńcy od niezobowiązujących obietnic (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 lipca 2018 r., I ACa 1443/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 marca 2014 r., I ACa 1409/13). Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczona darowizna została spełniona (art. 890 § 1 k.c.). W wypadku braku aktu notarialnego, w razie wątpliwości należy brać pod uwagę wolę darczyńcy. Do przyjęcia, że darowizna miała miejsce, konieczne jest wykazanie woli darczyńcy przysporzenia na rzecz obdarowanego, kosztem majątku darczyńcy. W ustalonym przez sąd stanie faktycznym takiej woli po stronie J. M. (1) oczywiście nie było. Podkreślenia wymaga też, że brak jest podstaw do utożsamiania czynności bankowych takich jak przelew środków pomiędzy rachunkami bankowymi z umową darowizny. Wola darczyńcy nie może budzić wątpliwości, a umowy darowizny nie można domniemywać. Wejście w posiadanie danej sumy pieniędzy wobec określonych operacji bankowych nie oznacza że właściciel tej sumy miał zamiar ją darować osobie zlecającej dokonanie operacji. Operacje bankowe nie kreują prawnej przyczyny czynności prawnej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19 lutego 2019 r. I ACa 623/18). Wola przysporzenia korzyści obdarowanemu powinna być wyrażona w sposób jednoznaczny i eliminujący jakiekolwiek wątpliwości, które pozwalają zdefiniować decyzję darczyńcy. Spełnienie świadczenia w wykonaniu umowy darowizny nie może się odbyć bez wyrażenia woli w tym przedmiocie przez darczyńcę. Syn pozwanego nigdy nie wyrażał woli podarowania jakiejkolwiek sumy pieniężnej ojcu. Przelanie przez osobę trzecią należnych J. M. (1) pieniędzy na rachunek pozwanego, tym bardziej w sytuacji braku jego zgody na taki przelew i uprzedniej jego wiedzy o zamiarze dokonania operacji bankowej na jego rachunku, oczywiście nie stanowi darowizny przelanych pieniędzy. Ponadto przelana kwota została przez pozwanego zwrócona synowi. Brak jest wobec tego przysporzenia po stronie pozwanego, co definitywnie przekreśla możliwość uznania dokonanego przelewu jako darowizny.

Skoro w realiach niniejszej sprawy, pomiędzy pozwanym a jego synem nie doszło do zawarcia umowy darowizny żadnej sumy pieniężnej, w tym dochodzonej pozwem ani też nie doszło do dokonania żadnej innej czynności prawnej, o których mowa w art. 127 § 1 prawa upadłościowego, ani też w art. 527 i 528 k.c. Nie ma podstaw do oceny faktycznej czynności przelewu środków pieniężnych pomiędzy rachunkiem bankowym pełnomocnika działającego na zlecenie syna pozwanego a rachunkiem pozwanego z perspektywy spełnienia w sprawie przesłanek bezskuteczności czynności opisanych w tych przepisach.

Dlatego złożone powództwo i żądania ewentualne zostały oddalone.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania.

Wobec oddalenia powództwa zasądzeniu podlegały na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r., (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 z późn.zm.)