Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 czerwca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Leszek Dąbek

po rozpoznaniu w dniu 15 czerwca 2022 r. w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa G. M. i J. M.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

w T.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 3 grudnia 2020 r., sygn. akt VIII C 679/18

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  oddala powództwo,

b)  zasądza solidarnie od powodów na rzecz pozwanej kwotę 1.800zł (tysiąc osiemset złotych), z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

2.  zasądza solidarnie od powodów na rzecz pozwanej kwotę 1.867zł (tysiąc osiemset sześćdziesiąt siedem złotych), z tytułu zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, w tym 1.350zł (tysiąc trzysta pięćdziesiąt złotych) zastępstwa procesowego.

SSO Leszek Dąbek

Sygn. akt III Ca 68/21

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Zabrzu wyrokiem z dnia 3 12 2020r. zasądził od pozwanej (...) sp. z o.o. w T. na rzecz powodów G. M. oraz J. M. solidarnie kwotę 7 916,16 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 05 2018r. do dnia zapłaty, orzekł o kosztach procesu oraz nieuiszczonych kosztach sądowych.

W ustalonym stanie faktycznym w motywach orzeczenia przywołał regulację art. 365 § 1 k.p.c., 352 k.c., 224 k.c., 225 k.c. oraz 118 k.c.

Stwierdził, że powodom przysługuje od dnia 9 03 2004 r. w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej prawo użytkowania wieczystego działki numer (...) położonej w S. przy ulicy (...) o powierzchni 719 m ², dla której Sąd Rejonowy w Sosnowcu prowadzi KW nr (...). Przez wyżej wymienioną działkę przebiega niskoprężny gazociąg należący do pozwanej spółki. Gazociąg został wybudowany w 1978r. Wskazał, ze w przeszłości sądy kilkukrotnie zasądzały od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwoty obejmujące wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez pozwaną z opisanej nieruchomości powodów.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego ocenił, że orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd. który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej. Jednoznacznie wskazał, że zasada odpowiedzialności pozwanego, przesadzona w prawomocnym wyroku uwzględniającym część roszczenia, jest wiążąca w sprawie o zasądzenie pozostałej części . Wyjaśnił, że powodowie w niniejszym postępowaniu dochodzą roszczenia, które obejmuje zupełnie inny okres aniżeli roszczenia w powołanych sprawach I C 8/09 i I C 222/12, niemniej jednak brak jest, możliwości rozważania zasady odpowiedzialności pozwanej z uwagi na treść art. 365 § 1 k.p.c. Pozwana nie wskazała na jakiekolwiek okoliczności, których zmiana doprowadziłaby do uwolnienia jej od odpowiedzialności - w szczególności nie wykazała, że dysponuje już tytułem prawnym do gruntów powodów. Przedmiotem rozstrzygania w sprawie mogła zatem pozostać jedynie wysokość roszczenia powodów. Następnie wyjaśnił, że władztwo przedsiębiorstwa eksploatującego gazociąg odpowiada faktycznemu władztwu wynikającemu z prawa służebności, co pozwala uznać je za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 § 2 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy, w tym cytowane art. 224 § 2 - art. 225 k.c. Wskazał, że właściciel lub użytkownik wieczysty gruntu, na którym zostały usytuowane urządzenia sieciowe przedsiębiorstwa może domagać się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu w przypadku braku istnienia tytułu do korzystania z gruntu przez przedsiębiorstwo. Powodowie w chwili wniesienia pozwu nie będący właścicielami, lecz użytkownikami wieczystym korzystają w tym zakresie z roszczeń przysługujących właścicielowi rzeczy. W ocenie Sądu roszczenie powodów nie było przedawnione, a jego wysokość wynikała z opinii biegłego. Wobec powyższego Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości.

O odsetkach orzekł na mocy art. 481 k.c.

O kosztach procesu orzekł na mocy art. 98 k.p.c.

O nieuiszczonych kosztach sądowych orzekł na mocy art. 113 u.k.s.c.

Orzeczenie zaskarżyła pozwana (...) sp. z o.o. w T. wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania, bądź jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznani

Zarzuciła, że Sąd Rejonowy ferując zaskarżony wyrok naruszył przepisy prawa procesowego oraz materialnego, tj. regulację:

1)  art. 224 k.c. i art. 225 k.c. w zw. z art. 233 §1 k.c., w zw. art. 365 § 1 k.p.c., poprzez ich błędne zastosowanie z uwagi na brak legitymacji czynnej powodów tj. poprzez uznanie, że powodowie, którzy nabyli prawo użytkowania wieczystego nieruchomości, na której przed ustanowieniem tegoż prawa, zostały wybudowane urządzenia przesyłowe, posiadają legitymację procesową w sprawie żądania od pozwanej (przedsiębiorstwa przesyłowego] wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, w sytuacji gdy nabyli prawo użytkowania wieczystego nieruchomości już obciążonej z wszystkimi ograniczeniami z tego wynikającymi i musieli się liczyć z trwałym znoszeniem stanu ukształtowanego przed nabyciem własnego prawa;

2)  art. 365 § 1 k.p.c. poprzez jego zastosowanie w niniejszej sprawie, podczas gdy pozwana wykazała, że powodom nie przysługiwał tytuł prawny uprawniający ich do żądania od pozwanej zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości przez którą przebiega gazociąg niskiego ciśnienia, należący do pozwanej;

3)  art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, wybiórczą ocenę i pominięcie twierdzeń i dowodów pozwanej, które były sprzeczne z koncepcją sądu pierwszej instancji w zakresie braku legitymacji czynnej po stronie powodowej do żądania od pozwanej zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości przez którą przebiega gazociąg niskociśnieniowy, należący do pozwanej.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji trafnie zakwalifikował roszczenie powodów i prawidłowo rozpoznał sprawę oraz skonstruował prawidłową podstawę faktyczną orzeczenia

Ustalenia faktyczne składają się na podstawę faktyczną orzeczenia w części dotyczą faktów bezspornych pomiędzy stronami, a w pozostałym zakresie mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, który jest wiarygodny. Ustalenia te mają oparcie w informacjach zawartych we wskazanym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku materiale dowodowym, którego wiarygodność nie została w żaden sposób podważona w apelacji.

W ramach zarzutów dotyczących podstawy faktycznej wyroku, pozwana w istocie kwestionuje dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę prawną ustalonego stanu faktycznego. Dlatego odnoszą się one tylko werbalnie do ustalonego stanu faktycznego i jako takie nie mają one wpływu na powyższą ocenę.

Z tych też względów Sąd odwoławczy przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji.

Dokonana przez Sąd Rejonowy ocena prawna ustalonego stanu faktycznego jest jednak wadliwa.

Dochodzone przez powodów roszczenia mają źródło w regulacji art. 225 k.c.

w zw. z art. 224 k.c. i dotyczą korzystania przez pozwaną z przynależnego im prawa wieczystego użytkowania spornej nieruchomości.

Użytkowanie wieczyste jest prawem rzeczowym pośrednim pomiędzy prawem własności a prawami rzeczowymi ograniczonymi, do którego stosuje się w drodze analogii odpowiednie przepisy o własności w materii nieuregulowanej w przepisach o użytkowaniu wieczystym, w szczególności o wykonywaniu, ochronie, nabyciu w drodze zasiedzenia – ale tylko - biegnącemu przeciwko poprzedniemu wieczystemu użytkownikowi, a więc tylko wtedy, gdy użytkowanie wieczyste było już ustanowione (uchwała SN 7 sędziów - zasada prawna z dnia 11 12 1975 r., III CZP 63/75).

Przynależne powodom prawo wieczystego użytkowania powstało z mocy prawa, z mocy regulacji ustawy z dnia 29 09 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1990 r., nr 79 poz. 464 ze zm.)

i przysługuje ono w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej powodom od dnia 9 03 2004 r..

Teoretycznie na tego rodzaju prawach może być potencjalnie ustanowiona służebność przesyłu, lecz nie może to nastąpić w każdej sytuacji, gdyż jej ustanowienie uzależnione jest od tego, kiedy urządzenia przesyłowe zostały posadowione na nieruchomości.

Dlatego jeśli tytuł prawny do korzystania z urządzeń przesyłowych nie został uregulowany do czasu powstania prawa użytkowania wieczystego, to użytkownik wieczysty nie ma roszczenia o ustanowienie służebności przesyłu.

Ustanowienie takiej służebności następuje w takiej sytuacji przez obciążenie własności nieruchomości, a nie prawa jej użytkowania wieczystego.

Jeżeli urządzenia przesyłowe zostały wybudowane i znajdowały się na gruncie przed oddaniem go w użytkowanie wieczyste, to użytkownik wieczysty nabywa to prawo o określonych właściwościach fizycznych i z istniejącym już na gruncie ograniczeniami w zakresie możliwości korzystania z nieruchomości.

Musi się wobec tego liczyć z trwałym znoszeniem stanu ukształtowanego

przed nabyciem własnego prawa.

Zasada ta dotyczy również sytuacji gdy urządzenia przesyłowe - zainstalowane przez przedsiębiorstwo państwowe w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej - znajdowały się na nieruchomości Skarbu Państwa przed oddaniem jej w użytkowanie wieczyste.

W szczególności znaczenie ma tu art. 2 ustawy z dnia 29 09 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1990 r., nr 79 poz. 464 ze zm. .

Wynika z niego, że nie narusza praw osób trzecich ustanowienie z mocy tego przepisu, z dniem 5 12 1990 r., prawa wieczystego użytkowania gruntów tam określonych (uchwała 7 sędziów SN z 16 05 2017 r., III CZP 101/16, OSNC 2017/11/123

oraz postanowienie SN z 6 10 2017 r., V CSK 165/16, Lex 2401096).

Gazociąg znajdujący się na omawianej nieruchomości został wybudowany

w 1978r. wobec czego ciążące na niej prawo użytkowania wieczystego powstało już po jego posadowieniu.

Powodowie domagali się zapłaty za bezumowne korzystanie przez pozwaną z opisanej powyżej nieruchomości w okresie od lutego 2012r. do maja 2018r.

W konsekwencji czego, w okresie objętym żądaniem pozwu, pozwana nie ingerowała w prawo wieczystego użytkowania, lecz w prawo własności nieruchomości.

Dlatego powodowie nie posiadają legitymacji czynnej w dochodzeniu żądanych świadczeń, przez co powództwo już tylko z tego powodu podlega oddaleniu (podobnie Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 24 07 2018r. wydanym w sprawie o sygn. akt III Ca 2017/17), co nie znalazło to prawidłowego odzwierciedlenia w zaskarżonym wyroku.

Z tej przyczyny apelacja jest uzasadniona, co prowadziło do zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w oparciu o regulację art. 386 § 1 k.p.c.

Reasumując zaskarżony wyrok jest wadliwy i dlatego apelację jako uzasadnioną uwzględniono, zmieniając go w sposób podany w sentencji, przy zastosowaniu regulacji art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosując regulację

art. 98 § 1 i 3 k.p.c., biorąc pod uwagę, iż powodowie ulegli w całości w postępowaniu odwoławczym i powinni solidarnie zwrócić pozwanej poniesione przez nią w tym postępowaniu koszty zastępstwa przez fachowego pełnomocnika oraz uiszczone w toku postępowania odwoławczego koszty (tj. opłatę skarbową od pełnomocnictwa i apelacji).

SSO Leszek Dąbek