Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2022 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący SSA Jerzy Skorupka (spr.)

Sędziowie: SA Cezariusz Baćkowski

SA Jarosław Mazurek

Protokolant: Magdalena Szymczak

przy udziale prokuratora Prokuratury (...) Wiesława Bilskiego

po rozpoznaniu 6 lipca 2022 r.

sprawy z wniosku B. R., L. Ś., D. Ś. i K. W.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawców

od wyroku Sądu Okręgowego w Świdnicy

z 22 listopada 2021 r. sygn. akt III Ko 63/21

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

II.  stwierdza, że wydatki postępowania odwoławczego ponosi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Świdnicy wyrokiem z dnia 22 listopada 2021 r.:

I.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz B. R., L. Ś., D. Ś., K. W.:

1.  kwoty po 315.000 (trzysta piętnaście tysięcy) złotych dla każdego z nich - z łącznej kwoty 1.260.000 (miliona dwustu sześćdziesięciu tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za doznane krzywdy przez ich ojca J. R. oraz kwoty po 29.820 (dwadzieścia dziewięć tysięcy osiemset dwadzieścia) złotych dla każdego z nich - z łącznej kwoty 119.280 (stu dziewiętnastu tysięcy dwustu osiemdziesięciu) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania za doznaną przez ich ojca J. R. szkodę wskutek wydania i wykonania wobec niego wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Poznaniu z dnia 6.03.1953 r., sygn. akt Sr. 33/53 wydanego na sesji wyjazdowej w O., utrzymanego w mocy postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego w W. z dnia 8.04.1953 r. sygn. akt S. 575/53 w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego;

II.  dalej idące żądania oddalił;

III.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców B. R., L. Ś., D. Ś., K. W. kwotę po 240,00 (dwieście czterdzieści) złotych dla każdego z nich tytułem zwrotu kosztów udziału pełnomocnika w sprawie;

IV.  na podstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dziennik Ustaw z dn. 23 kwietnia 1991 roku z późn. zm.) zwolnił wnioskodawców od ponoszenia kosztów sądowych zaliczając wydatki w sprawie na rachunek Skarbu Państwa.

Wyrok zaskarżyła pełnomocnik wnioskodawców r. pr. A. B., zarzucając:

I.  obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj.:

1)  art. 3 KPC, art. 232 KPC w zw. z art. 558 KPK przez błędne uznanie, że nie wykazano, że J. R. poniósł szkodę na skutek uniemożliwienia mu wykonywania pracy zarobkowej,

2)  art. 410 KPK przez pominięcie okoliczności, że J. R. doznał wyjątkowych cierpień w postaci rozłąki z rodziną, warunków więziennych, oczywistej niesłuszności pozbawienia wolności oraz skali maltretowania i zasądzenie zadośćuczynienia w wysokości nieadekwatnej do rozmiaru krzywd i cierpień doznanych przez niego,

3)  art. 7 KPK przez dowolną ocenę dowodów i w efekcie błędne uznanie, że J. R. nie poniósł szkody we wnioskowanej wysokości, a wysokość zadośćuczynienia spełnia cel określony w art. 8 ust. 1 ustawy lutowej,

II.  obrazę przepisów prawa materialnego, tj.:

1)  art. 445§1 KC w zw. z art. 445§2 KC oraz art. 448 KC w zb. z art. 8 ust. 1 ustawy lutowej, przez błędne przyjęcie, że kwota zadośćuczynienia jest odpowiednia do rozmiaru krzywd J. R.,

2)  art. 8 ust. 1 ustawy lutowej w zw. z art. 445§1 KC przez błędną wykładnię skutkującą nieprawidłowym sposobem szacowania zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez J. R.,

3)  art. 8 ust. 1 ustawy lutowej w zw. z art. 332 KPC przez brak zasądzenia odszkodowania z tytułu prac przymusowych i pozbawienia praw publicznych,

III.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mający wpływ na jego treść polegający na pominięciu wszystkich istotnych okoliczności dla ustalenia rozmiaru krzywdy J. R.,

IV.  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 481§1 KC przez jego niezastosowanie i zaniechanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie.

We wniosku odwoławczym skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez zasądzenie na rzecz wnioskodawców dalszych 6.073.186,56 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę oraz 377.755,96 zł odszkodowania za szkodę, poniesionych przez J. R. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zważył, co następuje.

Apelacja jest bezzasadna, gdyż sąd pierwszej instancji nie naruszył przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania wskazanych w skardze, ustalił fakty zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy oraz dokonał prawidłowej ich oceny prawnej. Ustalając rozmiar szkody i zakres krzywdy odniesionych przez J. R., a tym samym wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia należnych wnioskodawcom, sąd meriti uwzględnił wszystkie okoliczności mające istotne znaczenia dla ustalenia tych wartości. Treść skargi, a zwłaszcza twierdzenia odnoszące się do wysokości pierwotnego żądania oraz żądania wyrażonego we wniosku odwoławczym świadczą zaś o instrumentalnym, a wręcz merkantylnym celu wywiedzenia środka odwoławczego.

Treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie pozostawia wątpliwości, że sąd a quo ustalił fakty relewantne dla ustalenia rozmiaru szkody i zakresu krzywdy odniesionych przez J. R. na podstawie wszystkich materiałów przedłożonych przez wnioskodawców oraz ich zeznań złożonych na rozprawie głównej, ocenionych za wiarygodne. Wbrew skardze, sąd ustalił, że J. R. w momencie zatrzymania nie miał żadnego wyuczonego zawodu i ukończył zaledwie 5 klas szkoły podstawowej. W śledztwie był wielokrotnie przesłuchiwany, również przy zastosowaniu wobec niego tortur, co było charakterystyczne dla działalności organów władzy publicznej w okresie stalinowskim w Polsce.

W więzieniu warunki bytowe i sanitarne były upodlające dla człowieka. J. R. odbywał karę w przeludnionych celach, otrzymując niedostateczne racje żywnościowe.

W czasie wykonywania kary więzienia J. R. nie był karany dyscyplinarnie, zatrudniany był dorywczo przy różnych pracach, a po ukończeniu kursu stolarza „na stałe” w stolarni, z nałożonych nań obowiązków wywiązywał się należycie, co pozwoliło na odnotowanie, że do ustroju Polski Ludowej nie przejawia jawnej wrogości i zasługuje „na pewne ulgi w odbywaniu kary”.

Po zwolnieniu z więzienia na mocy amnestii J. R. wrócił do rodzinnego domu, gdzie prowadził „spokojny tryb życia” i podejmował różne prace zarobkowe, uzyskując za każdym razem dobrą opinię.

Ustalając wysokość odszkodowania sąd meriti uwzględnił brak kwalifikacji zawodowych i wykształcenia oraz stażu zawodowego J. R., co uzasadniało przyjęcie minimalnej płacy. Wysokość ustalonego w ten sposób odszkodowania została powiększona o koszty obrony.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia sąd pierwszej instancji uwzględnił nie tylko wszystkie okoliczności mające znaczenia dla ustalenia zakresu cierpień J. R., ale także wnioski i sugestie zawarte w żądaniu. W żadnym razie nie polegało to na „mechanicznym” przemnożeniu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przez okres pozbawienia wolności, ale na uwzględnieniu całokształtu okoliczności ujawnionych na rozprawie głównej. Wbrew skardze, sąd uwzględnił też fakt odbywania kary więzienia w ośrodku pracy i warunki tam panujące.

Wszystko to świadczy o rzetelnie przeprowadzonym postępowaniu, prawidłowo przeprowadzonej ocenie dowodów, uwzględniającej dowody i okoliczności korzystne i niekorzystne dla wnioskodawców, prawidłowym ustaleniu faktów na podstawie wszystkich dowodów i okoliczności ujawnionych na rozprawie głównej i właściwej ich ocenie prawnej. Tym samym, zarzuty obrazy przepisów postępowania, tj. art. 7 KPK i art. 410 KPK oraz art. 3 KPC art. 232 KPK w zw. z art. 558 KPK oraz zarzut błędu w ustaleniach faktycznych są oczywiście bezzasadne.

Bezpodstawne są zarzuty obrazy przepisów prawa materialnego, gdyż treść tych zarzutów oraz argumentów podanych na ich wsparcie wskazuje, że w istocie chodzi o zarzuty błędu w ustaleniach faktycznych przez nieuwzględnienie okoliczności podanych w treści zarzutów, co w rozpoznawanej sprawie nie miało miejsca.

W świetle powyższych okoliczności, orzeczono, jak na wstępie.