Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2022 r.

S ąd Apelacyjny w W. III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Stryczyńska

po rozpoznaniu w dniu 9 marca 2022 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy M. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o świadczenie postojowe

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 23 lipca 2021 r. sygn. akt XIII U 1795/20 oddala apelację.

Ewa Stryczy ńska

Sygn. Akt III AUa 1640/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 24 lipca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. odmówił M. A. prawa do świadczenia postojowego. Podstawę do wydania decyzji stanowił art. 15 zv ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374 ze zm.) w zw. z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 266, ze zm.). W uzasadnieniu swego stanowiska organ rentowy wskazał między innymi, że M. A. posiada inny tytuł do ubezpieczeń społecznych i jednocześnie jest zgłoszony z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył M. A. wnosząc o wypłatę świadczenia postojowego. Odwołujący się wskazał, że inny tytuł do ubezpieczeń społecznych powstał w lipcu, a wniosek o świadczenie postojowe został wypełniony i dotyczy miesiąca czerwca. Wobec powyższego odmowa przyznania prawa do świadczenia postojowego jest bezzasadna.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu organ rentowy doprecyzował, że na dzień złożenia wniosku M. A. powinien spełnić wszystkie przesłanki wskazane w artykule 15zq ust. 4 pkt 1 ustawy z 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, w tym warunek nie podlegania ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu. Organ rentowy podniósł, że
bezspornym jest, że w dniu złożenia wniosku o świadczenie postojowe za kolejny okres odwołujący się posiadał inny tytuł do ubezpieczeń społecznych.

Wyrokiem z 23 lipca 2021 r. S ąd Okręgowy w W. XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w W. z 24 lipca 2020 r. nr (...) odmawiającą M. A. prawa do świadczenia postojowego ten sposób, że przyznał odwołującemu się prawo do tego świadczenia za czerwiec 2020 r.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

M. A. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...). W dniu 10 lipca 2020 r. M. A. został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych od 1 lipca 2020 r. przez płatnika składek R.. W dniu 14 lipca 2020 r. M. A. zgłosił ponowny wniosek o świadczenie postojowe.

W konsekwencji wyżej wskazanego wniosku, decyzją z 24 lipca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. odmówił M. A. prawa do świadczenia postojowego. Podstawę do wydania decyzji stanowił art. 15 zv ustawy z 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374 ze zm.) w zw. z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 266, ze zm.). W uzasadnieniu swego stanowiska organ rentowy wskazał między innymi, że M. A. posiada inny tytuł do ubezpieczeń społecznych i jednocześnie jest zgłoszony z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił, na podstawie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach rentowych, jak również w aktach sprawy, albowiem ich treść i autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania. Stan faktyczny w sprawie w istocie nie był sporny pomiędzy stronami, zaś spór sprowadzał się do odmiennej interpretacji przepisów prawa.

Biorąc pod uwagę poczynione ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał odwołanie za zasadne w pierwszej kolejności wskazując, że stosownie do § 5 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. z 2020 r. poz. 433) ustanowiono czasowe ograniczenie prowadzenia przez przedsiębiorców w rozumieniu przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców oraz przez inne podmioty działalności w tym przepisie wymienionej. Stan epidemii został wprowadzony ww. rozporządzeniem Ministra Zdrowia od 20 marca 2020 r.

Z uwagi na epidemię COVID-19 zaistniała bowiem potrzeba wprowadzenia szczególnych rozwiązań mających na celu przeciwdziałanie negatywnym skutkom gospodarczym tej sytuacji. Konieczne stało się opracowanie pakietu osłonowego dla przedsiębiorców, zapobiegającego zwłaszcza utracie płynności w ramach prowadzonych przez nie działalności. Ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (poz. 374) – tzw. tarcza antykryzysowa 3.0, miała pozwolić na uruchomienie nadzwyczajnych instrumentów wspierających przedsiębiorców w tym okresie. Jeden spośród wyżej wskazanych instrumentów stanowi świadczenie postojowe.

Zgodnie z art. 15zq ww. ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, ze zm., dalej: ustawa o COVID) świadczenie postojowe przysługuje osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, jeżeli:

1. nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu,

2. rozpoczęła prowadzenie działalności przed dniem 1 kwietnia 2020 roku i nie zawiesiła jej prowadzenia,

3. przychód z prowadzenia działalności w rozumieniu przepisów o PIT uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc.

Ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby uprawnionej, składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 15zs ust. 1 cytowanej ustawy), wniosek ten w zgodzie z art. 15zs ust. 7 ww. ustawy o COVID może być złożony do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii.

W myśl zaś art. 15 zv ustawy o COVID-19 odmowa prawa do świadczenia postojowego następuje w drodze decyzji, zaś od decyzji o odmowie prawa do świadczenia postojowego, przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego dla postępowań w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Przepisy art. 83 ust. 5-7 i art. 83a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stosuje się odpowiednio.

W tym miejscu wyjaśnić trzeba, że art. 15 zq pkt 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, wskazuje jako uprawnioną do świadczenia postojowego osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych (Dz.U. z 2019 r., poz. 1292), o ile spełniają określone przepisami warunki do przyznania tego świadczenia i nie podlegają ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Sąd Okręgowy przypomniał, że podstawowe znaczenie dla objęcia ubezpieczeniem społecznym osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą ma fakt rzeczywistego wykonywania tej działalności, w sposób ciągły i o charakterze zarobkowym. Działalność gospodarcza to prawnie określona sytuacja, którą trzeba oceniać na podstawie zbadania konkretnych okoliczności faktycznych, wypełniających znamiona tej działalności lub ich niewypełniających (por. wyrok z 23 stycznia 2020 r., sygn. III AUa 403/19, Legalis).

Nie ulega wątpliwości, że w konsekwencji wprowadzenia ustawy o COVID i powyższego przepisu art. 15zq ustawodawca zaproponował między innymi możliwość pomocy publicznej dla osób najbardziej dotkniętych epidemią (a więc niestabilnością gospodarczą), czyli osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych oraz osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, które są zagrożone zatorami płatniczymi czy upadłością. Nie ulega wątpliwości, że wprowadzenie pakietu regulacji, które składają się na tzw. tarczę antykryzysową podyktowane było dążeniem do ochrony zatrudnienia oraz zmniejszenia obciążeń i zachowania płynności finansowej przedsiębiorców.

W uzasadnieniu projektu nowelizacji, która dodała do komentowanej ustawy między innymi art. 15zq-15zx, podkreślono, że osoby prowadzące działalność gospodarczą, opłacające składki same za siebie oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, a także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło, są szczególnie narażone na "niestabilność”, a nawet całkowitą utratę przychodów z powodu pandemii COVID-19, ze względu na brak zleceń lub zamówień, czy rezygnację z realizowanych lub zawieranych umów. Rozwiązania legislacyjne obowiązujące już wcześniej (możliwość skorzystania z odroczenia terminu płatności składek, układu ratalnego, umorzenia należności składek) w obliczu pandemii spowodowanej COVID-19 w wielu przypadkach okazały się niewystarczające, aby uchronić określone grupy podmiotów przed zatorami płatniczymi i upadłością, jak również brakiem środków finansowych na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. ( źródło: http://sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=299 - uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, druk nr 299).

Sąd Okręgowy stwierdził dalej, że poczynione już uprzednio wywody w zakresie interpretacji art. 15zq ustawy o COVID-19, czy art. 8 ustawy systemowej doprowadziły do jednoznacznych wyników wykładni językowej tych przepisów. Brak było zaś podstaw do nieuzasadnionej wykładni rozszerzającej zakresu podmiotowego świadczenia postojowego. Ustawodawca w sposób wyraźny ograniczył krąg osób uprawnionych do powyższego świadczenia, jak również przesłanki nabycia do niego prawa, co więcej analogicznie uczynił również w przypadku innych instrumentów wspierających przedsiębiorców, formułując szereg przesłanek pozytywnych i negatywnych. Na gruncie prawa przedsiębiorców wspólnik spółki jawnej nie jest przedsiębiorcą, a z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych – jest, co jednak nie przesądza o możliwości przyznania na jego rzecz świadczenia postojowego (por. wyrok SN z 13 września 2010 r., sygn. II UK 82/10).

Nadto podkreślić trzeba, że art. 15 zq przedmiotowej ustawy miał niejako „ratować” osoby wymienione w ustawie przed bankructwem, co z jednej strony miało chronić ich zabezpieczenie socjalne, a z drugiej strony ochraniać gospodarkę przed zapaścią. Świadczenie postojowe zostało bowiem wprowadzone dla zmniejszenia negatywnych skutków gospodarczych COVID-19 a w szczególności dedykowane jest osobom fizycznym, u których przestój działalności, jako przedsiębiorców, zrodził zagrożenie dla dalszego funkcjonowania, wręcz bytu i egzystencji, zaś w takich okolicznościach nie sposób dopatrzeć się takiego założenia w odniesieniu do spółek prawa handlowego, choćby osobowych. Uzasadnienie znajduje zatem twierdzenie, że świadczenie postojowe winno być pojmowane w sposób szeroki, jako świadczenie przysługujące przedsiębiorcom nie zaś jako świadczenie z ubezpieczenia społecznego.

Odnosząc się zaś stricte do zasady równego traktowania obywateli wobec prawa wyrażonej w art. 32 Konstytucji RP, Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zasadę równości należy rozumieć jako nakaz nadawania normom prawnym takich treści, by kształtowały one w jednakowy (podobny) sposób sytuację prawną podmiotów jednakowych lub podobnych. Sąd zwrócił uwagę na to, że Trybunał Konstytucyjny uznał, że wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych), charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu, mają być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 kwietnia 2002 r., sygn. P 5/01, OTK-A 2002 Nr 3, poz. 28). Analogicznie do zasady równości odniósł się również Sąd Najwyższy w ww. wyroku z 24 stycznia 2019 r. Za uzasadnienie dyferencjacji sytuacji prawnej podmiotów uznaje się zaś zasady sprawiedliwości społecznej. Normy prawne zawarte w ustawie emerytalnej należą do prawa socjalnego, które oparte jest na specyficznych zasadach, wśród których należy podkreślić zasadę solidarności społecznej, która uzasadnia - pozostając w opozycji do zasady wzajemności (eksponowanej np. w prawie cywilnym) - brak pełnej proporcjonalności między składką a świadczeniem (por. D.E. Lach (w:) Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, pod redakcją B. Gudowskiej i J. Strusińskiej-Żukowskiej, Warszawa 2011 s. 15-17). W konsekwencji zatem powyższego, nie ulega zaś wątpliwości, że odmienne traktowanie podmiotów różnych, tj. podmiotów, które nie posiadają wspólnej cechy istotnej nie narusza zasady równego traktowania.

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy wskazał, że ubezpieczony M. A. złożył 14 lipca 2020 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie świadczenia postojowego dla osób prowadzących działalność gospodarczą za czerwiec 2020 r. Organ rentowy stał na stanowisku, że wnioskodawcy nie przysługuje prawo do świadczenia postojowego na podstawie złożonego przez niego wniosku, bowiem w dacie jego złożenia podlegał ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Wskazać jednak należy, że z literalnego brzmienia przepisów cytowanej wyżej ustawy wynika jednoznacznie, że nie uzależnia ona prawa do świadczenia postojowego od daty złożenia wniosku. Przepisy określające wymogi dotyczące wniosku o świadczenie powinny, zaś być wykładane łącznie z przepisami określającymi przesłanki do uzyskania świadczenia postojowego, gdyż przedmiotowy wniosek jest składany w celu wykazania tych przesłanek. Ratio legis omawianych przepisów jest proste: otrzymane środki finansowe tytułem świadczenia postojowego mają zrekompensować utratę przychodów. Analiza cytowanego przepisu wskazuje na błędną interpretację organu rentowego. Prawo uzależnia przyznanie świadczenia od tego aby przychód z miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym złożony został wniosek o świadczenie postojowe, był o co najmniej 15% niższy od przychodu, który uzyskano w miesiącu poprzedzającym.

Gdyby bowiem przyjąć interpretację organu rentowego to z uwagi na wpływ wniosku 14 lipca 2020 r. – powinny zostać porównane przychody z miesięcy czerwiec i lipiec. Idąc tokiem rozumowania organu rentowego w tym wypadku zapis „miesiąc, w którym złożony został wniosek o świadczenie postojowe” należy rozumieć nie jako miesiąc, w którym wpłynął wniosek, ale jako miesiąc, którego dotyczy wniosek.

Zdaniem Sądu Okręgowego przepisy interpretować należy posługując się zasadą racjonalnego ustawodawcy. Jeśli zatem istotną jest, dla oceny spełnienia przesłanek - data złożenia wniosku, wpływu wniosku lub też inna data powinno znaleźć to odzwierciedlenie w brzmieniu przepisu. Nie inaczej jest również w przypadków przepisów analizowanej ustawy. Okoliczność, że ubezpieczony od 1 lipca 2020 r. podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę pozostaje bez wpływu na przyznanie mu prawa do świadczenia postojowego na podstawie złożonego przez niego wniosku 14 lipca 2020 r., gdyż wniosek ten dotyczył przyznania świadczenia za poprzedni miesiąc tj. czerwiec 2020 r. W tym zaś miesiącu odwołujący się nie posiadał innego tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym, co oznacza, że wywodzona przez ZUS negatywna przesłanka do tego okresu nie występowała. Nie ma przy tym wątpliwości, że wniosek o sporne świadczenie dotyczył czerwca a nie lipca 2020 r., gdyż dopiero po zakończeniu danego miesiąca wnioskujący może wykazać stosowne przesłanki do przyznania świadczenia. Tym samym oczywiste jest, że wniosek składany w lipcu dotyczy miesiąca już zakończonego tj. czerwca a nie biegnącego czyli lipca 2020 r. W czerwcu zaś jak już wskazano odwołujący się spełniał przesłanki do przyznania mu spornego świadczenia.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca spełnił wszystkie z wymaganych przez ustawodawcę warunków do uzyskania prawa do świadczenia postojowego, określonych w art. 15zq ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, a tym samym zaskarżona decyzja, którą odmówiono odwołującemu przyznania świadczenia postojowego okazała się błędna przez co konieczna była jej zmiana.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c. zmienił tę decyzję i przyznał odwołującemu się świadczenie postojowe za czerwiec 2020 r.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając powyższy wyrok w całości i zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 15zq ust. 1 pkt 2 oraz ust. 5 pkt 3 w zw. z art. 15 zua ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020r o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych przez uznanie, że ubezpieczonemu M. A. przysługuje prawo do świadczenia postojowego.

W związku z powyższym apelujący na podstawie art. 386 § 1 wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenie od strony odwołującej się na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za pierwszą instancję według norm przepisanych, a także zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązuje ścisła wykładnia językowa. Inne formy wykładni, w tym celowościowa, są dozwolone jeżeli z przepisu nie można wywieść normy stosując wykładnię literalną. W niniejszej sprawie art. 15 zq ust. 5 pkt 3 ustawy z 2 marca 2020r. jest na tyle jasny, ze wykładnia celowościowa jest zbędna. Apelujący wskazał, że niespełnienie jednej z przesłanek wynikających z art. 15 zq ust. 4 skutkuje brakiem prawa do świadczenia postojowego. Z brzmienia omawianego przepisu wynika, że świadczenie postojowe nie przysługuje jeżeli w dniu złożenia wniosku przez zleceniobiorcę posiada on inny tytuł do ubezpieczeń społecznych. W dniu złożenia wniosku odwołujący się posiadał już tytuł do ubezpieczeń społecznych, zatem nie spełnia przesłanek do nabycia prawa do świadczenia postojowego na podstawie przepisów ww. ustawy.

S ąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Zauważyć na wstępie trzeba, że stan faktyczny w sprawie był między stronami niesporny, a apelujący nie zgłaszał zarzutów co do prawidłowości postępowania dowodowego. Ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji Sąd Apelacyjny przyjął zatem za własne, uznając przy tym, że nie ma potrzeby ich ponownego przytaczania w całości zgodnie z treścią art. 387 § 21 pkt 1 k.p.c.

Spór w sprawie sprowadza się do interpretacji prawa materialnego tj. ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; dalej jako: „ustawa covidowa”), w szczególności do art. 15zq ust. 5 tej ustawy.

Na wstępie wskazać należy odnosząc się do zakresu przedmiotowego ustawy, że ilekroć jest w niej mowa o przeciwdziałaniu COVID-19, rozumie się przez to m.in. wszelkie czynności związane ze zwalczaniem skutków choroby, w tym społeczno-gospodarczych (art. 1 ust. 2). Ustawa przewiduje wprowadzanie programów udzielania przez Państwo wsparcia finansowego, skierowanych przede wszystkim do przedsiębiorców (art. 2a), ale także osób w innych formach realizujących swoją aktywność zawodową, wskazanych w ustawie. W przepisach szczegółowych w art. 15 zq ustawa wprowadza uprawnienie do świadczenia postojowego, przewidując konieczność spełnienia określonych przesłanek.

W art. 15 zq ust. 1 - 7 określony został zakres podmiotowy prawa do świadczenia postojowego i wymagane ustawą warunki. Z art. 15 zq ust. 3 wynika, że świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia COVID-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna.

Stosownie do brzmienia art. 15zq ust. 5 ww. ustawy osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli:

1)  umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.

2)  przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3)  nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył interpretacji przepisu art. 15zq ust. 5 pkt 3, stosownie do którego świadczenie postojowe przysługuje osobie, jeżeli nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu. Organ rentowy stanął bowiem na stanowisku, że jeżeli wnioskodawca w miesiącu złożenia wniosku o świadczenie za czerwiec 2020 r., został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z tytułu zawarcia umowy o pracę (od 1 lipca 2020 r.), to tym samym nie spełnia warunku określonego w tym przepisie. Takiego stanowiska nie podziela Sąd Apelacyjny.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy słusznie wywiódł, że okoliczność istnienia innego tytułu ubezpieczenia w momencie składania wniosku nie pozbawia odwołującego się prawa do świadczenia postojowego, jeżeli taki tytuł nie istniał w okresie, którego dotyczy wniosek. Przepis art. 15zq ust. 5 pkt 3 ustawy covidowej należy odczytywać w kontekście całej jednostki redakcyjnej art. 15zq. Ustawodawca w ust. 3 wskazał, że świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia COVID-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna. Jest to podstawowy warunek przyznania prawa do świadczenia postojowego, określający zdarzenie (przestój) wywołujące skutki prawne, mające miejsce w przeszłości w stosunku do daty złożenia wniosku, w związku z wykonywaniem umowy cywilnoprawnej. Przepis art. 15zq ust. 5 wymienia pozostałe przesłanki w odniesieniu do tego zdarzenia, w tym, wykonywanie umowy cywilnoprawnej przed 1 kwietnia 2020 r., kryterium wynagrodzenia oraz niepodleganie ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu przez osobę, której dotyczy wniosek. Za słusznością rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji przemawia także brzmienie art. 15zs ust. 7 powołanej ustawy, który określa termin na złożenie wniosku, wskazując, że może on zostać złożony w okresie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii.

W przekonaniu Sądu Apelacyjnego za pozbawione logiki należy uznać rozumowanie, że osoba, która spełnia wszelkie przesłanki do przyznania prawa do świadczenia postojowego, miałaby zwlekać z zawarciem umowy o pracę z uwagi na podjęcie starań o przyznanie jej świadczenia za okres kiedy realizowała swoją aktywność zawodową w formie umowy zlecenia. Ustawodawca nie formułuje ograniczeń co do możliwości objęcia ubezpieczeniem społecznym wnioskodawcy, po okresie, w którym wystąpił przestój. Wprowadza natomiast mechanizm gwarantujący świadczenie postojowe, przy spełnieniu określonych przesłanek, w okresie, który obejmował przestój. Dążenie wnioskodawcy do jak najszybszego uzyskania stałych środków do życia, w tym zawarcia umowy o pracę, zwłaszcza w realiach stanu pandemii, nie powinno prowadzić do pogorszenia jego sytuacji w zakresie uprawnień, które nabył wykonując umowę zlecenia.

Niezależnie od powyższego należy zwrócić uwagę także na treść art. 15zs ustawy covidowej, który określa warunki jakim powinien odpowiadać wniosek o świadczenie postojowe. Jednym z tych warunków jest wykazanie określonego poziomu przychodu w miesiącu, którego wniosek dotyczy. Oczywistym jest zatem, że wniosek o to świadczenie, odnoszący się do konkretnego miesiąca, może być złożony najwcześniej po jego upływie, dopiero bowiem wówczas możliwe jest wykazanie, że przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku. Wobec tego należy, wbrew twierdzeniom organu rentowego przyjąć, że odwołujący się nie mógł złożyć wniosku o świadczenie postojowe za czerwiec 2020 r. w tym miesiącu, a więc przed objęciem ubezpieczeniem z tytułu zawartej umowy o pracę, gdyż mógł to uczynić najwcześniej po upływie tego miesiąca tj. w lipcu 2020 r. Złożenie wniosku wcześniej uniemożliwiłoby zweryfikowanie spełnienia przesłanki art. 15zq ust. 5 pkt 2 ustawy covidowej.

Wobec powyższego okoliczność, że odwołujący się od lipca 2020 r. zaczął podlegać ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej z podmiotem trzecim umowy o pracę, nie stanowi uzasadnionej podstawy do pozbawienia go prawa do świadczenia postojowego za czerwiec 2020 r.

Tak zatem skoro M. A. w czerwcu 2020 r. wykazał obniżenie przychodów z tytułu umowy cywilnoprawnej 2020 r. w zakresie wymaganym ustawą, to należy przyjąć, że spełnił wszystkie przesłanki warunkujące jego prawo do świadczenia postojowego. Stąd też zarzut zawarty w apelacji, dotyczący błędnej wykładnia art. 15zq ust. 1 pkt 2 oraz ust. 5 należy uznać za bezzasadny.

Nie sposób zgodzić się z twierdzeniem organu rentowego, że z art. 15zq ust. 5 pkt 3 ustawy covidowej wynika, że wnioskodawca w chwili składania wniosku powinien nadal podlegać ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia.

Przepisy prawa materialnego w dziedzinie ubezpieczeń społecznych należy interpretować ściśle w nawiązaniu do całego systemu, w którym funkcjonują i celu w jakim powstały. Jest to stanowisko utrwalone i potwierdzone bogatym dorobkiem orzeczniczym sądów powszechnych i Sądu Najwyższego. Skoro art. 15zq ust. 5 pkt 3 ustawy covidowej stanowi, że osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje jeżeli „nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu”, to brak jest uzasadnienia do takiej interpretacji tak określonego wymagania, że chodzi o datę złożenia wniosku, a nie okres za który wnioskodawca domaga się świadczenia. Innymi słowy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, brak jest uzasadnienia dla przyjęcia założenia sugerowanego przez apelujący organ, że intencją ustawodawcy było, aby wnioskujący o świadczenie postojowe nie podlegał ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu w dniu złożenia wniosku. W żadnym razie nie wynika to z brzmienia tego przepisu, zaś logicznie rzecz ujmując wydaje się oczywiste, że wymóg niepodlegania ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu dotyczy okresu, za który wnioskodawca domaga się świadczenia.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak jest podstawy prawnej do przyznania racji organowi rentowemu, że świadczeniobiorca w momencie składania wniosku powinien wykazać, że nadal podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia lub by w ogóle musiał w tym czasie podlegać ubezpieczeniom społecznym z jakiegokolwiek tytułu. Ustawa wskazuje jedynie datę początkową obowiązywania umowy cywilnoprawnej - przed dniem 1 kwietnia 2020 r. Nie wskazuje natomiast, by stosunek ten musiał trwać w chwili składania wniosku o świadczenie postojowe. Wykładnia prawa, jakiej dokonał w tej kwestii organ rentowy jest całkowicie dowolna, a z całą pewności nie jest wykładnią literalną, skoro nie wynika z brzmienia przepisu. Nałożenie przez organ na wnioskodawcę dodatkowego obowiązku, aby w dniu składania wniosku nadal podlegał on ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia nie wynika z art. 15zq ust. 5 pkt 3 ustawy covidowej. Tak sformułowany warunek nie wynika również z żadnej innej normy ww. ustawy.

Maj ąc na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację organu, uznając ją za bezzasadną.

Ewa Stryczy ńska