Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 października 2019 r. Sąd Okręgowy w Katowicach w punkcie 1 oddalił odwołanie ubezpieczonego E. K. od decyzji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 2 sierpnia 2018 r. odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, zaś w punkcie 2 wyroku nowy wniosek ubezpieczonego o przyznanie mu renty tytułu niezdolności do pracy w związku
z wypadkiem przy pracy, który miał miejsce 16 lutego 1990 r. przekazał do rozpoznania organowi rentowemu

Sąd Okręgowy ustalił, iż ubezpieczony E. K., urodzony (...), z wykształcenia jest murarzem, zaś w latach 2003 - 2005 pracował jako zbrojarz.
W ostatnim dziesięcioleciu przed datą powstania niezdolności do pracy i datą zgłoszenia wniosku, czyli od 5 marca 2008 r. do 4 marca 2018 r. nie udowodnił żadnego okresu składkowego i nieskładkowego. Ostatni okres ubezpieczenia wnioskodawcy przypada
na dzień 17 kwietnia 2006 r., kiedy to odwołujący pobierał zasiłek dla bezrobotnych.
Na przestrzeni całego życia ubezpieczony udowodnił 19 lat, 8 miesięcy i 4 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Sąd ten wskazał także, iż w okresie od 29 lipca 1991 r. do 30 września 2000 r. E. K. był uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy
z ogólnego stanu zdrowia.

W dniu 5 marca 2018 r. ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o ustalenie uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy. W toku rozpoznania przedmiotowego wniosku orzeczeniem z dnia 15 czerwca 2018 r. lekarz orzecznik - w oparciu o badanie przedmiotowe oraz przedłożoną dokumentację medyczną - uznał, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy do dnia 30 czerwca 2020 r. od daty zgłoszenia wniosku o rentę. Ubezpieczony wniósł sprzeciw od tego orzeczenia i w konsekwencji komisja lekarska po ponownym badaniu, orzeczeniem z dnia 24 lipca 2018 r. stwierdziła, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy od daty zgłoszenia wniosku o rentę do dnia 31 lipca 2021 r.

Sąd Okręgowy wskazał także, iż ubezpieczony przyznał, że w ostatnim dziesięcioleciu nie ma wymaganego pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Zdaniem odwołującego jego niezdolność do pracy wynika z wypadku przy pracy
z dnia 16 lutego 1990 r.

Według tegoż Sądu powyższe okoliczności nie są przez strony kwestionowane.

Sąd Okręgowy, przytaczając treść przepisów art. 57 i art. 58 ustawy z dnia 17 grudnia 19898 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r. poz. 887 ze zm. – dalej jako ustawa emerytalna), stwierdził, że ubezpieczony nie spełnił wymogów stażowych z art. 57 ust. 1 pkt 2, art. 58 ust. 1 pkt 5 oraz art. 58 ust. 2 i 4 ustawy emerytalnej. Nie osiągnął przewidzianego w tych przepisach wymiaru 30 lat okresów składkowych, a zaledwie 19 lat, 8 miesięcy i 4 dni tych okresów. Oznacza to, iż celem nabycia prawa do renty winien spełniać wymóg z art. 58 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej. Tymczasem w dziesięcioleciu przed zgłoszeniem wniosku o rentę oraz przed powstaniem niezdolności do pracy, czyli w okresie od 5 marca 2008 r. do 4 marca 2018 r. ubezpieczony nie udokumentował żadnych okresów składkowych i nieskładkowych. Okoliczność ta została przez odwołującego przyznana i nie była przez niego kwestionowana.

Ponadto Sąd Okręgowy podniósł, że ubezpieczony nie kwestionował również dat ustalonej przez lekarza orzecznika, jak i komisję lekarską, częściowej niezdolności do pracy , zaś jedynym podnoszonym przez odwołującego w toku niniejszego postępowania argumentem był fakt, iż jego zdaniem niezdolność do pracy wynika z wypadku przy pracy
z dnia 16 lutego 1990 r.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że wniosek odwołującego z dnia
5 marca 2018 r., w następstwie rozpoznania, którego wydana została zaskarżona decyzja, dotyczył prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia. Odwołujący nie składał wniosku o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy.

Mając powyższe na względzie, na mocy art. art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w związku z art. 114 ust. 1 i art. 57 ust. 1 i 2 oraz art. 58 usta. 1 i 2 ustawy emerytalnej, Sąd Okręgowy odwołanie ubezpieczonego jako bezzasadne oddalił, o czym orzekł w punkcie 1 wyroku.

Jednocześnie Sąd ten wskazał, że wniosek odwołującego z dnia 5 marca 2018 r.,
jak i zaskarżona decyzja, dotyczyły prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia, a nie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy, podkreślając przy tym, iż sąd nie może rozpoznawać roszczeń ubezpieczonych, które nie były wcześniej przedmiotem rozstrzygnięcia przez organ rentowy, a takim roszczeniem z całą pewnością jest roszczenie ubezpieczonego zgłoszone dopiero w toku niniejszego postepowania o przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy
w związku z wypadkiem przy pracy z dnia 16 lutego 1990 r.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy w punkcie 2 wyroku nowy wniosek ubezpieczonego o przyznanie mu renty tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy, który miał miejsce 16 lutego 1990 r., na mocy art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. przekazał
do rozpoznania organowi rentowemu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R..

W apelacji od przedmiotowego rozstrzygnięcia ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania, domagając się aby to Sąd drugiej instancji samodzielnie ustalił okresy składkowe i nieskładkowe.

W piśmie procesowym z dnia 25 lutego 2020 r. wniósł o dopuszczenie dowodu
z opinii biegłego neurochirurga, który ujawni stan kręgosłupa ubezpieczonego w związku
z wypadkiem przy pracy.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Przyjmując ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji jako własne, uznał,
że apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Do ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy dodać również wypada, że tutejszy Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2012 r. (sygn. akt III AUa 1293/10) oddalił apelację ubezpieczonego E. K. od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia
22 lutego 2010 r. (sygn. akt XI U 2168/09) oddalającego jego odwołanie od decyzji organu rentowego ZUS Oddział w R. z dnia 27 lutego 2009 r. odmawiającej ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z uwagi na brak niezdolności do pracy oraz brak okresu składkowego i nieskładkowego, wynoszącego łącznie co najmniej 5 lat w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę (ubezpieczony dysponował takim stażem w wymiarze 3 lat, 6 miesięcy i 19 dni.).

Następnie ostateczną decyzją z dni 13 lutego 2012 r. organ rentowy ponownie odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Z kolei wyrokiem z dnia 24 maja 2016 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach (sygn. akt
III AUa 1294/15) oddalił apelację ubezpieczonego E. K. od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 11 marca 2015 r. (sygn. akt XI U 1266/14) oddalającego jego odwołanie od decyzji organu rentowego ZUS Oddział w R. z dnia 10 czerwca 2012 r. odmawiającej ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy
w związku z wypadkiem przy pracy z dnia 16 lutego 1990 r. z uwagi na brak niezdolności
do pracy.

Podnieść zatem należy za Sądem Najwyższym, iż sąd ubezpieczeń społecznych
jest związany ostateczną decyzją organu rentowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
10 czerwca 2008 r., I UK 376/07). Powszechnie przyjmuje się zasadę uwzględniania przez sądy powszechne skutków prawnych orzeczeń organów administracyjnych, która ma swoje źródło w prawnym rozgraniczeniu drogi sądowej i drogi administracyjnej, czego wyrazem są art. 2 § 3 i art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. oraz art. 16 i 97 § 1 pkt 4 k.p.a., a pod rządami Konstytucji RP także w idei podziału władz (art. 10) oraz działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa (art. 7). Przyjmując, zatem, że skoro opisanymi wyżej ostatecznymi decyzjami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stwierdzono, że w okresie objętym sporem E. K. w 2009 r. nie był niezdolny do pracy oraz nie dysponował okresem składkowym i nieskładkowym, wynoszącym łącznie co najmniej 5 lat w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę (ubezpieczony dysponował takim stażem w wymiarze 3 lat, 6 miesięcy i 19 dni.).

Podkreślić przy tym należy, iż ubezpieczony nie kwestionuje ustaleń Sądu pierwszej instancji, iż ostatni okres ubezpieczenia wnioskodawcy przypada na dzień 17 kwietnia 2006 r., kiedy to odwołujący pobierał zasiłek dla bezrobotnych, zaś na przestrzeni całego życia ubezpieczony udowodnił 19 lat, 8 miesięcy i 4 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Odnosząc się do zarzutów apelacji trzeba przypomnieć, że w treści przepisu art. 57
i art. 58 ustawy emerytalnej przyjęto, że koniecznymi przesłankami przyznania opisanej wyżej renty z tytułu niezdolności do pracy są:

-

stwierdzenie niezdolności do pracy;

-

wypełnienie warunku - tzw. czasu zajścia ryzyka (niezdolności do pracy) – okresu ochronnego;

-

posiadanie wymaganej długości stażu ubezpieczeniowego, składającego się z okresów składkowych i nieskładkowych.

Warunek czasu zajścia ryzyka wymaga, aby niezdolność do pracy powstała
w okresach, które wylicza art. 57 pkt 3 ustawy emerytalnej albo nie później niż
w 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Zgodnie zaś z art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, warunkiem uzyskania przez ubezpieczonego renty z tytułu niezdolności do pracy jest posiadanie przez niego wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Podnieść również należy, iż art. 58 ust. 1 pkt 5 powołanej ustawy, precyzuje pojęcie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego przez przyjęcie, że warunek ten uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący łącznie co najmniej 5 lat, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Ponadto w treści art. 58 ust. 2 ustawy emerytalnej przyjęto, że okres o którym mowa, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy .

Odnosząc się do treści apelacji, trzeba podkreślić, iż odpowiedzialność rentowa
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (o jakiej Sąd Okręgowy rozstrzygnął w punkcie 1 zaskarżonego wyroku i o jakiej mowa w przytoczonych przepisach), łączy się z utratą zdolności do pracy jedynie, wówczas, gdy wystąpiła ona w okresie ochrony ubezpieczeniowej oraz gdy ubezpieczony dysponuje odpowiednim stażem ubezpieczeniowym. Inaczej mówiąc, nie każda niezdolność do pracy uprawnia do świadczenia z ubezpieczenia rentowego, musi bowiem ona wystąpić w opisanym ustawowo czasie. Pamiętać bowiem trzeba, że źródłem tych świadczeń jest fundusz rentowy powstały ze składek wpłacanych przez wszystkich ubezpieczonych na wypadek ryzyka wystąpienia niezdolności do pracy. W konsekwencji ze świadczeń z tego funduszu korzystają tylko osoby podlegające ubezpieczeniu w czasie, kiedy wystąpiło objęte ubezpieczeniem zdarzenie - najpóźniej w ciągu 18 miesięcy po ustaniu ubezpieczenia, dysponujące stażem ubezpieczeniowym wynoszącym łącznie co najmniej 5 lat w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub powstaniem niezdolności do pracy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2018 roku,
I UK 267/17).

Zatem, w świetle przedstawionych wyżej okoliczności, ubezpieczony od 2009 r. nie spełniał przesłanek (stażowej i ochrony ubezpieczeniowej) warunkujących nabycie prawa
do renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Natomiast odnośnie do żądania renty z ubezpieczenia wypadkowego, podnieść należy, iż postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma więc ono charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Jest zatem postępowaniem kontrolnym. Badanie owej legalności decyzji
i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99 oraz z dnia 25 maja 1999 r., II UKN 622/99). Przed sądem ubezpieczony może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Konieczność wyczerpania drogi postępowania administracyjnego przed organem rentowym jest warunkiem otwarcia drogi sądowej. Jeżeli zatem ubezpieczony zgłosi żądanie nierozpoznane wcześniej przez organ rentowy bezpośrednio do sądu (w odwołaniu lub
w trakcie postępowania), to sąd nie może go rozpoznać i musi je przekazać właściwemu organowi (wyr. SN z 26.5.1999 r., II UKN 662/98). Zatem odwołanie wnoszone od decyzji organu ubezpieczeń społecznych nie ma charakteru samodzielnego żądania, a jeżeli takie zostanie zgłoszone, sąd nie może go rozpoznać, lecz zobowiązany jest postąpić zgodnie z art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c., czyli przekazać go do rozpoznania organowi rentowemu. Skoro zaś wniosek odwołującego z dnia 5 marca 2018 r., jak i zaskarżona decyzja, dotyczyły prawa do renty
z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia (z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), to Sąd pierwszej instancji trafnie w punkcie 2 wyroku nowy wniosek ubezpieczonego o przyznanie mu renty tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy, który miał miejsce 16 lutego 1990 r., na mocy art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. przekazał
do rozpoznania organowi rentowemu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R..

W związku z powyższym, Sąd drugiej instancji, na mocy art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. oddalił wniosek apelującego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego neurochirurga, który ujawni stan kręgosłupa ubezpieczonego w związku z wypadkiem przy pracy, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy o prawo do renty z ogólnego stanu zdrowia.

Konkludując, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 k.p.c., oddalił apelację.

/-/SSA B.Torbus /-/SSA M. Procek /-/SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia