Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2012 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. J.

przeciwko Skarbowi Państwa-Naczelnikowi Pierwszego Urzędu Skarbowego

w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 20 lutego 2012r., sygn. akt II C 295/11

1)  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że:

a)  powództwo oddala,

b)  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa 7 200 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

c)  nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz Skarbu Państwa – Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K.;

2)  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa 5 400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

I ACa 481/12

UZASADNIENIE

Powód Z. J. wnosił o zasądzenie od pozwanych A. M., S. M. i Skarbu Państwa – Naczelnika I Urzędu Skarbowego w K., solidarnie następujących kwot:

-447 963,34 zł – tytułem poniesionej szkody,

- 223 981,67 zł (połowa w/w) tytułem zadośćuczynienia – kwota ta została wyliczona jako połowa poniesionej szkody.

W uzasadnieniu swego żądania powód wskazywał, iż jest wierzycielem spółki (...) SA w K., a jego wierzytelność to kwota 447 963,34 zł, zasądzona (z odsetkami) wyrokiem SO w Katowicach na rzecz innych podmiotów, od których powód następnie nabył wierzytelności. Z. J. 28 grudnia 2006 roku skierował tytuł egzekucyjny do komornika pana pozwanego A. M.. Ten podejmował pewne czynności, a następnie przekazał sprawę komornikowi S. M. (22 lutego 2008 r.) Po miesiącu – 18 marca 2008 roku sprawa przekazana została, wobec zbiegu egzekucji, komornikowi I Urzędu Skarbowego w K.. Powód nie uzyskał żadnej wpłaty, a 15 grudnia 2008 roku Komornik Skarbowy umorzył postępowanie egzekucyjne. Wskutek zażalenia powoda postanowienie to zostało uchylone i egzekucja nadal się toczy. Powód w toku egzekucji nie uzyskał żadnych kwot. Z. J. podnosił, iż egzekucja prowadzona była nieudolnie, co nosi cechy bezprawności. Powód nie przeczył, że spółka (...) nie posiadała żadnego majątku nieruchomego i ruchomego, jednakże miała wierzytelności. Na dowód tego Z. J. nabył w celach dowodowych wierzytelności tej spółki (od innego podmiotu).

Pozwani wnosili o oddalenie powództwa, podnosząc iż egzekucja prowadzona była prawidłowo, dłużnik był niewypłacalny, a ewentualne wierzytelności nieściągalne.

Wyrokiem z dnia 9 grudnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Katowicach pod sygn. akt II C 559/09 wydał wyrok zasądzający od Skarbu Państwa – Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. na rzecz powoda kwotę 447 963,34 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 lipca 2010 r. , zaś w pozostałym zakresie powództwo oddalił i zasądził od powoda zwrot kosztów procesu na rzecz pozwanych A. M. i S. M. .

Na skutek apelacji pozwanego Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 11 maja 2011 roku zniósł postępowanie w sprawie w zakresie powództwa skierowanego przeciwko Skarbowi Państwa – Naczelnikowi Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. począwszy od dnia 6 kwietnia 2010 roku, a ponadto uchylił zaskarżony wyrok w pkt. 1 i 4, przekazując sprawę w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w Katowicach do ponownego rozpoznania. Przyczyną stwierdzenia nieważności postępowania była nieprawidłowa reprezentacja pozwanego Skarbu Państwa.

W toku ponownego rozpoznania sprawy powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko w stosunku do pozwanego Naczelnika I Urzędu Skarbowego w K..

Reprezentująca przed sądem pozwany Skarb Państwa Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego.

W uzasadnieniu Prokuratoria Generalna zarzucała, że roszczenie powoda jest przedwczesne, bowiem egzekucja nadal toczy się. Reprezentantka Skarbu Państwa podtrzymywała stanowisko prezentowane przez Naczelnika I Urzędu Skarbowego, iż powód dochodzi utraconych korzyści, bowiem w ramach postępowania egzekucyjnego dochodził wierzytelności, które nabył od innych podmiotów. Nie zachodzi po stronie powoda szkoda oraz związek kauzalny pomiędzy sytuacją powoda, a działaniami pozwanego. Powód nabył w 2006 r. nieściągalne i bezwartościowe wierzytelności względem spółki (...) SA. Ze sprawozdań finansowych rzeczonej spółki wynika, że już od 2000 roku była ona niewypłacalna. Bezskuteczność egzekucji nie jest wynikiem niezgodnego z prawem prowadzenia postępowania egzekucyjnego, lecz skutkiem sytuacji majątkowej dłużnika. Pozwany zarzucił, że powód nie wykazał, aby organy egzekucyjne zaniechały zajęcia konkretnych, wymagalnych, zaskarżalnych i faktycznie ściągalnych wierzytelności dłużnika.

Powód sprecyzował ostatecznie swe stanowisko, podając, iż bezprawności działania organu skarbowego upatruje jedynie w tym, iż ten nie dokonał zajęcia wierzytelności spółki (...) SA. Powód przyznał okoliczność, iż prócz wierzytelności spółka (...) SA nie posiadała żadnego innego majątku.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od Skarbu Państwa – Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. na rzecz powoda kwotę 447 963,34 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 czerwca 2010 r., zaś w pozostałym zakresie powództwo oddalił oraz orzekł w przedmiocie kosztów procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił obszerny stan faktyczny powielając w zasadzie ustalenia tegoż Sądu dokonane w ramach wcześniejszego wyroku z dnia 9 grudnia 2010 r. Ustalenia dotyczące działań panów A. M. i S. M. były całkowicie bezprzedmiotowa, bowiem w stosunku to tych osób powództwo zostało prawomocnie oddalone.

W zakresie istotnych ustaleń przyjął Sąd pierwszej instancji, iż Sąd Rejonowy Katowice-Zachód w Katowicach rozstrzygając zbieg egzekucji, postanowieniem z dnia 28 grudnia 2007 roku, wskazał Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. jako organ właściwy do dalszego łącznego prowadzenia obu egzekucji w trybie egzekucji administracyjnej. Dnia 18 marca 2008 r. wydane zostało postanowienie o przekazaniu sprawy Naczelnikowi Pierwszego Urzędu Skarbowego w K.. W toku administracyjnego postępowania egzekucyjnego, które już wcześniej było prowadzone również z wniosku powoda Z. J. jako wierzyciela, ustalonym zostało w protokole z dnia 16 kwietnia 2008 roku o stanie majątkowym zobowiązanego, iż posiada on wierzytelności sporne Huty (...) i inne na kwotę ponad 1 000 000 zł. Dokonano zajęcia wierzytelności Huty (...). Ta poinformowała, że nie ma żadnych zobowiązań wobec (...) SA. Dnia 15 grudnia 2008r. wydano postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Na postanowienie to zażalenie z dnia 5 stycznia 2009 roku, złożył powód, podnosząc m. in., że dłużnicza firma posiada wierzytelności, które powinny być zajęte. Postanowieniem z dnia 21 stycznia 2009 roku pozwany uchylił postanowienie z dnia 15 grudnia 2008 roku. W uzasadnieniu postanowienia wskazał, że zaległość wierzyciela wynosi 447 963, 32 zł, a po analizie dokumentacji, w oparciu o stwierdzenia wierzyciela (powoda) zawarte w zażaleniu z dnia 5 stycznia 2009 roku organ skarbowy uznał zażalenie za zasadne. Postępowanie jest w toku. Żadna z czynności egzekucyjnych nie zmierzała do ustalenia wierzytelności dłużnika.

Powód samodzielnie podejmował działania by ustalić majątek dłużnika. Jak zeznał , ” udało mu się pozyskać zaufanie dłużnika”, który okazał mu , że posiada wierzytelności na kwotę około 2 000 000zł. Powód w styczniu 2008 r. nabył wierzytelności przysługujące dłużniczce (...) SA na kwotę około 150 000 – 200 000 zł. Działo się to w ten sposób, że (...) SA zbyła wierzytelności podmiotom trzecim, takim jak Towarzystwo (...) spółce z. o.o. w G. czy (...) spółce z. o.o. w K., a następnie od tych osób prawnych nabył je powód.

Dnia 9 lipca 2009r. powód złożył w Prokuraturze Rejonowej w Sosnowcu zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...). W ramach tego postępowania złożył umowy cesji z dnia 29 i 30 stycznia 2008 roku, z treści których wynikało, że jego dłużnik (...) SA zbywa wierzytelności, które posiada wobec osób trzecich.

Sąd pierwszej instancji w motywach wyroku w całości podzielił rozważania dokonane przez Sąd Okręgowy w Katowicach zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 grudnia 2010 r. W szczególności przyjął Sąd, iż szkoda powoda stanowi jego utracone korzyści – polega ona na braku (na skutek nie wyegzekwowania) kwoty równej wierzytelności jaka przysługuje mu wobec dłużniczki (...) SA w wysokości ustalonej tytułami wykonawczymi wydanymi wobec tegoż dłużnika. Jest to szkoda rzeczywista, albowiem jest to strata powoda polegająca na zmniejszeniu się w jego majątku aktywów.

W ocenie Sądu działanie pozwanego nosi cechy bezprawności – organ egzekucyjny w dniu 16 kwietnia 2008 r. powziął informacji o tym, że spółka posiada wierzytelności o wartości przekraczającej 1 000 000 zł. i całkowicie zignorował tą informacji. Nie podjęto żadnych działań by informacje o wierzytelnościach dłużniczki uszczegółowić, zbadać i zweryfikować te wierzytelności. Stanowiło to naruszenie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U.z 2005 r. Nr.229, poz.1954 ). Od 18 czerwca 2009 r. do 11 lutego 2010r. nie były podejmowane żadne czynności egzekucyjne w przedmiotowym postępowaniu. Ostatnia czynność egzekucyjna podjęta została dnia 22 kwietnia 2010r. Żadna z czynności egzekucyjnych nie zmierzała jednak do ustalenia majątku dłużnika w postaci wierzytelności w stosunku do osób trzecich. Koncentrowały się one głównie na ustaleniu osoby likwidatora. Jedna dotyczyła wniosku do MSWiA, druga do ZUS.

Działając w ramach zaufania obywatela do instytucji państwowych, powód zażądał skierowania egzekucji do wierzytelności dłużniczki, a nawet wskazał przykładowe takie wierzytelności, nabywając niektóre z nich. Na własną rękę rozpytał władze (...) SA o posiadane przez spółkę należności i przekazał te wiadomości organowi egzekucyjnemu. Powód wykazał się zatem aktywnością i pomocą w prowadzonym postępowaniu egzekucyjnym. Nie był jednak w stanie podjąć dalej idących działań, z uwagi na ograniczenia prawne. Te ograniczenia nie dotyczą natomiast organu egzekucji administracyjnej.

Sąd pierwszej instancji uznał, iż istnieje adekwatny związek przyczynowy pomiędzy bezczynnością organu egzekucyjnego, a poniesioną szkodą. W administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym ustalonym zostało, że dłużnik posiadał wierzytelności na kwotę ponad 1 000 000 zł. Jako typowe należy uznać, że posiadanie przez dłużnika wierzytelności wobec innych podmiotów, w sytuacji prowadzenia w tym zakresie egzekucji spowoduje, egzekwowalność świadczenia. Sam organ egzekucyjne uchylił postanowienie o umorzeniu postępowania, zatem uznał, że w postępowaniu egzekucyjnym uzyska się kwotę przewyższającą wydatki egzekucyjne. Skoro kwota 447 963,34 zł. stanowi szkodę powoda, wobec spełnienia przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego Skarbu Państwa – Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K., to należało ją od tego pozwanego na rzecz powoda zasądzić, w oparciu o art. 77 Konstytucji oraz art. 417§1 kc.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył pozwany wnosząc o jego zmianę poprzez oddalanie powództwa i zasądzenie na rzecz strony pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, według norm przepisanych.

Skarżący zarzucał:

1)  nierozpoznanie istoty sprawy, poprzez brak odniesienia się do zgłoszonych przez stronę pozwaną zarzutów, w tym nierozpoznanie zarzutu przedwczesności powództwa,

2)  mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa procesowego, to jest art. 233 kpc, poprzez niedokonanie pełnej, rzetelnej oraz zgodnej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz poczynienie ustaleń w oparciu o „akta" bez wskazania i analizy poszczególnych, dokumentów w nich zawartych, jak również poprzez niedokonanie samodzielnej oceny dowodów, stanu faktycznego i oceny prawnej żądań pozwu (w uzasadnieniu wyroku przedstawiono ustalenia faktyczne i ocenę prawną dokonaną przez sąd w innym składzie),

3)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, poprzez uznanie, iż dłużnik powoda posiadał wierzytelności, w tym „stwierdzone wyrokami sądowymi",

4)  naruszenie prawa materialnego, to jest art. 6 kc w zw. z art., 417 kc i 77 Konstytucji oraz naruszenie prawa poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, iż to na stronie pozwanej spoczywał ciężar wykazania szkody, to jest ciężar wykazania, iż możliwa była skuteczna egzekucja z majątku dłużnika powoda ( spółki (...) SA), jak również prawa procesowego, to jest art. 232 kpc (w zw. z art. 34 kc), poprzez przyjęcie, iż Skarb Państwa - reprezentowany przez Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. i zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa występuje w procesie jako „organ państwowy, wyposażony we władcze możliwości" i w związku z tym przechodzi na niego ciężar wykazania okoliczności, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy,

5)  naruszenie prawa materialnego, to jest art. 77 Konstytucji i art. 417 § 1 kc w zw. z art. 361 § 2 kc, poprzez ich błędne zastosowanie i przypisanie stronie pozwanej odpowiedzialności odszkodowawczej, pomimo, iż powód nie poniósł szkody oraz poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że nie uzyskanie przez poszkodowanego korzyści jakie mógłby osiągnąć stanowi szkodę rzeczywistą,

6)  naruszenie prawa materialnego, to jest art. art. 417 k.c i 77 Konstytucji w zw. z art. 36, 47, 67a, 71, 71 a, 71b ustawy z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, poprzez:

- ich błędne zastosowanie i przyjęcie, iż organ egzekucyjny zaniechał dokonania czynności egzekucyjnych skierowanych do majątku dłużnika powoda, w sytuacji gdy przeprowadzenie wskazanych przez Sąd I Instancji czynności nie było możliwe z uwagi na uprzednią konieczność ustalenia osoby upoważnionej do reprezentacji dłużnika powoda, a organ egzekucyjny podjął starania o ustalenie osoby likwidatora,

- ich błędne zastosowanie i przyjęcie, iż doszło do niezgodnych z prawem działań lub zaniechań organu administracji publicznej, pomimo, iż żadne z działań lub zaniechań Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. nie zostało stwierdzone przez sąd administracyjny za niezgodne z prawem, zaś zgodnie art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U.2002.153.1269) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U.2002.153.1270), kompetencja do kontroli działalności organu administracji publicznej, została zastrzeżona dla sądów administracyjnych,

7)  naruszenie prawa materialnego, to jest art. 361 § 1 k.c, poprzez przyjęcie, iż normalnym następstwem dysponowania wierzytelnościami jest realna i prawna możliwość ich wyegzekwowania oraz poprzez niepoczynienie ustaleń czy w tej konkretnej sprawie, przy uwzględnieniu wszystkich ujawnionych okoliczności, można uznać, iż podjęcie czynności egzekucyjnych doprowadziłoby z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością do wyegzekwowania świadczenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest uzasadniona.

Stan faktyczny dotyczący okresu po przejęciu egzekucji przez organ skarbowy Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własny.

Przyznać natomiast należy rację skarżącemu, iż motywy zaskarżonego wyroku stanowią całkowite powielenie stanowiska Sądu Okręgowego zawartego w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 grudnia 2010 r. bez ustosunkowania się do zarzutów zgłoszonych przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa.

(***)

Ewentualnych podstaw odpowiedzialności pozwanego upatrywać należy w treści art. 417 § 1 kc. Odpowiedzialność ta oparta jest na zmodyfikowanej zasadzie ryzyka, gdyż ograniczona jedynie do bezprawności działania funkcjonariusza. W tym zakresie istnieje już ugruntowane stanowisko orzecznicze, ponadto działanie organu pozwanego początek miało 18 marca 2008 roku, czyli już w dacie obowiązywania art. 417 kc w jego aktualnym brzmieniu.

Przesłankami tej odpowiedzialności są: szkoda, niezgodne z prawem zdarzenie powodujące szkodę (które może mieć postać tak działania jak zaniechania) oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy tym zdarzeniem, a szkodą.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powód nie wykazał kumulatywnego istnienia owych przesłanek.

I.  Bezprawność działania organu Skarbu Państwa.

W tym zakresie podzielić należy ocenę dokonana przez Sąd pierwszej instancji, iż posterowanie egzekucyjne prowadzone było opieszale i nie dokonano wszelkich niezbędnych czynności dla ustalenie wierzytelności spółki (...) SA. Sam organ wyższej instancji uchylił postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, a dalsze postępowanie dalekie było od sprawnego. Jak ustalił Sąd pierwszej instancji od 18 czerwca 2009 roku do 11 lutego 2010 roku nie były podejmowane żadne czynności egzekucyjne w przedmiotowym postępowaniu. Ostatnia czynność egzekucyjna podjęta została dnia 22 kwietnia 2010 roku. Żadna z czynności egzekucyjnych nie zmierzała jednak do ustalenia majątku dłużnika w postaci wierzytelności w stosunku do osób trzecich. Koncentrowały się one głównie na ustaleniu osoby likwidatora. Jedna dotyczyła wniosku do MSWiA, druga do ZUS. W tej zatem sytuacji nie można uznać by działania pozwanego były prawidłowe i organ ten zrealizował możliwości jakie wynikają z ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Tekst jednolity: Dz.U. z 2005 r. Nr.229, poz.1954 ze zm.)

II.  Szkoda i jej wysokość.

Wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji ewentualna szkoda powoda niekoniecznie stanowiła szkodę rzeczywistą. Uszło bowiem uwadze Sądu, iż będące przedmiotem postępowań egzekucyjnych wierzytelności wobec spółki (...) SA (nie mylić z wierzytelnościami, które powód nabył w styczniu 2008 r., które przysługiwały spółce (...) SA, jak to sam powód określił „nabyte prowokacyjnie”) nie przysługiwały powodowi jako wierzycielowi pierwotnemu, tylko również nabył je od innych podmiotów, a następnie uzyskał na swoją rzecz klauzulę wykonalności. Powód nie podał za jaką kwotę nabył owe wierzytelności – o ile nabył je za sumę nominalną istotnie jego potencjalna szkoda w całości stawiłaby szkodę rzeczywistą, zamykającą się nominalną sumą nabycia wierzytelności.

Wiadomą rzeczą jest, iż wierzytelności nabywa się też (a w zasadzie głównie) za cenę niższą od nominalnej. Ma to miejsce w sytuacjach gdy nabywa się wierzytelności wobec podmiotów, które utraciły płynność finansową, a takim była właśnie spółka (...) SA, co wynika z przedłożonych przez stronę pozwaną bilansu za rok 2000 i sprawozdań finansowych spółki za lata 2001 – 2009 (K- 345 – 472). W takiej sytuacji szkodą rzeczywistą ( damnum emergens) byłaby suma, za którą powód nabył wierzytelności, a pozostała kwota to utracony zysk ( lucrum cessans).

Konkludując powyższe wywody wskazać należy, iż powód nie wykazał, że poniósł w całości szkodę rzeczywistą, co mógł uczynić przedstawiając umowy cesji wierzytelności stanowiących przedmiot egzekucji, podające też cenę za jaką nabył wierzytelności. Wysoce prawdopodobną rzeczą jest, iż powód nabywając wierzytelności wobec spółki (...) nabył je po niżej od nominalnej cenie. Jak przyjęto w orzecznictwie utrata korzyści polega na nie powiększeniu się czynnych pozycji majątku poszkodowanego, które pojawiłyby się, gdyby nie miało miejsca zdarzenie wywołujące szkodę. Przyjmuje się, że szkoda w tej postaci musi zostać wykazana z tak dużym prawdopodobieństwem, że w świetle doświadczenia życiowego uzasadnia przypuszczenie, że rzeczywiście by nastąpiła (por. orz. SN z dn.19.06.2008 r. V CSK 19/08, czy z dn. 22.01.2008 r. II CSK 377/07). Zdawać się może, iż w sytuacji gdy szkodą objęty jest utracony (niepewny) zysk, obecnie powód obecnie domaga się zasądzenia go od podmiotu, co którego istnieje pewność uzyskania należności.

Abstrahując, już od oceny szkody powoda, a w szczególności czy były to straty rzeczywiste, czy również utracony zysk, w ocenie Sądu Apelacyjnego wykazana w toku postępowania egzekucyjnego ( a także w toku niniejszego procesu K- 345 – 472, zob. wyżej) sytuacja materialna spółki (...) SA jeśli nie wskazywała, iż jest to spółka niewypłacalna, co z pewnością nie wykazywała, iż należności powoda ściągnięte mogły być w pełnej wysokości. Powód nie wykazał zatem wysokości swojej szkody – szkody, która zamykała się kwotą jaką uzyskałby gdyby egzekucja była prowadzona sprawnie i prawidłowo, do czego był zobowiązany z mocy art. 6 kc. W szczególności nieuprawnione jest twierdzenie, iż spółka (...) SA posiadała wierzytelności na kwotę 1 000 000 złotych i były to wierzytelności pewne i ściągalne. Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego w protokóle z dnia 16 kwietnia 2008 r. o stanie majątkowym zobowiązanego, spisanym przez st. poborcę skarbowego mgr R. O. (akta egzekucyjne Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego 634-131-53-11, brak numeracji strony) w rubryce „prawa majątkowe” podane jest jedynie, iż dłużnik posiada „wierzytelności sporne Huta (...) i inne na kwotę ponad 1 milion zł”. Zatem były to wierzytelności sporne, a ponadto główny potencjalny (i, co ważne, wypłacalny) dłużnik, jakim była Huta poinformował następnie, że nie ma żadnych zobowiązań wobec (...) SA. Jak przyjął sam Sąd pierwszej instancji wierzytelności były sporne, a zatem nie zostało wykazane, iż istotnie przysługiwały spółce (...) S.A., nie mówiąc już o tym, że nie zostało udowodnione, iż były ściągalne.

Przeciwko temu ostatniemu świadczy też fakt, iż sam powód nie wyegzekwował nic z wierzytelności nabytych jak to określił „dla prowokacji” czy też „dla prokuratora”. Nie wydają się wiarygodne twierdzenia powoda, iż dlatego nie ściągał tych wierzytelności, bo celem ich nabycia było tylko zdobycie dowodu. Mało prawdopodobnym jest to, iż ktoś kto jest wierzycielem, a w dodatku znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, celowo nie egzekwuje nabytych wierzytelności. Tu też wskazać należy, iż w tym zakresie zeznania powoda są mało przekonujące i wewnętrznie sprzeczne. Podaje on z jednej strony (K-502), iż kupił te wierzytelności („wierzytelności się za darmo nie kupuje”), a z drugiej strony podał, iż za nie nie zapłacił (tamże).

Także i z uzasadnienia wyroku z dnia 6 lutego 2008 roku zapadłego w sprawie Sądu Okręgowego Katowicach XIII GC 224/07, z którego to dokumentu dowód dopuścił Sąd Apelacyjny, wynika iż pozwany pozwał członka zarządu (...) SA J. C. o zapłatę kwot wynikających z tych samych orzeczeń, co sumy stanowiące przedmiot niniejszej sprawy. Powód juz w owym procesie (wszczętym w lipcu 2007 roku) powoływał się na bezskuteczność egzekucji spowodowaną przez uchylanie się spółki (...) od zapłaty należnych powodowi kwot. Zatem jeszcze przed przejęciem postępowania egzekucyjnego przez komornika Pierwszego Urzędu Skarbowego (co miało miejsce 18 marca 2008 r.) już sam powód powoływał się na wyzbycie majątku spółki (...) i bezskuteczność egzekucji. Świadczy to dodatkowo za przyjęciem tezy, iż komornik skarbowy nie był w stanie wyegzekwować należnych powodowi kwot.

III.  Adekwatny związek przyczynowy

P., iż powód nie wykazał szkody i jej wysokości zwalnia od czynienia dalszych rozważań odnośnie związku przyczynowego. Jednakże w ocenie Sądu Apelacyjnego również i ta przesłanka nie została wykazana. O ile w sytuacji gdyby wykazane zostało, iż wierzytelności były pewne (uznane lub stwierdzone tytułami egzekucyjnymi), co najmniej równe wysokości wierzytelności powoda i Skarbu Państwa (który również jest wierzycielem spółki (...) SA), a następnie zostały przez dłużnika wyzbyte, co skutkowałoby bezskutecznością egzekucji, dodatkowo przy przyjęciu bezprawności działania komornika (co przyjęto wyżej) – to normalnym skutkiem takiego stanu rzeczy jest poszkodowanie wierzyciela. Taki związek nie został jednakże wykazany, w szczególności nie zostało wykazane, iż przy sprawnym postępowaniu egzekucyjnym powód uzyskałby swoje należności i to w pełnej wysokości

W tym miejscu nasuwa się wniosek, iż za zasadny uznać należy zarzut pozwanego, do którego Sąd nie ustosunkował się w ogóle – zarzut przedwczesności niniejszego powództwa. Postępowanie egzekucyjne toczy się nadal i to właśnie na skutek zażalenia powoda, który zaskarżył postanowienie o umorzeniu postępowania. Sam powód zatem uznaje, iż egzekucja winna się toczyć, co jest jednoznaczne z przyznaniem, iż uważa, że są realne szanse na wyegzekwowanie kwot przewyższających wydatki egzekucyjne. Dopiero wskutek prawomocnego stwierdzenia zakończenia egzekucji powodowi otwierać mogłaby się droga do żądania zapłaty niewyegzekwowanej kwoty (oczywiście przy wykazaniu wysokości szkody – wywody j.w.) od podmiotu, którego bezprawne działanie doprowadziło do takiego stanu rzeczy.

Na koniec należy marginalnie stwierdzić, iż Sąd pierwszej instancji naruszył przepis art. 366 kpc oraz 321 kpc. Wskutek uchylenia pkt. 1 wyroku z dnia 9 grudnia 2010 r., w którym Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od Skarbu Państwa – Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. na rzecz powoda kwotę 447 963,34 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 lipca 2010 r. tylko roszczenie w tym zakresie stanowiło przedmiot rozpoznania Sądu ponownie badającego sprawę. Oddalenie powództwa i to w zakresie podmiotowym (w stosunku do pozwanych A. M. i S. M.) jak i przedmiotowym – w zakresie żądana zadośćuczynienia od wszystkich pozwanych stało się prawomocne. Tymczasem Sąd pierwszej instancji zasądził odsetki od dnia 14 czerwca 2010 roku i oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Z powołanych względów na podstawie art. 386§1 kpc orzeczono jak w sentencji.

Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w przedmiocie kosztów procesu za uzasadniają przepisy art. 98 kpc, 102 kpc oraz 386§4 kpc. Sąd Apelacyjny uchylając wyrok z dnia 9 grudnia 2010 r. pozostawił Sądowi ponownie rozpoznającemu sprawę rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu.

Na koszty procesu poniesione przez pozwany Skarb Państwa składają się:

- koszty I instancji poniesione przez Skarb Państwa – Naczelnika I Urzędu Skarbowego przed uchyleniem wyroku – 7 200 zł.

- koszty apelacyjne poniesione przez Skarb Państwa – Naczelnika I Urzędu Skarbowego – 5 400 zł.

Koszty I instancji poniesione przez Skarb Państwa – Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa – 7 200 zł.

- koszty apelacyjne poniesione przez Skarb Państwa – Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa – 5 400 zł.

Mając na uwadze wynik postępowania na podstawie art. 98 kpc zasądzono na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa poniesione koszty procesu.

U uwagi na to, iż to nie z winy powoda w toku uprzedniego postępowania Skarb Państwa nie był należycie reprezentowany, na podstawie art. 102 kpc nie obciążono powoda kosztami poniesionymi przez Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K..