Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2022r.

Sąd Okręgowy we Włocławku Sekcja Odwoławcza I Wydziału Cywilnego

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2022 r. we Włocławku

na rozprawie

sprawy z powództwa P. G., R. G., K. W., H. G., A. W.

przeciwko D. M. (1), D. M. (2)

o przywrócenia stanu zgodnego z prawem, zaniechanie naruszeń i zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego we Włocławku
z dnia 30 czerwca 2021 r., sygn. akt I C 1259/20

oddala apelację.

SSO Mariusz Nazdrowicz

Sygn. akt I 1 Ca 328/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy we Włocławku nakazał pozwanym D. M. (1) i D. M. (2) aby przywrócili na rzecz powodów R. G., P. G., H. G., A. W. i K. W. stan zgodny z prawem poprzez usunięcia z obszaru działek ewidencyjnych o numerach (...) (wchodzących w skład nieruchomości, dla której w Sądzie tym urządzona jest księga wieczysta (...)) elementów ogrodzenia w postaci słupków, bramy z siatki,

a także podkładów kolejowych usytuowanych na tych działkach oraz zakazał pozwanym dalszego naruszania prawa powodów do swobodnego i nieodpłatnego korzystania z w/w nieruchomości obciążonej służebnością gruntową (pkt 1 wyroku), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2 ) oraz zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu.

Apelację od powyższego wyroku w części uwzględniającej powództwo wnieśli pozwani zarzucając obrazę zarówno prawa procesowego jak materialnego.

W ramach pierwszej grupy zarzutów zarzucali naruszenie przepisów:

a)  art. 321 § 1 kpc poprzez orzeczenie ponad żądanie wskutek nakazania usunięcia podkładów kolejowych, mimo że powodowie tego się nie domagali,

b)  art. 232 kpc wskutek bezpodstawnego przyjęcia, że powodowie udowodnili swoje roszczenie,

c)  art. 233 § 1 kpc poprzez wadliwą niepełną ocenę dowodów z podanych szczegółowo przyczyn,

d)  art. 299 kpc wobec oparcia ustaleń faktycznych na zeznaniach powodów, choć istniały środki dowodowe mogące służyć do ustalenia stosunków panujących na gruncie, z których jednak oni nie skorzystali.

Obrazy prawa materialnego skarżący dopatrywali się w naruszeniu art. 222 § 1 i 2 kc w zw. z art. 251 kc i art. 288 kc poprzez ich niewłaściwe zastosowanie wskutek udzielenia powodom ochrony prawnej mimo braku ku temu uzasadnionych podstaw. Powołując się na powyższe apelujący wnieśli o zmianę kwestionowanego wyroku

i oddalenie powództwa przy uwzględnieniu kosztów procesu za obie instancje względnie o jego uchylenie w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wobec braku uzasadnionych podstaw podlegała oddaleniu.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów prawnoprocesowych to kompletnie chybiony był zarzut obrazy przepisu art. 232 kpc. Przepis art. 232 zd. 1 kpc jest bowiem adresowany do stron, a nie do Sądu i siłą rzeczy nie można skutecznie zarzucić Sądowi wydania wyroku z naruszeniem tego przepisu (postanowienie Sądu Najwyższego z 6 marca 2019 roku II UK 51/18 nie publ.: LEX nr 2629890, wyrok Sądu Najwyższego z 17 lipca 2009 roku IV CSK 117/09 nie publ., LEX nr 523584). Skarżący nie zarzucili przy tym, by Sąd meriti nie przeprowadził z urzędu jakiegoś dowodu lub odwrotnie – by bezpodstawnie dowód z urzędu przeprowadził. W istocie więc konstruując wspomniany zarzut nawiązali oni do art. 233 § 1 kpc, gdyż zarzut nieprawidłowego przyjęcia, że druga strona wykazała swoje roszczenie lub twierdzenie polega na kwestionowaniu ustaleń sądowych dokonanych na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego.

Podobnie całkowicie bezzasadny był zarzut naruszenia art. 299 kpc. Jego konstrukcja nie jest adekwatna do treści w/w przepisu, gdyż apelujący nie negowali zasadności dopuszczenia dowodu z przesłuchania stron, a jedynie dokonanie na ich podstawie ustaleń faktycznych, co również można podważać jedynie za pomocą zarzutu obrazy art. 233 § 1 kpc (co zresztą znalazło swój wyraz w zarzucie naruszenia tego przepisu litera f ). Jeżeli chodzi o zarzut orzekania przez Sąd I instancji ponad żądanie (wskutek naruszenia art. 321 § 1 kpc) to trafnie oni wywodzą, że w świetle art. 193 § 2 ¹ kpc zmiana powództwa może być dokonana jedynie w piśmie procesowym. Na rozprawie w dniu 23 czerwca 2021 roku Przewodniczący zarządził zwrot pisma procesowego powodów (w którym m.in. zostało zgłoszone dalsze żądanie usunięcia z obszaru służebności podkładów kolejowych) wobec złożenia go bez wymaganego zarządzenia (art. 205 ³ § 5) Rzecz jednak w tym, że nie jest dopuszczalne zastosowanie tego przepisu do pism procesowych, które zawierają wnioski wynikające z realizacji przez stronę uprawnień procesowych (np. o zawieszenie postępowania, sporządzenie

i doręczenie uzasadnienia orzeczenia, zwolnienie od kosztów sądowych itd.) oraz zawierających oświadczenia rodzące skutki w zakresie podmiotowym

i przedmiotowym żądania, uznania powództwa, przypozwania itp. Do takich pisma
z pewnością należy pismo rozszerzające powództwo lub cofające pozew. Nie sposób

z oczywistych względów przyjąć, by swoją wadliwą decyzję procesową Przewodniczący mógł doprowadzić do pozbawienia skutków prawnych takich pism. Zwrot pisma w takiej części jest więc bezprzedmiotowy i nie pociąga za sobą żadnych konsekwencji – w szczególności przedmiotem procesu jest roszczenie w kształcie określonym formalnie zwróconym piśmie. Tak więc również i ten zarzut nie mógł przynieść oczekiwanego przez pozwanych rezultatu.

Przechodząc do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc to niezbędne jest podkreślenie, że częściowo był on niewłaściwie skonstruowany. Za jego pomocą skarżący starali się w istocie wykazać uchybienia w zakresie zastosowania prawa,

a zatem tego rodzaju wadliwości, które mogą być zwalczane wyłącznie za pomocą zarzutów naruszenia prawa materialnego. Ocena podstawy prawnej roszczenia pozwu pozostaje poza sferą ustaleń faktycznych.

W sytuacji, gdy bezsporne było obciążenie nieruchomości pozwanych określonej treści służebnością na rzecz powodów to jedynym faktem relewantnym do rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 kpc) było to, czy doszło do naruszenia służebności. Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że tak się stało i wyjaśnił w uzasadnieniu kwestionowanego wyroku motywy swojego stanowiska. Ocenę tą Sąd odwoławczy w pełni aprobuje, a stanowisko apelujących przedstawione w środku odwoławczym stanowi niedopuszczalna z nią polemikę. Dodać jedynie można, że w odpowiedzi na pozew pozwani w żaden sposób nie zaprzeczyli, by wspominane naruszenia nie miały miejsca. Dopiero w późniejszej fazie procesu pojawiły się twierdzenia odmienne, ale częściowo dokonanie naruszeń przyznała D. M. (1) słuchana na rozprawie w dniu 23 czerwca 2021 roku w charakterze strony. W pełni zasadnie zatem odnośnie tego faktu Sąd meriti w całości dał wiarę konsekwentnym twierdzeniom powodów. Naruszenia obrazują również załączone do akt fotografie. Warto też wspomnieć, że specyfika dowodu z przesłuchania stron (art. 299 kpc) nie ma wpływu na jego moc dowodową i podlega on swobodnej ocenie Sądu na zasadach ogólnych (art. 233 § 1 kpc), co oznacza, że w pełni dopuszczalne jest na jego podstawie poczynienie ustaleń faktycznych, choć naturalnie zeznania stron powinny być dokładnie weryfikowane.

Nie mogły przynieść oczekiwanego przez skarżących skutku zarzuty obrazy prawa materialnego.

Służebność gruntowa obciąża całą cudzą nieruchomość, ale jej treścią jest wykonywanie określonych uprawnień (w rozpatrywanym przypadku używania polegającego na nieodpłatnym i swobodnym poruszaniu się) na nieruchomości obciążonej w granicach terytorialnych wskazanych w źródle ustanowienia służebności. Bez znaczenia jest tutaj określenie w nim gruntów, na których ma być wykonywana – np. czy stanowią one drogę dojazdową do zakupionej działki czy drogę do jeziora. Nie ma to żadnego wpływu na wspomnianą wyżej treść służebności. Rzadko przy tym się zdarza, by zakres pasa służebności pokrywał się całkowicie z powierzchnią nieruchomości obciążonej. Najczęściej – i tak też jest w niniejszej sprawie – wspomniane używanie dotyczy jej fragmentu, np. konkretnych działek ewidencyjnych. Uprawniony ze służebności może ją wykonywać na całym tym fragmencie bez jakichkolwiek ograniczeń. Tylko od jego woli zależy przy tym, w jaki sposób uprawnienia swoje zrealizuje (np. czy w ogóle będzie korzystał ze służebności, a jeżeli tak to czy będzie użytkował cały obszar lub też korzystał będzie z mniejszego obszaru niż przysługujący lub przemieszczał się określoną jego częścią). Naturalnie sposób korzystania może zawsze ulec zmianie wskutek ingerencji Sądu na podstawie art. 291 kc lub w drodze stosownej umowy. Dopóki to nie nastąpi decyduje o tym wyłącznie uprawniony ze służebności. Z kolei zobowiązany ze służebności ma obowiązek tolerowania istnienia na swojej nieruchomości ograniczonego prawa rzeczowego i w ramach niego powstrzymywania się od wszelkich działań ograniczających możliwość wykonywania służebności na całości wyznaczonego terenu. W żadnym przypadku nie może on podejmować czynności, które zakłócą korzystanie ze służebności choćby w najmniejszy sposób ograniczający jej zakres terytorialny. Akceptacja takich poczynań godziłaby w treść orzeczenia Sądu czy umowy. Pas gruntu służebności przysługującej każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości izolowanej wyznaczają w rozpatrywanej sytuacji działki ewidencyjne (...) (pokrywa on się z nimi). Usytuowanie na tym obszarze w dowolnej części jakichkolwiek urządzeń (np. bram, ogrodzeń, płotów) czy nasadzeń przesądza o naruszeniu służebności. Całkowicie przy tym niezrozumiały jest argument apelujących o możliwości dostępu powodów do jeziora inną drogą, co miałoby przemawiać za oddaleniem powództwa. Nawet gdyby takim dostępem dysponowali

(w realiach sprawy nic na to nie wskazuje; chodzi tu przy tym wyłącznie o prawne jego zagwarantowanie, a nie np. uprzejmość sąsiedzką) to dopóki przysługuje im prawo podmiotowe dopóty mogą domagać się jego usankcjonowanej prawem ochrony, a pozwani obowiązani są je respektować. W świetle postawy prezentowanej przez apelujących trudno przy tym oprzeć się wrażeniu, że ich niezadowolenie budzi samo obciążenie ich nieruchomości przedmiotowymi służebnościami.

Dodać jeszcze można, że zgodnie z § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 27 lipca 2021 roku w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U.2021.1390) działkę ewidencyjną stanowi ciągły obszar gruntu wydzielony

z otoczenia za pomocą granic działek ewidencyjnych. Oznacza to, że działka ewidencyjna jest w wyraźny sposób wyodrębniona od innych gruntów wspomnianymi liniami granicznymi. Jeżeli służebność jest wykonywana na całym obszarze danej działki ewidencyjnej to usytuowanie jakichkolwiek urządzeń (nasadzeń) w granicach działki przez właściciela nieruchomości obciążonej jest równoznaczne z naruszeniem służebności. Orzeczenie Sądu nakazujące usunięcie rzeczy z działki ewidencyjnej oznacza obowiązek takiego zachowania w graniach działki.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy we Włocławku na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację.

SSO Mariusz Nazdrowicz