Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2022 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Przemysław Majkowski

Protokolant: Iwona Bartel

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2022 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. G.

przeciwko J. G.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego J. G. na rzecz powódki A. G. kwotę 76.088,69 ( siedemdziesiąt sześć tysięcy osiemdziesiąt osiem 69/100) zł,

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

3.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz adwokata S. S. kwotę 4.428,00 ( cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem ) zł brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej ustanowionej dla powódki A. G. z urzędu,

4.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz radcy prawnego J. D. kwotę 4.428,00 ( cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem ) zł brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej ustanowionej dla pozwanego J. G. z urzędu oraz kwotę 561,65 ( pięćset sześćdziesiąt jeden 65/100) zł tytułem zwrotu wydatków w sprawie poniesionych w związku z reprezentowaniem pozwanego,

5.  nie obciąża obu stron kosztami wydatków poniesionych w sprawie, które przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt I C 358/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 28 listopada 2018 r. (data wpływu) powódka A. G. wniosła o zwrot pieniędzy przedmałżeńskich włożonych w nieruchomości i na rzecz pozwanego – byłego męża J. G. - w kwocie łącznej 124.000,00 zł. Argumentując żądanie pozwu powódka wskazała, iż w trakcie związku z pozwanym przeznaczyła ona powyższą kwotę na nadbudowę budynku będącego własnością pozwanego, jak również dokonywała spłaty jego zadłużenia.

Pozwany J. G. wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W toku procesu pełnomocnicy stron podtrzymali swoje stanowiska, wnieśli nadto o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W lutym 2016 roku powódka wraz ze swoim synem przeprowadziła się do domu będącego własnością pozwanego, położonego w K. (...), (...)-(...) S.. W kwietniu 2016 r. strony zawarły związek małżeński, który został rozwiązany przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 6 września 2018 r., w sprawie I 1C 370/18.

(bezsporne)

Jeszcze przed ślubem z pozwanym, 10 lutego 2016 r. powódka A. G. sprzedała swoje mieszkanie w S., za sprzedaż którego otrzymała kwotę 124.000,00 zł.

(akt notarialny k. 123-128)

Dom w miejscowości K., w którym zamieszkały strony składał się z dwóch pokoi – w jednym z pokoi mieszkała rodzina pozwanego, zaś w drugim strony. Dom ten stanowił wyłączną własność pozwanego. Decyzja o przeprowadzeniu się do domu w K. była wspólną decyzją stron, którzy – jako młodzi małżonkowie – chcieli urządzić sobie tam przyszłe miejsce do wspólnego życia. Pozwany przed przeprowadzeniem się do K. miał zgromadzoną już część materiałów budowlanych zakupioną własnym sumptem, ale budowa ruszyła dopiero, gdy na posesję wprowadziła się powódka. Pozwany kupił wcześniej płytki do łazienki, 500 kg cementu i paletę cegieł oraz blachę na cały dach.

(zeznania świadka M. G. z 20 stycznia 2020 r., nagr. 00:29:25-00:45:16 k. 220-220v)

Strony zdecydowały się na nadbudowę domu położonego w K.. Pozwany przyznawał, że znaczna część środków na powyższą inwestycję pochodziła z majątku powódki, która dysponowała pieniędzmi po sprzedaży swojego mieszkania w S..

(bezsporne, zeznania świadka P. C. z dnia 20 stycznia 2020 r., nagr. 00:10:55-00:29:25 k. 219v-220, pismo k. 29 akt I1 C 370/18 Sądu Okręgowego w Sieradzu)

Pozwany w czasie związku z powódką miał problem z nadużywaniem alkoholu, był również zadłużony – na jego nazwisko przychodziły monity z firm windykacyjnych. Sytuacja finansowa pozwanego była zła.

(zeznania świadka M. G. z 20 stycznia 2020 r., nagr. 00:29:25-00:45:16 k. 220-220v; zeznania świadka Z. Kluby z 20 stycznia 2020 r., nagr. 00:45:16-01:09:40 k. 220v-221)

Tytułem spłaty jego zadłużenia, powódka uiściła na rzecz jego wierzycieli 5.565,99 zł

(potwierdzenie przelewu k. 65)

Zgodnie z architektonicznym projektem nadbudowy budynku w K., należało rozebrać na istniejącym obiekcie pokrycie dachowe, wymurować ściany zewnętrzne i szczytowe, działowe a następnie wykonać nową konstrukcję więźby dachowej wraz z pokryciem. Powstałe w ten sposób poddasze nieużytkowe należało zaadaptować na poddasze użytkowe. Do pomieszczeń na poddaszu należało doprowadzić instalację wodno-kanalizacyjną, elektryczną i c.o. wraz z robotami wykończeniowymi.

(projekt budowlany k 255-290)

Powołany do sprawy biegły oszacował, że wartość nakładów poczynionych przez strony na powyższą inwestycję wyniosła 80.040,27, przy czym 9.517,57 zł były warte materiały zakupione uprzednio przez pozwanego. Wartość nakładów sfinansowanych wyłącznie przez powódkę w ramach dokonanej przez strony rozbudowy budynku mieszkalnego położonego w K. wyniosła 70.522,70 zł. Kwota ta uwzględnia już materiały zakupione uprzednio przez pozwanego.

(opinia uzupełniająca biegłego z zakresu budownictwa A. J. (1) k. 452-455 oraz k. 512-513)

Jakość wykonania nadbudowy na nieruchomości powoda była na bardzo niskim poziomie. Znaczna część prac była wykonywana tzw. systemem gospodarczym, zaś rozliczenia między pozwanym a fachowcami odbywały się gotówkowo, z pominięciem wystawiania rachunków czy faktur.

(zeznania świadka Z. Kluby z 20 stycznia 2020 r., nagr. 00:45:16-01:09:40 k. 220v-221; opinia uzupełniająca biegłego z zakresu budownictwa A. J. (1) k. 452-455 oraz k. 512-513; zeznania powódki A. G. z dnia 21 kwietnia 2022 r. nagr. 00:06:25-00:40:25 k. 527v-528)

Sąd dał wiarę zaoferowanym w toku postępowania dokumentom, których autentyczność nie budziła wątpliwości i co do zasady nie była kwestionowana przez którąkolwiek ze stron. Zasługują na wiarę także opinie pisemne biegłego A. J. (2), choć dopiero po zgłoszeniu przez strony procesu stosownych zarzutów, biegły ten sporządził opinię w zakresie faktów rzeczywiście istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Dlatego też, Sąd oparł swoje przekonanie dopiero na dwóch ostatnich opiniach uzupełniających biegłego, sporządzonych już po oględzinach przedmiotowej nieruchomości. Opinie biegłego od samego początku były jednak w pełni jasne, pełne i wewnętrznie niesprzeczne, dlatego też Sąd nie miał zastrzeżeń co do fachowości biegłego i przydatności jego opinii w ustaleniu stanu faktycznego w niniejszej sprawie.

Sąd w zasadniczej części dał wiarę zeznaniom powołanych do sprawy świadków. Nieprzydatne do ustalenia stanu faktycznego okazały się zeznania świadka E. M.. Świadek ta nie pamiętała lub nie miała wiedzy na tematy relewantne z punktu widzenia przedmiotu niniejszego procesu. Z kwestii istotnych świadek potwierdziła jedynie, iż to pozwany kupował blachę na dach jeszcze przed pozostawaniem w związku z powódką, lecz te okoliczności są również dowiedzione zeznaniami innych świadków. Za nieprzydatne Sąd uznał nadto zeznania świadka P. G.. Świadek ten relacjonował bowiem przed Sądem jedynie co do okoliczności znanych już sądowi, tj. że budynek należący wcześniej do pozwanego był wykończony na niskim poziomie wykończenia, jak również, iż pozwany wyzbył się przedmiotowej nieruchomości, co nie miało znaczenia dla ustalenia wysokości nakładów między stronami.

To wszystko sprawia, że stan faktyczny ustalony w niniejszej sprawie w oparciu o zeznania świadków jest w znacznej części niesporny. Nie ma bowiem wątpliwości, że powódka jako partnerka a następnie żona pozwanego przekazywała mu środki finansowe na różne wydatki. Wobec złej sytuacji finansowej powoda to ona przeznaczała pieniądze uzyskane ze sprzedaży mieszkania w S. na inwestycje w K. – co przyznawał zresztą pozwany, lecz kwestionował dochodzoną przez powódkę wysokość tychże środków.

W zakresie korelującym z powołanymi wyżej dowodami Sąd uznał także za wiarygodne zeznania powódki, jednakże nie dał wiary zeznaniom powódki w zakresie, w jakim całą kwotę uzyskaną ze sprzedaży mieszkania w S. (124.000,00 zł) miała przeznaczyć właśnie na inwestycję w K.. Okoliczność ta po pierwsze nie wynika z jakichkolwiek innych dowodów zgłoszonych w sprawie, a po drugie, kwota ta przewyższa znacznie koszt całego przedsięwzięcia związanego z nadbudową budynku. W zakresie zaś zakupu wyposażenia i innych wydatków, mających uzasadniać dochodzone przez powódkę roszczenia, uznać należy, że nie zostały w procesie zaoferowane przez stronę powodową żadne dowody na tę okoliczność. Bez wątpienia zarazem to właśnie na stronie powodowej zgodnie z zasadą rozłożenia ciężaru dowodu spoczywał obowiązek wykazania powyższych kwestii.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo w niniejszej sprawie było w znacznej części zasadne.

Na wstępie należy zauważyć, że chociaż strony pozostawały w małżeństwie, podstawą prawną rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie nie będą przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Taka sytuacja (z pewnymi wyjątkami) może mieć miejsce tylko wówczas, gdy nakłady przynajmniej jednego z małżonków były czynione „z” albo „na” majątek wspólny małżonków. Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie miała miejsca, albowiem powódka bezsprzecznie czyniła nakłady z majątku osobistego, na majątek osobisty powoda – nieruchomość w miejscowości K., ale również spłacała jego zadłużenie. Przepis art. 45 § 1 k.r. i o. normuje jedynie obowiązek zwrotu przez małżonka wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na jego majątek odrębny, jak również prawo domagania się zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swego majątku odrębnego na majątek wspólny. Nie są natomiast objęte dyspozycją powyższego przepisu i nie podlegają wyrównaniom przy podziale majątku wspólnego (którego strony nie dokonały) wydatki i nakłady poczynione kosztem majątku odrębnego jednego z małżonków na majątek odrębny drugiego. Rozliczenia te podlegają ogólnym normom prawa i postępowania cywilnego, nakazującym dochodzenie przez byłych małżonków roszczeń, które nie są objęte przepisem art. 45 § 1 k.r. i o. w postępowaniu procesowym (postanowienie SN z 3.04.1970 r., III CRN 90/70, OSNPG 1970, nr 11-12, poz. 61).

Rozliczenia mogą przybierać postać rozliczeń wyrównawczych, związanych z przyczynieniem się przez jednego z konkubentów (małżonków) do powiększenia majątku drugiego z nich. Jeżeli wspólna aktywność konkubentów (małżonków), ze względu na brak wymaganych przez prawo przesłanek, nie doprowadziła do wspólności określonych przedmiotów majątkowych, wzajemne rozliczenia mogą być dokonane na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, o rozliczeniu nakładów i wydatków na cudzą rzecz. Przy czym zgodnie z utrwalonym stanowiskiem nauki i judykatury przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu należy stosować wtedy, gdy brak innej podstawy prawnej, na jakiej możliwe byłoby przywrócenie równowagi majątkowej, naruszonej bez prawnego uzasadnienia, jak również wtedy, gdy inne środki połączone są z większymi trudnościami. W szczególności przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu mają zastosowanie, gdy brak umownej lub deliktowej podstawy uwzględnienia roszczenia o zwrot nakładów dokonanych na majątek jednego z konkubentów (małżonków) przez drugiego partnera, chyba że szczególne okoliczności faktyczne sprawy wskazują na istnienie innej podstawy prawnej tych rozliczeń (Wyrok SA w Szczecinie z 19.11.2019 r., I ACa 553/19, LEX nr 2848122).

Zgodnie z treścią art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Oznacza to więc, że powódka domagająca się zwrotu kwoty wyłożonej na majątek pozwanego musi wykazać konkretnie kiedy, jakie i jakiej wartości czyniła na majątek partnera (a później męża).

Od początku niniejszego procesu pozwany nie kwestionował faktu, iż pozwana czyniła nakłady ze swojego majątku na nadbudowę domu w miejscowości K.. Pozwany przyznawał również tę okoliczność w toku procesu rozwodowego. Spornym między stronami zagadnieniem pozostawała zatem jedynie wysokość kwot, jakie A. G. przeznaczyła na majątek osobisty J. G.. W ocenie Sądu bezsprzecznym jest, iż w trakcie związku stron sytuacja finansowa J. G. była zła. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci zeznań świadków potwierdza tę ocenę, sam zaś pozwany to potwierdza. Jedynie powódka A. G. na skutek uprzedniej sprzedaży mieszkania położonego w S. dysponowała kwotą, wystarczającą na dokonanie inwestycji w K., której koszt całkowity wyniósł 80.040,27 zł, uwzględniając, że prace były wykonywane systemem gospodarczym, gdzie sporą część prac wykonywał własnoręcznie pozwany. W sytuacji, w której pozwany nie zaprzecza „znacznemu” łożeniu powódki na powyższą inwestycję, a jedynie kwestionuje wysokość poniesionych przez nią kosztów, rozłożenie ciężaru dowodu przesuwa się na pozwanego, który winien wykazać, jaka część z całości inwestycji była finansowana z jego środków. W tym zakresie Sąd dał wiarę zeznaniom świadków i ustalił, że całkowita wysokość kosztów, jakie na nadbudowę budynku poniósł pozwany wynosiła 9.517,57 zł i stanowiła równowartość zakupu przez niego płytek do łazienki, 500 kg cementu, palety cegieł oraz blachy na cały dach.

Z powyższych względów, w układzie niniejszej sprawy to J. G. był osobą bezpodstawnie wzbogaconą kosztem A. G. i z uwagi na niemożność zwrotu uzyskanej korzyści w naturze (w zakresie rozbudowy domu w K.), obowiązany jest do zwrotu wartości tejże korzyści byłej żonie. To bowiem jego nieruchomość została ulepszona na skutek przeprowadzonej inwestycji, przez co wzrosła jej wartość, co w konsekwencji stanowiło uzyskaną przez pozwanego korzyść.

Podobnie rzecz ma się w zakresie przelewu, jaki powódka zrealizowała za J. G. tytułem spłaty jego zadłużenia w kwocie 5.565,99 zł. O taką kwotę bowiem J. G. uzyskał korzyść, którą – w braku podstawy prawnej, jak np. umowy wiążącej strony – winien zwrócić powódce. Warto zaznaczyć, że w zakresie przelewów, jakie powódka miała dokonywać na rzecz powoda jedynie przelew z dnia 06 kwietnia 2016 r. jest wyraźnie zatytułowany jako „J. K. (...), S. nr klienta…”. W zakresie zatem, w jakim zostały pomniejszone pasywa (długi) J. G., został on bezsprzecznie wzbogacony. Inne przelewy, na które powódka wskazywała w pozwie nie dają się jednoznacznie zakwalifikować jako czynione na rzecz lub w związku z działalnością pozwanego. Dlatego też, Sąd jako nieudowodnione uznał twierdzenia powódki w zakresie, w jakim wskazywała ona, iż czyniła ona na rzecz pozwanego przesunięcia majątkowe ponad wykazaną wyżej kwotę 5.565,99 zł, nie licząc oczywiście nakładów poczynionych na nadbudowę domu w K. w kwocie 70.522,70 zł.

Z uwagi na stosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, za niezasadny należało uznać sygnalizowany przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia. Roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia jest roszczeniem majątkowym, które na zasadach ogólnych podlega przedawnieniu w terminie 6 lat. Powódka wystąpiła z pozwem w 2018 r., a zatem sześcioletni termin przedawnienia – przyjmując nawet najbardziej odległy początek wymagalności jej roszczeń – z pewnością nie minął.

Biorąc wszystko powyższe pod uwagę, Sąd w punkcie 1. wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powódki łączną kwotę 76.088,69 zł, na którą składa się:

- 70.522,70 zł tytułem zwrotu nakładów powódki poczynionych na nieruchomość powoda w K.,

- 5.565,99 zł tytułem dokonanych na rzecz pozwanego spłat jego zadłużenia w dniu 06 kwietnia 2016 r.

Sąd zaniechał orzekania o odsetkach od powyższych kwot, z uwagi na brak żądania strony powodowej w tym zakresie. W pozostałym zaś zakresie Sąd powództwo oddalił, uznając iż powódka nie wykazała dochodzonego roszczenia ponad zasądzoną kwotę, o czym orzeczono w punkcie 2. wyroku.

Ponieważ powódka w toku procesu była zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika ustanowionego dla niej z urzędu, w punkcie 3. zasądzono od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz adwokat S. S. kwotę 4.428,00 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej ustanowionej dla A. G. z urzędu. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu ustalono w oparciu o § 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, uzupełniając je o równowartość podatku od towarów i usług – w myśl § 4 ust. 3 przywołanego rozporządzenia.

Również pozwany w toku procesu był zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego J. D., wynagrodzenie którego ustalono w oparciu o analogiczne co pełnomocnika powódki przepisy, doliczając również 561,65 zł tytułem niezbędnych i udokumentowanych wydatków pełnomocnika w sprawie, o czym orzeczono w punkcie 4. wyroku.

Sąd postanowił nadto nie obciążać obu stron kosztami wydatków poniesionych w sprawie, które przejęto na rachunek Skarbu Państwa. Zgodnie z art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych sąd może odstąpić od obciążenia kosztami sądowymi, które na podstawie art. 113 ust. 2 pkt 1 podlegałyby ściągnięciu z zasądzonego na rzecz strony roszczenia. Wspomniane odstąpienie jest jednak dopuszczalne tylko w wypadkach szczególnie uzasadnionych, jakich Sąd w niniejszej sprawie się dopatrzył. Zarówno pozwana jak i powód są osobami w złej sytuacji materialnej, zaś dochodzenie przez powódkę roszczenie dotyczyło delikatnej materii rozliczenia byłych małżonków. Ponadto zarówno pozwany jak i powódka nie przedsiębrały w procesie czynności, które zmierzałyby do namnażania wydatków w sprawie, w ocenie Sądu sprawiedliwym będzie zatem nieobciążanie żadnej ze stron powyższymi należnościami. Biorąc powyższe pod uwagę, orzeczono jak w punkcie 5. wyroku.