Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 98/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok łączny Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 28 stycznia 2022 r., sygn. akt II K 210/21

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

Uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Obrazy przepisów prawa materialnego w innym przypadku niż kwalifikacja prawna czynu, tj. art. 4 § 1 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie i orzeczenie wobec skazanego P. B. kary łącznej pozbawienia wolności oraz kary łącznej grzywny według stanu prawnego obowiązującego od dnia 24 czerwca 2020 r.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Podniesienie wymienionego wyżej zarzutu okazało się o tyle skuteczne, że doprowadziło do drugoinstancyjnej kontroli zaskarżonego wyroku i ujawnienia uchybień, które skutkowały wydaniem orzeczenia o charakterze kasatoryjnym. Przedwczesne natomiast byłoby uwzględnienie postawionego w apelacji obrońcy skazanego wniosku końcowego o wydanie orzeczenia o charakterze reformatoryjnym.

W pierwszej kolejności stwierdzić zatem należy, że stosownie do treści art. 4 § 1 k.k. jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. Przepis powyższy reguluje zatem zasady prawa karnego międzyczasowego, rozstrzygając, którą z ustaw należy zastosować w razie zmiany ustawy po popełnieniu przestępstwa. Oczywiste też jest, że przepis ów znajduje zastosowanie także w przypadku wydania wyroku łącznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2011 r., IV KK 171/11, LEX nr 1044052). Instytucja kary łącznej jest bowiem instytucją prawa materialnego i dotyczy orzekania o karze, a więc o zakresie represji jaka ostatecznie ma spotkać osobę popełniającą kilka przestępstw, co do których wyroki zapadły w różnym czasie. Brak jest zatem jakichkolwiek podstaw do uznania, iż w zakresie procedowania w przedmiocie kary łącznej nie mogą znaleźć zastosowania takie instytucje jak ta określona w art. 4 § 1 k.k. Jednocześnie stwierdzić należy, że jednoznaczny wynik wykładni językowej normy prawnej wynikającej z przepisu art. 4 § 1 k.k. wskazuje, iż przy rozstrzyganiu kwestii zastosowania określonej ustawy należy uwzględniać m.in. stan prawny obowiązujący w chwili popełnienia przez skazanego przestępstw. Wprawdzie przedmiotem orzekania w wyroku łącznym są kary już prawomocnie orzeczone, a przepisy przejściowe dotyczące kary łącznej odwołują się do dat wydania, czy uprawomocnienia się poszczególnych wyroków obejmujących kary mające podlegać połączeniu, ale nie oznacza to, iż z tego powodu należy nadać innego i sprzecznego z wynikami wykładni językowej, znaczenia normie wyrażonej w art. 4 § 1 k.k. i przyjmować, że zawarty w tym przepisie zwrot „w czasie popełnienia przestępstwa” oznacza np. daty wydania poszczególnych wyroków, a nie wprost wynikający z tego zwrotu, czas popełnienia poszczególnych czynów zabronionych. Przepisy przejściowe natomiast wyłączają stosowanie normy określonej w art. 4 § 1 k.k., a tym samym odnoszenie się w nich do dat wyroków stanowi jedynie wynik określonej polityki państwa w zakresie stosowania określonych stanów prawnych, ale jedynie w zakresie owymi przepisami uregulowanym. Tam zatem gdzie takiej regulacji brak, zastosowanie znajduje reguła określona w art. 4 § 1 k.k. i to w dosłownym brzmieniu z niej wynikającym. Wreszcie, oczywiste jest, że badając względność ustaw, stosownie do reguły określonej w art. 4 § 1 k.k., należy mieć na uwadze nie tylko stan prawny obwiązujący obecnie i w chwili czynu, ale także wszystkie stany „pośrednie”, jakie obowiązywały pomiędzy powyższymi datami. Wynika to bowiem z zawartego w wymienionym przepisie zwrotu „ustawę obowiązującą poprzednio”, który to zwrot niewątpliwie swoim zakresem obejmuje nie tylko „graniczne” stany prawne, ale również stany „pośrednie”.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, że P. B. popełnił przestępstwa objęte zaskarżonym wyrokiem łącznym w okresie od lipca 2001 r. do 5 marca 2002 r. (wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt III K 2015/04), w okresie od 3 sierpnia 2012 r. do 16 października 2012 r. (wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 29 września 2021 r., sygn. akt II K 95/21) oraz w okresie od kwietnia 2012 r. do grudnia 2012 r. (wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 30 marca 2018 r., sygn. akt 185/15). Wszystkie zatem one popełnione zostały przed dwoma głównymi zmianami przepisów dotyczących kary łącznej, wprowadzonymi z dniem 1 lipca 2015 r. (na mocy ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. - Dz.U.2015.396) oraz z dniem 24 czerwca 2020 r. (na mocy ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. - Dz.U.2020.1086). Wszystkie zatem przestępstwa skazany popełnił w czasie gdy obowiązywała inna niż obecnie treść przepisów art. 85 k.k. i następnych, regulujących dopuszczalność i zasady łączenia kar. Już zatem ten fakt rodził wątpliwość, czy nie należy sięgnąć po regułę określoną w art. 4 § 1 k.k. Wniosek w tym zakresie jawi się zaś jako oczywisty gdy uwzględni się treść art. 81 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U.2020.1086), odnoszącego się do zmian wprowadzonych tą ustawą. Przepis bowiem art. 81 ust. 1 wymienionej ustawy stanowi, że przepisy rozdziału IX ustawy zmienianej w art. 38, w brzmieniu dotychczasowym, stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Z przepisu art. 81 ust. 2 wynika natomiast, że przepisy rozdziału IX ustawy zmienianej w art. 38, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy (ustęp 2). Powyższe przepisy przejściowe regulują zatem jedynie dwie sytuacje, a to gdy wszystkie wyroki mające zostać objęte karą łączną (a dokładniej orzeczone na ich podstawie kary) uprawomocniły się przed wejściem w życie rozważanej tutaj nowelizacji oraz sytuację gdy wszystkie wyroki uprawomocniły się po wprowadzeniu owej zmiany. Nie obejmują one zatem sytuacji gdy zapadły trzy wyroki i jeden z nich uprawomocnił się, albo przed, albo po 24 czerwca 2020 r. Taka zaś sytuacja wystąpiła w niniejszej sprawie, albowiem przed wskazaną wyżej datą uprawomocnił się wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 30 marca 2018 r. (sygn. akt II K 185/15) a po tej dacie wyroki Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 20 czerwca 2018 r. (sygn. akt III K 2015/04) oraz Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 29 września 2021 r. (sygn. akt II K 95/21). Niewątpliwie zatem w przedstawionej sytuacji zastosowanie znajdowała reguła określona w art. 4 § 1 k.k., na co wskazał już Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 października 2021 r. (I KZP 2/21, OSNK 2021/11-12/44), stwierdzając, że przepisy art. 81 ust. 1 i 2 ustawy z 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 nie wyłączają stosowania art. 4 § 1 k.k. w sytuacji, gdy tylko jedna z kar, których połączenie sąd rozważa w postępowaniu w przedmiocie wydania wyroku łącznego, została prawomocnie orzeczona do dnia 23 czerwca 2020 r. albo po tej dacie. Oczywiste też jest, że badając konieczność zastosowania reguły określonej w art. 4 § 1 k.k. należy badać stan prawny obowiązujący obecnie, a tym samym bez znaczenia były przepisy przejściowe (konkretnie art. 19 ust. 1) związane z wprowadzeniem zmian z dniem 1 lipca 2015 r. Ten ostatni przepis miałby znaczenie gdyby uznać niekonstytucyjność zmian wprowadzonych od dnia 24 czerwca 2020 r., ale skoro Sąd I instancji ewidentnie uznał, że taka niekonstytucyjność nie występuje, to kwestia owa straciła na znaczeniu.

Ostatecznie uznać zatem należało, że w realiach przedmiotowej sprawy występował po stronie Sądu I instancji obowiązek zastosowania dyspozycji art. 4 § 1 k.k. i rozważenia, która z ustaw była dla skazanego względniejsza. Pomimo takiej sytuacji Sąd I instancji ograniczył się jedynie do nie mającego faktycznie znaczenia stwierdzenia, że skoro wszystkie wyroki zapadły po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 20 lutego 2015 r., niemożliwe było zastosowanie przepisów obowiązujących w czasie przestępczego działania skazanego, jak również do stwierdzenia, że skoro obecnie obowiązujące przepisy pozwalają na orzeczenie wyroku w odniesieniu także do kary już wykonanej, a kara orzeczona w sprawie o sygnaturze III K 215/04 została już wykonana, to należało wymierzyć karę łączną na podstawie obecnie obowiązującego stanu prawnego. Tymczasem przepisy obowiązujące obecnie tak dalece różnią się od przepisów obowiązujących w chwili popełnienia przez skazanego przestępstw, jak również od przepisów obowiązujących w okresie od 1 lipca 2015 r. do 23 czerwca 2020 r. że odniesienie się jedynie do kwestii wykonania kar nie mogło uchodzić za rozważenie kwestii względności ustaw w oparciu o treść art. 4 § 1 k.k. O ile bowiem bez znaczenia była różnica w treści art. 85 k.k. w tej części, w której wskazywała na podstawowy warunek orzeczenia kary łącznej (pozostawanie przestępstw w zbiegu realnym, czy też wymierzenie jedynie kar tego rodzaju, które podlegają łączeniu) nie miała znaczenia, gdyż obojętnie, który stan prawny przyjąć, zawsze w przypadku skazanego występowała możliwość orzeczenia kary łącznej (najpierw skazany popełnił wszystkie przestępstwa, a dopiero później zapadły co do nich wyroki, jak również wszystkie kary objęte skazaniami podlegały łączeniu) to już odmiennie przedstawiała się sytuacja w doniesieniu do innych regulacji związanych z wymierzeniem kary łącznej. I tak, stosownie do treści art. 86 § 1 k.k. stany prawne obowiązujące do dnia 24 czerwca 2020 r. pozwalały na wymierzenie kary łącznej od najwyższej z orzeczonych kar jednostkowych do ich sumy. Tymczasem obecna regulacja nakazuje wymierzenie kary powyżej najsurowszej kary jednostkowej. Różnie przedstawiała się również bardzo istotna z punktu widzenia skazanego kwestia łączenia kar pozbawienia wolności o charakterze bezwzględnym z karami tego rodzaju orzeczonymi z warunkowym zawieszeniem ich wykonania. W chwili bowiem popełnienia przestępstw treść art. 89 § 1 k.k. pozwalała w przypadku łączenia kar pozbawienia wolności o charakterze bezwzględnym i z warunkowym zawieszeniem ich wykonania na orzeczenie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania jeżeli takiemu rozstrzygnięciu nie sprzeciwiały się przesłanki określone w art. 69 k.k. (a więc m.in. gdy orzeczono karę do dwóch lat pozbawienia wolności). Obowiązujące zaś od dnia 1 lipca 2020 r. do chwili obecnej przepisy pozwalały i pozwalają na takie rozstrzygnięcie, ale jedynie w sytuacji gdy orzeczona kara łączna pozbawienia wolności nie przekracza roku. Różnie też przedstawia się kwestia możliwości łączenia kar już wykonanych (przepisy obowiązujące w chwili popełnienia przestępstw i obecnie, stanowiły i stanowią, że wydaniu wyroku łącznego nie stoi na przeszkodzie fakt wykonania w całości lub części kar podlegających łączeniu - obecnie art. 91a k.k., do 1 lipca 2015 r. art. 92 k.k., a w okresie od 1 lipca 2015 r. do 23 czerwca 2020 r. łączeniu podlegały jedynie kary podlegające wykonaniu - art. 85 § 1 k.k.). Nie sposób też pominąć różnicy dotyczącej samych kar jakie podlegają łączeniu, albowiem przepisy obowiązujące do 1 lipca 2015 r. i przepisy obowiązujące od dnia 24 czerwca 2020 r. nakazywały i nakazują, aby podstawę kary łącznej stanowiły kary z osobna wymierzone, natomiast przepisy obowiązujące pomiędzy 1 lipca 2015 r., a 24 czerwca 2020 r. stwierdzały, że podstawę kary łącznej stanowią kary lub kary łączne (art. 85 2 k.k.).

Już zatem to niepełne wyliczenie wskazuje, że poza zainteresowaniem Sądu I instancji pozostała olbrzymia część przepisów rzutujących na ocenę tego, która z ustaw w przypadku skazanego była dla niego względniejsza. Kwestia ta miała zaś w sprawie olbrzymie znaczenie w sytuacji, gdy w stosunku do skazanego podlegały łączeniu dwie kary pozbawienia wolności orzeczone z warunkowym zawieszeniem ich wykonania i jedna kara tego rodzaju o charakterze bezwzględnym. Co więcej, najsurowsza z kar jednostkowych pozbawienia wolności orzeczona została w takim rozmiarze, że gdyby zastosować przepisy obowiązujące w chwili popełnienia przestępstw, możliwe byłoby rozważanie warunkowego zawieszenia kary łącznej pozbawienia wolności. Znaczenie zastosowania regulacji określonej w art. 4 § 1 k.k. potęguje fakt, że Sąd I instancji uznał, iż właściwą metodą łączenia kar pozbawienia wolności w przypadku skazanego będzie zasada absorpcji, a orzekł ją w rozmiarze minimalnie wyższym od najwyższej kary jednostkowej. Z kwestią tą automatycznie powiązana była też kwestia możliwości łączenia kar już wykonanych, gdyż jedyna kara pozbawienia wolności o charakterze bezwzględnym (orzeczona w sprawie o sygnaturze III K 2015/04) została już wykonana. Pominięcie zatem analizy sprawy przez pryzmat art. 4 § 1 k.k. jako warunku dalszego procedowania (już w zakresie wymiaru konkretnych kar) stanowiło tego rodzaju uchybienie, które musiało skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania. Oczywiste bowiem jest, że wskazane wyżej naruszenie miało wpływ na treść rozstrzygnięcia (tak należy rozumieć nieudolnie sformułowaną treść art. 438 pkt 1a k.p.k. a związaną ze zwrotem "chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu"). Ponadto wskazane wyżej uchybienia powodowały, że starając się je usunąć to sąd odwoławczy musiałby przeprowadzić cały przewód sądowy, a storna w sytuacji wydania wyroku, np. o charakterze reformatoryjnym, pozbawiona zostałaby prawa do odwołania się.

Sąd I instancji winien zatem w toku ponownego rozpoznania sprawy przeanalizować treść wskazanych wyżej przepisów, w oparciu o art. 4 § 1 k.k. wybrać określony stan prawny i dopiero podjąć decyzję co do ewentualnego połączenia kar i ich wymiaru (przyjęcia określonej metody ich łączenia).

Wniosek

O zmianę skarżonego wyroku poprzez wymierzenie skazanemu P. B. kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat, jednocześnie zawieszając jej wykonanie na okres próby wynoszący 3 lata oraz kary łącznej grzywny w wymiarze 200 stawek dziennych, przyjmując, ze wysokość jednej stawki dziennej wynosi 50 zł.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Patrz wyżej.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Patrz punkt 3

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Patrz punkt 3

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS

SSA Robert Mąka SSA Maciej Żelazowski SSA Andrzej Wiśniewski

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca skazanego

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Brak zastosowania art. 4 § 1 k.k. i w efekcie orzeczenie o karze łącznej pozbawienia wolności i karze łącznej grzywny na podstawie przepisów obowiązujących od dnia 24 czerwca 2020 r.

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

Zmiana