Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z 8 grudnia 2020 r. (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od pozwanych M. M. i E. M. solidarnie kwoty 200.687,17 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie od 21 kwietnia 2020 r. liczonymi od kwoty 162.069,13 zł według stopy procentowej wynoszącej czterokrotność oprocentowania kredytu lombardowego NBP z uwzględnieniem ograniczenia wynikającego z art. 481 § 2 ¹ k.c. oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazała, że zawarła z pozwanym M. M. umowę kredytu, którego zabezpieczeniem było m.in. poręczenie udzielone przez E. M.. Środki z kredytu zostały uruchomione natomiast od grudnia 2018 r. pozwany zaprzestał spłat rat kredytu, w związku z czym bank wypowiedział umowę kredytu. Powódka wyjaśniła, że na dochodzone roszczenie składa się kwota 162.069,13 zł tytułem niespłaconego kapitału, kwota 35.328,04 zł tytułem odsetek umownych za opóźnienie oraz kwota 3.290 zł tytułem kosztów, opłat, prowizji tj. opłaty za trzy wezwania do zapłaty po 30 zł każde i opłata za szesnaście monitów po 200 zł każdy.

W odpowiedzi na pozew M. M. wniósł o oddalenie powództwa kwestionując umowę kredytu w odniesieniu do składki ubezpieczeniowej tak co do zasady jak i wysokości, w szczególności wskazując, że powinna ona zostać zwrócona. W toku procesu pozwany zarzucił ponadto nieważność umowy w zakresie postanowień dotyczących umowy ubezpieczenia wskazując, że uzależnienie zawarcia umowy kredytu od zawarcia umowy ubezpieczenia (ze składką stanowiącą ¼ kwoty kredytu) stanowiło obejście przepisów regulujących wysokość odsetek maksymalnych.

W piśmie procesowym z 15 czerwca 2022 r. (k. 252) pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu zakwestionowano powództwo tak co do zasady, jak i co do wysokości, w szczególności ze względu na niewykazanie roszczenia w zakresie opłat za monity i odsetek, sprzeczność z prawem zobowiązania umownego do zapłaty składki na ubezpieczenie, jako wynikającego z postanowień mających na celu obejście prawa, a także z uwagi na niewykazanie przesłanek wypowiedzenia umowy kredytowej, a tym samym brak podstaw do uznania wypowiedzenia za skuteczne.

W związku z podjęciem 30 grudnia 2020 r. decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego wobec (...) Bank S.A., w sprawie wszczęcia przymusowej restrukturyzacji (...) Bank S.A., umorzenia instrumentów kapitałowych (...) Bank S.A., zastosowania instrumentu przymusowej restrukturyzacji wobec (...) Bank S.A. oraz ustanowienia administratora (...) Bank S.A., na podstawie art. 176 ust. 1 ustawy o bankowym funduszu gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji z dnia 10 czerwca 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 996) z mocy prawa w miejsce powoda (...) Bank S.A. w W. (podmiotu w restrukturyzacji) wstąpił Bank (...) spółka akcyjna w W..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 19 października 2016 r. pomiędzy (...) Bank S.A. w W. a M. M. została zawarta umowa kredytu „Kredyt inwestycyjny” nr (...) (...). Na mocy tej umowy bank udzielił pozwanemu kredytu w kwocie całkowitej 234.825,00 zł. Na kwotę tę składały się następujące kwoty: 155.000 zł na cel inwestycyjny, 55.800 zł tytułem ubezpieczenia o nazwie (...), 15.500 zł tytułem przeniesienia na własność środków pieniężnych na zabezpieczenie wierzytelności Banku, 465,00 zł tytułem opłaty prowizyjnej z tytułu gwarancji spłaty kredytu w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis udzielonej przez Bank (...), 8.525 zł tytułem prowizji za udzielenie kredytu.

Umowę zawarto na okres 60 miesięcy, w systemie równych rat, oprocentowanie było stałe i w dniu sporządzenia umowy wynosiło 0%.

Zabezpieczeniem kredytu były m.in.:

- umowa przeniesienia własności środków pieniężnych (kaucja) nr (...) w kwocie 15.000 zł. Kaucja miała obowiązywać przez 12 miesięcy kalendarzowych, licząc od pierwszego miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym doszło do wypłaty kredytu lub pierwszej transzy kredytu,

- cesja praw z umowy ubezpieczenia „Bezpieczny podatnik” obejmującej ubezpieczenie życia i zdrowia w TU na (...) S.A. oraz Ubezpieczenie Przedsiębiorca (...) w (...) S.A. potwierdzonego certyfikatem ze składką ubezpieczeniową w kwocie 55.800 zł,

- umowa poręczenia nr (...) zawarta z Bankiem przez E. M.,

- gwarancja Banku (...) w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis do kwoty 93.000 zł stanowiącej 60 % kapitału z datą ważności do 19 stycznia 2019 r.

Warunkiem uruchomienia kredytu było m.in. zawarcie umowy przeniesienia własności środków pieniężnych, złożenie poprawnie wypełnionego wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia (...), zawarcie z Bankiem umowy cesji praw z umowy ubezpieczenia.

Kredytobiorca zobowiązany był do zapłaty Bankowi kwoty w wysokości 3,33% kwoty kredytu netto za każdy miesiąc kalendarzowy w okresie od 4 do 12 pełnego miesiąca kalendarzowego (włącznie) liczonych od miesiąca następującego po miesiącu, w którym doszło do wypłaty kredytu lub pierwszej transzy kredytu, w którym nie został zapewniony zarówno wymagany obrót na rachunku jak i wymagane płatności na rachunku. Kredytobiorca nie był zobowiązany do zapłaty tej kwoty za miesiąc kalendarzowy, w którym zapewnił wymagany obrót na rachunku lub wymagane płatności z rachunku.

Kredytobiorca zobowiązany był do udokumentowania wykorzystania kredytu lub transzy kredytu zgodnie z celem określonym w umowie kredytu w terminie 90 dni od daty wypłaty transzy nr 1 i w terminie 90 od wypłaty transzy nr 2. W razie niewypełnienia tego obowiązku w terminie kredytobiorca miał zapłacić Bankowi kwotę w wysokości 3,33% kwoty kredytu netto. Ponadto za kolejne 30 dni opóźnienia w wykonaniu tego obowiązku (…), kredytobiorca miał zapłacić Bankowi kwotę w wysokości 3,33 % kwoty kredytu netto.

Kwoty powyższe nie mogły przekroczyć 15.500 zł. Bank mógł pobrać te kwoty z kaucji.

Kredytobiorca zobowiązany był do udokumentowania wykorzystania środków wypłaconych w transzy nr 1 kredytu w kwocie równej 90 % kwoty wypłaconej transzy zgodnie z celem inwestycyjnym wskazanym w umowie, w terminie 90 dni kalendarzowych od daty wypłaty transzy nr 1 kredytu na rachunek bieżący kredytobiorcy.

Kredytobiorca zobowiązał się do: a) zapewnienia, że osoby trzecie wpłacą w każdym miesiącu kalendarzowym okresu kredytowania na rachunek bieżący kwotę, która w danym miesiącu powinna wynosić co najmniej 10.966,26 zł („wymagalny obrót na rachunku”) lub b) wykonania z rachunku bieżącego na rzecz osób trzecich (innych niż Bank lub kredytobiorca) płatności, w tym płatności kartą debetową, w każdym miesiącu kalendarzowym okresu kredytowania, które to płatności w danym miesiącu łącznie powinny stanowić kwotę wynoszącą co najmniej 10.966,26 zł.

Wymagalny obrót na rachunku stanowiły wyłącznie wpłaty wynikające z prowadzonej przez kredytobiorcę działalności gospodarczej. Do wymaganego obrotu nie wliczało się : wpłat z innych rachunków bankowych kredytobiorcy lub wpłat gotówkowych kredytobiorcy (a), wpłat nie wynikających z działalności gospodarczej prowadzonej przez kredytobiorcę (b), jednorazowych wpłat na rachunek nie związanych bezpośrednio z prowadzoną działalnością kredytobiorcy, w szczególności wpłaty z tytułu innych kredytów i pożyczek, wpłaty z tytułu dotacji, zwroty podatku, wpłaty z tytułu odszkodowań, wpłaty w z tytułu sprzedaży środków trwałych, wpłaty z tytułu spłaty pożyczek udzielonych przez kredytobiorcę, wpłaty z tytułu dywidendy, wpłaty z tytułu podwyższenia kapitału zakładowego kredytobiorcy (c).

Raty kredytu płatne miały być każdego 20 dnia miesiąca kalendarzowego. Wysokość raty wynosić miała pierwotnie 3655,42 zł.

W przypadku nie spłacenia przez kredytobiorcę w terminie wierzytelności Banku z tytułu umowy kredytu po upływie okresu wypowiedzenia umowy, a także w wypadku niespłacenia przez kredytobiorcę w terminie raty spłaty wynikającej z umowy kredytu lub harmonogramu spłat, niespłacona kwota stawała się zadłużeniem przeterminowanym, w tym kwota kapitału jako kapitał przeterminowany. Od zadłużenia przeterminowanego Bank miał naliczać odsetki w wysokości czterokrotności oprocentowania kredytu lombardowego NBP.

Strony umówiły się także, że Bank będzie pobierać opłaty i prowizje za wykonanie czynności pozostających w związku z zawartą umową kredytu w wysokości obowiązującej w Tabeli Opłat i Prowizji stanowiącej załącznik do umowy kredytu. W przypadku niewykonania zobowiązań przez kredytobiorcę bank miał prawo pobrać opłaty i prowizje określone w Tabeli Opłat i Prowizji.

Ustalono również, że Bank będzie miał prawo wypowiedzieć umowę kredytu m.in. w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę któregokolwiek z warunków udzielenia kredytu, niewykonania lub nieterminowego regulowania przez kredytobiorcę zobowiązań wobec Banku, w szczególności w przypadku, gdy kredytobiorca zalega w całości lub części z zapłatą dwóch rat kredytu i pomimo wezwania do zapłaty nie spłaci zaległości w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania.

Zgodnie z ustaleniami Bank mógł wypowiedzieć umowę kredytu z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy z zachowaniem 7 dniowego okresu wypowiedzenia.

W dniu 19 października 2016 r. została zawarta pomiędzy Idea Bank a E. M. umowa poręczenia nr (...) w celu zabezpieczenia spłaty kredytu nr (...) (...) wraz z należnymi odsetkami, prowizjami, opłatami i kosztami z nią związanymi. E. M. poręczyła w całości za zobowiązania M. M. wynikające z umowy kredytu. Nadto poręczycielka nieodwołalnie i bezwarunkowo zobowiązała się wobec Banku wykonać wszelkie zobowiązania za M. M. wynikające z umowy kredytu w przypadku, gdy nie wykona on ciążących na nim zobowiązań w terminie i na warunkach określonych w umowie kredytu.

Dowody: - umowa kredytu k. 25 – 28,

- umowa poręczenia k. 29 – 29v,

- pismo z 2.12.2020 r. k. 30,

- regulamin kredytowania k. 31 - 35,

- tabela opłat i prowizji k. 87 - 88.

W związku z zawarciem umowy kredytu powód zawarł z (...) S.A. we W. umowę ubezpieczenia na okres od 1 listopada 2016 r. do 31 października 2021 r. Ochrona ubezpieczeniowa obejmowała odpowiedzialność za zgon ubezpieczonego, odpowiedzialność na wypadek całkowitej niezdolności do pracy albo na wypadek trwałego inwalidztwa, na wypadek poważnego zachorowania, na wypadek czasowej niezdolności do pracy ubezpieczonego albo zgonu ubezpieczonego w wyniku nieszczęśliwego wypadku, na wypadek hospitalizacji ubezpieczonego.

Jednocześnie pozwany scedował prawa z ubezpieczenia na Bank.

Dowody: - lista dokumentacji kredytowej k. 164,

- wniosek k. 165 - 166v,

- oświadczenie k. 166v.,

- umowa cesji k. 167 - 168,

- warunki ubezpieczenia k. 169 - 180,

- karta produktu k. 180v - 183,

- pismo z 30.09.2021 r. k. 184.

W dniu 21 października 2016 r Bank wypłacił M. M. kwoty 93.000 zł i 64.325 zł tytułem pierwszej transzy kredytu.

W dniu 22 grudnia 2016 r. Bank wypłacił na wniosek z 15 grudnia 2016 r. M. M. kwotę 62.000 zł tytułem drugiej transzy kredytu.

Dowody: - dyspozycja uruchomienia transzy nr 1 k. 36,

- dyspozycja uruchomienia kredytu k. 37,

- dyspozycja uruchomienia środków do umowy k. 38,

- dyspozycja uruchomienia kredytu k. 39,

- historia rachunku k. 40 - 52.

Pozwany wpłacał raty kredytu w terminach odbiegających od przyjętego przez strony harmonogramu spłaty. Od grudnia 2017 r. M. M. zaprzestał spłat rat kredytowych.

W dniu 24 czerwca 2019 r. nastąpił zwrot kwoty 38.167,69 zł tytułem ubezpieczenia w związku ze skróceniem okresu ubezpieczenia.

Dowody: - historia rachunku k. 40 - 52,

- harmonogram spłaty rat k. 53

- wyciąg nr (...) k. 54 - 56,

- historia naliczania odsetek k. 57 - 57v.,

- historia rachunku k. 58,

- historia wpłat k. 80- 80v.,

- zestawienie należności i spłat kredytu k. 81 -82v.,

- zestawienie należności i zaległości kapitałowych z kalkulacją odsetek za zwłokę k. 83 - 84v.

W piśmie z 1 listopada 2017 r. (...) Bank S.A. wezwała M. M. do zapłaty kwoty 12.521,19 zł, na którą składała się kwota 11.073,15 zł tytułem kapitału, 180,86 zł tytułem odsetek karnych, kwota 1.237,18 zł tytułem opłat i prowizji, kwota 30 zł tytułem monitu, w terminie 14 dni od doręczenia wezwania. Poinformowano jednocześnie, że brak wpłaty w wyznaczonym terminie spowoduje wypowiedzenia umowy skutkiem czego cała należność w kwocie 203.743,49 zł stanie się natychmiast wymagalna. Nadto poinformowano o możliwości ubiegania się o restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu oraz, że wniosek taki należy złożyć w terminie 14 dni od daty otrzymania wezwania.

Wezwanie z tego samego dnia i o takiej samej treści wysłano do E. M..

Oba wezwania zostały odebrane 8 listopada 2017 r.

Dowód: - wezwania do zapłaty z 1.11.2017 r. z potwierdzeniem odbioru k. 59-60v.,63 - 64v.,

- wezwanie do zapłaty z 1.11.2017 r. z potwierdzeniem odbioru k. 61 - 62v.

Pismem zatytułowanym „wypowiedzenie umowy kredytowej”, datowanym na 19 lutego 2018 r., skierowanym do M. M., (...) Bank spółka akcyjna w W. wypowiedziała umowę kredytową nr (...) z 21 października 2016 r. z zachowaniem 30 - dniowego terminu wypowiedzenia. Jako przyczynę wskazano niedotrzymanie przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu, w szczególności nieterminowe regulowanie zobowiązań wobec Banku. W piśmie wskazano, że łączne przeterminowane zadłużenie wynosi 22799,09 zł, na którą składa się kwota 19.608,36 zł tytułem kapitału wymagalnego; kwota 530,73 zł tytułem odsetek od należności niespłaconych w terminie, kwota 2.660 zł tytułem opłat i prowizji. Wskazano, że kwoty zadłużenia wraz z dalszymi należnościami naliczonymi do dnia zapłaty należy dokonać w nieprzekraczalnym terminie 30 dni od dnia otrzymania wypowiedzenia, w przeciwnym wypadku cała należność kapitałowa w kwocie 200.236,82 zł stanie się natychmiast wymagalna wraz z należnymi odsetkami, a umowę kredytu uważać się będzie za wypowiedzianą w trybie art. 75 ust. 1 ustawy prawo bankowe.

Wypowiedzenie zostało wysłane na adres (...) M. M. ul. (...), (...)-(...) T.; po awizacji 27 lutego 2018 r. przesyłka została zwrócona do nadawcy z adnotacją „nie podjęto w terminie”.

Pismo z wypowiedzenie z tego samego dnia i o tej samej treści zostało wysłane również do E. M. na adres: ul. (...), (...)-(...) P.. Wypowiedzenie to zostało odebrane 9 marca 2018 r. przez M. M..

Dowód: - wypowiedzenie umowy z 19.02.2018 r. z potwierdzeniem odbioru k.65-66v.,

- wypowiedzenie umowy z 19.02.2018 r. z potwierdzeniem odbioru k.67 - 68v.

W pismach z 13 maja 2019 r. (...) Bank S.A. w W. skierowała do M. M. i E. M. ostateczne wezwanie do zapłaty całości zadłużenia w kwocie 227.555,48 zł, na którą składała się kwota 200.236,82 zł tytułem kapitału, kwota 24.028,66 zł tytułem odsetek karnych, kwota 3.260 zł tytułem opłat i prowizji, kwota 30 zł tytułem kosztów monitu, w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

Wszystkie wezwania, po awizacji w dniu 17 maja 2019 r., powróciły do nadawcy z adnotacją „nie podjęto w terminie”.

Dowód: - ostateczne wezwanie do zapłaty z 13.05.2019 r. z potwierdzeniem odbioru k. 69 - 70v.,

- ostateczne wezwanie do zapłaty z 13.05.2019 r. z potwierdzeniem odbioru k. 71-72v.,

- ostateczne wezwanie do zapłaty z 13.05.2019 r. z potwierdzeniem odbioru k. 73 - 74v.

W dniu 21 kwietnia 2020 r. (...) Bank spółka akcyjna w W. wystawiła wyciąg z ksiąg banku przeciwko M. M. i poręczycielowi - E. M.. Wysokość ich zobowiązania według wyciągu wynosiła 200.687,17 zł, w tym 162.069,13 zł tytułem kapitału, 35.328,04 zł tytułem odsetek od należności niespłaconej w terminie do 20 kwietnia 2020 r., 3.290 zł tytułem kosztów, opłat i prowizji.

Dowód: - wyciąg z ksiąg banku z pełnomocnictwem k. 75 - 76.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo oparte jest na przepisie art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1896), zgodnie z którym przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy ustalono w oparciu o dowody z dokumentów, których autentyczność nie była kwestionowana; niektóre okoliczności nie były między stronami sporne. Na podstawie art. 302 § 1 k.p.c. Sąd pominął dowód z przesłuchania stron z uwagi na to, że pozwany nie stawił się na rozprawę w celu złożenia zeznań.

Pozwani podnieśli przeciwko żądaniu pozwu wiele zarzutów, w większości wspólnych dla obojga, dotyczących zarówno samej podstawy odpowiedzialności pozwanych, jak i wysokości roszczenia zgłoszonego w pozwie.

1) Najdalej idący jest zarzut nieważności, aczkolwiek z pisma procesowego pozwanego z 10.09.2021 r. (k. 156) nie wynika w sposób jednoznaczny, czy odnosi się on jedynie do umowy ubezpieczenia, co do której podniesiono zarzut pozorności, czy także całej umowy kredytu, w której przewidziano – jako warunek przyznania kredytu - konieczność zawarcia umowy ubezpieczenia.

Rozważając pierwszy z wymienionych przypadków (nieważność umowy ubezpieczenia) przypomnieć trzeba, że umowa ubezpieczenia zawarta została pomiędzy M. M. i (...), nie zaś bankiem (...); ten ostatni pełnił przy zawieraniu umowy ubezpieczenia jedynie rolę agenta ubezpieczeniowego.

Ocena pozorności umowy ubezpieczenia – w świetle art. 83 k.c. – wymagałaby zbadania stanu świadomości i woli kontrahentów tej umowy, w szczególności ustalenia, co było ich celem przy składaniu oświadczeń woli, czy rzeczywiście nie zamierzały wywołać skutku w postaci udzielenia/uzyskania ochrony ubezpieczeniowej. Podkreślenia wymaga, że jeżeli nawet ubezpieczyciel nie zamierzał wywołać takiego skutku, co zdaje się sugerować pozwany, to dla przyjęcia pozorności wymagane byłoby ustalenie co do zgody M. M. na brak takiego rezultatu umowy, a zatem złożenie oświadczeń woli dla pozoru (art. 83 §1 zd.1 k.c.).

Wobec tego, że postępowanie w niniejszej sprawie toczy się pomiędzy bankiem i kredytobiorcą, bez udziału ubezpieczyciela, zasadnicze wątpliwości budzi dopuszczalność rozstrzygania o nieważności umowy bez udziału jednego z kontrahentów.

Niezależnie od tego brak było nawet możliwości przesłuchania M. M., który nie stawił się na rozprawę, i tym samym ustalenia okoliczności, w jakich doszło do zawarcia umowy ubezpieczenia w związku z zawarciem umowy kredytu. Jak wynika zaś z twierdzeń strony powodowej, którym pozwany nie zaprzeczył, kredytobiorcy przekazano drogą elektroniczną plik dokumentów dotyczących umowy ubezpieczenia, a zatem przed ich akceptacją miał czas na zapoznanie się z nimi. Gołosłowne są przy tym zarzuty pozwanego, że brak było ze strony ubezpieczyciela rzeczywistej ochrony ubezpieczeniowej.

W ocenie Sądu brak też jest podstaw do przyjęcia, że nieważna była umowa kredytu zawarta pomiędzy Idea Bank i pozwanym.

Podkreślenia wymaga, że przedmiotem umowy między bankiem i pozwanym było udzielenie kredytu, nie zaś udzielanie ochrony ubezpieczeniowej. To jedynie wysokość kwoty kredytu determinowana była jego przeznaczeniem, m.in. kwota 55.800 zł przeznaczona była na składkę ubezpieczeniową. Nieuprawnione jest zatem utrzymywanie, że umowa kredytu przewidywała obowiązek uiszczenia kosztów ubezpieczenia w kwocie 55.000 zł, jak wskazano w odpowiedzi na pozew. Ewentualna nieważność umowy ubezpieczenia nie jest zatem równoznaczna z nieważnością umowy kredytu.

Za przyjęciem tezy o nieważności umowy nie przemawia także argumentacja dotycząca braku ekwiwalentności umowy co do kwoty 55.800 zł przewidzianej na składkę ubezpieczeniową.

W pierwszej kolejności zauważyć trzeba, że umowa ubezpieczenia nie należy – jak przyjmuje większość przedstawicieli doktryny – do umów wzajemnych, w których świadczenie jednej strony jest ekwiwalentem świadczenia drugiej z nich.

Niezależnie od tego, jak wskazano w wyroku SN 19.09.2013 r. I CSK 651/12, co do zasady strony mogą ułożyć stosunek w sposób nieekwiwalentny, jednakże obiektywnie niekorzystna dla jednej strony treść umowy zasługiwać będzie na negatywną ocenę moralną, a w konsekwencji prowadzić do uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego w sytuacji, gdy do takiego ukształtowania stosunków umownych, który jest dla niej w sposób widoczny krzywdzący doszło wskutek świadomego lub tylko spowodowanego niedbalstwem, wykorzystania przez drugą stronę silniejszej pozycji. Zbliżone stanowisko zaprezentowano także w wyroku SN z 9 stycznia 2019 r., I CSK 736/17.

Materiał zebrany w sprawie nie pozwala na ustalenie faktycznych okoliczności zawarcia umowy kredytu i ubezpieczenia. Jednocześnie nie ulega wątpliwości, że wysokość składki i jej stosunek do całej kwoty kredytu (1/4) w sposób jednoznaczny wynikał z umowy kredytu, nie mógł stanowić zaskoczenia dla kredytobiorcy, podobnie zresztą jak stosunek składki do sumy ubezpieczenia 155.000 zł (1/3). W toku postępowania pozwany nie wyjaśnił, z jakich względów wyraził zgodę na takie rozwiązanie, czy rozważał inne możliwości.

Brak jest przy tym podstaw do przyjęcia a priori, że przy zawieraniu umowy kredytu doszło do wykorzystania silniejszej pozycji przez Bank. Brak jakichkolwiek danych pozwalających stwierdzić, czy pozwany zgłaszał jakiekolwiek wątpliwości do umowy ubezpieczenia, czy możliwe było zawarcie umowy kredytu na innych warunkach, z innym zabezpieczeniem. Brak tym samym podstaw do przyjęcia, że doszło do wyzysku w rozumieniu art. 388 k.c. (pozwany zresztą nawet nie podnosił takich twierdzeń).

Przy ocenie ekwiwalentności umowy kredytu nie bez znaczenia pozostaje okoliczność, iż kwota oprocentowania kredytu wynosiła 0. Stwierdzenie ewentualnego braku równowagi pomiędzy świadczeniami stron wymagałoby ustalenia, jak kształtowała się praktyka w zakresie tego rodzaju umów kredytu, w szczególności, czy przy uwzględnieniu innych ofert (zakładających oprocentowanie, ale bez konieczności zawierania umowy ubezpieczenia) świadczenie kredytobiorcy rażąco przewyższało świadczenie banku.

W konsekwencji Sąd nie znalazł podstaw do uznania, że umowa kredytu zawarta przez pozwanego jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, a tym samym nieważna w świetle art. 58 §2 k.c.

W świetle powyższej argumentacji nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy dokumenty dotyczące relacji pomiędzy Idea Bank i ubezpieczycielem – (...), do złożenia których zobowiązano powoda na rozprawie w dniu 16.03.2022 r. Pozwany poprzez dokumenty te chciał wykazać, że bank w sposób bezprawny uzyskał dochód z tytułu umowy kredytu. Wprawdzie zaniechanie złożenia tych dokumentów było w ocenie Sądu, nieuzasadnione, niemniej, ostatecznie ich brak nie rzutował na sposób rozstrzygnięcia sprawy.

Skoro bank pełnił rolę agenta ubezpieczeniowego, to z tego tytułu otrzymywał prowizję; kwestia wysokości prowizji mogłaby mieć znaczenia przy ocenie ekwiwalentności umowy kredytu – w kontekście zasad współżycia społecznego. Niemniej i tak wymagałoby to ustalenia stanu wiedzy, świadomości pozwanego i okoliczności umowy, w szczególności co do przyczyn zawarcia umowy ubezpieczenia, których to okoliczności wskutek niestawiennictwa pozwanego nie ustalono.

Z tych samych względów nie można podzielić argumentacji dotyczącej tezy, iż konieczność zawarcia umowy ubezpieczenia stanowiła obejście przepisów o odsetkach maksymalnych. Skoro faktycznie udzielono ochrony ubezpieczeniowej, a brak podstaw do twierdzenia przeciwnego, to umowa ubezpieczenia mogła stanowić źródło dodatkowej (ukrytej) prowizji banku, nie zaś odsetek, które w umowie określono na 0 %. Jak już wcześniej wskazano, wyciągnięcie wniosku co do zachwianej równowago stron wymagałoby dokonania całościowej oceny zawieranej umowy.

2)  Nieuzasadniony, niepoparty zresztą szerszą argumentacją, okazał się także zarzut braku wypłaty całości kredytu; do pozwu dołączono dyspozycje wypłaty 2 transz kredytu.

3)  Przesłanki wypowiedzenia umowy kredytu ujęto w § 8 ust. 1 pkt b) części ogólnej umowy kredytu, który przyznawał bankowi takie uprawnienie w szczególności w przypadku zalegania z płatnością 2 rat kredytu i niespłacenia ich mimo wezwania .

W toku procesu nie kwestionowano tego, że pozwany nie zapłacił kwot wskazanych w wezwaniach do zapłaty, co skutkowało ziszczeniem się przesłanek wypowiedzenia. Zarzut dotyczący braku przesłanek wypowiedzenia umowy opierał się na tezie o nieważności umowy ubezpieczenia, co skutkować miało brakiem zaległości. W rzeczywistości jednak założenie to było błędne.

Strona pozwana nie złożyła żadnych dokumentów, które świadczyłyby o tym, że dokonała na rzecz banku jakichkolwiek wpłat nie uwzględnionych w księgach banku. Powód złożył zaś szereg dokumentów, w szczególności historię rachunku, z których wynikał zarówno fakt zaprzestania regulowania rat kredytu, jak i późniejszy, tj. po rozwiązaniu umowy, brak wpłat ze strony pozwanego. Sam tylko fakt, iż stanowią one dokumenty prywatne nie osłabia ich mocy dowodowej w sytuacji, w której nie złożono żadnego dowodu przeciwnego.

4)  W ocenie Sądu na poczet kwoty zadłużenia wynikającego z umowy kredytu powinna jednak zostać zaliczona kwota 15.500 zł kaucji, stanowiącej jeden z celów, na jaki miał być przeznaczony kredyt.

Powód wprawdzie utrzymywał, że środki z kaucji zostały zaliczone na poczet kar wynikających z umowy kredytu, (za niezapewnienie obrotów na rachunku i nieudokumentowanie wykorzystania kredytu pkt VII f- h), niemniej dokumenty złożone do akt sprawy nie dają dostatecznych podstaw do takiego wnioskowania.

Przede wszystkim zauważyć trzeba, iż powód nie dołączył umowy przeniesienia własności środków pieniężnych dotyczącej kaucji. Wprawdzie w samej umowie kredytu przewidziano warunki dotyczące zwrotu kaucji, jak również przesłanki zaliczania jej na inne zobowiązania kredytobiorcy, nie powinno jednak budzić wątpliwości, że przy ocenie charakteru zobowiązań z tego tytułu kluczowe znaczenie mają postanowienia umowy, na podstawie której pozwany przeniósł na rzecz banku kwotę 15.500 zł. Nie sposób wykluczyć, że w umowie tej przewidziano kategorie zobowiązań, które mogły być zaspokojone ze środków kaucji oraz kolejność zaspokajania poszczególnych zobowiązań.

Już jednak analiza postanowień umowy kredytu podaje w wątpliwość rzeczywisty cel przeniesienia przez kredytobiorcę ww. środków. Z punkt V ppkt 1 umowy kredytu wynika, że kaucja obowiązuje przez okres 12 miesięcy; po tym okresie powinna być zaliczona na przedterminową spłatę kredytu (pkt VIII a). Zestawienie tych dwóch postanowień stawia pod znakiem zapytania cel ustanawiania kaucji; skoro bowiem spłata kredytu przewidziana została w okresie 60 miesięcy, to iluzoryczne jest zabezpieczenie ustanowione jedynie na okres 12 miesięcy. Niezrozumiałe jest przy tym co do zasady kredytowanie przez bank środków przeznaczonych na kaucję, która to kaucja miała zabezpieczać spłatę tegoż kredytu. Tego rodzaju rozwiązanie pozostaje w sprzeczności z istotą (właściwością) zabezpieczenia (art. 353 ¹ k.c.), nie zapewniając realnej ochrony w zakresie spłaty rat kredytu, a jedynie powiększając zakres zobowiązań kredytobiorcy. Nie sposób nie zauważyć przy tym zbieżności pomiędzy kwotą kaucji, a wysokością kar umownych przewidzianych za niezapewnienie obrotów na rachunku i nieudokumentowanie wykorzystania kredytu (pkt VII F- h), na poczet których mogła być zaliczana kara.

Niezależnie od tego, to powód powinien wykazać przesłanki naliczenia kary umownej. Bank nie zawiadomił zaś nawet kredytobiorcy o obciążeniu go kwotami kar i zaliczeniu na ich poczet kaucji, dokonując jedynie stosownych zapisów na rachunku kaucji (k. 58). Także w pozwie nie zawarto wyjaśnień co do sposobu rozliczenia środków z kaucji, udzielając ich dopiero w toku sporu.

W konsekwencji kwotę należności głównej pozostałej do spłaty należało pomniejszyć o 15.500 zł z kaucji. Do zapłaty pozostała zatem kwota 146.569,13 zł.

5)  prowizje i opłaty za wezwania

Roszczenie powoda w części dotyczącej kosztów wezwań i monitów zasługiwało na uwzględnienie jedynie w nieznacznej części.

Powód domagał się zwrotu kosztów 3 wezwań do zapłaty, jednakże do akt dołączono jedynie 2 wezwania (z 1 listopada 2017 r. k. 59 i 13 maja 2019 r. k. 69), co uzasadniało przyznanie kwoty 60 zł (2x 30 zł zgodnie z tabelą prowizji i opłat).

Powód złożył nadto 16 pism, w których informował pozwanego o niespełnieniu warunków umowy kredytu, żądając z tego tytułu po 200 zł za każde pismo. Wprawdzie w tabeli prowizji przewidziano opłatę 200 zł za monit, jednakże powód nie wykazał, że rzeczywiście tego rodzaju pisma wysłano do pozwanego (nie dołączono dowodów nadania). Wobec tego roszczenie w tej części nie mogło być uwzględnione.

6)  Wbrew zarzutom pozwanych nie stanowił przeszkody w dochodzeniu kwoty niespłaconego kredytu fakt udzielenia gwarancji przez Bank (...). Do powódki bowiem należy decyzja, czy korzysta z pozostałych form zabezpieczenia, jak równie od kogo domaga się zapłaty należności; z wyjaśnień złożonych na rozprawie wynikało przy tym, iż z przyczyn formalnych uzyskanie tej należności (części) od (...) było niemożliwe.

7)  Nie zasługiwała na uwzględnianie argumentacja pozwanej E. M. wywodzona ze statusu konsumenta, jaki miał jej przysługiwać . Pozwana zarzucała niedopuszczalność uzależnienia umowy kredytu od jednoczesnego zawarcia umowy ubezpieczenia, odwołując się do art. 385 ³ pkt 7 k.c.

Zarzuty pozwanej okazały się jednak nietrafne już z tego względu, iż nie można było przypisać statusu konsumenta. Zgodnie z art. 22 (1) k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przy wykładni powyższego przepisu nie można pominąć poglądu wyrażonego w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie C-419/11,w którym przyjęto, analizując przepis artykułu 15 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, iż należy interpretować go w ten sposób, że osoba fizyczna, która jest ściśle powiązana pod względem zawodowym ze spółką, będąc na przykład jej dyrektorem zarządzającym lub większościowym wspólnikiem, nie może zostać uznana za konsumenta w rozumieniu tego przepisu, jeżeli poręcza ona weksel wystawiony w celu zabezpieczenia zobowiązań ciążących na tej spółce z tytułu umowy dotyczącej udzielenia kredytu.

Orzeczenie to odnosiło się do artykułu 15 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia, znajdującego się w jego sekcji 4, zatytułowanej „Jurysdykcja w sprawach dotyczących umów zawartych pomiędzy konsumentami [przez konsumentów]”, stanowi: „Jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia z umowy, którą zawarła osoba, konsument, w celu, który nie może być uważany za działalność zawodową lub gospodarczą tej osoby, jurysdykcję określa się na podstawie niniejszej sekcji [...]”

W uzasadnieniu orzeczenia powołano się na wcześniejsze orzecznictwo Trybunału, w którym wskazano, że jedynie umowy zawarte poza jakąkolwiek działalnością lub jakimkolwiek celem gospodarczym i niezależnie od nich, to jest zawarte jedynie w celu zaspokojenia własnych prywatnych potrzeb konsumpcyjnych osoby, są objęte zakresem szczególnego systemu przewidzianego w dziedzinie ochrony konsumenta, natomiast tego rodzaju ochrona nie znajduje uzasadnienia w przypadku umów, których celem jest działalność zawodowa.

W niniejszej sprawie E. M. wprawdzie sama nie jest przedsiębiorcą, jednakże niewątpliwie poręczała dług nie w celu zaspokojenia własnych prywatnych potrzeb, lecz działając w celu udzielenia zabezpieczenia zobowiązania zaciągniętego przez małżonka, które to zobowiązanie związane było z jego działalnością gospodarczą. W tej sytuacji nie można przyjąć, że zaciągnięcie przez pozwaną zobowiązania wynikającego z umowy poręczenia pozostawało poza jakimkolwiek celem gospodarczym, a tym samym by pozwana mogła korzystać ze statusu konsumenta (zob. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 kwietnia 2020 r., I ACa 351/19, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 października 2021 r., I ACa 422/21).

Nawet gdyby uznać pozwaną za konsumenta to brak podstaw do uznania, że spełnione zostały przesłanki z art. 385 ¹ § 1 k.c., który stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne).

Pozwana zarzucała niedopuszczalność uzależnienia umowy kredytu od jednoczesnego zawarcia umowy ubezpieczenia, ale warunek ten ujęty został nie w umowie poręczenia, tylko umowie o udzielenie kredytu. Niezależnie od tego, wobec nieprzeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron brak jest podstaw do ustaleń co do sposobu ustalenia warunków umowy , a w konsekwencji uznania opisanego postanowienia umowy kredytu za niedozwoloną klauzulę umowną, o której mowa w art. 385 ³ pkt 7 k.c.

8)  Niezasadny okazał się także zarzut braku zawiadomienia poręczyciela o wymagalności roszczenia i skutkach z tym związanych, podniesiony w piśmie pozwanej z 15.06.2022 r. (k. 261).

Pozwana argumentowała, iż zawiadomienie to nie może być zastąpione przez doręczenie pisma zawierającego wypowiedzenie umowy, powołując się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 14.12.2018 r., I ACa 1484/17, w którym przyjęto, że odpowiedzialność poręczyciela nie może powstać przed odpowiedzialnością dłużnika głównego. Jego zobowiązanie nie może być wymagalne jeżeli zobowiązanie, którego wykonanie zabezpiecza poręczenia, nie uzyskało jeszcze takiego przymiotu. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że z uwagi na stwierdzoną nieskuteczność wypowiedzenia umowy roszczenie jako przedwczesne podlega oddaleniu.

W niniejszej sprawie wypowiedzenie umowy kredytu zostało skutecznie dokonane, co skutkowało rozwiązaniem umowy. Przesyłka z pismem zawierającym oświadczenie o wypowiedzeniu skierowanym do M. M. była bezskutecznie awizowana i zwrócona 14 marca 2018 r.(k. 66), jednakże pozwany miał możliwość zapoznania się z treścią pisma (art. 61 § 1 k.c.). To samo pismo skierowano do E. M.; doręczono je 9 marca 2018 r. (odebrał M. M.).

Zgodnie z § 4 umowy poręczenia w przypadku opóźnienia dłużnika w wykonaniu zobowiązań Bank prześle dłużnikowi wezwanie do zapłaty i zawiadomi o tym poręczyciela. Po upływie terminu wyznaczonego dłużnikowi Bank może żądać od poręczyciela spełnienia świadczenia w całości.

Pismem z 1.11.2017 r. bank wezwał M. M. do spłaty kwoty 12.521,19 zł; jednocześnie wysłano to wezwanie do E. M. (k. 59 – 62). Pismem z 13 maja 2019 r. (k. 69) skierowano ostateczne wezwanie do zapłaty kwoty 227.555,48 zł zarówno do pozwanego, jaki pozwanej E. M. (k. 73 – 74). Z uwagi na niepodjęcie awizowanych przesyłek w dniu 3.06.2019 r. zostały one zwrócone.

W ocenie sądu przesłanie E. M. wezwania do zapłaty skierowanego do M. M. pełniło rolę zawiadomienia jej o opóźnieniu dłużnika z wykonaniu zobowiązań. W istocie bowiem z treści tego pisma mogła ona bowiem powziąć wiedzę o braku realizacji zobowiązania przez dłużnika. Podobnie ocenić trzeba przesłanie jej pisma zawierającego wypowiedzenie umowy. W doktrynie wskazuje się, że forma zawiadomienia poręczyciela jest dowolna, byleby wola wierzyciela została ujawniona w sposób dostateczny (zob. M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom III. Komentarz. Art. 627–1088. Wyd. 3, Warszawa 2022, Legalis).

Bank spełnił określone w umowie przesłanki wystąpienia z żądaniem wobec poręczyciela. Zgodnie zaś z art. 879 §1 k.c. o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga zaś każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika.

9)  Roszczenie powoda o zapłatę odsetek od niespłaconych rat kredytu w łącznej kwocie 35.328,04 zł zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Sposób wyliczenia odsetek przedstawiono już w pozwie, przy czym - jak wynika z wyjaśnień pełnomocnika powoda – w tabeli tej nie wprowadzono korekty kwoty zadłużenia o zwróconą składkę ubezpieczeniową w kwocie 38.167,69 zł. Zwrot tej kwoty uwzględniono już w raporcie (k. 83 – 84)

Podkreślenia wymaga, że odsetki te obliczone zostały za opóźnienie w spłacie zaległych rat kredytu w okresie od 24.11.2017 r. do 13.05.2018 r. oraz odsetki od kapitału niespłaconego kredytu po wypowiedzeniu umowy do 20.04.2020 r. Podstawę naliczenia tych odsetek stanowią postanowienia § 19 B ust. 4 Regulaminu kredytowania w zw. z §5 ust. 6 części szczegółowej umowy. W tej ostatniej jednostce ustalono, że odsetki od zadłużenia przeterminowanego wynoszą czterokrotność oprocentowania kredytu NBP. W regulaminie zaś przewidziano, że zadłużeniem przeterminowanym są zarówno raty spłaty wynikające z umowy kredytu, jak i wierzytelności z tytułu umowy kredytu po upływie okresu wypowiedzenia.

Odsetki za opóźnienie wynoszą łącznie kwotę 28.791,21 zł i obliczono je w następujący sposób (uwzględniając zmianę w zakresie oprocentowania kredytu lombardowego NBP) :

- 11.580,44 zł od 24.11.2017 r. do 19.12.2017 r. (10%) = 82,49 zł

- 15.594,40 zł od 20.12.2017 r. do 21.01.2018 r. (10%)= 140,99 zł

- 19.608,36 zł od 22.01.2018 r. do 19.02.2018 r. (10%) = 155,79 zł

- 23.622,32 zł od 20.02.2018 r. do 19.03.2018 r. (10%)= 181,21 zł

- 27.636,28 zł od 20.03.2018 r. do 19.04.2018 r. (10%) = 234,72 zł

- 31.650,24 zł od 20.04.2018 r. do 13.05.2018 r. (10%) = 208,11 zł

- 146.569,13 zł (należność główna po pomniejszeniu o kwotę 15.500 zł) od 14.05.2018 r. do 17.03.2020 r. (10%) = 27.065,09 zł

- 146.569,13 zł od 18.03.2020 r. do 8.04.2020 r. (6%) = 530,06 zł

- 146.569,13 zł od 9.04.2020 r. do 20.04.2020 r. = 192,75 zł

Powodowi przysługują nadto dalsze odsetki umowne od należności głównej 146.569,13 zł od 21 kwietnia 2020 r. (wniesienie pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym).

Sąd nie podzielił argumentacji strony pozwanej, według której po rozwiązaniu umowy kredytu powód mógłby domagać się jedynie odsetek ustawowych. Stanowisko to oparte zostało na wyroku Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2019 r. , II CSK 275/18, w którym przyjęto, że jeżeli strony postanowiły, że po upływie okresu wypowiedzenia umowy pozwany Bank będzie uprawniony zażądać od powodowej Spółki "niezwłocznego zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami należnymi Bankowi za okres korzystania z kredytu", to nie może budzić wątpliwości, że to uzgodnienie umowne dotyczy odsetek za okres korzystania z kredytu po wypowiedzeniu umowy, dotyczy więc kwoty kredytu, której termin płatności nie nadszedł. w omawianej sytuacji Bank może naliczać tylko odsetki ustawowe. W uzasadnieniu tego orzeczenia zwrócono uwagę, że Sąd Najwyższy związany był przy orzekaniu poglądem wyrażonym we wcześniejszym wyroku uchylającym wyrok Sądu Apelacyjnego, tj. wyroku Sądu Najwyższego z 7 marca 2017 r.
II CSK 281/16. W tym ostatnim zaś orzeczeniu wskazano m.in. : Pomimo ustania stosunku umownego oznaczone postanowienia umowy, dotyczące takich zagadnień jak zasady dalszych rozliczeń czy kary umowne na wypadek odstąpienia od umowy mogą wiązać nadal, jeżeli strony tak wyraźnie postanowiły. Zastrzeżenia takie mogą dotyczyć również następczych skutków wypowiedzenia umowy kredytu. Zarówno z uzasadnienia ww. wyroku uchylającego wyrok Sądu niższej instancji, jak i wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy wyroku SN z 19.06.2019 r. wynika, że istotna jest wykładnia postanowień umowy i stosowania do kwoty wymagalnej z chwilą rozwiązania umowy kredytu postanowień odnoszących się kredytu spłacanego nieterminowo, co do którego przewidziano „odsetki od kredytu przeterminowanego” w wysokości dwukrotności kredytu NBP.

W rozpatrywanej sprawie brak jest wątpliwości, że strony uzgodniły – w szczególności w § 5 ust. 6 części szczegółowej umowy, że od kwoty niespłaconej kwoty kredytu po upływie terminu wypowiedzenia przysługują bankowi odsetki w wysokości czterokrotności oprocentowania kredytu NBP. Tego rodzaju ustalenie uznać należy, w ocenie Sądu rozpoznającego sprawę, za dopuszczalne.

W konsekwencji powództwo uwzględniono co do kwoty 175.420,34 zł obejmującej należność główną 146.569,13 zł, odsetki 28791,21 zł oraz koszty wezwań 60 zł. W pozostałym zakresie powództwo jako niezasadne oddalono.

Wobec tego, że powództwo uwzględniono w 87% , w taki stosunku, na podstawie art. 100 k.p.c. rozdzielono koszty procesu. Powód poniósł opłatę od pozwu 10.035 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa oraz wynagrodzenie pełnomocnika 10.800 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Pozwani nie ponieśli kosztów procesu. W konsekwencji zasądzono od nich 87% sumy kosztów powoda (20.852 zł), tj. kwotę 18.141 zł.

W oparciu o przepisy §4 ust. 1 w zw. z § 8 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2019, poz. 18) orzeczono o kosztach pomocy prawnej udzielonej każdemu z pozwanych z urzędu. Sąd miał przy tym na uwadze, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 kwietnia 2020 r., SK 66/19 dotyczył niezgodności z Konstytucją § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 1801), nie zaś aktu stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia w tej sprawie.