Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 742/22

UZASADNIENIE do całości uzasadnienia

Decyzją z dnia 1 marca 2021 roku Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji odmówił A. C. (1) wypłacenia odsetek od należności ustalonej w decyzji o ponownym ustaleniu wysokości emerytury z dnia 1 marca 2021 roku.

(decyzja – k. 26-26 verte załączonych do sprawy akt MSWiA)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł A. C. (1) wnosząc o jej uchylenie w całości jako bezzasadnej oraz zobowiązanie organu emerytalnego do wypłacenia mu należnej kwoty odsetek.

(odwołanie – k. 2)

W odpowiedzi na odwołanie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazano, że organ rentowy nie ma możliwości, ani oceny informacji o przebiegu służby. Weryfikacja przez organ rentowy informacji o przebiegu służby z woli ustawodawcy została wyłączona. Organ rentowy tą informacją jest związany bowiem jest ona równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby funkcjonariusza, zaś do informacji tej nie stosuje się przepisów kodeksu postepowania administracyjnego, a zatem nie podlega ona zaskarżeniu w trybie administracyjnym.

(odpowiedź na odwołanie – k. 5-6 verte)

Postanowieniem z dnia 8 marca 2022 roku Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 461 § 3 k.p.c. sprawę przekazał do rozpoznania i rozstrzygnięcia Sądowi Okręgowemu w Łodzi Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych..

(postanowienie – k. 30)

Na rozprawie w dniu 23 czerwca 2022 roku wnioskodawca poparł odwołanie podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

(rozprawa z dnia 23 czerwca 2022 roku e-protokół (...):00:16 – 00:01:17 – płyta CD – k. 52)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. C. (2) urodził się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

Z informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Ł., sporządzonej dla organu rentowego w dniu 15.03.2017 r. wynika, iż wnioskodawca, w okresie od 01.07.1988 r. do 16.04.1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm.).

(informacja (kopia) – k. 11 załączonych do sprawy akt MSWiA)

Na podstawie powyższej (...) Dyrektor Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych decyzją z dnia 30 maja 2017 roku ponownie ustalił wysokość emerytury policyjnej skarżącemu od dnia 1 października 2017 roku. Jako podstawę prawną decyzji wskazano przepisy - art. 15c w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm. dalej jako ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy).

Z kolei decyzją z dnia 30 maja 2017 roku Dyrektor Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej skarżącego od dnia 1 października 2017 roku. Jako podstawę prawną decyzji wskazano przepisy - art. 22a w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm. dalej jako ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy) oraz otrzymaną z IPN Informację z dnia 15 marca 2017 r.

(decyzje (kopie) – k. 13-16 załączonych do sprawy akt MSWiA)

Od powyższych decyzji wnioskodawca złożył odwołania do sądu.

(okoliczności bezsporne)

Sąd Okręgowy, wyrokiem z dnia 4 marca 2020 roku, sygn. akt V U 758/19 w pkt 1 zmienił zaskarżoną decyzję o wysokości emerytury policyjnej z dnia 30 maja 2017 roku w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do jej ustalenia z pominięciem art. 15c ust 1,2,3 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w pkt 2 zmienił zaskarżoną decyzję o wysokości policyjnej renty inwalidzkiej z dnia 30 maja 2017 roku w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do jej ustalenia z pominięciem art. 22a ust 1,2,3 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.

(wyrok – k. 197-197 verte w aktach o sygn. V U 758/19 (III AUa 1011/20) załączonych do sprawy)

Apelację od w/w wyroku wniósł Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

(apelacja – k. 214-226 w aktach o sygn. V U 758/19 (III AUa 1011/20) załączonych do sprawy)

Wyrokiem z dnia 8 stycznia 2021 roku wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 1011/20 Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 4 marca 2020 roku, sygn. akt V U 758/19.

(wyrok z uzasadnieniem– k. 249, k. 257- 266 verte, w aktach o sygn. V U 758/19 (III AUa 1011/20) załączonych do sprawy)

Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w oparciu o prawomocny wyrok wydał w dniu 1 marca 2021 roku decyzje o ponownym ustaleniu wysokości emerytury wnioskodawcy i o ponownym ustaleniu wysokości renty inwalidzkiej. Korzystniejsza emerytura wraz ze zwiększeniem z tytułu inwalidztwa pozostającego ze służba stanowi 79,91 % podstawy wymiaru, tj. 3440,89 zł brutto. Jednocześnie organ wypłacił wyrównanie świadczenia za okres od: 01.10.2017 r. – 31.03.2021 r. w kwocie 41.487,97 zł brutto.

(decyzja – k. 22 verte – 23, k. 24 verte – 25 załączonych do sprawy akt MSWiA)

Zaskarżoną decyzją z dnia 1 marca 2021 roku Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji odmówił A. C. (1) na podstawie art. 32 ust 1 pkt 1 i art. 49a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020 r., poz. 723) oraz art. 85 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 266 z późn. zm.) wypłacenia odsetek od należności ustalonej w decyzji o ponownym ustaleniu wysokości emerytury z dnia 1 marca 2021 roku.

(decyzja – k. 26-26 verte załączonych do sprawy akt MSWiA)

Sąd Okręgowy zważył , co następuje :

Odwołanie podlega oddaleniu.

Zdaniem Sądu Okręgowego spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy opóźnienie w przyznaniu i wypłacie świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ emerytalny ponosi odpowiedzialność.

Z kolei art. 49a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin wskazuje, że jeżeli organ emerytalny nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia w terminach określonych w ustawie, jest zobowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia na zasadach określonych w art. 85 ust. 1, 1a i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z tym przepisem, jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności- za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 maja 2012 r., sygn. I UK 398/11 (LEX nr 1297816) wyprowadził pogląd, iż art. 85 ust. 1 powoływanej ustawy systemowej stanowi regulację szczególną względem przepisów kodeksu cywilnego, a jej odrębność polega przede wszystkim na ustaleniu obowiązku zapłaty odsetek tylko w wypadku zwłoki. Zwłoka w spełnieniu świadczenia, zwana także opóźnieniem kwalifikowanym, ma miejsce, gdy zobowiązany, pomimo istniejącego obowiązku, nie spełnia świadczenia w terminie, przy czym niedotrzymanie terminu jest następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność.

Z kolei w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2009 r., sygn. II UK 191/08 (LEX nr 736735, wskazano że przewidziane w art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wyłączenie obowiązku organu rentowego wypłaty odsetek nie jest zależne od wykazania, że organ rentowy nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia. Zawarte w tym przepisie określenie: „okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności” jest bardziej zbliżone znaczeniowo do używanego w przepisach prawa określenia: „przyczyn niezależnych od organu”, co oznacza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od Zakładu.

W odwołaniu wnioskodawca podnosił, że organ emerytalny wydając decyzję o obniżeniu mu policyjnej emerytury i renty inwalidzkiej uczynił to bez podstawy prawnej i faktycznej wyrządzając mu w ten sposób oczywistą krzywdę i szkodę. Należne skarżącemu świadczenie wypłacił naliczając od 2017 roku. Z powyższych okoliczności odwołujący wywiódł, że skoro organ emerytalny jest odpowiedzialny za wydawane przez siebie decyzje to jest obowiązany do wypłacenia należnej mu kwoty odsetek.

Należy przypomnieć, że w dniu 1 stycznia 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz.), na mocy której wprowadzono art. 13b ustalający katalog cywilnych i wojskowych instytucji i formacji, w których służba od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. jest uznawana za służbę na rzecz totalitarnego państwa. Ustawa zmieniająca wprowadziła także zasady ustalania wysokości policyjnej emerytury nakazując stosowanie art. 15c i 22a ustawy. Przepisy te stanowią, iż w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi 0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4. Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z tymi przepisami nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłacanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 15c).

Natomiast rentę inwalidzką ustaloną zgodnie z art. 22 zmniejsza się o 10% podstawy wymiaru za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b (art. 22a). Ustawodawca zobowiązał też organ rentowy do wszczynania z urzędu postępowania w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczeń i wysokości świadczeń stosownie do wyżej wymienionych przepisów (art. 2).

Art. 2 ust 1 ustawy zmieniającej nakłada na organ rentowy obowiązek wszczęcia z urzędu postepowania w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 15c lub 22a ustawy w stosunku do osób, co do których z (...) Instytutu Pamięci narodowej wynika, że pełniły one służbę na rzecz totalitarnego państwa i które w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej maja przyznane świadczenia na podstawie ustawy zaopatrzeniowej. Przepis ten jest przepisem szczególnym, co oznacza że wyłącza on stosowanie przepisu art. 33 ustawy.

Zasady i tryb ujawniania informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa oraz treści tych dokumentów, znajdujących się w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, tryb składania oraz oceny zgodności z prawdą oświadczeń dotyczących pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z tymi organami w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. określa ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (art. 1 ustawy) (Dz.U.2021.1633).

W tym kontekście oraz mając na uwadze, że decyzje z dnia 30 maja 2017 roku zostały wydane na podstawie art. 15c, art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy warto podkreślić, że Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ustalając okres służby wnioskodawcy w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 wskazanej ustawy, czyni to na podstawie informacji otrzymywanych od Instytutu Pamięci Narodowej, a mianowicie w oparciu o informację o przebiegu służby. Oznacza to, że organ rentowy może jedynie zwrócić się do Instytutu Pamięci Narodowej z wnioskiem o udzielenie informacji na temat przebiegu służby funkcjonariusza, nie posiada on natomiast możliwości kontroli lub oceny informacji przekazywanych przez IPN.

Jak stanowi art. 13a ust 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, informacja o przebiegu służby, jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12 prawo do emerytury policyjnej.

Również przepisy powołanej powyżej ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów również nie dają Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji uprawnień do weryfikowania otrzymywanych z Instytutu Pamięci Narodowej (...) o przebiegu służby funkcjonariuszy.

W uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 2012 r., K 36/09, OTK-A 2012 nr 1, poz. 3) podkreślono, że jeśli decyzja organu emerytalnego zostanie zaskarżona, to o ostatecznym ukształtowaniu praw emerytalnych byłego funkcjonariusza organów bezpieczeństwa PRL można dopiero mówić po przeprowadzeniu stosownego postępowania przed sądem powszechnym. Sąd powszechny nie ogranicza się w takim wypadku do kontroli decyzji organu emerytalnego z punktu widzenia jej legalności, jak ma to miejsce w przypadku kontroli dokonywanej przez sąd administracyjny. Wręcz przeciwnie - sąd powszechny rozstrzyga merytorycznie co do istoty sprawy. Dla oceny przez sąd zasadności obniżenia świadczenia emerytalnego byłego funkcjonariusza organów bezpieczeństwa PRL nieodzowne jest ustalenie stanu faktycznego mającego bezpośredni wpływ na ponowne ustalenie przez organ emerytalny świadczeń w tym zakresie.

Zatem to Sąd powszechny ma obowiązek oceny całego materiału dowodowego łącznie z treścią informacji IPN. Taka właśnie sytuacja jak powyżej zaistniała w życiu ubezpieczonego. Organ rentowy wydał decyzje z dnia 30 maja 2017 roku w oparciu o treść otrzymanej z IPN Informacji z dnia 15 marca 2017 r. do czego był zobowiązany na mocy obowiązujących przepisów prawa. Organ rentowy informacją o przebiegu służby był związany, a zatem informacja ta nie podlega zaskarżeniu w trybie administracyjnym. Tym samym w toku postępowania przed organem rentowym, organ ten nie miał żadnych możliwości dokonywania ustaleń faktycznych ani wyjaśniania okoliczności związanych z wydaną przez Instytut Pamięci Narodowej informacją o przebiegu służby. Informacja o przebiegu służby wydana na podstawie akt osobowych wnioskodawcy będąca jednym ze środków dowodowych mogła być wyłącznie weryfikowana w toku postępowania przed sądem co zaowocowało w konsekwencji wydaniem przez Sąd Okręgowy prawomocnego wyroku z dnia 4 marca 2020 roku, sygn. akt V U 758/19, uwzględniającego odwołania wnioskodawcy.

Powyższe rozważania prowadzą zatem do wniosku, iż nie sposób uznać, że opóźnienie w przyznaniu świadczenia emerytalnego jest następstwem okoliczności, za które Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ponosi odpowiedzialność (art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). To w istocie IPN jako wystawca informacji o przebiegu służby, nie zaś organ emerytalny odpowiada za treść tego dokumentu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.