Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2022 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 września 2022 roku

sprawy z powództwa H. B.

przeciwko Gminie P.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

o r z e k a:

I.  Uzgadnia treść księgi wieczystej KW (...) - prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu, dla nieruchomości położonej w N., stanowiącej własność H. B. - z rzeczywistym stanem prawnym i nakazuje wykreślić z działu IV księgi wieczystej hipotekę przymusową numer (...) w wysokości 3747 zł (trzy tysiące siedemset czterdzieści siedem złotych) ustanowioną na rzecz Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2015r. do II raty 2016r.

I.  Oddala powództwo w pozostałej części.

II.  Odstępuje od obciążania pozwanej Gminy P. kosztami postępowania, od uiszczenia której powódka H. B. została zwolniona.

UZASADNIENIE

W dniu 23 czerwca 2022 roku H. B. wystąpiła z powództwem przeciwko Gminie P. o uzgodnienie z rzeczywistym stanem prawnym treści wymienionych poniżej ksiąg wieczystych, prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Piszu, poprzez nakazanie wykreślenia:

I.  z działu IV księgi wieczystej (...):

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 3 747 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2015r. do II raty 2016r.,

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.,

II.  z działu IV księgi wieczystej (...):

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.,

III.  z działu IV księgi wieczystej (...):

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.,

IV.  z działu IV księgi wieczystej (...):

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.,

V.  z działu IV księgi wieczystej (...):

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.,

VI.  z działu IV księgi wieczystej (...):

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

-

hipoteki przymusowej łącznej (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowionej na rzecz pozwanej Gminy P. z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.

W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że z danych zawartych w ww. księgach wieczystych jednoznacznie wynika, iż wskazane wyżej należności uległy przedawnieniu, jednak pozwana nie wyraża zgody na wykreślenie przedmiotowych hipotek. Zdaniem powódki, termin przedawnienia wynosi 3 lata, albowiem należności zabezpieczone ww. hipotekami należą do świadczeń okresowych.

Pozwana Gmina P. nie złożyła odpowiedzi na pozew. Obecny na rozprawie pełnomocnik powódki wniósł o oddalenie powództwa w całości i orzeczenie o kosztach procesu, w tym kosztach zastępstwa prawnego, według norm przepisanych. Podniósł, że Naczelnik Urzędu Skarbowego w P. prowadził postępowania egzekucyjne, które doprowadziły do przerwania biegu przedawnienia przedmiotowych należności.

Sąd ustalił, co następuje:

W dziale IV księgi wieczystej (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu dla nieruchomości oznaczonej nr geod. (...), położonej w N. i stanowiącej własność H. B., wpisane są rzecz Gminy P.:

1.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 3 747 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2015r. do II raty 2016r.,

2.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

3.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.

Należności zabezpieczone ww. hipoteką nr (...) uległy przedawnieniu.

W dziale IV księgi wieczystej (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu dla nieruchomości oznaczonej nr geod. (...), (...) i (...), położonej w N. i stanowiącej własność H. B., wpisane są rzecz P.:

1.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

2.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.

W dziale IV księgi wieczystej (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu dla nieruchomości oznaczonej nr geod. (...), (...) i (...), położonej w N. i stanowiącej własność H. B., wpisane są rzecz Gminy P.:

1.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

2.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.

W dziale IV księgi wieczystej (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu dla nieruchomości oznaczonej nr geod. (...), położonej w N. i stanowiącej własność H. B., wpisane są rzecz Gminy P.:

1.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

2.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.

W dziale IV księgi wieczystej (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu dla nieruchomości oznaczonej nr geod. (...), położonej w N. i stanowiącej własność H. B., wpisane są rzecz Gminy P.:

1.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

2.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.

W dziale IV księgi wieczystej (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu dla nieruchomości oznaczonej nr geod. (...), położonej w N. i stanowiącej własność H. B., wpisane są rzecz Gminy P.:

1.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 3 744 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2016r. do II raty 2017r.,

2.  hipoteka przymusowa łączna (nr (...)) w wysokości 5 686 zł, ustanowiona z tytułu zaległości w podatku od nieruchomości za okres od III raty 2017r. do IV raty 2018r.

(dowód: odpisy z ww. ksiąg wieczystych k. 25-47)

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 70 § 8 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (dalej OP), nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu.

Przepis powyższy ma analogiczną treść (poza nie mającym w sprawie znaczenia uzupełnieniem w postaci słów „lub zastawem skarbowym”), jaką miał art. 70 § 6 OP w brzmieniu obowiązującym do końca 2002 roku.

Tymczasem wyrokiem z dnia 8 października 2013 r. wydanym w sprawie SK 40/12 Trybunał Konstytucyjny uznał przepis art. 70 § 6 OP za niezgodny z Konstytucją. W pkt 2. wyroku Trybunału stwierdza się jednoznacznie i bez żadnych dodatkowych zastrzeżeń: „Art. 70 § 6 ustawy powołanej w pkt 1 [czyli OP] w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2012 r., jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji”. Wynika z tego, że powołany przepis jako taki jest niekonstytucyjny, a zatem przestał wywierać skutki prawne i powinien być traktowany, jako odtąd nieistniejący w porządku prawnym. Rozwiązanie zawarte w art. 70 § 6 OP zostało zakwestionowane jako sprzeczne z konstytucyjnym standardem ochrony własności (art. 64 ust. 2 Konstytucji), dla którego podstawowym argumentem stała się konieczność jednakowego traktowania wierzycieli niezależnie od tego, czy ich wierzytelności mogą uzyskać zabezpieczenie w postaci hipoteki obciążającej nieruchomość dłużnika, czy też nie mogą z braku takiej nieruchomości. Pozostaje to bez związku z trybem, w jakim dochodzi do stwierdzenia zobowiązania podatkowego.

Powstał problem prawny, czy mając powyższe rozstrzygnięcie Trybunału można uznać, że nie powinien wiązać także art. 70 § 8 OP, skoro ma tożsame brzmienie, jak niekonstytucyjny art. 70 § 6 OP, a inna numeracja w ustawie wynika tylko z rozszerzenia treści art. 70 OP i przesunięcia się przepisu o dwie jednostki redakcyjne w ramach tego samego artykułu i będąc, co do istoty tej samej treści.

Problem powyższy został jednoznacznie rozstrzygnięty przez Sąd Najwyższy, który w uzasadnieniu wyroku z 17 marca 2016 roku wydanego w sprawie V CSK 377/15, stwierdził, że bez wątpienia konstytucyjną zasadą jest wyłączna kompetencja Trybunału Konstytucyjnego do badania zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 i art. 193 Konstytucji), „jednakże nie można kwestii sprowadzać do czystego formalizmu i przedkładać go ponad racjonalne rozumienie prawa w całości jako systemu. Z niego zaś wynika, że orzekając o niezgodności konkretnego przepisu z Konstytucją chodzi o wyeliminowanie go z porządku prawnego, które powstało w rozpatrywanym wypadku dotyczącym wprost art. 70 § 6 OP. Nie można zatem twierdzić, że kontynuator tego przepisu, nadal tkwiący w ustawie pod zmienionym numerem (art. 70 § 8 OP) obowiązuje tak, jakby go wyrok o niekonstytucyjności poprzednika w ogóle nie dotyczył. Niezgodność z Konstytucją dotyczy określonej normy prawnej, którą przepis wyraża a nie jednostek redakcyjnych, pełniących wyłącznie rolę porządkującą wewnątrz aktu prawnego, w którym się znajduje. Powinnością ustawodawcy jest przepis ten z ustawy usunąć wraz z ogłoszeniem wyroku Trybunału, gdyż w przeciwnym wypadku doszłoby się do karkołomnego wniosku o możliwości dowolnego zmieniania numeracji przepisów w ustawach, np. w razie tworzenia tekstu jednolitego i omijania w ten sposób (nie wykonywania) wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Za zbędną powinno się uznać potrzebę powtórnego rozpatrywania przez Trybunał zgodności, tym razem art. 70 § 8 OP z Konstytucją, skoro przepis ten, co do kwestii z powodu której orzeczona została jego niekonstytucyjność, się nie zmienił. W orzecznictwie administracyjnym i doktrynie prawa administracyjnego jest przyjęte, że oczywista niezgodność przepisu z Konstytucją, wynikająca z uprzedniego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stanowi sobą wystarczające uzasadnienie do odmowy przez sąd zastosowania przepisów ustawy, gdyż, jak się podkreśla w tak oczywistych sytuacjach trudno oczekiwać, aby sądy uruchamiały procedurę pytań prawnych (por. wyrok NSA z dnia 14 lutego 2002 r., I PA/Po 461/01, OSP 2003, nr 2; uchwała NSA z dnia 16 października 2006 r., I FPS 2/06, ONSAiWSA z 2007 r., nr 1, poz. 3).”

Nadto Sąd Najwyższy podniósł, że „nie jest też bez znaczenia, że w końcowej części uzasadnienia wyroku w sprawie SK 40/12 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że uznanie za niekonstytucyjny art. 70 § 6 OP odnosi się również do brzmienia obowiązującego w chwili orzekania art. 70 § 8 OP. Rozstrzygnięcie co do tego nie mogło być zawarte w sentencji wyroku w tamtej sprawie tylko ze względu na związanie Trybunału granicami zaskarżenia w skardze konstytucyjnej. Niemniej, wskazanie w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 40/12 na tożsamość normatywną art. 70 § 6 OP, obowiązującego do końca 2002 r., z art. 70 § 8 OP, który zastąpił tamten przepis od początku 2003 r., było pożądane i jest użyteczne dla stanowiska wyrażonego przez Sąd Najwyższy przy rozpoznawaniu obecnej sprawy [czyli V CSK 377/15]”.

Z uwagi na powyższe należy zatem uznać, że niezasadna jest argumentacja odwołująca się do obowiązywania art. 70 § 8 OP i potrzeby zastosowania tego przepisu, mającego kluczowe znaczenie dla zasadności roszczenia powódki. Podobny punkt widzenia został także zaprezentowany w orzecznictwie administracyjnym (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 23 lipca 2014 roku w sprawie I SA/Po 925/13).

Wobec powyższego, przepis art. 70 § 8 OP nie stoi już na przeszkodzie przyjęciu przedawnienia zobowiązania podatkowego, które zgodnie z art. 70 § 1 OP przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

W niniejszej sprawie, mając na uwadze treść załączonych do akt odpisów przedmiotowych ksiąg wieczystych i wobec nie przedstawienia przez pozwaną Gminę P. dowodów na przerwanie biegu przedawnienia, nie budzi wątpliwości Sądu, że przedawnieniu uległy jedynie zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką nr 16 wpisaną w dziale IV księgi wieczystej (...). Pozostałymi hipotekami zabezpieczone zostały zobowiązania do II raty 2017 roku i do IV raty 2018 roku, a te przedawnią się odpowiednio dopiero z końcem 2022 roku i 2023 roku.

Z chwilą wygaśnięcia wierzytelności, wygasa – jak stanowi art. 94 ustawy z 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece – hipoteka, a treść księgi wieczystej, w której taka hipoteka formalnie nadal figuruje, jest – od chwili wygaśnięcia wierzytelności – niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym.

W myśl z art. 100 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, po wygaśnięciu wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, wierzyciel obowiązany jest dokonać wszelkich czynności umożliwiających wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej.

Jeżeli wierzyciel nie wykonał lub nienależycie wykonał obowiązek, jaki wynika z ww. art. 100 ukwh, właściciel nieruchomości może wytoczyć przeciwko wierzycielowi powództwo - w oparciu o art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece - o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie hipoteki (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 1998r. w sprawie I CKN 885/97).

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał powództwo za zasadne jedynie w części, tj. w zakresie zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką nr (...) wpisaną w dziale IV księgi wieczystej (...) i dlatego na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece orzekł jak w punkcie I. sentencji wyroku, a w pozostałej części powództwo oddalił.

Na podstawie art. 100 k.p.c., wobec wygrania sprawy przez powódkę tylko w części, Sąd odstąpił od obciążania pozwanej Gminy P. kosztami sądowymi, od uiszczenia których powódka była zwolniona postanowieniem z 30 czerwca 2022 roku (k. 11 akt sprawy).