Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

Powódka Przedsiębiorstwo (...) spółka jawna w K. wniosła o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym, że pozwany (...) Medyczny w S. winien jej zapłacić kwotę 73.191,63 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od dnia 29 maja 2020 r. do dnia zapłaty. Nadto wniosła o zasądzenie kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. W uzasadnieniu wskazała, że

jako wykonawca zawarła z pozwanym jako zamawiającym umowę nr (...) z dnia 16 listopada 2018 r. wraz z aneksami o roboty budowlane na zadaniu p.n. „Termomodernizacja budynków Kliniki (...) PUM wraz z przebudową i rozbudową pomieszczeń”. W umowie występowało dwóch zamawiających, tj. pozwany oraz (...) Publiczny Szpital (...) PUM w S.. Zgodnie z § 4 ust. 1 umowy roboty budowlane zostały podzielone na trzy zakresy oznaczone w umowie w ust. 1 lit. A, B i C, a w myśl § 4 ust. 6 umowy płatnikiem wynagrodzenia powódki za zakres opisany w ust. 1C miał być pozwany, tj. za następujący zakres prac z uwzględnieniem zmian wynikających z aneksów nr (...):

Przebudowa i remont budynku głównego z łącznikiem (A _ PUM):

a) Roboty branży budowlanej: 686 245,51 zł plus podatek VAT

b) Roboty branży sanitarnej: 197 287,23 zł plus podatek VAT

c) Roboty branży elektrycznej: 391 400,00 zł plus podatek VAT

d) Technologia: 42 045,22 zł plus podatek VAT

Łącznie wynagrodzenie należne od pozwanego wynosiło 1.316.977,96 zł netto plus podatek VAT, tj. brutto 1.619.882,89 zł. Pozwany zapłacił w całości wynagrodzenie z faktur częściowych nr (...) z dnia 01 sierpnia 2019 r. na kwotę 476.722,40 zł brutto, nr (...) z dnia 31 października 2019r. na kwotę 312.953,44 zł brutto, nr (...) z dnia 3 lutego 2020r. na kwotę 486.070,99 zł brutto. W dniu 10 kwietnia 2020 r. sporządzony został protokół końcowy zaawansowania robót, na podstawie którego powódka wystawiła pozwanemu fakturę końcową nr (...) z dnia 22 kwietnia 2020 r. na kwotę 344.136,05 zł brutto. Na poczet w/w faktury pozwany wpłacił powódce kwotę 270.944,42 zł. Dodatkowo w związku z opóźnieniem w zapłacie w/w kwoty pozwany zapłacił powódce odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych i rekompensatę kosztów odzyskiwania należności z ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych w kwocie 2.879,38 zł. Do zapłaty z należności głównej w/w faktury pozostała więc kwota dochodzona pozwem, tj. 73.191 zł.

Na przedmiotowym zadaniu powódka korzystała z dwóch zgłoszonych i zaakceptowanych przez pozwanego podwykonawców, tj.: (...) sp. z o.o. Sp.k. z siedzibą w S.. Wynagrodzenie K. W. zostało zapłacone w całości przez powódkę. Natomiast pozwany poinformował powódkę, że spółka (...) zgłosił jej roszczenie z umowy o podwykonawstwo na kwotę 73.191,63 zł oraz że tę kwotę pozwana wypłaciła bezpośrednio temu podwykonawcy. Pozwany nie przedłożyła powódce dokumentów złożonych przez O., ani złożonego przez tego podwykonawcę zgłoszenia roszczeń. Pozwany także nie wyjaśnił, na jakiej podstawie i z jakich faktur w/w podwykonawca zgłosił roszczenia. Powyższe uniemożliwiło powódce ustosunkowanie się do rzekomych roszczeń zgłoszonych przez O.. Powódka była z tym podwykonawcą rozliczona w całości, przy czym na podstawie umowy o podwykonawstwo łączącej powódkę ze spółką (...), powódka potrącała z faktur cząstkowych kwoty odpowiadające zabezpieczeniu należytego wykonania umowy. Łączna kwota zatrzymanego zabezpieczenia wyniosła: 131.966,42 zł. Z tego 30% kwoty wynikającej z umowy, która pozostaje na okres rękojmi. Zwrotowi podlegało 70% zabezpieczenia, tj. kwota 92.308,73 zł. Została ona rozliczona następująco:

- 27.681,63 zł zaliczono na karę umowną,

- 48.300 zł zaliczono na poczet pobranych zaliczek,

- 16.327,10 zł wypłacono podwykonawcy w dn. 29 maja 2020 r.

Dopiero po dokonaniu wypłaty na rzecz w/w podwykonawcy pozwany podjął próbę wyjaśnienia sprawy i dopiero po tej wypłacie poprosił powódkę o wyjaśnienia dotyczące rozliczeń z podwykonawcą, a powódka takie wyjaśnienia złożyła, przedstawiając szczegółowo kompleksowe rozliczenie z w/w podwykonawcą.

Powódka podniosła, że przepisy dotyczące rozliczeń z podwykonawcami, tj. w szczególności art. 143c Prawa zamówień publicznych stanowią wyłącznie o rozliczeniu wynagrodzenia za wykonane roboty. Nie przewidują żadnej ingerencji, ani odpowiedzialności zamawiającego za żadne inne należności i rozliczenia wynikające z umowy o podwykonawstwo, w tym zamawiający nie weryfikuje spraw związanych z rozliczeniem zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Istotą zabezpieczenia jest to, że służy ono do zabezpieczenia roszczeń drugiej strony umowy. Ustawodawca celowo nie wprowadził żadnej odpowiedzialności zamawiającego za zwrot zabezpieczenia należytego wykonania umowy, bo wtedy to zabezpieczenie byłoby fikcją.

Sąd udzielił ochrony prawnej zgłoszonemu żądaniu wydając nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Został on jednak w całości zaskarżony przez pozwanego, który wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

Pozwany przyznał, że zlecił powódce wykonanie robót budowalnych na podstawie umowy nr (...) z dnia 16 listopada 2018 r. Zakres tych robót miał być wykonany przy udziale podwykonawców: Zakład Usług (...) w S. oraz (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w S.. Zaprzeczył, by powód przedstawił wymaganą dokumentację dotyczącą rozliczeń ze zgłoszonymi podwykonawcami. Nadto, by powódka rozliczyła w całości należności podwykonawców, za które to należności pozwany ponosił z nią odpowiedzialność solidarną.

Pozwany podniósł, że w umowie z powódką przewidziano obowiązek załączania pisemnego oświadczenia podwykonawców o uzyskaniu należnego wynagrodzenia od wykonawcy za etap podlegający rozliczeniu lub nie budzące wątpliwości dowody zapłaty tego wynagrodzenia, względnie, w przypadku potrącenia należności podwykonawcy – jego oświadczenie o uznaniu umorzenia. Zastrzeżono również, że w razie nie dostarczenia takich oświadczenia zamawiający wstrzyma płatność faktury na okres 7 dni, po którym następowała płatność bezpośrednio na rzecz podwykonawcy.

Zdaniem pozwanego regulacja ta pozostawała w zgodzie z art. 143c ustawy Prawo zamówień publicznych. Przepis ma charakter semiimperatywny. Jego celem jest zapewnienie podwykonawcy gwarantowanego ustawowo poziomu bezpieczeństwa i pewności uzyskania zapłaty za wynagrodzenie w przypadku, gdy wykonawca nie wypełnia w tym zakresie swojego obowiązku. Nie ma przeszkód, aby strony umownie przewidziały korzystniejsze dla podwykonawcy rozwiązania, aniżeli wynikające z ustawy. Powód znał treść umowy od momentu ogłoszenia przetargu i żadnych wątpliwości co do niej nie zgłaszał.

Wedle pozwanego wierzytelność spółki (...) była wynagrodzeniem, a nie zabezpieczeniem należytego wykonania umowy, gdyż do skutecznego prawnie doniosłego ustanowienia takiego zabezpieczenia nigdy nie doszło. Umowa o podwykonawstwo przewidywała, że wniesienie zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości 2% ceny całkowitej podanej w ofercie, tj. 117.922 zł nastąpi w formie gwarancji ubezpieczeniowej. Tymczasem powódka z każdej faktury cząstkowej zatrzymywała część wynagrodzenia podwykonawcy na zabezpieczenie należytego wykonania umowy. Jednocześnie nigdy nie przedstawiła zgody (uznania) O. na dokonanie potrąceń kwot z wynagrodzenia na poczet ustanowienia zabezpieczenia, do czego była zobowiązana dla skuteczności czynności zgodnie z umową o roboty budowlane.

Powódka przedkładając fakturę końcową nie przedłożyła wymaganych umową oświadczeń podwykonawców o braku zaległości płatniczych lub niebudzących wątpliwości potwierdzeń zapłaty. W związku z powyższym była przez pracowników pozwanego monitowana i wzywana do przedłożenia wymaganych dokumentów pod rygorem wstrzymania płatności. Jednocześnie pracownicy ci podjęli próbę wyjaśnienia sytuacji rozliczeń z podwykonawcami. Na skutek powyższego podwykonawca O. przedłożył pozwanemu oświadczenie z dnia 4 czerwca 2020 r., w którym wskazał, że „na dzień podpisania oświadczenia GW nie zwrócił zgodnie z umową całości wymaganych 70% zabezpieczenia należytego wykonania umowy na rzecz (...) sp. z o.o. sp.k. Pozostała kwota do wypłaty z powyższego 70% zabezpieczenia to 73.191,63 zł”. Na tej podstawie pozwany wypłacił rzeczoną kwotę bezpośrednio spółce (...).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 16 listopada 2018 r. doszło do zawarcia umowy o roboty budowlane, opatrzonej nr ZP-261- (...), w której zamawiający, t.j. (...) Publiczny Szpital (...) w S. występujący wspólnie z pozwanym (...) Uniwersytetem Medycznym w S. zlecili powódce Przedsiębiorstwu (...) spółce jawnej w K. – jako wykonawcy, prace związane z termomodernizacją budynków Kliniki (...) PUM wraz z przebudową i rozbudową pomieszczeń. Przy tym pozwany zobowiązał się do opłacenia części zleconych prac polegających na przebudowie i remoncie budynku głównego z łącznikiem, które to ujęte zostały w § 4 lit C umowy. Wynagrodzenie za pozostałe prace uregulować miał (...) Nr 1 PUM w S.. Strony zastrzegły, że rozliczenie prac, których koszty obciążą pozwanego będzie wymagało odrębnego fakturowania. Nadto ustalono w umowie, że zapłata za wykonane roboty nastąpi po przedłożeniu przez powódkę faktury wraz z protokołem odbioru robót lub protokołem stanu zaawansowania w terminie 30 dni od daty dostarczenia tych dokumentów. Z uwagi na to, że powódka miała wykonać roboty przy udziale podwykonawców: (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w S., K. W. oraz K. A., strony postanowiły, że powódka będzie zobowiązana do wystawionej przez siebie faktury dołączyć oświadczenie o braku udziału podwykonawców przy realizacji przedmiotu zamówienia objętego fakturą lub w przypadku korzystania z podwykonawców oświadczenia wskazującego ich nazwy, siedziby, powierzone zakresy prac związane z przedkładana fakturą oraz przewidziane za te zakresy prac wynagrodzenia. Odpowiedni obowiązek istniał w stosunku do dalszych podwykonawców ich podwykonawców. W przypadku, gdy przedkładane wraz z fakturą oświadczenie wskazywało na podwykonawców lub na podwykonawców i ich dalszych podwykonawców dla uzyskania płatności za przedkładaną fakturę wymagane było przedłożenie przez powódkę zamawiającemu pisemnego oświadczenia podwykonawców lub podwykonawców i dalszych podwykonawców zawierające stwierdzenie o uzyskaniu należnego wynagrodzenia za etap prac przypadający na dany pomiot w zakresie przedkładanej faktury lub niebudzące wątpliwości dowody zapłaty wynagrodzenia tym podmiotom. Zasada ta znajdowała również zastosowanie w przypadku, gdy powódka złożyła oświadczenia o braku udziałów podwykonawców, a zamawiający uzna takie oświadczenia za niezgodne z prawdą z uwagi na przedłożone umowy z podwykonawcami lub z uwagi obserwację placu budowy. Wówczas płatność miała zostać wstrzymana do czasu wyjaśnienia pomiędzy zamawiającym, powódką i podwykonawcami wątpliwości co do zakresu i wartości poszczególnych prac i podmiotów które wykonały prace. W przypadku, gdy formą zapłaty miało być umorzenie długu pieniężnego na skutek potrącenia, czy też innego podobnego w skutkach zdarzenia prawnego, dla uznania pracy za rozliczoną wymagane było pisemne oświadczenie wierzyciela o uznaniu umorzenia. W razie nie dostarczenia oświadczenia o występowaniu lub braku podwykonawców Zamawiający wstrzymywał płatność faktury do czasu przedłożenia takiego oświadczenia. W przypadku niewypełnienia przez tych postanowień, zamawiający wstrzymywał płatność w części odnoszącej się do brakującego rozliczenia z podwykonawcą lub dalszym podwykonawcą na 7 dni, po czym dokonywał bezpośredniej płatności na rzecz podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy chyba, że termin płatności ustalony w umowie pomiędzy wykonawcą i podwykonawcą lub podwykonawcą i dalszymi podwykonawcami był dłuższy. W takim przypadku zamawiający dokonywał płatności w tym terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia odebrania prac i otrzymania faktury. Wszelkie płatności dokonane przez zamawiającego na rzecz podwykonawców i dalszych podwykonawców zwalniały zamawiającego z jego długu względem powódki lub podwykonawcy w zakresie dokonanej zapłaty.

Dowód:

- umowa nr (...) wraz z załącznikiem nr 1 k. 16-28

Podstawą powierzenia przez powódkę części prac ujętych w umowie nr (...) spółce (...) była umowa o podwykonawstwo robót budowlanych zawarta w dniu 30 listopada 2018 r. Zastrzeżono w niej, że spółka (...) wniesie zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości 2% ceny całkowitej podanej w ofercie, t.j. w kwocie 117.922 zł w formie gwarancji ubezpieczeniowej lub gotówki. Przy tym kwota pozostawiona na zabezpieczenie roszczeń z tytułu rękojmi za wady wynosić miała 30% wysokości zabezpieczenia. Zwrot zabezpieczenia miał nastąpić:

- w części odpowiadającej jego 70% w terminie 30 dni po ostatecznym odbiorze robót i uznaniu ich przez powódkę za należycie wykonane

- w części odpowiadającej jego 30% w terminie 15 dni od upływu okresu rękojmi.

Dowód:

- umowa z 30.11.18 r. wraz z aneksami k. 66-88

Po rozpoczęciu prac strony umowy nr (...) rozliczały się częściowo za poszczególne etapy, w tym poprzez bezpośrednią zapłatę na rzecz podwykonawców powódki za uprzednią jej zgodą.

Odbiór końcowy prac, które opłacić miał pozwany, nastąpił w dniu 10 kwietnia 2020 r. Następnie, w dniu 22 kwietnia 2020 r. powódka wystawiła pozwanemu fakturę Vat nr (...) na kwotę 344.136,05 zł brutto obejmującą końcowe rozliczenie tych prac. Zapłata nastąpić miała w terminie 30 dni od dnia dostarczenia faktury pozwanemu.

Dowód:

- faktury Vat k. 33, 36, 39, 42, 45, 49, 52,

- protokoły końcowe zaawansowania wykonanych robót k. 34, 37, 40, 43, 46, 50, 53,

- potwierdzenia przelewów k. 35, 38, 44, 47, 48, 51, 54, 55

- noty księgowe k. 56

- pisma z 27.05.20 r. k. 57-58

- zeznania świadka K. L. k. 282-283

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w S. nie przedłożyła powódce gwarancji bankowej, jak też nie uiściła w gotówce kwoty 117.922 zł tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy. W to miejsce regulując faktury częściowe powódka dokonywała potrąceń od 2 do 5 procent należnego temu podwykonawcy wynagrodzenia. W okresie od marca 2019 r. do marca 2020 r. łącznie zatrzymała dla siebie kwotę 131.966,42 zł.

W dniu 18 sierpnia 2020 r. powódka skierowała do (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w S. pismo, w którym rozliczyła kwotę 131.966,42 zł w ten sposób, że 39.657,69 zł (30%) pozostawiła sobie na zabezpieczenie roszczeń z tytułu rękojmi, 27.681,63 zł zaliczyła na poczet kary umownej, a 48.300 zł na poczet nierozliczonych zaliczek. Pozostałe 16.327,10 zł przelała na rachunek w/w podwykonawcy jeszcze w dniu 29 maja 2020 r.

Dowód:

- zestawienie k. 90

- historia rachunku k. 135-145v

- pismo z 18.08.20 r. k. 157

- potwierdzenie przelewu k. 160

- zeznania świadka K. L. k. 282-283

Faktura Vat nr (...) została doręczona pozwanemu w dniu 28 kwietnia 2020 r. Powódka nie załączyła do niej oświadczenia o braku udziału podwykonawców przy realizacji przedmiotu zamówienia, jak i oświadczenia o braku zaległości w zobowiązaniach względem podwykonawców, choć oświadczenia takie przedkładała przy wcześniejszych rozliczeniach wykonanych prac. Dlatego też w dniu 13 maja 2020 r. pracownik pozwanego J. G. wystosowała do pracownika powódki – M. M., wiadomość elektroniczną, w której poprosiła o przedłożenie oświadczenia o niezaleganiu i potwierdzeń przelewów. Wskazała jednocześnie, że bez tych dokumentów pozwany nie będzie mógł uregulować faktury Vat nr (...).

Powódka nie zastosowała się do tej prośby, stąd pozwany wstrzymał jej płatność do czasu przedłożenia brakujących załączników określonych w § 4 umowy nr (...), o czym zawiadomił powódkę pismem z dnia 27 maja 2020 r. Jednocześnie sam zwrócił się do podwykonawców powódki o wskazanie, czy zalega ona z płatnościami na ich rzecz. W odpowiedzi (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w S. pismem z 4 czerwca 2020 r. poinformowała pozwanego, że uzyskała należne wynagrodzenie, jednak powódka zatrzymała 73.191,63 zł tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy.

Pismem z dnia 9 czerwca 2020 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty pozostałej części wynagrodzenia ujętego w fakturze Vat nr (...). Wskazała, że wynagrodzenie podwykonawców uregulowała w całości. Zaznaczyła przy tym, że zatrzymała część zabezpieczenia wniesionego przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością spółkę komandytową w S. w kwocie 27.681,63 zł z uwagi na nałożoną na nią karę umowną za opóźnienie w zakończeniu robót.

W odpowiedzi pozwany poinformował powódkę, że dokona na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w S. bezpośredniej zapłaty należnego jej wynagrodzenia w wysokości 73.191,63 zł. Powołał się przy tym na zapisy § 4 ust. 9-11 umowy nr (...).

Wobec tej informacji w dniu 29 czerwca 2020 r. powódka rozliczyła fakturę Vat nr (...) przelewając na rachunek bankowy powódki kwotę 270,944,42 zł z sumy 344.136,05 zł ujętej w tej fakturze. Pozostałą część, t.j. 73.191,63 zł przelała tego samego dnia na rachunek bankowy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w S..

Późniejsze pisma powódki do pozwanego dotyczące zapłaty na jej rzecz kwoty 73.191,63 zł nie odniosły żądanego przez nią rezultatu.

Dowód:

- faktura Vat k. 39

- potwierdzenia przelewów k. 41, 253

- umowa z 30.11.18 r. k. 81

- pismo z 09.06.20 r. k. 161-162

- potwierdzenia nadania k. 163, 168, 171, 176, 181 183

- pismo z 23.06.20 r. k. 164

- pismo z 01.07.20 r. k. 165-167

- pismo z 30.07.20 r. k. 169-170

- pismo z 10.08.20 r. k. 172

- pismo z 21.08.20 r. k. 173-175

- pismo z 31.09.20 r. k. 177-177v

- pismo z 08.09.20 r. k. 178-180

- pismo z 16.11.20 r. k. 182

- wydruk wiadomości k. 249

- pismo z 27.05.20 r. k. 250

- zeznania świadka K. L. k. 282-283

- zeznania świadka J. G. k. 284

- zeznania świadka D. M. k. 284-285

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w sprawie w znacznej mierze pozostawał bezsporny i ustalony został w oparciu o dowody z dokumentów przedstawionych przez strony oraz zeznania świadków K. L., J. G. i D. M..

Poza sporem w sprawie pozostawały następujące fakty: zawarcie przez strony w dniu 16 listopada 2018 r. umowy o roboty budowlane opatrzonej nr ZP-261- (...), treść tejże umowy, jej wykonanie przez powódkę w zakresie obejmującym prace, za które pozwany winien wypłacić wynagrodzenie, wypłacenie powódce przez pozwanego umówionego wynagrodzenia poza sporną kwotą 73.191,63 zł, dopuszczenie do wykonania umowy nr (...) podwykonawcy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w S., wypłacenie przez pozwanego tej spółce kwoty objętej przedmiotem sporu.

Skoro podstawę stosunku prawnego łączącego strony stanowiła umowa o roboty budowlane, to podstawy prawnej roszczenia powódki należało upatrywać w art. 647 k.c. Wedle jego treści przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Spór w sprawie ograniczył się do tego, czy pozwany był uprawniony do wypłacenia (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością spółce komandytowej w S. kwoty 73.191,63 zł, w szczególności zaś, skutków prawnych potrącania przez powódkę części wynagrodzenia w/w podwykonawcy w ramach zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Nadto obejmował kwestie związane z procedurą zawartą w art. 143c obowiązującej w dacie zawarcia umowy nr (...) ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych w brzemieniu obowiązującym na dzień 18 listopada 2018 r. (Dz.U. z 2018 r., poz. 1986, dalej powoływana jako „pzp”).

Odnosząc się do pierwszej z w/w kwestii należy wskazać, że umowa nr (...) w § 14 ust. 5 pkt 7 obligowała wykonawcę do zawarcia w umowach z podwykonawcami uzgodnionymi z pozwanym klauzul zakazujących dokonywania potrąceń i kompensat między wykonawcą a podwykonawcami i dalszymi podwykonawcami, w tym zwłaszcza wynikających ze stosunków prawnych nie związanych z realizacją umowy chyba, że będą to czynności pisemnie uznane przez drugą stronę.

Uzupełnieniem tej regulacji są postanowienia zawarte w § 4 ust. 9 omawianej umowy. Wyraźnie wskazano w nim, że do wystawionej faktury powódka ma dołączyć oświadczenie o braku udziału podwykonawców przy realizacji przedmiotu zamówienia objętego fakturą lub w przypadku korzystania z podwykonawców oświadczenia wskazującego ich nazwy, siedziby, powierzone zakresy prac związane z przedkładana fakturą oraz przewidziane za te zakresy prac wynagrodzenia. Względnie, w przypadku, gdy przedkładane wraz z fakturą oświadczenie wskazywało na podwykonawców lub na podwykonawców i ich dalszych podwykonawców dla uzyskania płatności za przedkładaną fakturę, wymagane było przedłożenie przez powódkę zamawiającemu pisemnego oświadczenia podwykonawców lub podwykonawców i dalszych podwykonawców zawierające stwierdzenie o uzyskaniu należnego wynagrodzenia za etap prac przypadający na dany pomiot w zakresie przedkładanej faktury lub niebudzące wątpliwości dowody zapłaty wynagrodzenia tym podmiotom. Zasada ta znajdowała również zastosowanie w przypadku, gdy powódka złożyła oświadczenia o braku udziałów podwykonawców, a zamawiający uznałby takie oświadczenia za niezgodne z prawdą z uwagi na przedłożone umowy z podwykonawcami lub z uwagi obserwację placu budowy. Wówczas płatność miała zostać wstrzymana do czasu wyjaśnienia pomiędzy zamawiającym, powódką i podwykonawcami wątpliwości co do zakresu i wartości poszczególnych prac i podmiotów które wykonały prace. W przypadku, gdy formą zapłaty miało być umorzenie długu pieniężnego na skutek potrącenia, czy też innego podobnego w skutkach zdarzenia prawnego, dla uznania pracy za rozliczoną wymagane było pisemne oświadczenie wierzyciela o uznaniu umorzenia. W razie nie dostarczenia oświadczenia o występowaniu lub braku podwykonawców zamawiający wstrzymywał płatność faktury do czasu przedłożenia takiego oświadczenia. W przypadku niewypełnienia przez tych postanowień, zamawiający wstrzymywał płatność w części odnoszącej się do brakującego rozliczenia z podwykonawcą lub dalszym podwykonawcą na 7 dni, po czym dokonywał bezpośredniej płatności na rzecz podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy chyba, że termin płatności ustalony w umowie pomiędzy wykonawcą i podwykonawcą lub podwykonawcą i dalszymi podwykonawcami był dłuższy. W takim przypadku zamawiający dokonywał płatności w tym terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia odebrania prac i otrzymania faktury. Wszelkie płatności dokonane przez zamawiającego na rzecz podwykonawców i dalszych podwykonawców zwalniały zamawiającego z jego długu względem powódki lub podwykonawcy w zakresie dokonanej zapłaty.

Przepis art. 143c pzp stanowił, że zamawiający dokonuje bezpośredniej zapłaty wymagalnego wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy, który zawarł zaakceptowaną przez zamawiającego umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane, lub który zawarł przedłożoną zamawiającemu umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy lub usługi, w przypadku uchylenia się od obowiązku zapłaty odpowiednio przez wykonawcę, podwykonawcę lub dalszego podwykonawcę zamówienia na roboty budowlane. Wynagrodzenie to dotyczy wyłącznie należności powstałych po zaakceptowaniu przez zamawiającego umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane, lub po przedłożeniu zamawiającemu poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy lub usługi. Bezpośrednia zapłata obejmuje wyłącznie należne wynagrodzenie, bez odsetek, należnych podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy. Przed dokonaniem bezpośredniej zapłaty zamawiający jest obowiązany umożliwić wykonawcy zgłoszenie w formie pisemnej uwag dotyczących zasadności bezpośredniej zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy. Zamawiający informuje o terminie zgłaszania uwag, nie krótszym niż 7 dni od dnia doręczenia tej informacji. W przypadku zgłoszenia uwag dotyczących zasadności bezpośredniej zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy, w terminie wskazanym przez zamawiającego, zamawiający może nie dokonać bezpośredniej zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy, jeżeli wykonawca wykaże niezasadność takiej zapłaty albo złożyć do depozytu sądowego kwotę potrzebną na pokrycie wynagrodzenia podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy w przypadku istnienia zasadniczej wątpliwości zamawiającego co do wysokości należnej zapłaty lub podmiotu, któremu płatność się należy, albo dokonać bezpośredniej zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy, jeżeli podwykonawca lub dalszy podwykonawca wykaże zasadność takiej zapłaty.

W ocenie Sądu w/w postanowienia umowy nr (...) nie stały w sprzeczności z regulacją ustawową zawartą w art. 143c pzp. Celem tego przepisu było bowiem stworzenie minimalnej ochrony interesów podwykonawców umów o roboty budowlane oraz określenie minimalnych obowiązków inwestorów zabezpieczających interesy wykonawców. Nie było zatem przeszkód, by inwestor i wykonawca regulowali swoje wzajemne prawa i obowiązki w sposób zapewniający dalej idące gwarancje interesów podwykonawcy przy zachowaniu ustawowego minimum troski o interesy wykonawcy.

Wobec powyższego należało przyjąć, iż powódka była zobowiązana do załączenia do każdej faktury doręczonej pozwanemu oświadczenia, że faktura ta nie obejmuje prac wykonanych przez podwykonawców, względnie, że je obejmuje, a w tej sytuacji do przedstawienia dowodów potwierdzających zapłatę należnego im wynagrodzenia, albo oświadczenia, iż to wynagrodzenie zostało umorzone wskutek potrącenia. Natomiast pozwany, przed dokonaniem bezpośredniej płatności na rzecz podwykonawcy, zobligowany był do umożliwienia powódce zgłoszenia w formie pisemnej w terminie nie krótszym niż 7 dni, uwag dotyczących zasadności bezpośredniej zapłaty wynagrodzenia (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością spółce komandytowej w S..

Sąd ustalił, że faktura Vat nr (...) została doręczona pozwanemu w dniu 28 kwietnia 2020 r. Powódka nie załączyła do niej oświadczenia o braku udziału podwykonawców przy realizacji przedmiotu zamówienia, jak i oświadczenia o braku zaległości w zobowiązaniach względem podwykonawców. Dlatego też w dniu 13 maja 2020 r. pracownik pozwanego J. G. wystosowała do pracownika powódki – M. M., wiadomość elektroniczną, w której poprosiła o przedłożenie oświadczenia o niezaleganiu i potwierdzeń przelewów. Wskazała jednocześnie, że bez tych dokumentów pozwany nie będzie mógł uregulować faktury Vat nr (...). Wynika to nie tylko z wydruku wiadomości, ale też z relacji świadków K. L., J. G. i D. M.. Dokumenty złożone przez strony, jak i relacje w/w świadków wskazywały jednoznacznie, że powódka nie zastosowała się do tej prośby. Dlatego też pozwany wstrzymał płatność faktury do czasu przedłożenia brakujących załączników. Pismo w tym przedmiocie jest datowane na 27 maja 2020 r. Pozwany dokonał przelewu kwoty 73.191,63 zł na rachunek (...) spółki (...) dopiero w dniu 29 czerwca 2020 r.

Wprawdzie powódka w dniu 9 czerwca 2020 r. skierowała do pozwanego pismo, w którym oświadczyła, że wynagrodzenie zgłoszonych podwykonawców, w tym spółki (...) w całości uregulowała. Nie wskazała jednak, że należność ujęta w fakturze nr (...) nie jest związana z pracami przez nich wykonanymi. Pismo to nie zawierało żadnych załączników określonych w § 4 ust. 9 umowy nr (...).

Tylko w przypadku oświadczenia, iż przy realizacji przedmiotu zamówienia objętego w/w fakturą powódka nie korzystała z podwykonawców, była ona zwolniona z obowiązku wskazania podwykonawców oraz złożenia oświadczenia, że wypłaciła należne im wynagrodzenie (§ 4 ust. 9 pkt 2 i 3 umowy nr (...)). Zatem pismo powódki z dnia 9 czerwca 2020 nie spełnia wymogów określonych umową, i nie stanowi jej wykonania eliminującego możliwość bezpośrednich wpłat ze strony pozwanego na rzecz spółki (...).

To samo pismo powódki datowane na 9 czerwca 2020 r. świadczy o tym, iż wbrew jej twierdzeniom, pozwany umożliwił jej zgłoszenie w formie pisemnej, i w terminie nie krótszym niż 7 dni, uwag dotyczących zasadności bezpośredniej zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy. Tym samym pozwany zachował swoim postępowaniem wymogi określone w art. 143c ust. 4 pzp.

Braku należytego wykonania umowy nr (...) przez powódkę, w omówionym powyżej zakresie, nie mogły sankcjonować dowody w postaci faktur, not i potwierdzeń przelewów na rzecz spółki (...) sporządzone po 29 czerwca 2020 r. i powołane dopiero na potrzeby niniejszego postępowania. Winny one zostać przedłożone pozwanemu najpóźniej przed tą datą, aby mógł zweryfikować oświadczenie o niezaleganiu z zapłatą wynagrodzenia należnego spółce (...).

Ostatnia sporna okoliczność odnosiła się do charakteru należności zajętych przez powódkę z wynagrodzenia należnego spółce (...). Umowa łącząca powódkę z tą spółką w § 16 przewidywała, że spółka (...) wniesie zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości 2% ceny całkowitej podanej w ofercie, tj. w kwocie 117.922 zł w formie gwarancji ubezpieczeniowej lub gotówki. Przy tym kwota pozostawiona na zabezpieczenie roszczeń z tytułu rękojmi za wady wynosić miała 30% wysokości zabezpieczenia. Zwrot zabezpieczenia miał nastąpić:

- w części odpowiadającej jego 70% w terminie 30 dni po ostatecznym odbiorze robót i uznaniu ich przez powódkę za należycie wykonane

- w części odpowiadającej jego 30% w terminie 15 dni od upływu okresu rękojmi.

W rzeczywistości (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w S. nie przedłożyła powódce gwarancji bankowej, jak też nie uiściła w gotówce kwoty 117.922 zł tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy. W to miejsce, regulując faktury częściowe, powódka dokonywała potrąceń od 2 do 5 procent należnego temu podwykonawcy wynagrodzenia. W okresie od marca 2019 r. do marca 2020 r. łącznie zatrzymała dla siebie kwotę 131.966,42 zł. Okoliczności te pozostawały poza sporem w sprawie.

Wedle unormowania zawartego w art. 147-148 pzp zamawiający może żądać od wykonawcy zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Służy ono pokryciu roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy i jest składane przed zawarciem umowy. Może nastąpić poprzez wpłatę środków pieniężnych zamawiającemu, poręczenie bankowe lub poręczenie spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, gwarancje bankowe, gwarancje ubezpieczeniowe, poręczenia podmiotów finansowanych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, wystawienie weksli z poręczeniem wekslowym banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, ustanowienie zastawu na papierach wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego, ustanowienie zastawu rejestrowego na zasadach określonych w przepisach o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Zabezpieczenie wnoszone w pieniądzu wykonawca wpłaca przelewem na rachunek bankowy wskazany przez zamawiającego. Jeżeli okres realizacji zamówienia jest dłuższy niż rok, zabezpieczenie, za zgodą zamawiającego, może być tworzone przez potrącenia z należności za częściowo wykonane dostawy, usługi lub roboty budowlane. W takim przypadku, w dniu zawarcia umowy wykonawca jest zobowiązany wnieść co najmniej 30% kwoty zabezpieczenia. Wniesienie pełnej wysokości zabezpieczenia nie może nastąpić później niż do połowy okresu, na który została zawarta umowa (art. 150 ust. 3-4 i 6 pzp).

W tej sytuacji należy stwierdzić, że sposób zabezpieczenia należytego wykonania umowy zastosowany w rzeczywistości przez powódkę względem spółki (...) nie mieścił się w ramach w/w regulacji ustawowej. Z drugiej strony dotyczy ona relacji zamawiający-wykonawca.

Istotnym jest to, że taki sposób zabezpieczenia nie został przewidziany w umowie o podwykonawstwo łączącej powódkę i spółkę (...). Tymczasem umowa nr (...) w § 14 ust. 6 obligowała powódkę do przedłożenia pozwanemu projektu umowy z podwykonawcami. Pozwany miał prawo wniesienia uwag, które następnie musiały być uwzględnione w umowie z podwykonawcą. Odmienne od umownego ukształtowanie stosunku prawnego między powódką i spółką (...) nie mogło odnieść skutku względem pozwanego. Innymi słowy to, że powódka zatrzymane wynagrodzenie potraktowała jako zabezpieczenie podlegające zatrzymaniu, nie zmieniało dla powoda faktycznego charakteru tych środków jako wynagrodzenia podwykonawcy za wykonane usługi. Powódka nie mogła względem pozwanego powoływać się na prawo do zatrzymania tego wynagrodzenia.

Stawiając niejako przysłowiową „kropkę nad i” należy zauważyć, że umowa o podwykonawstwo łącząca powódkę ze spółką (...) w § 18 stanowiła, iż wszystkie jej zmiany wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. Powódka mogła zatem domagać się tylko takiego zabezpieczenia, jakie ustanowiono w § 16 umowy o podwykonawstwo, czyli wpłaty gotówki (przeniesienia własności środków płatniczych w momencie zawarcia umowy), względnie złożenia gwarancji ubezpieczeniowej. Zatrzymywanie przez nią części wynagrodzenia należnego spółce (...) odpowiadającego sumie zabezpieczenia nie było oparte na jakiejkolwiek podstawie prawnej.

Już tylko na marginesie należy zauważyć, że nawet gdyby w umowie o podwykonawstwo przewidziano sposób zabezpieczenia zastosowany przez powódkę, to i tak, zatrzymaną część wynagrodzenia nadal należałoby traktować jako wynagrodzenie. Zatrzymane kwoty nie były osobnymi, niezależnymi od wynagrodzenia bytami, lecz jego częściami składowymi, które winny być zwrócone w określonym warunkach. Z chwilą ich zatrzymania nie stawały się kaucją gwarancyjną, gdyż O. nie wpłacała ich powódce. Nie stawały się one własnością powódki. Spółka (...) jedynie wyraziła zgodę na czasowe niewypłacenie jej części należnego wynagrodzenia oraz pokrycie przez inwestora ewentualnych roszczeń powstałych z tytułu nienależytego wykonania umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 10 maja 2017 r., sygn I ACa 1025/16, wyrok Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 15 lutego 2018 r., sygn. X GC 1188/17, wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 11 stycznia 2018 r., sygn. VIII Ga 530/17) .

W tych okolicznościach Sąd uznał, iż pozwany wypłacając w dniu 29 czerwca 2020 r. spółce (...) kwotę 73.191,63 zł prawidłowo przyjął, że spełnia zobowiązanie powódki względem tego podwykonawcy z tytułu wynagrodzenia za wykonane prace. Tym samym zwolnił się z obowiązku wypłaty tejże kwoty na rzecz powódki.

Ostatecznie zatem Sąd, stosownie do treści art. 493 § 3 k.p.c., uchylił nakaz zapłaty wydany w dniu 16 czerwca 2021 r. i oddalił powództwo jako bezzasadne.

W pkt II wyroku zawarte zostało orzeczenie o kosztach procesu. Zapadło ono w oparciu o przepis art. 98 §1 k.p.c. Powódka przegrała proces, więc powinna zwrócić pozwanemu poniesione przez niego koszty. Składały się na nie: opłata od zarzutów (2.745 zł), opłata od pełnomocnictwa (17 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika (3.600 zł).

Ostatecznie tytułem kosztów procesu Sąd zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 6.362 zł.