Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 marca 2022r.

Sąd Rejonowy w Toruniu – V Wydział Gospodarczy

w składzie:

przewodniczący: SSR Maciej J. Naworski

protokolant: sekretarz sądowy Irena Serafin

po rozpoznaniu dnia 24 lutego 2022r.,

w T.

na rozprawie

sprawy

z powództwa T. R. ( NIP (...) )

przeciwko (...) sp. z o.o. w G. – D. ( KRS (...) )

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) sp. z o.o. w G. – D. na rzecz powoda T. R. kwotę 500zł ( pięćset złotych ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2021r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałej części,

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617zł ( trzy tysiące sześćset siedemnaście ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami w wysokości ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt VGC 1175/21

UZASADNIENIE

T. R. domagał się od (...) sp. z o.o. w G. – D. 10.041,04zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia. Zapłacił jej bowiem tę kwotę na poczet kar umownych i kosztu podstawienia ciężarówki z zastrzeżeniem zwrotu; nie był jednak zobowiązany do zapłaty ( k. 6 – 9 ).

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa podnosząc, że kary umowne jej się należały ( k. 60 – 66 ).

Sąd ustalił co następuje:

T. R. prowadzi gospodarstwo rolne.

Bezsporne.

8 września 2020r. T. R. zawarł z (...) sp. z o.o. w G. – D. umowę sprzedaży i zobowiązał się sprzedać jej 75 ton pszenicy ze zbiorów 2020r., o określonych parametrach, bez chwastów i szkodników, po 680zł netto za tonę. Strony ustaliły ponadto termin „dostawy/odbioru” na okres od 9 do 30 września 2020r. wyznaczany w trybie roboczym w opcji kupującego, postanowiły, że jeżeli umowa nie zostanie wykonana w całości albo w części w tym okresie, to kupujący może wyznaczyć sprzedawcy dodatkowy termin14 dni na jej wykonanie, przesądziły, że jakość zboża jest wiążąco badana w miejscu rozładunku oraz, że umowa ulega rozwiązaniu po jej wykonaniu, na skutek zgodnych oświadczeń przed wykonaniem oraz w razie odstąpienia zgodnie z art. 491 k.c.; zastrzegły też na rzecz kupującego karę umową w wysokości 20% wartości zakupu na wypadek niewydania pszenicy w ilości, jakości i terminie określonym w umowie.

Dowód: umowa nr (...), k. 24.

17 września 2020r. T. R. zawarł z (...) sp. z o.o. w G. – D. umowę sprzedaży i zobowiązał się sprzedać jej 75 ton pszenicy ze zbiorów 2020r., o określonych parametrach, bez chwastów i szkodników, po 700zł netto za tonę. Strony ustaliły ponadto termin „dostawy/odbioru” na okres od 18 września do 9 października 2020r. wyznaczany w trybie roboczym w opcji kupującego, postanowiły, że jeżeli umowa nie zostanie wykonana w całości albo w części w tym okresie, to kupujący może wyznaczyć sprzedawcy dodatkowy termin14 dni na jej wykonanie, przesądziły, że jakość zboża jest wiążąco badana w miejscu rozładunku oraz, że umowa ulega rozwiązaniu po jej wykonaniu, na skutek oświadczeń przed wykonaniem oraz w razie odstąpienia zgodnie z art. 491 k.c.; zastrzegły też na rzecz kupującego karę umową w wysokości 20% wartości zakupu na wypadek niewydania pszenicy w ilości, jakości i terminie określonym w umowie.

Dowód: umowa nr (...), k. 23.

18 września 2020r. (...) sp. z o.o. odebrała od T. R. 26,42 tony pszenicy na podstawie umowy zawartej dnia 8 września 2020r.; zboże było zanieczyszczone przytulią.

Dowód: WZ, k. 25,

protokół badania k. 69.

25 września 2020r. (...) sp. z o.o. odebrała od T. R. 25,84 tony pszenicy na podstawie umowy zawartej dnia 8 września 2020r.; zboże było zanieczyszczone przytulią.

Dowód: WZ, k. 25,

protokół badania k. 69.

28 września 2020r. (...) sp. z o.o. odebrała od T. R. 28,94 tony pszenicy na podstawie umowy zawartej dnia 17 września 2020r.; w zbożu były żywe szkodniki.

Dowód: WZ, k. 26,

protokół badania k. 70.

W listopadzie 2020r. (...) sp. z o.o. wezwała T. R. do zapłacenia kary umownej w wysokość 6.448,40zł za niewykonanie umowy zawartej dnia 17 września 2020r.i w wysokość 3.092,64zł za niewykonanie umowy zawartej dnia 8 września 2020r.

Bezsporne ( noty, k. 29 i 30 ).

W listopadzie 2020r. (...) sp. z o.o. wezwała T. R. do zapłacenia 500zł za podstawienie samochodu.

Bezsporne ( nota, k. 31 ).

W grudniu 2020r. (...) sp. z o.o. wezwała T. R. do zapłaty 10.041,04zł kar umownych pod rygorem wpisania do rejestru dłużników.

Bezsporne ( wezwanie, k. 32 i 33 ).

W styczniu 2021r. T. R. zapłacił (...) sp. z o.o. 10.041,04zł z zastrzeżeniem zwrotu.

Bezsporne ( pismo, k. 34, przelew, k. 35 ).

W marcu 2021r. T. R. wezwał (...) sp. z o.o. do zapłaty 10.041,04zł tytułem zwrotu spełnionego świadczenia w terminie do dnia 31 marca 2021r.

Bezsporne ( wezwanie, k. 36 ).

Sąd zważył co następuje:

I.

1. Stan faktyczny w znacznej części był bezsporny wobec czego Sąd oparł się na zgodnych oświadczeniach stron i art. 230 k.p.c.

W pozostałym zakresie Sąd ustalił fakty na podstawie dokumentów, ponieważ nie budziły wątpliwości i nie były kwestionowane przez strony.

Sąd dał wiarę świadkowi, ponieważ zeznawał spójnie i logicznie a jego słowa znalazły potwierdzenie w dokumentach.

2. Przed przystąpieniem do zasadniczych rozważań należy poczynić następujące uwagi ogólne.

Po pierwsze, de lege lata proces cywilny jest kontradyktoryjny i obowiązuje w nim zasada prawdy formalnej.

Po drugie, ten kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby jest zobowiązany do jej wydania ( art. 405 k.c. ); przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu stosuje się w szczególności do nienależnego świadczenia ( art. 410 § 1 k.c. ).

Po trzecie, świadczenie jest nienależne, jeżeli ten to je spełnił nie był do niego zobowiązany ( art. 410 § 2 k.c. ).

Po czwarte, dopuszczalne jest żądanie zwrotu nienależnego świadczenia, jeżeli zostało spełnione z takim zastrzeżeniem ( art. 411 pkt 1 k.c. ).

Po piąte wreszcie, można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej kary umownej ( art. 483 § 1 k.c. ); w takim wypadku wierzyciel jest zwolniony z konieczności wykazywania, że szkodę poniósł ( art. 484 § 1 zd. 1 k.c. ).

II.

Z teoretycznego punktu widzenia powód był uprawniony do żądania dochodzonej kwoty, ponieważ dokonując zapłaty zastrzegł zwrot świadczenia.

Powództwo było uzasadnione w zakresie 500zł, ponieważ w tej części wierzytelność pozwanego nie powstała. Z niczego nie wynikało bowiem, że powód miał obowiązek zapłacić pozwanemu 500zł za podstawienie ciężarówki. Brak było przecież tego typu postanowienia w umowach sprzedaży; co więcej, nie budziło wątpliwości, że powód oświadczył pozwanemu, aby nie przysyłać transportu. Nie wiadomo też jak pozwany obliczył tę sumę; za znamienne trzeba jednak uznać, że zbył problem milczeniem, nie mówiąc już o przedstawieniu dowodów na zasadność swojego stanowiska.

W konsekwencji Sąd uwzględnił powództwo w zakresie 500zł na podstawie art. 405 w związku z art. 410 § 1 i 411 pkt 1 oraz art. 481 § 1 k.c.

III.

1. W pozostałej części żądanie powoda było nieuzasadnione, ponieważ okazało się, że powinien jednak zapłacić pozwanemu karę umowną. Jego świadczenie nie było zatem nienależne i, w rezultacie, nie podlegało zwrotowi.

Z obu umów sprzedaży wynikało, że powód miał wydać pozwanemu określoną ilość zboża o sprecyzowanych parametrach w tym zwłaszcza bez szkodników i przytulii.

Ta część, którą dostarczył była jednak zanieczyszczona; pozostałej natomiast nie wydał zgodnie z umową a było jasne, że dysponuje jedynie surowcem, który nie spełnia kryteriów umownych.

O zaoferowaniu, a tym samym spełnieniu świadczenia przez sprzedawcę może być zaś mowa tylko w przypadku, w którym jest gotowy przenieść na kupującego własność takich rzeczy, jakie strony uzgodniły ( art. 535 k.c. ). Przedstawienie innych, w tym niemających właściwości opisanych w umowie, nie jest jej należytym wykonaniem.

Pomijając jednoznaczne zeznania świadka, kluczowe jest oświadczenia powoda, że dysonuje towarem, którego jakość jest „znana” pozwanemu po odbiorze pierwszych partii oraz, że zaakceptuje „potrącenie” wcześniejszych transportów ( k. 71 ).

Powód nie wykonał zatem umowy w prawidłowy co uprawniało pozwanego do naliczenia kar umownych. Nienależyte wykonanie umowy rodzi bowiem obowiązek odszkodowania ( art. 471 k.c. ).

Przypomnijmy, kara należała się pozwanemu w razie niewydania przez sprzedającego towaru w ilości, jakości lub terminie oznaczonym w umowie. Powód nie dysponował zaś zbożem w jakości, o której mowa w umowie i ostatecznie go nie wydał.

Powód miał zaś wydać pozwanemu na podstawie umowy z dnia 8 września 2020r. ( nr (...) ) 75 ton pszenicy po 680zł za tonę a wydał tylko 52,26 tony. Pozwany mógł więc od niego żądać 3.092,64zł. ( Kara wynosiła 20% ceny niewydanego towaru, 75 ton minus 52,26 tony daje 22,74 tony; 22,74 tony razy 680zł za tonę równa się 15.463,20zł a 20% tej kwoty wynosi 3.092,64zł ).

Z kolei na podstawie umowy z dnia 17 września 2020r. ( nr (...) ) powód powinien wydać 75 ton parzenicy po 700zł za tonę a wydał tylko 28,94 tony; żądanie 6.448,84zł było więc zasadne. ( Kara wynosiła 20% ceny niewydanego towaru, 75 ton minus 28,94 tony daje 46,06 tony; 46,06 tony pomnożone przez 700 za tonę wynosi 32.242zł a 20% z nich: 6.448,48 zł ).

2. Pozwany bronił się twierdząc, że umowa rozwiązała się po określonym w niej terminie odbioru zboża, ponieważ pozwany nie zakreślił mu dodatkowego terminu na spełnienia świadczenia i nie domagał się wydania zboża.

Rozumowanie powoda nie było prawidłowe.

W tym miejscu wypada zaznaczyć, że wprawdzie pisemne oświadczenia woli podlegają wykładni na zasadach ogólnych ( art. 65 § 1 i 2 k.c. ), jednak nie można zapominać, że treść umowy stanowi fakt podlegający dowodzeniu; ciężar dowodu spoczywa natomiast na tej stronie, która wywodzi z powołanych okoliczności skutki prawne ( art. 6 k.c. – ei incubit probatio, qui dicit ).

Powód nie wnioskował jednak o przeprowadzenie dowodów na okoliczność rozumienia umowy; zresztą w świetle art. 247 in fine k.p.c. skuteczność ewentualnego wniosku była wątpliwa.

Treść umowy była zaś jasna.

Powód miał przygotować dla pozwanego określoną ilość zboża w oznaczonym terminie.

Przypadkowi niewykonania kontraktu przez powoda strony poświeciły dwa uregulowania.

Zgodnie z pierwszym, pozwany mógł wyznaczyć mu dodatkowy termin 14 dni na realizację obowiązku. Brak sprecyzowania rygoru uzasadnia opinię, że chodziło o określenie terminu na odstąpienie od umowy, o którym mowa w art. 491 § 1 k.c., zwłaszcza, że strony powołały ten przepis w końcowej części porozumienia.

Nie ma natomiast uzasadnienia teza, że pozwany miał obowiązek skorzystać z tego rozwiązania. Wskazuje na to posłużenie się przez strony słowem „może” nie zaś terminem „wyznacza”.

W rezultacie pozwany, gdyby chciał od umowy odstąpić, co łączy się ze zwrotem spełnionych już świadczeń, musiałby dać pozwanemu dodatkowe 14 dni.

Drugie postanowienie przewidywało karę umowną zastrzeżoną expressis verbis na wypadek niewydania przez sprzedającego towaru w ilości, jakości lub terminie oznaczonym w umowie.

Brzmienie przytoczonego postanowienia umownego wskazuje, że było samodzielne i nie zostało powiązane z omówionym najpierw; scil., kara nie była uzależniona od uprzedniego wezwania powoda do wykonania umowy w terminie 14 dni.

Nie miała też racji strona powodowa twierdząc, że po bezskutecznym upływie terminu obioru zboża umowa uległa rozwiązaniu a postanowienia dotyczące kar wygasały. Strony wprost opisały bowiem przyczyny rozwiązania umowy i nie ujęły pośród nich upływu terminu wydania pszenicy.

Umowa nie była też terminowa w tym znaczeniu, że miała wiązać strony tylko przez określony czas. Nie ma w niej bowiem takich zapisów a jasne jest, że termin „dostawy/odbioru’, dotyczył innej kwestii.

3. Powód nie przeprowadził też dowodu zwłoki pozwanego i nie wykazał, że to pozwany ze swojej winy nie wywiązał się zobowiązania. Przeciwnie było jasne, że umowy nie zrealizowała strona powodowa, skoro zaoferowała pozwanemu zboże zanieczyszczone w sposób wykluczony w umowie ( patrz protokoły badań, k. 69 i 70 ) i nie miała zgodnego z umową a tylko o jakości „wiadomej” ( e – mail, k. 71 ) po dostawie pierwszych trzech partii. Ponadto, powód wprost oświadczył pozwanemu, że w dalszej części umowy nie zamierza realizować ( e – mail, k. 71 ).

W tej sytuacji pozwany mógł wyznaczyć powodowi umowy termin 14 dni na wykonanie obowiązku i po jego upływie odstąpić od umowy i dążyć do zwrotu wzajemnych świadczeń ( art. 491 § 1 k.c. ) albo żądać od powoda wydania zboża a ewentualnie odszkodowania ( art. 471 k.c. ).

Mógł jednak skorzystać także z zastrzeżenia na swoja korzyść kary umownej, co skuteczne uczyniła.

4. Z przedstawionych względów Sąd na podstawie art. 483 § 1 i 484 § 1 k.c. oddalił powództwo co do żądania 9.541,04zł.

IV.

O kosztach Sąd orzekł na postawie art. 100 zd. 2 k.p.c., ponieważ pozwany uległ w znikomej części, wobec czego należał mu się zwrot wszystkich celowych kosztów obrony; ograniczały się zaś one do wydatków wynikających z ustanowieniem pełnomocnika.