Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 września 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan - Karasińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 września 2022 r. w Warszawie

sprawy R. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o rentę rodzinną

na skutek odwołania R. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 06 kwietnia 2022 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 557/22

UZASADNIENIE

W dniu 25 kwietnia 2022 r. R. M. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 6 kwietnia 2022 r. znak: (...), którą organ rentowy odmówił jej ponownego przeliczenia emerytury zmarłego męża P. M. z uwzględnieniem art. 110 i art. 110a ustawy emerytalnej.

W uzasadnieniu odwołująca wskazała, że organ rentowy poinformował ją, iż emerytura jej zmarłego męża nie może być przeliczona z uwzględnieniem całości opłaconych składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu pracy zawodowej. Odwołująca podkreśliła, że przed nowelizacją art. 110 i art. 110a ustawy emerytalnej umożliwiały ponowne przeliczenie emerytury w oparciu o rzeczywisty wskaźnik podstawy wymiaru, jaki każdy wypracował w czasie swojej aktywności zawodowej, przepisy te obowiązywały od 1 maja 2015 r. do 31 grudnia 2021 r. Z kolei od 1 stycznia 2022 r. organ rentowy bierze pod uwagę wskaźnik podstawy wymiaru, jak przed rokiem 2015 r. maksymalnie 250 %, tzn. 2,5 średniej krajowej z roku przejścia na emeryturę. Odwołująca wskazała, że czuje się pokrzywdzona wskutek uchylenia art. 110 i art. 110a ustawy emerytalnej (odwołanie, k. 3-3 v. a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy podniósł, że 31 stycznia 2022 r. przyznał R. M. prawo do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 22 grudnia 2021 r. mężu P. M.. W decyzji wskazano, że świadczenie dla jednej uprawnionej osoby wynosi 85 % świadczenia osoby zmarłej, tj. zgodnie z art. 73 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Zmarły P. M. był uprawniony do emerytury przyznanej decyzją z dnia 20 maja 1999 r., od 7 czerwca 1999 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 250 % (wyliczony wskaźnik na poziomie 484,02% z lat 1989-1998 został ograniczony do 250 % zgodnie z art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej). Organ rentowy wskazał, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony na 484,02 % został ograniczony do 250 % i nie ma podstaw prawnych by dokonać przeliczenia emerytury zmarłego P. M., a tym samym pobieranej przez odwołującą renty rodzinnej (odpowiedź na odwołanie, k. 5-5v. a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

P. M. zmarł w dniu 22 grudnia 2021 r., miał on przyznane prawo do emerytury na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 17 maja 1999 r., od dnia 7 czerwca 1999 r. tj. od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego. Organ rentowy przy obliczaniu wysokości emerytury uwzględnił wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r., wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 484,02 % i został ograniczony do 250 % gdyż wówczas nie mógł przekraczać tej wysokości. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosił więc 250 % (decyzja ZUS z 17 maja 1999 r., k. 15 a.s. dotyczących P. M.).

W dniu 5 stycznia 2022 r. R. M. złożyła do organu rentowego wniosek o rentę rodzinną po zmarłym mężu P. M. (wniosek z 5 stycznia 2022 r., k. 1-8 a.r.).

Decyzją z dnia 31 stycznia 2022 r. znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. przyznał R. M. prawo do renty rodzinnej od 22 grudnia 2021 r., tj. od dnia śmierci męża, na stałe. Organ rentowy wskazał, że emerytura zmarłego wynosiła 4830,94 zł brutto, zaś renta rodzinna dla 1 osoby uprawnionej wynosi 85 % świadczenia tj. 4.106,30 zł. Do renty rodzinnej przysługuje dodatek pielęgnacyjny w kwocie 239,66 zł. Wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła 3.702,39 zł miesięcznie (decyzja ZUS z 31 stycznia 2022 r., k. 15 a.r.).

W dniu 14 marca 2022 r. R. M. złożyła do organu rentowego wniosek o ponowne obliczenie emerytury przysługującej zmarłemu P. M. poprzez przeliczenie podstawy wymiaru emerytury (wniosek z 14 marca 2022 r., k. 16-20 a.r.).

W odpowiedzi na ww. wniosek Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 6 kwietnia 2022 r. znak: (...) odmówił przeliczenia podstawy wymiaru renty rodzinnej. Organ rentowy w uzasadnieniu decyzji wskazał, że zgodnie z nowelizacją ustawy emerytalnej, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2022 r. art. 110 oraz art. 110a, które stanowiły podstawę obliczenia nowej kwoty świadczenia w oparciu o nowy wskaźnik podstawy wymiaru i aktualną kwotę bazową został uchylony. Ponadto organ rentowy podniósł, że jeżeli wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi powyżej 250 % - po przeliczeniu ogranicza się go do 250%. Organ rentowy zaznaczył, że przy obliczeniu świadczenia odwołująca ma zastosowany wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w wysokości 484,02 % ograniczony do 250%, zatem brak jest podstaw do przeliczenia renty rodzinnej (decyzja ZUS z 6 kwietnia 2022 r., k. 21 a.r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego. Dokumenty przedłożone przez strony niniejszego postępowania stanowiły obiektywny oraz w pełni wiarygodny materiał dowodowy a przy tym ich treść nie stanowiła przedmiotu sporu w niniejszym postępowaniu.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie R. M. jako niezasadne, podlegało oddaleniu.

Kwestia sporna w niniejszym postępowaniu dotyczyła możliwości przeliczenia wysokości renty rodzinnej przyznanej R. M. po zmarłym w dniu 22 grudnia 2021 r. P. M. na podstawie przepisu art. 110 i art. 110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 504), zwanej dalej ,,ustawą emerytalną’’.

Na wstępie należy zważyć, że zgodnie z art. 148 ¹ § 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 1822, dalej: k.p.c.) sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Analizując treść złożonych przez strony i zgromadzonych w aktach rentowych dokumentów, Sąd uznał, że okoliczności faktyczne nie były w sprawie sporne. Spór nie dotyczył faktów lecz prawa, wobec czego Sąd na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c. uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

W niniejszej sprawie, prawo do renty rodzinnej R. M. po zmarłym P. M., jest bezsporne. Przedmiot sporu stanowiła natomiast wysokość renty rodzinnej, której przeliczenia odmówił organ rentowy decyzją z dnia 6 kwietnia 2022 r. Odwołująca domagała się bowiem przeliczenia wysokości należnego jej świadczenia renty rodzinnej przy uwzględnieniu wszystkich zarobków od których odprowadzano składki na ubezpieczenia społeczne oraz przy zastosowaniu art. 110 i art. 110a ustawy emerytalnej.

Ustawą z dnia 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015r. poz. 552) wprowadzono zmiany w przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z wprowadzonym wskazaną wyżej nowelizacją art. 110 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015r., poz.748 ze zm.) stanowił, że wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15, z uwzględnieniem ust. 3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego. Według art. 110 ust. 2 ustawy warunek posiadania wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru nie jest wymagany od emeryta lub rencisty, który od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie świadczenia, w myśl ust. 1, nie pobrał świadczenia wskutek zawieszenia prawa do emerytury lub renty lub okres wymagany do ustalenia podstawy przypada w całości po przyznaniu prawa do świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wynosi co najmniej 130%. W myśl art. 110 ust. 3 ustawy okres ostatnich 20 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1, obejmuje okres przypadający bezpośrednio przed rokiem, w którym zgłoszono wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia, z uwzględnieniem art. 176.

W myśl art. 110a ust. 1 ustawy wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15, z uwzględnieniem art. 110 ust. 3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa w art. 15 ust. 5, jest wyższy niż 250%.

Zgodnie z ust. 2 ustalenie wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 może nastąpić tylko raz.

Art. 110a znajduje zastosowanie do przeliczenia emerytur przyznanych na starych zasadach tj. obliczonych w myśl art. 53 ustawy emerytalno-rentowej, gdzie bezpośredni wpływ na wysokość świadczenia ma kwota bazowa oraz wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia.

Art. 110a ustawy, znajdzie zastosowania do ubezpieczonego, który spełnił wymagane w nim przesłanki.

Zważyć należy, że z art. 110a ustawy nie wynika, aby podstawa wymiaru mogła być wyższa niż ww. wskaźnik 250%. Ustawa z dnia 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie zmodyfikowała bowiem w żaden sposób przepisu art. 15 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250% (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 11 sierpnia 2016 r., sygn. akt III AUa 294/16).

Skoro więc emerytura P. M. została obliczona z uwzględnieniem wynagrodzenia, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r., z wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru wynoszącym 484,02 % i ograniczonym do 250 %, to brak jest podstaw do przeliczenia pobieranej przez ubezpieczoną renty rodzinnej po zmarłym P. M., ponieważ ustawodawca w takiej sytuacji nie przewidział możliwości ponownego przeliczenia emerytury w oparciu o art. 110a ustawy emerytalnej, w sytuacji gdy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, a tak było w tej sytuacji.

Niezależnie od powyższego Sąd zwraca jednak uwagę, że przepisy art. 110 i art. 110a ustawy emerytalnej na podstawie których odwołująca domagała się przeliczenia renty rodzinnej zostały uchylone przez art. 3 pkt 5 ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. (Dz.U.2021.1621) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 stycznia 2022 r. i utraciły moc obowiązującą.

Bezspornie przepisy, które dotychczas pozwalały na wnioskowane przez odwołującą przeliczenie emerytury z "nową" kwotą bazową, utraciły swoją moc obowiązującą od 1 stycznia 2022 r., tj. jeszcze przed wniesieniem przez nią wniosku o przedmiotowe przeliczenie. W konsekwencji brak podstawy prawnej do dokonania takiego przeliczenia.

Przechodząc do dalszych rozważań należy stwierdzić, że wbrew temu co podnosi ubezpieczona, w jej sytuacji nie doszło do naruszenia jej praw nabytych. Należy bowiem pamiętać, że prawem nabytym w jej wypadku, pozostaje wyłącznie uprawnienie do samego świadczenia, którego nie utraciła. Czym innym pozostaje natomiast sposób ustalenia wysokości tego świadczenia. Tym samym nie naruszono jej praw nabytych. Z kolei składając w marcu 2022 r., wniosek o przeliczenie świadczenia, odwołująca zainicjowała nowe postępowanie administracyjne w przedmiocie ustalenia wysokości jej świadczenia. W konsekwencji, organ rentowy zobowiązany był, przy rozpoznaniu tego wniosku, do stosowania przepisów obowiązujących w dniu jego złożenia i tym samym nie znajdując podstawy prawnej roszczeń odwołującej, zmuszony był wydać decyzję odmowną.

Sąd w całości podzielił stanowisko organu rentowego przedstawione w zaskarżonej decyzji oraz odpowiedzi na odwołanie i stwierdził brak podstaw prawnych do zmiany zaskarżonej decyzji.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., jak
w sentencji.