Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2022 r.

Sąd Rejonowy w Grudziądzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Dominik Bednarski

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2022 r. w Grudziądzu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B.

przeciwko: M. F.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4 657,42 zł (cztery tysiące sześćset pięćdziesiąt siedem złotych 42/100) z odsetkami umownymi za opóźnienie równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 10 września 2021 roku do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1 327,41 zł (jeden tysiąc trzysta dwadzieścia siedem złotych 41/100) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

IV.  nadaje wyrokowi w punktach I. i III. rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt I C 1383/21

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. wniósł przeciwko pozwanemu M. F. pozew o zapłatę kwoty 8 129,42 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 10.09.2021r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu. Kosztów zastępstwa procesowego powód zażądał z odsetkami ustawowymi
za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia orzeczenia. W uzasadnieniu wskazano, że w wekslu strona pozwana zobowiązała się do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem, jednak wpłaciła na konto powoda wyłącznie kwotę 30,00 zł i zaprzestała dalszej spłaty zobowiązania. Powód twierdził,
że pismem z 11.08.2021 r. wezwał stronę pozwaną do zapłaty.

Strona pozwana, po prawidłowym doręczeniu jej odpisu pozwu (k. 30),
w wyznaczonym jej terminie nie złożyła odpowiedzi na pozew.

Sąd na podstawie art. 339 § 1 i 2 k.p.c. uznał, iż zachodzą przesłanki
do wydania wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym.

Sąd rozpoznał przedmiotową sprawę w postępowaniu uproszczonym (k. 1).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 29.01.2021 r. powód (pożyczkodawca) zawarł z pozwanym (pożyczkobiorcą) umowę, na podstawie której udzielił mu pożyczki w kwocie 4.000,00 zł, której zwrot miał nastąpić w 36 miesięcznych ratach ustalonych
w harmonogramie spłat w wysokości 247,00 zł. Strony przewidziały, że pożyczka jest oprocentowana według stałej stopy procentowej w wysokości 6,98 % rocznie (odsetki umowne) oraz że z tytułu udzielenia pożyczki pożyczkobiorca zobowiązany będzie do uiszczenia na rzecz dającego pożyczkę następujących opłat: jednorazowej opłaty przygotowawczej
w wysokości 528,00 zł, wynagrodzenia prowizyjnego w wysokości 2.672,00 zł, wynagrodzenia z tytułu skorzystania z tzw. (...) w kwocie 800,00 zł. Kwoty te zostały rozdzielone proporcjonalnie do liczby rat pożyczki i miały być uiszczane częściowo przy każdej racie razem z odsetkami umownymi. W umowie pożyczki przewidziano, że w przypadku opóźnienia
w spłacie poszczególnych rat lub ich części pozwany zapłaci odsetki
od zadłużenia przeterminowanego w wysokości odsetek maksymalnych
za opóźnienie (pkt 4.1. umowy). Całkowita kwota do zapłaty wynosiła
8.892,00 zł.

W ramach tzw. Twojego Pakietu pozwany miał uprawnienie
do jednorazowego w całym okresie kredytowania odroczenia maksymalnie dwóch kolejnych terminów płatności rat albo do bezpłatnego obniżenia o 50% maksymalnie czterech kolejnych rat. Odroczone lub obniżone raty miały zostać spłacone w dodatkowym okresie kredytowania.

W umowie zastrzeżono, że pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę
w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości
w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania (pkt 8.1 lit. a).
Jako zabezpieczenie zwrotu pożyczki strona pozwana podpisała weksel własny
in blanco wraz z deklaracją wekslową. Pożyczkodawca miał prawo wypełnić ten weksel w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

(dowód: umowa pożyczki wraz z harmonogramem spłaty - k. 5-9 akt,

deklaracja wekslowa – k. 12 akt)

Strona pozwana – M. F. - podpisała weksel in blanco, jako zabezpieczenie udzielonej pożyczki, w którym zobowiązała się do dokonania zapłaty na rzecz dającej pożyczkę (...) S.A. w B.. Strona pozwana nie realizowała swych obowiązków wynikających z w/w umowy pożyczki. Pismem z dnia 11.08.2021r. powód wypowiedział stronie pozwanej w/w umowę ze skutkiem na dzień 09.09.2021 r. , poinformował
też o wypełnieniu weksla na kwotę 8.159,42 zł i wezwał do zapłaty tejże sumy.

(dowód: wypowiedzenie – k. 11 weksel - k. 10)

Sąd zważył, co następuje:

Przedstawiony stan faktyczny ustalony został w oparciu o dokumenty złożone przez powoda (art. 243(2) k.p.c.). Dowody te nie budziły uzasadnionych wątpliwości co do ich autentyczności i prawdziwości.

Strona powodowa swoje roszczenie wywodziła z tytułu wystawionego weksla in blanco, wypełnionego na kwotę 8.159,42 zł i z terminem płatności
09.09.2021 r. Zgodnie z art. 9 zdanie pierwsze ustawy z 28 kwietnia 1936 roku – Prawo wekslowe (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 160 ze zm.), wystawca odpowiada za przyjęcie i za zapłatę wekslu.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z tytułu udzielenia pożyczki pożyczkodawca może żądać wynagrodzenia w formie odsetek albo prowizji za korzystanie przez pożyczkobiorcę z jego środków finansowych.

W ocenie Sądu nie budziła wątpliwości kwestia ponoszenia odpowiedzialności przez stronę pozwaną z tytułu umowy pożyczki z dnia 29.01.2021 r. Jednakże niektóre postanowienia zwartej przez strony umowy zawierają klauzule abuzywne.

W ocenie Sądu powód miał prawo do pobrania opłaty przygotowawczej
w kwocie 528,00 zł. Pobieranie tego rodzaju opłat w związku z czynnościami związanymi z udzieleniem pożyczki nie jest zabronione, a wysokość opłaty określona w umowie zawartej z pozwaną nie była wygórowana.
Na uwzględnienie nie zasługiwało natomiast żądanie powoda do pobrania dodatkowego wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 2.672,00 zł oraz opłaty
za tzw. (...) w wysokości 800,00 zł. Za przygotowanie umowy pożyczki powód pobrał bowiem opłatę przygotowawczą, a za udostępnienie środków pieniężnych naliczał odsetki umowne w wysokości 6,98 % w skali roku. Brak było podstaw do pobierania podwójnego wynagrodzenia za to samo.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa
i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W ocenie Sądu zapis
o wynagrodzeniu prowizyjnym żądanym obok odsetek umownych zmierzał
do obejścia przepisów o ochronie praw konsumentów oraz odsetkach maksymalnych (ukryta lichwa). Powód z pozycji profesjonalisty posługiwał
się wzorcem umownym, który powszechnie stosował w swojej działalności. Tego rodzaju działanie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami rozumianymi jako uczciwość kontraktowa oraz stanowi rażące naruszenie interesów konsumenta.

Oczywiste przy tym jest, że analizowane postanowienia umowy pożyczki
nie były ustalone indywidualnie ze stroną pozwaną, skoro przedstawiono
jej do podpisu gotowy i wypełniony wzorzec umowy, którego postanowienia nie mogły być negocjowane. Wskazać dodatkowo należy, że zgodnie z regułą wynikającą z treści art. 385(1) § 4 k.c., ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie (na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, w szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych
z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta), spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Postanowienia analizowanej umowy odnośnie w/w prowizji oraz opłaty
na (...) nie mogą też być uznane za określające główne świadczenia stron. Analogicznie, co do prowizji i opłat związanych
z prowadzeniem rachunku bankowego, por.: wyrok Sądu Antymonopolowego
z dnia 30 września 2002 r. (XVII Amc 47/01, Dz. Urz. UOKiK z 2003 r. Nr 1, poz. 244) oraz wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2004 r. (I CK 472/03, Pr. Bank. 2004, nr 11, s. 21).

Wynagrodzenie umowne w kwocie 2.672,00 zł zostało naliczone za to samo, za co należą się powodowi odsetki umowne od udzielonej pożyczki. Ponadto
w umowie nie określono żadnych kryteriów pobrania tak wygórowanego wynagrodzenia prowizyjnego. Powód nawet na takie koszty nie wskazywał ograniczając się do oświadczenia, że „prowizja stanowi wynagrodzenie za fakt udzielenia pożyczki”. Wynagrodzenie prowizyjne – w ocenie Sądu - ewidentnie stanowiło próbę obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych.

Sam fakt, że koszty pozaodsetkowe nie przekraczały limitów określonych w ustawie z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim nie oznacza,
że w każdej sytuacji zasługują one na uwzględnienie. W przedmiotowej sprawie koszty wynagrodzenia prowizyjnego stanowiły w istocie dodatkowe źródło zysku powoda nie mające usprawiedliwienia w podejmowanych przez niego czynnościach i ponoszonych kosztach. Mając na uwadze wysokość prowizji w stosunku do wysokości pożyczki, należało uznać ją za rażąco wygórowaną. W związku zaś z tym, że zastrzeżenie prowizji nie dotyczyło głównych świadczeń stron, Sąd z wyżej powołanych względów, uznał zapis
o prowizji za niedozwoloną klauzulę umowną.

Brak równowagi kontraktowej jest najczęściej wskazywanym przejawem naruszenia dobrych obyczajów drogą zastosowania określonych klauzul umownych ( por.: Adam Olejniczak: Kodeks Cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna. LEX 2014, Komentarz do art. 385(1) Kodeksu cywilnego, teza 10 i cytowane tamże orzecznictwo oraz literatura).

„Rażące naruszenie interesów konsumenta" oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym (por.: wyrok SN z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, Pr. Bank. 2006, nr 3, s. 8).

Tzw. lichwa pieniężna, niekiedy nazywana jest lichwą właściwą lub prowizyjną. Biorąc za kryterium podziału sposób uprawiania lichwy, od dawna zwykło się wyróżniać lichwę, prostą i złożoną, jawną i ukrytą. Lichwa to zastrzeganie wysokich odsetek przysparzających nadmiernych w danych stosunkach i nieusprawiedliwionych zysków osobom dysponującym kapitałem obrotowym, a prowadzących do niewypłacalności dłużników. ( por.: A. S.: „Lichwa w świetle współczesnych uregulowań prawnych w Polsce i wybranych krajach o orientacji rynkowej” i cytowana tam literatura).

W doktrynie prawa od dawna zauważa się, iż prywatne podmioty z dziedziny bankowo-finansowo-ubezpieczeniowej (i to - jak się obecnie wydaje - nie tylko te najpotężniejsze, o globalnych zasięgu) działają bardzo szybko, elastycznie
i mobilnie, w innym tempie niż zbiurokratyzowane państwa. Podmiot taki częstokroć przyjmuje taktykę tworzenia zupełnie nowych produktów finansowych w pustych polach regulacyjnych, wymykających się uszczegółowionym państwowym standardom prawnym; szuka nowych miejsc
w próżni prawnej, w sferach indyferentnych prawnie, w polach „luk instytucjonalnych” czy inaczej: „luk strukturalnych” i tam lokuje nowe produkty. Swoje regulacje opiera na słuszności, użyteczności i racjonalności ekonomicznej. Prawo nie jest tak mobilne, aby w podobnym czasie zorganizować nadzór. Państwo i regulatorzy publiczni pozostają w tyle za wielkimi korporacjami. Rozważa się, z uwagi na możliwy zasięg adresatów takich regulacji czy zjawisko to nie stwarza zagrożenia dla bezpieczeństwa obywateli, postuluje się też badanie, jak to zjawisko wpływa na bezpieczeństwo sytuacji prawnej jednostek. „Ucieczka przed prawem” w sytuacji przeregulowania prawnego branży bankowo-finansowo-ubezpieczeniowej
to poważny problem ochrony praw człowieka, wywołany odpowiedzią
na gwałtowne rozrastanie się systemów prawa ( por.: Jolanta Jabłońska-Bonca: Korporacyjne regulacje pozaprawne a systemowość prawa. Zarys problemów, Acta Universitatis Wratislaviensis no 3718, Przegląd Prawa i Administracji CIV Wrocław 2016, doi: 10.19195/0137-1134.104.).

Wszak non omne licitum honestum est (nie wszystko co dozwolone jest godziwe).

Powyższe rozważania zachowują również aktualność w odniesieniu
do wynagrodzenia za tzw. (...). Wysokość tego wynagrodzenia – 800,00 zł w zamian za możliwość odroczenia maksymalnie dwóch kolejnych terminów płatności rat albo bezpłatnego obniżenia o 50% maksymalnie czterech kolejnych rat, które miały być ostatecznie spłacone w dodatkowym okresie kredytowania, jest nadmierna i niewspółmierna do oferowanej usługi. Wynagrodzenie za usługę (...) przekraczało wysokość dwóch pełnych rat pożyczki. Jednocześnie nie było związane z jakimikolwiek kosztami po stronie powoda. Ostatecznie zresztą pożyczkobiorca i tak musiał spłacić całą kwotę.

Reasumując, koszty wynagrodzenia prowizyjnego oraz usługi (...) w łącznej kwocie 3.472,00 zł naruszały dobre obyczaje i rażąco naruszały interes konsumenta. Stąd jako nieważne tudzież niewiążące strony pozwanej nie zasługiwały na uwzględnienie (art. 58 § 1 i 2 k.c. oraz art. 385 ¹ k.c.). Dlatego powództwo co do kwoty 3.472,00 zł oddalono.

W pozostałym zakresie strony umową związane były. Dlatego zasądzono
od strony pozwanemu na rzecz powoda kwotę 4.657,42 zł tytułem sumy niespłaconego kapitału udzielonej pożyczki, opłaty przygotowawczej
oraz sumy naliczonych dotychczas odsetek (8.129,42– 3.472 = 4.657,42).

O odsetkach za opóźnienie orzeczono od dnia 10.09.2021r. (dzień następujący po dniu płatności weksla wystawionego i płatnego w Polsce)
do dnia zapłaty - zasądzając je w wysokości żądanej pozwem.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd orzekł jak w pkt I-II wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt III wyroku w oparciu o treść art. 98 k.p.c. oraz 100 k.p.c. Strona powodowa wygrała proces w 57,29 %.

Wynik taki Sąd otrzymał po ustaleniu, że skoro wartość dochodzonego przez powoda roszczenia wynosiła 8.129,42 i stanowiła 100 %, a na rzecz powoda zasądzona została tylko część tej kwoty, tj. 4.657,42 zł, to stanowiła
ona 57,29 % z całego żądania.

Wartość kosztów procesu poniesionych przez powoda w sprawie
to 2.317,00 zł.

Składają się na nią: opłata od pozwu wynosząca 500,00 zł, wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika wynoszące 1.800,00 zł. oraz koszt uiszczenia opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa procesowego w wysokości 17zł.

Natomiast strona pozwana nie poniosła żadnych kosztów procesu.

Zgodnie z wynikiem sprawy strona pozwana powinna więc zwrócić powodowej 57,29 % poniesionych kosztów procesu, tj. 1.327,41 zł (2.317,00 zł
x 0, (...)=1.327,41 zł).

W związku z żądaniem zawartym w pozwie co do kosztów procesu Sąd zasądził je z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia
się orzeczenia do dnia zapłaty (art. 98 § 1(1) zd. I k.p.c.).

W pkt IV wyroku orzeczono na postawie art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c.