Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 października 2022r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 października 2022r. w Warszawie

sprawy M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o zwrot składek

na skutek odwołania M. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 16 czerwca 2021 roku, nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od M. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. kwotę 3.600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

W dniu 30 czerwca 2021r. M. S. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 16 czerwca 2021r., nr (...). Ubezpieczony wniósł o wydanie sprawiedliwego wyroku dotyczącego zwrotu składek nadpłaconych i pobranych przez ZUS pod rygorem egzekucji komorniczej, za okres od dnia 18 października 2013r. do dnia 19 marca 2014r. w kwocie 3.758,43 zł, które zdaniem organu rentowego uległy przedawnieniu. Ponadto zażądał zasądzenia odsetek od kwoty 3.842,20 zł, określonej w zawiadomieniu z 31 sierpnia 2020r., kwoty 8.977,60 zł, o której mowa w decyzji z 16 czerwca 2021r. oraz kwoty 3.758,43 zł z tytułu nadpłaconych składek, która zdaniem organu rentowego uległa przedawnieniu. Ubezpieczony wniósł także o zobowiązanie ZUS do wykreślenia zajętej przez organ rentowy hipoteki przymusowej nr (...) lub do wpłacenia na jego konto kwoty 1.800 zł celem wykreślenia hipoteki przymusowej. Ponadto wskazał, że domaga się zwrotu pobranych odsetek w kwocie 249 zł, prolongaty w kwocie 17 zł, zwrotu kosztów egzekucyjnych wynoszących 174,40 zł, odsetek w kwocie 138 zł, prolongaty w kwocie 10 zł i nienależnych kosztów egzekucyjnych wynoszących 144,70 zł, jak również odsetek w kwocie 127 zł, prolongaty w kwocie 3 zł i nienależnych kosztów egzekucyjnych wynoszących 133 zł.

Uzasadniając swe stanowisko, ubezpieczony podkreślił, że w piśmie z dnia 19 lutego 2018r., skierowanym do Sądu, odwołał się od decyzji nr (...), dotyczącej ustalenia obowiązkowego okresu ubezpieczenia. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na rozprawie w dniu 4 kwietnia 2019r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uznał, iż M. S. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu do dnia 31 grudnia 2010r. Następnie ubezpieczony otrzymał z ZUS zawiadomienie o kwocie nienależnie opłaconych składek wynoszących 3.842,20 zł, którą to kwotę ZUS zwrócił bez jakichkolwiek odsetek. W międzyczasie dowiedział się, że w księdze wieczystej nr (...), nie mając ku temu podstaw, ZUS dokonał 18 wpisów hipoteki przymusowej, celem zabezpieczenia się na poczet należności, które był dłużny ubezpieczony. Pismem z dnia 10 lutego 2021r. zwrócił się więc do Inspektoratu ZUS o wykreślenie hipotek przymusowych. ZUS odpowiedział, iż wierzytelności zabezpieczone przedmiotowym wpisem wygasły na skutek wyroku Sądu Okręgowego Warszawa - Praga VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 12 kwietnia 2019r., sygn. akt VII U 419/18. Ubezpieczony zatem, celem wykreślenia zabezpieczenia przymusowego, udał się do Sądu Rejonowego w Otwocku Wydział Ksiąg Wieczystych, gdzie dowiedział się, że od każdego wpisu musi wnieść opłatę wynoszącą 100 zł, co daje łącznie 1.800 zł. Następnie okazało się, że rozliczenie składek przez organ rentowy zostało przeprowadzone błędnie i z naruszeniem przepisów. Ubezpieczony został poinformowany, że ZUS pomylił się i nie zwrócił mu nienależnie pobranych składek wynoszących 8.977,60 zł. Złożył więc wniosek o zwrot, ale nie tej konkretnej kwoty, lecz wszystkich nadpłaconych składek. Organ rentowy dokonał zwrotu jedynie kwoty 8.977,60 zł, natomiast nienależnie opłacone składki w okresie od 18 października 2013r. do 19 marca 2014r. w kwocie 3.754,43 zł zostały uznane za przedawnione. Ubezpieczony zwrócił się więc do organu rentowego, aby w decyzji zajął stanowisko odnośnie wykreślenia hipoteki przymusowej i wypłacenia części nienależnie pobranych składek bez odsetek.

W dalszej części odwołania M. S. podkreślił, że nadal nie otrzymał odpowiedzi w sprawie zwrotu odsetek naliczanych przy nienależnie ściąganych składkach. Wskazał, że za teoretyczne zadłużenie od listopada 2010r. do listopada 2012r. ZUS naliczył odsetki za zwłokę w wysokości około 3.500 zł. Analogicznie, za 10 lat przetrzymywanych nienależnie, nielegalnie, pod przymusem komorniczym, zawłaszczonych pieniędzy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych powinien ubezpieczonemu zwrócić około 15.000 zł odsetek (odwołanie z dnia 28 czerwca 2021r., k. 3-4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a ponadto o oddalenie wniosku o zobowiązanie organu rentowego do wykreślenia hipoteki przymusowej z uwagi na okoliczność, że przedmiotowa sprawa jest sprawą o zwrot nienależnie pobranych składek, a nie sprawą wieczystoksięgową, o oddalenie wniosku o odsetki, o oddalenie wniosku o zwrot pobranych odsetek, opłaty prolongacyjnej oraz kosztów egzekucyjnych, jak również o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz Zakładu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł, że M. S. nie wywiązał się z obowiązku wyrejestrowania, jako płatnik składek, w związku z zaprzestaniem prowadzenia działalności gospodarczej w ustawowym terminie. Nie dokonał również wyrejestrowania jako osoba ubezpieczona. Na jego koncie powstały zaległości, które zostały przez organ rentowy stwierdzone w decyzjach o zadłużeniu z dnia: 11 kwietnia 2012r., 8 maja 2012r., 5 lipca 2012r., 20 lipca 2012r., 24 sierpnia 2012r. oraz 14 listopada 2012r. Wszystkie stały się prawomocne. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wdrożył więc wobec ubezpieczonego postępowanie egzekucyjne. Następnie w dniu 23 kwietnia 2013r. M. S. podpisał umowę ratalną nr (...)- (...), obejmującą zadłużenie z tytułu: składek za okres od listopada 2010r. do stycznia 2012r. w kwocie 21.463,14 zł, odsetek za zwłokę w kwocie 3.415,00 zł i kosztów upomnienia w kwocie 369,60 zł. W dniu 23 lutego 2016r. umowa ratalna uległa rozwiązaniu. Następnie w dniu 18 kwietnia 2017r. M. S. podpisał umowę nr (...) o rozłożenie na raty należności z tytułu składek za okres od grudnia 2011r. do listopada 2012r., która to umowa uległa rozwiązaniu w dniu 8 kwietnia 2019r. Organ prowadził również postępowanie w zakresie ustalenia obowiązku podlegania przez M. S. ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. W decyzji z dnia 13 lutego 2018r., nr (...) stwierdził, że M. S. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 31 grudnia 1998r. do 21 listopada 2012r. Ubezpieczony złożył odwołanie od w/w decyzji. Wyrokiem z 12 kwietnia 2019r., sygn. akt VII U 419/18, Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż M. S. jako osoba prowadząca działalność podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu w okresie od 31 grudnia 1998r. do 31 grudnia 2010r. Organ rentowy w dniu 3 czerwca 2019r. sporządził z urzędu dokumenty korygujące ZUS DRA za okres od stycznia 2011r. do listopada 2012r. Podczas analizy konta M. S. w dniu 27 sierpnia 2020r. została ustalona nadpłata w kwocie 16.574,23 zł, której część uległa przedawnieniu. W dniu 2 września 2020r. ZUS wysłał do ubezpieczonego zawiadomienie o kwocie nienależnie opłaconych składek, a w dniu 7 września 2020r. M. S. złożył wniosek o zwrot nadpłaconych składek. W dniu 10 września 2020r. organ rentowy dokonał zwrotu kwoty 3.842,20 zł. Następnie w dniu 4 marca 2021r. płatnik ponownie wystąpił z wnioskiem o zwrot nadpłaty. Po ponownej analizie konta stwierdzono, że ustalony na dzień 10 września 2020r. stan konta nie był właściwy. Przy rozliczeniu wpłat nie uwzględniono zawieszenia biegu terminu przedawnienia od dnia doręczenia płatnikowi zawiadomienia o wszczęciu postępowania w sprawie podlegania ubezpieczeniom społecznym w okresie od 31 grudnia 1998r. do 21 listopada 2012r. do dnia uprawomocnienia się wyroku z 12 kwietnia 2019r. (data prawomocności 29 maja 2019r.). W związku z opisaną sytuacją organ rentowy ustalił prawidłowy stan konta i w dniu 8 marca 2021r. dokonał zwrotu nadpłaty wynoszącej 8.977,60 zł, ale bez uwzględnienia należnych odsetek za zwłokę. W dniu 14 kwietnia 2021r. ubezpieczony złożył pismo z prośbą o wyjaśnienie, dlaczego zwroty nadpłaty nie zostały dokonane z odsetkami. Należna kwota odsetek została zwrócona przez organ rentowy w dniu 19 maja 2021r., natomiast w dniu 25 maja 2021r. M. S. wystąpił z wnioskiem o wydanie decyzji o odmowie dokonania zwrotu i wykreślenia wpisu hipoteki nr WA (...). Na skutek wskazanego wniosku została wydana zaskarżona decyzja, która jest prawidłowa. Art. 24 ust. 6e ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone w terminie określonym w ust. 6d, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od należności podatkowych, od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 6c. Natomiast przepis art. 24 ust. 6d ww. ustawy przewiduje, że nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku, o którym mowa w ust. 6c. Z kolei zgodnie z art. 24 ust. 6c, po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek może złożyć wniosek o ich zwrot. Wskazane przepisy ustawy systemowej w sposób wyczerpujący regulują kwestię roszczenia o odsetki za zwłokę od nadpłaconych składek. Prawo do odsetek za zwłokę od nadpłaconych składek warunkują zaistnieniem tylko dwóch przesłanek: złożeniem przez płatnika wniosku o zwrot istniejącej prawnie nadpłaty składek oraz niezwróceniem tej nadpłaty przez Zakład w terminie 30 dni od złożenia wniosku. Innych wymogów przyznania odsetek za zwłokę przepisy te nie przewidują. M. S. pierwszy wniosek o zwrot nadpłaconych składek złożył w dniu 7 września 2020r. i wniosek ten zainicjował postępowanie o zwrot składek. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 10 września 2020r. dokonał zwrotu kwoty 3.842,20 zł. Jak się później okazało, konto płatnika zostało niewłaściwe rozliczone i kwota do zwrotu powinna być wyższa. Kolejnego zwrotu nadpłaty organ dokonał po ponownym wniosku M. S. z dnia 4 marca 2021r. Wniosek, zawarty w odwołaniu, o naliczenie i zobowiązanie ZUS do wypłacenia odsetek od kwot 3.842,20 zł, 8.977,60 zł oraz 3.758,43 zł powinien zostać oddalony. Kwota 3.842,20 zł została zwrócona przez organ w ustawowym terminie 30 dni od daty wpływu wniosku, a od kwoty nadpłaty wynoszącej 8.977,60 zł organ wypłacił odsetki za zwłokę. Natomiast kwota 3.758,43 zł dotyczy należności składkowych, które uległy przedawnieniu i nie podlegają zwrotowi. Mając na uwadze powyższe, według Zakładu, decyzja odmowna z 16 czerwca 2021r. została wydana prawidłowo, gdyż na koncie M. S. brak jest nadpłaty. W odniesieniu do żądania ubezpieczonego, związanego z wnioskiem o wykreślenie hipoteki przymusowej ustanowionej na nieruchomości należącej do M. S., organ rentowy podkreślił, że przedmiotowa sprawa dotyczy odwołania od decyzji odmawiającej dokonania zwrotu składek z powodu nadpłaty, podlega rozpoznaniu przez sąd ubezpieczeń społecznych i nie jest sprawą wieczystoksięgową. Sąd nie jest więc władny do zobowiązania organu do wykreślenia hipoteki przymusowej. Poza tym Zakład Ubezpieczeń Społecznych - jako wierzyciel hipoteczny - dopełnił wszelkich obowiązków prawnych i dokonał czynności (w postaci wydania oświadczenia o wygaśnięciu hipotek) umożliwiających wnioskodawcy wykreślenie zabezpieczeń hipotecznych z księgi wieczystej. Jeśli chodzi natomiast o zwrot pobranych odsetek i opłaty prolongacyjnej, które zostały naliczone w związku z zawartym układem ratalnym oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po przeprowadzeniu przymusowego dochodzenia należności, to organ rentowy wyjaśnił, że kwota odsetek, o której mowa w odwołaniu, została naliczona na dzień złożenia wniosku o rozłożenie należności na raty, zgodnie z postanowieniami art. 29 ustawy systemowej i dotyczyła należności za okres prowadzenia działalności gospodarczej od listopada 2010r. do grudnia 2010r. Opłata prolongacyjna w kwotach 17,00 zł, 10,00 zł oraz 3,00 zł została naliczona zgodnie z umową o rozłożeniu należności na raty nr (...)- (...) i dotyczyła terminowo opłaconych rat, które zostały rozliczone na należności za okres od listopada 2010r. do grudnia 2010r. Kwota należności z tytułu składek, które podlegały rozłożeniu na raty, ustalona została z uwzględnieniem opłaty prolongacyjnej, naliczonej na zasadach i w wysokości przewidzianej przepisami Ordynacji podatkowej. Natomiast w przypadku wszczęcia egzekucji administracyjnej, koszty egzekucyjne są naliczane zgodnie z art. 64 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wystawione wobec M. S. tytuły egzekucyjne zostały skutecznie doręczone ubezpieczonemu i na dzień wszczęcia postępowania egzekucyjnego brak było informacji o zakończeniu prowadzenia działalności przez ubezpieczonego z dniem 31 grudnia 2010r. Koszty egzekucyjne były zatem należne (odpowiedź na odwołanie z dnia 30 lipca 2021r., k. 25-27 a.s.).

W piśmie procesowym z dnia 15 maja 2022r. M. S. przedstawił sposób wyliczenia żądanych odsetek i wniósł o ich zasądzenie w łącznej kwocie 8.628,00 zł (pismo procesowe M. S. z dnia 15 maja 2022r., k. 73 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. S. od 1998r. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...) S. M.. Obowiązek opłacania przez niego składek na ubezpieczenia społeczne powstał od 31 grudnia 1998r. W dniu 21 listopada 2012r. ubezpieczony zgłosił zawieszenie działalności gospodarczej, a w dniu 13 maja 2015r. nastąpiło wykreślenie działalności gospodarczej z ewidencji działalności gospodarczej. W 2012r. złożył w Urzędzie Skarbowym w O. deklarację PIT-36-L o wysokości osiągniętego dochodu w kwocie 0 zł za rok 2011, natomiast w 2013r. złożył w Urzędzie Skarbowym w O. deklarację PIT-36 za 2012r. o wysokości osiągniętego dochodu w kwocie 0 zł ( (...) i (...) nienumerowane karty akt ZUS; wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 12 kwietnia 2019r. wraz z uzasadnieniem – k. 73 i 76-87 akt o sygn. VII U 419/18).

Na koncie M. S., w związku z nieopłacaniem składek, powstały zaległości, które zostały przez organ rentowy stwierdzone decyzjami o zadłużeniu z dnia: 11 kwietnia 2012r., 8 maja 2012r., 5 lipca 2012r., 20 lipca 2012r., 24 sierpnia 2012r. oraz 14 listopada 2012r. Decyzje te są prawomocne. Na ich podstawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wdrożył wobec M. S. postępowanie egzekucyjne (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 12 kwietnia 2019r. wraz z uzasadnieniem – k. 73 i 76-87 akt o sygn. VII U 419/18).

W dniu 23 kwietnia 2013r. M. S. podpisał umowę ratalną nr (...)- (...), obejmującą zadłużenie z tytułu: składek za okres od listopada 2010r. do stycznia 2012r. w kwocie 21.463,14 zł, odsetek za zwłokę w kwocie 3.415,00 zł, kosztów upomnienia w kwocie 369,60 zł. W dniu 23 lutego 2016r. umowa ratalna uległa rozwiązaniu. W dniu 18 kwietnia 2017r. M. S. podpisał umowę ratalną nr (...)-71- (...)-17, obejmującą zadłużenie z tytułu składek za okres od grudnia 2011r. do listopada 2012r. Umowa ta uległa rozwiązaniu w dniu 8 kwietnia 2019r. (bezsporne, a nadto dowód: umowa ratalna z dnia 23 kwietnia 2013r., k. 74-80 a.s.).

W umowie ratalnej nr (...)- (...) kwoty odsetek zostały naliczone na dzień złożenia wniosku o rozłożenie należności na raty. Odsetki w kwocie 249 zł zostały pobrane od należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne za okres od listopada 2010r. do grudnia 2010r. od kwoty 852,43 zł. Odsetki w kwocie 138 zł zostały pobrane od należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od listopada 2010r. do grudnia 2010r. od kwoty 466,64 zł. Odsetki w kwocie 27 zł zostały pobrane od należności z tytułu składek na Fundusz Pracy za okres od listopada 2010r. do grudnia 2010r. od kwoty 92,50 zł. Opłata prolongacyjna została naliczona od składek za okres od listopada 2010r. do grudnia 2010r.: na ubezpieczenia społeczne - w kwocie 17 zł, na ubezpieczenie zdrowotne - w kwocie 10 zł, na Fundusz Pracy - w kwocie 3 zł. Koszty egzekucyjne zostały ustalone w związku z prowadzonym przez ZUS postępowaniem egzekucyjnym dotyczącym należności z tytułu składek za okres od listopada 2010r. do lipca 2012r. i wyniosły: w przypadku składek na ubezpieczenia społeczne - 174,40 zł, w przypadku składek na ubezpieczenie zdrowotne - 144,70 zł i w przypadku składek na Fundusz Pracy - 133 zł (umowa ratalna z dnia 23 kwietnia 2013r., k. 74-80 a.s.; zestawienie ZUS, k. 95 a.s.).

Decyzją z dnia 13 lutego 2018r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. stwierdził, że M. S. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 31 grudnia 1998r. do 21 listopada 2012r. M. S. złożył odwołanie od w/w decyzji. Wyrokiem z 12 kwietnia 2019r., wydanym w sprawie o sygn. akt VII U 419/18, Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż M. S., jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu w okresie od 31 grudnia 1998r. do 31 grudnia 2010r. (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 12 kwietnia 2019r. wraz z uzasadnieniem – k. 73 i 76-87 akt o sygn. VII U 419/18).

W związku z wyrokiem z 12 kwietnia 2019r., wydanym przez Okręgowy W. – P., który stał się prawomocny w dniu 29 maja 2019r., organ rentowy w dniu 3 czerwca 2019r. sporządził z urzędu dokumenty korygujące ZUS DRA za okres od stycznia 2011r. do listopada 2012r. i w dniu 27 sierpnia 2020r. ustalił nadpłatę składek na koncie M. S., wynoszącą 16.574,23 zł, z tym że jej część, według Zakładu, uległa przedawnieniu. W dniu 2 września 2020r. organ rentowy wysłał do ubezpieczonego zawiadomienie o nienależnie opłaconych składkach w kwocie 3.842,20 zł (pismo ZUS z 31 sierpnia 2020r. – nienumerowane karty akt ZUS). W dniu 7 września 2020r. M. S. złożył wniosek o zwrot nadpłaconych składek (pismo M. S. z 7 września 2020r. – nienumerowane karty akt ZUS). W dniu 10 września 2020r. organ rentowy dokonał zwrotu kwoty 3.842,20 zł. Następnie w dniu 4 marca 2021r. ubezpieczony ponownie wystąpił z wnioskiem o zwrot nadpłaty. Po ponownej analizie konta organ rentowy stwierdził, że ustalony na dzień 10 września 2020r. stan konta nie był właściwy (zawiadomienie o kwocie nienależnie pobranych składek z 31 sierpnia 2020r., pismo ZUS z 11 września 2020r., pismo M. S. z 4 marca 2021r. – nienumerowane karty akt ZUS). W dniu 8 marca 2021r. Zakład dokonał zwrotu nadpłaty wynoszącej 8.977,60 zł, bez uwzględnienia należnych odsetek za zwłokę. Zarazem poinformował ubezpieczonego, że po sporządzeniu korekt dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych wpłaty dokonane od 18 października 2013r. do 19 marca 2014r. w łącznej kwocie 3.758,43 zł, na dzień złożenia wniosku o ich zwrot, tj. 10 września 2020r., uległy przedawnieniu (pismo ZUS z 1 kwietnia 2021r., pismo ZUS z 9 marca 2021r. – nienumerowane karty akt ZUS). Na wskazaną kwotę 3.758,43 zł złożyły się:

⚫

wpłata z dnia 18 października 2013r. w kwocie 307,20 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 18 października 2013r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 18 października 2013r. w kwocie 151,20 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 18 października 2013r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 18 października 2013r. w kwocie 41,40 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 18 października 2013r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 18 listopada 2013r. w kwocie 308,20 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 18 listopada 2013r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 18 listopada 2013r. w kwocie 151,20zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 18 listopada 2013r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 18 listopada 2013r. w kwocie 41,40 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 18 listopada 2013r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 19 grudnia 2013r. w kwocie 309,20 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 19 grudnia 2013r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 19 grudnia 2013r. w kwocie 152,20 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 19 grudnia 2013r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 19 grudnia 2013r. w kwocie 42,40 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 19 grudnia 2013r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 17 stycznia 2014r. w kwocie 311,20 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 17 stycznia 2014r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 17 stycznia 2014r. w kwocie 152,20 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 17 stycznia 2014r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 17 stycznia 2014r. w kwocie 42,40 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 17 stycznia 2014r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 18 lutego 2014r. w kwocie 312,20 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 18 lutego 2014r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 18 lutego 2014r. w kwocie 153,20 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 18 lutego 2014r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 18 lutego 2014r. w kwocie 42,40 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 18 lutego 2014r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 19 marca 2014r. w kwocie 313,20 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 19 marca 2014r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 19 marca 2014r. w kwocie 153,20 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 19 marca 2014r. i biegł do 18 grudnia 2017r.;

⚫

wpłata z dnia 19 marca 2014r. w kwocie 42,40 zł - bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 19 marca 2014r. i biegł do 18 grudnia 2017r. (pismo organu rentowego z 2 grudnia 2021r., k. 54 a.s.).

Termin przedawnienia ww. składek w łącznej kwocie 3.758,43 zł uległ zawieszeniu od 19 grudnia 2017r., tj. od daty doręczenia M. S. zawiadomienia o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji stwierdzającej brak obowiązku podlegania do ubezpieczeń z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, do dnia 29 maja 2019r., tj. do daty, w której wyrok z 12 kwietnia 2019r. stał się prawomocny (pismo organu rentowego z 2 grudnia 2021r., k. 54 a.s.).

Pismem z dnia 14 kwietnia 2021r. M. S. zwrócił się do organu rentowego o ponowne zestawienie składek wpłaconych i składek zwróconych, a także tych, których Zakład nie zwrócił, a które zdaniem ubezpieczonego nie uległy przedawnieniu, a także o wyjaśnienie dlaczego w przypadku zwrotu składek nie zostały naliczone ustawowe odsetki (pismo z 14 kwietnia 2021r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Pismem z dnia 19 maja 2021r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. poinformował M. S., że zawieszenie terminu przedawnienia składek trwało od 19 grudnia 2017r., tj. od dnia doręczenia zawiadomienia o wszczęciu postępowania, do 29 maja 2019r., tj. do dnia, w którym wyrok stał się prawomocny. Poza tym wskazał, że wpłaty, które zostały dokonane w okresie od 18 października 2013r. do 19 marca 2014r., na dzień złożenia wniosku o ich zwrot, tj. 7 września 2020r., uległy przedawnieniu i nie podlegają zwrotowi (pismo ZUS z 19 maja 2021r. – nienumerowane karty a.r.).

Odsetki za zwłokę od kwoty 8.977,60 zł, naliczone od dnia złożenia wniosku o zwrot nadpłaconych składek, tj. 7 września 2020r., do dnia zwrotu, tj. 8 marca 2021r., wyniosły 360 zł i zostały zwrócone M. S. w dniu 19 maja 2021r. (pismo ZUS z 19 maja 2021r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Pismem z dnia 25 maja 2021r. M. S. wniósł o wydanie decyzji o odmowie dokonania zwrotu nienależnie pobranych składek wraz z ustawowymi odsetkami za okres po zakończeniu działalności, tj. po 31 grudnia 2010r. (pismo M. S. z 25 maja 2021r. – nienumerowane karty akt ZUS). W tym samym dniu ubezpieczony wystąpił również z wnioskiem o wydanie przez ZUS decyzji o odmowie dokonania zwrotu i wykreślenia wpisu hipoteki w księdze wieczystej nr KW WA (...). W dniu 17 lutego 2021r. organ rentowy wydał ubezpieczonemu oświadczenie wierzyciela, w którym oświadczył, że wierzytelności zabezpieczone hipoteką przymusową na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr KW (...) wygasły na skutek wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 12 kwietnia 2019r., sygn. akt VII U 419/18, a tym samym spełniony został warunek do podjęcia działań w celu wykreślenia wpisów w tym zakresie (pismo M. S. z 10 lutego 2021r., pismo ZUS z 17 lutego 2021r. - nienumerowane karty akt ZUS).

W decyzji z dnia 16 czerwca 2021r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił M. S. dokonania zwrotu składek z powodu braku nadpłaty, wskazując w uzasadnieniu, że po rozliczeniu konta na dzień 9 czerwca 2021r. nie stwierdzono nadpłaty. Wobec złożenia wniosku z 7 września 2020r. dokonano zwrotu nadpłaty w dniu 10 września 2020r. w kwocie 3.842,20 zł., a następnie w dniu 8 marca 2021r. zwrócono pozostałą część nadpłaty wynoszącą 8.977,60 zł. Z kolei należne odsetki w kwocie 360,00 zł zostały zwrócone w dniu 19 maja 2021r. Zatem na dzień 9 czerwca 2021r. na koncie M. S. ustalono saldo 0,00 zł. Wpłaty dokonane po zakończeniu działalności zostały częściowo zaliczone na należności:

⚫

na ubezpieczenia społeczne za okres od listopada 2010r. do grudnia 2010r. w kwocie 852,35 zł, odsetki w kwocie 249,00 zł, prolongata w kwocie 17,00 zł oraz należne koszty egzekucyjne za okres od listopada 2010r. do lipca 2012r. w kwocie 174,40 zł;

⚫

na ubezpieczenie zdrowotne za okres od listopada 2010r. do grudnia 2010r. w kwocie 466,64 zł, odsetki w kwocie 138,00 zł, prolongata w kwocie 10,00 zł oraz należne koszty egzekucyjne za okres od listopada 2010r. do lipca 2012r. w kwocie 144,70 zł;

⚫

na Fundusz P. za okres od listopada 2010r. do grudnia 2010r. w kwocie 92,50 zł, odsetki w kwocie 27,00 zł, prolongata w kwocie 3,00 zł oraz należne koszty egzekucyjne za okres od listopada 2010r. do lipca 2012r. w kwocie 133,00 zł.

Natomiast nienależnie opłacone składki w okresie od 18 października 2013r. do 19 marca 2014r. w kwocie 3.758,43 zł uległy przedawnieniu. Na koncie nie stwierdzono więc nadpłaconych składek, a tym samym brak było podstaw do uwzględnienia wniosku o ich zwrot (decyzja ZUS z 16 czerwca 2021r. - nienumerowane karty akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, a także na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS, które – z racji tego, że w większości pochodzą od samych stron i nie były przez nie kwestionowane – zostały ocenione jako wiarygodne. Jeżeli chodzi zaś o akta sprawy prowadzonej przez Sąd Okręgowy Warszawa - Praga o sygn. VII U 419/18, to dokumenty urzędowe z tych akt (wyrok i uzasadnienie) zostały uwzględnione posiłkowo w zakresie obejmującym ustalenia poczynione w tamtej sprawie, których ostatecznie ani ubezpieczony, ani organ rentowy nie kwestionowali.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przystępując do rozważań prawnych, w pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r., poz. 1009 - zwanej dalej ustawą systemową), obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą. Ustawa systemowa w art. 13 pkt 4 stanowi, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlega obowiązkowo takim ubezpieczeniom od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Ustawodawca w sposób formalny określił więc czasowe granice podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, wyznaczając je momentami rozpoczęcia i zaprzestania wykonywania działalności. Zaprzestanie działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, uchylające obowiązek ubezpieczenia może być również okresowe i spowodowane przerwą w jej wykonywaniu. Musi to jednak wiązać się z wolą zaprzestania tej działalności w sposób definitywny, co winno znaleźć formalny wyraz w wyrejestrowaniu działalności z ewidencji działalności gospodarczej, względnie w jej zawieszeniu. Z chwilą wykreślenia z ewidencji – zgodnie z treścią art. 26 ustawy z dnia 6 marca 2018r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2021r., poz. 162), przedsiębiorca będący osobą fizyczną nie może wykonywać działalności gospodarczej.

Jeśli chodzi o sam wpis do ewidencji, to Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 listopada 2005r., wydanego w sprawie o sygn. akt I UK 20/05 (OSNP 2006/19-20/2309), wskazał, iż nie przesądza on o faktycznym prowadzeniu działalności, ale prowadzi do domniemania prawnego (art. 234 k.p.c.), według którego osoba wpisana do ewidencji jest traktowana jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. Domniemanie to może być jednak obalone, co wymaga przeprowadzenia przeciwdowodu. Poza tym, odnosząc się jeszcze do wpisu w ewidencji, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że racjonalną konsekwencją zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej jest wykreślenie przedsiębiorcy z ewidencji działalności gospodarczej. Dlatego też brak wykreślenia z ewidencji, chociaż nie decydujący dla ustalenia prowadzenia działalności gospodarczej, nie może być pomijany przy ustalaniu faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010r., I UK 240/09, LEX nr 585723).

W rozpoznawanej sprawie M. S. od 1998r. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą. Z chwilą zaprzestania jej prowadzenia nie wywiązał się z obowiązku wyrejestrowania jako płatnik składek w ustawowym terminie ani nie wykreślił wpisu z ewidencji działalności gospodarczej. Dopiero z dniem 22 listopada 2012r. nastąpiło zgłoszenie zawieszenia działalności gospodarczej i wyrejestrowanie ubezpieczonego jako płatnika składek, a w dniu 13 maja 2015r. ubezpieczony dokonał wykreślenia wpisu z (...). W międzyczasie na koncie ubezpieczonego, wobec nieopłacania składek, powstały zaległości, które zostały przez organ rentowy ustalone w decyzjach o zadłużeniu wydanych w dniach: 11 kwietnia 2012r., 8 maja 2012r., 5 lipca 2012r., 20 lipca 2012r., 24 sierpnia 2012r. oraz 14 listopada 2012r. Decyzje te stały się prawomocne, wobec czego Zakład Ubezpieczeń Społecznych wdrożył w stosunku do M. S. postępowanie egzekucyjne. Było ono prowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami, przy uwzględnieniu decyzji o zadłużeniu, których ubezpieczony nie zaskarżył. Poza tym, co ważne, doszło do podpisania przez ubezpieczonego i ZUS umowy z dnia 23 kwietnia 2013r. o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek. Dopiero w późniejszym czasie zostało przeprowadzone postępowanie wyjaśniające dotyczące obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, skutkiem czego w dniu 13 lutego 2018r. została wydana przez organ rentowy decyzja nr (...), w której stwierdzono, że M. S. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 31 grudnia 1998r. do 21 listopada 2012r. Nie stała się jednak prawomocna, gdyż M. S. złożył odwołanie i dopiero w dniu 12 kwietnia 2019r. Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż ubezpieczony jako osoba prowadząca działalność podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu w okresie od 31 grudnia 1998r. do 31 grudnia 2010r. Orzeczenie to stało się prawomocne z dniem 29 maja 2019r. i dopiero wówczas można było przyjąć, że kwestia okresu, w którym ubezpieczony prowadził działalność i był zobowiązany do opłacania składek, została ostatecznie wyjaśniona. Wcześniej – z uwagi na brak wykreślenia wpisu z ewidencji, zawieszenie działalności z dniem 22 listopada 2012r. i brak reakcji ubezpieczonego na działania ZUS (brak zaskarżenia kilku decyzji o wysokości zadłużenia z tytułu składek) oraz podpisanie układu ratalnego – działania Zakładu egzekwującego składki za okres do 22 listopada 2012r. nie były bezprawne, wbrew temu, co twierdzi ubezpieczony. Wobec tego postępowanie egzekucyjne, które zostało przeprowadzone, powstałe w związku z tym koszty, naliczona ubezpieczonemu opłata prolongacyjna oraz odsetki od składek za okres do 31 grudnia 2010r. nie mogą być uznane za nienależne Zakładowi i podlegające zwrotowi. O tym jednak będzie jeszcze mowa w dalszej części. Natomiast składki uiszczone przez M. S. za okres po 31 grudnia 2010r. – albo poprzez wpłaty, których sam dokonywał, realizując układ ratalny, albo ściągnięte w drodze egzekucji – w związku z wydaniem przez Sąd wyroku z dnia 12 kwietnia 2019r., ostatecznie należało uznać jako nienależnie opłacone. Takim właśnie sformułowaniem posługuje się ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w art. 24 ust. 6a – 6e. Co prawda nie ma w ustawie definicji pojęcia nienależnie opłaconych składek, ale choć ustawodawca nie wyjaśnia co się kryje pod tym pojęciem, to przyjmuje się, że nie ulega wątpliwości, że nienależnie opłacona składka to zarówno taka składka, co do której istniała podstawa zapłaty składki, ale składka została zapłacona w zawyżonej wysokości, jak również wtedy kiedy składka została zapłacona w ogóle bez podstawy prawnej (M. Łabanowski, [w:] J. Wantoch – Rekowski (red.), Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, s. 203).

Sytuacja zaistniała w przedmiotowej sprawie, to ten drugi przypadek, o którym mowa, gdyż ubezpieczony za okres po 31 grudnia 2010r. uiścił składki bez podstawy prawnej, z tym że można było to stwierdzić dopiero po uprawomocnieniu się wyroku z dnia 12 kwietnia 2019r., a więc po 29 maja 2019r. Wówczas organ rentowy, po sporządzeniu z urzędu dokumentów korygujących i po rozliczeniu konta M. S., ustalił nadpłatę i zwrócił ubezpieczonemu najpierw 3.842,20 zł, a potem 8.977,60 zł, natomiast kwota 3.758,43 zł uległa przedawnieniu. Ubezpieczony, nie godząc się ze stanowiskiem Zakładu, w odwołaniu, które Sąd rozpatrywał, złożył wniosek o zwrot również tej kwoty, co do której według ZUS nastąpiło przedawnienie oraz o naliczenie odsetek od wszystkich ww. kwot składek nienależnie od niego pobranych. Przed przystąpieniem do szczegółowej analizy tak sformułowanego żądania ubezpieczonego, najpierw wskazać należy, że procedura zwrotu składek nienależnie opłaconych, a więc to, w jakim terminie Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma te składki zwrócić, a także czy i w jakim przypadku ZUS powinien naliczyć odsetki od tych składek, reguluje art. 24 ustawy systemowej. Zgodnie z brzmieniem ust. 6a tego przepisu, nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez Zakład z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku - na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik złoży wniosek o ich zwrot. Z zacytowanego przepisu wynika, że podstawowym sposobem postępowania Zakładu w przypadku nienależnie opłaconej składki jest jej zaliczenie na poczet innych zaległości płatnika, ale na wniosek płatnika ZUS ma obowiązek zastosować alternatywną metodę rozliczenia z płatnikiem - zwrot płatnikowi kwoty nienależnie opłaconych składek. W związku z tym, jeżeli kwota nienależnie opłaconych składek przekracza dziesięciokrotność kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Zakład ma obowiązek zawiadomić płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z art. 24 ust. 6a ustawy systemowej mogą być zwrócone, (art. 24 ust. 6b ustawy systemowej). Płatnik składek może złożyć wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone (art. 24 ust. 6c ustawy systemowej). Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku (art. 24 ust. 6d ustawy systemowej). Zgodnie z art. 24 ust. 6e ustawy systemowej, jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone w tym terminie, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku o zwrot przez płatnika. Ponadto w myśl art. 24 ust. 6g ustawy systemowej nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia:

1) otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b;

2) opłacenia składek, w przypadku braku zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b.

Bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w ust. 6g, ulega zawieszeniu:

1) w przypadku wydania przez Zakład decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek - od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna;

2) jeżeli wydanie decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd - do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż na okres 2 lat;

3) od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy;

4) w przypadku wydania przez Zakład decyzji stwierdzającej brak obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym lub obniżającej podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia - od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna (art. 24 ust. 6h ustawy systemowej).

Rozważając najpierw kwestię przedawnienia składek nienależnie opłaconych, na co wskazał organ rentowy w odniesieniu do kwoty 3.758,43 zł, należy podzielić stanowisko Zakładu. Wpłaty dokonane przez M. S., składające się na ww. należność, nastąpiły w dniach: 18 października 2013r., 18 listopada 2013r., 19 grudnia 2013r., 17 stycznia 2014r., 18 lutego 2014r. i 19 marca 2014r. i na dzień złożenia wniosku o ich zwrot, tj. 10 września 2020r., uległy przedawnieniu. Bieg terminu przedawnienia rozpoczął się osobno dla każdej z wpłat, poczynając od dnia, w którym taka wpłata była dokonana, a więc od 18 października 2013r., od 18 listopada 2013r., od 19 grudnia 2013r., od 17 stycznia 2014r., od 18 lutego 2014r. i od 19 marca 2014r. Trzeba też wspomnieć, że w trakcie biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 24 ust. 6h pkt 1 doszło do jego zawieszenia począwszy od 19 grudnia 2017r., a więc od daty doręczenia M. S. zawiadomienia o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji stwierdzającej brak obowiązku podlegania do ubezpieczeń z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Zawieszenie to trwało do dnia 29 maja 2019r., tj. do daty, w której wyrok z 12 kwietnia 2019r., wydany w sprawie o sygn. akt VII U 419/18, stał się prawomocny. Z tego wynika więc, że od dnia 30 maja 2019r. termin przedawnienia biegł dalej i upłynął w przypadku wpłat najwcześniej dokonanych w dniu 26 lutego 2020r., zaś w przypadku wpłat najpóźniejszych w dniu 30 sierpnia 2020r. Tymczasem M. S. wniosek o zwrot składek złożył w dacie 7 września 2020r., wobec powyższego słuszne było stanowisko Zakładu, że składki nienależnie opłacone w kwocie 3.758,43 zł były przedawnione. W tym zatem zakresie Sąd nie uwzględnił żądania M. S. dotyczącego zwrotu kwoty 3.754,43 zł nienależnie opłaconych składek, a tym samym również i odsetek od tej kwoty.

Jeśli chodzi natomiast o odsetki od nienależnie opłaconych składek w kwotach 3.842,20 zł i 8.977,60 zł, to zdaniem Sądu brak jest podstaw do uwzględnienia tego żądania, które ubezpieczony sprecyzował kwotowo w trakcie trwania procesu. Formułując swoje żądanie w ww. zakresie podniósł, że do opłacenia składek Zakład Ubezpieczeń Społecznych doprowadził go przymusowo, a zatem odsetki od składek przymusowo pobranych powinny być liczone od tych dat, które wskazał, odwołując się do układu ratalnego i wyliczając wartość odsetek na łączną kwotę 8.628,00 zł. Zdaniem Sądu brak jest podstawy prawnej do przyjęcia takiego sposobu liczenia odsetek, jaki wskazał ubezpieczony. Przepisy ustawy systemowej regulują wyczerpująco zagadnienie odsetek od nienależnie opłaconych składek. W myśl cytowanego już art. 24 ust. 6e ustawy systemowej żądanie zapłaty odsetek aktualizuje się wówczas, jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone przez Zakład w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku o ich zwrot i podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku o zwrot nienależnie opłaconych składek. Uwzględniając wskazaną regulację, nie ma podstaw do sięgania do innych przepisów. Te przepisy, na jakie Sąd wskazał, a które prawidłowo zastosował ZUS, wskazują że oprocentowanie w wysokości równiej odsetkom może zostać wyliczone dopiero wtedy, kiedy organ rentowy w terminie 30 dniowym od daty złożenia wniosku o zwrot składek nienależnie opłaconych nie dokona ich zwrotu. Nie ma zatem możliwości przyjęcia innego sposobu liczenia odsetek od tych składek, które zostały pobrane bez podstawy prawnej. Tylko i wyłącznie te regulacje, o których była mowa, mogą być podstawą do obliczenia odsetek. W przypadku kwot zwróconych M. S., od kwoty 8.977,60 zł, która została zwrócona dopiero kiedy Zakład Ubezpieczeń Społecznych jeszcze raz dokonał rozliczenia konta i zorientował się, że wcześniej było błędnie rozliczone, ostatecznie zostały naliczone odsetki. Wprawdzie, kiedy organ rentowy dokonywał zwrotu w dniu 8 marca 2021r., to nie została uwzględniona kwota odsetek. Później jednak Zakład naliczył i przekazał ubezpieczonemu odsetki, ponieważ kwota 8.977,60 zł została zwrócona w dniu 8 marca 2021r., a wniosek o zwrot nadpłaty ubezpieczony złożył w dniu 7 września 2020r. Organ rentowy dokonał więc zwrotu w/w kwoty nienależnie opłaconych składek po upływie wynikającego z ustawy 30 dniowego terminu i wobec tego naliczył odsetki za okres od 7 września 2020r. do 8 marca 2021r. w kwocie 360 zł, wypłacając je ubezpieczonemu w dniu 19 maja 2021r. W omówionym przypadku, zdaniem Sądu, nie ma więc podstaw, do naliczenia jeszcze innej niż wskazana, kwoty odsetek. Jeżeli chodzi zaś o odsetki od kwoty 3.842,20 zł, to przypomnieć należy, że wskazana kwota jako pierwsza została zwrócona przez organ rentowy i zwrot tej kwoty nastąpił w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku o jej zwrot. W dniu 7 września 2020r. M. S. zawnioskował o zwrot nadpłaconych składek w kwocie 3.842,20 zł, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 10 września 2020r. dokonał zwrotu w/w kwoty. Uwzględniając zacytowane przepisy, nie ma zatem żadnych podstaw, aby naliczyć M. S. oprocentowanie odpowiadające wysokości odsetek za inny okres, bo przepisy nie dają takiej możliwości, skoro zwrot kwoty 3.842,20 zł został dokonany w terminie określonym przez przepisy, a więc w ciągu 30 dni.

Ostatnia z kwot - 3.758,43 zł, od której ubezpieczony także naliczył odsetki, jest kwotą, której Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie zwrócił, wskazując na jej przedawnienie. Sąd zweryfikował, czy do takiego przedawnienia doszło, biorąc pod uwagę fakt, że przed tutejszym Sądem toczyło się postępowanie dotyczące podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej i Zakład Ubezpieczeń Społecznych – co szeroko zostało już omówione – wskazywał, że w przypadku tej kwoty przedawnienie nastąpiło. Wobec tego ani ta kwota, ani oprocentowanie w wysokości odpowiadającej odsetkom, nie mogły podlegać zwrotowi.

Odnosząc się do żądania ubezpieczonego dotyczącego zwrotu odsetek w kwotach 249 zł, 138 zł i 127 zł, opłaty prolongacyjnej w kwotach 17 zł, 10 zł i 3 zł oraz kosztów egzekucyjnych w kwotach 174,40 zł, 144,70 zł i 133 zł, wskazać należy, że jeżeli chodzi o odsetki, to zostały one pobrane od tych należności, które dotyczyły okresu, kiedy działalność gospodarcza była przez M. S. faktycznie prowadzona, nie ma więc podstaw do tego, by organ rentowy odsetki w ww. kwotach zwrócił ubezpieczonemu. Opłata prolongacyjna, podobnie jak odsetki, o których była mowa, została ustalona w układzie ratalnym od tych składek, które dotyczą okresu, kiedy działalność była przez ubezpieczonego prowadzona, a więc do 31 grudnia 2010r. Podstawę ustalenia opłaty prolongacyjnej stanowiły przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2021r., poz. 1540), stosowanej do składek na podstawie art. 29 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jeśli chodzi zaś o koszty egzekucyjne, to przypomnieć należy, że organ rentowy prowadził postępowanie egzekucyjne, które w tamtym czasie, kiedy się toczyło, miało podstawy prawne. Oczywiście finalnie okazało się bezzasadne, gdyż w sprawie okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym przez ubezpieczonego zapadł wyrok, z którego wynika, że M. S. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu w okresie od 31 grudnia 1998r. do 31 grudnia 2010r. Uprawomocnienie się tego wyroku nastąpiło z dniem 29 maja 2019r. Natomiast do tego czasu wszystkie działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w tym w ramach postępowania egzekucyjnego, znajdowały oparcie w przepisach. Wynika to z tego, że M. S. zawieszenie działalności gospodarczej zgłosił dopiero w dniu 21 listopada 2012r., natomiast wykreślenie wpisu z (...) nastąpiło w dniu 13 maja 2015r. W międzyczasie ubezpieczony, choć Sąd wydając wyrok z 12 kwietnia 2019r. ustalił, że nie prowadził działalności w 2011r. i później, to złożył do Urzędu Skarbowego deklaracje PIT-36 za rok 2011 i rok 2012, wykazując stratę z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Co więcej, w stosunku do jego osoby Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał sześć decyzji o zadłużeniu z tytułu składek. Decyzje te nie zostały zaskarżone i stały się prawomocne. Organ rentowy zatem - uwzględniając wpis do ewidencji, który generuje domniemanie, że osoba, która jest tam wpisana działalność gospodarczą prowadzi, a także fakt składania deklaracji PIT-36 do Urzędu Skarbowego, jak również decyzje o zaległościach z tytułu składek, które się uprawomocniły - nie miał w tamtym czasie podstaw, by przyjmować, że M. S. nie prowadził działalności po 31 grudnia 2010r. Zarazem po stronie Zakładu nie ma i nie było obowiązku badania, czy dany przedsiębiorca prowadzi aktywnie działalność czy nie. Wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej generuje domniemanie, że ten kto do ewidencji jest wpisany jest przedsiębiorcą działalność prowadzącym. To przedsiębiorca ma obowiązek, jeśli działalności zaprzestał lub zawiesił, by zaktualizować wpisy w ewidencji, czyli albo dokonać wpisu o zawieszeniu działalności albo tą działalność wykreślić. Z racji tego, że do 21 listopada 2012r. ubezpieczony takich działań nie podjął, to Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał go za aktywnego przedsiębiorcę, figurującego w ewidencji, który rozliczał się w Urzędzie Skarbowym, a także przystąpił do dalszej spłaty zadłużenia. Finalnie dopiero po wydaniu w dniu 12 kwietnia 2019r. wyroku, po tym jak Sąd zbadał, czy M. S. prowadził działalność, czy też nie, działania organu rentowego zmierzające do wyegzekwowania składek za okres od 1 stycznia 2011r. okazały się niepotrzebne i niesłuszne. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie powinien tych należności egzekwować, jednakże okazało się to w późniejszym czasie. Wtedy kiedy Zakład Ubezpieczeń Społecznych przystąpił do egzekucji, to jeszcze takiej wiedzy nie mógł posiadać, a działania, które podjął, miały oparcie w przepisach, dlatego też koszty egzekucyjne, które w związku z tym powstały, w kwotach 174,40 zł, 144,70 zł i 133 zł, zdaniem Sądu, nie mogą być uznane za koszty niesłusznie i nienależnie pobrane. Z tego względu ubezpieczony nie ma podstaw do żądania ich zwrotu.

Dokonując analizy żądania M. S. o nakazanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych wykreślenia 18 hipotek przymusowych z księgi wieczystej nr (...) lub wypłacenia mu kwoty 1.800 zł na poczet dokonania tego wykreślenia, Sąd stwierdził, że nie tylko uwzględnienie tych roszczeń, ale i w ogóle ich rozpatrzenie w toczącym się procesie, nie jest możliwe.

Ubezpieczony zarzucał organowi rentowemu mnożenie działań i dokonanie wpisu aż 18 hipotek. Sąd nie badał kwestii, z jakich powodów Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonał wpisu tylu hipotek, a koncentrował się tylko na kwestiach, które były przedmiotem rozstrzygnięcia w zaskarżanej decyzji. Wynika to z tego, że przedmiotem postępowania w sprawach o świadczenia z ubezpieczeń społecznych jest co do zasady kontrola decyzji organu rentowego według stanu rzeczy z chwili jej wydania. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się zatem do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem ubezpieczony może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Kontrolna rola sądu musi więc korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji administracyjnej, bowiem zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 13 maja 1999r., II UZ 52/99; z 25 maja 1999r., II UKN 622/99; z 23 kwietnia 2010r., II UK 309/09; z 9 września 2010r., II UK 84/10).

Jeśli chodzi o postępowanie wieczystoksięgowe, bo to w ramach tego postępowania dokonuje się wykreślenia wpisów w księdze wieczystej, to sąd ubezpieczeń społecznych do orzekania w takim postępowaniu nie jest uprawniony. Wobec tego kwestia wykreślenia hipoteki, ale również i przymuszenia wierzyciela do tego, żeby taką hipotekę wykreślił, nie leży we właściwości rzeczowej sądu orzekającego w przedmiotowej sprawie. Jak zostało wskazane, rola sądu ubezpieczeń społecznych jest kontrolna i ogranicza się wyłącznie do oceny prawidłowości wydania zaskarżonej decyzji. W decyzji o analizowanej kwestii, związanej z wpisami hipotek, organ rentowy nie rozstrzygał, Sąd nie mógł więc dokonać kontroli w tym zakresie. Nie był też uprawiony, jako sąd ubezpieczeń społecznych, by zasądzić na rzecz M. S. od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określoną kwotę tytułem tej należności, którą ubezpieczony musiałby zapłacić, aby hipoteki wykreślić.

Reasumując, Sąd Okręgowy ocenił, że żadne z roszczeń M. S. nie zasługiwało na uwzględnienie, dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie podlegało oddaleniu.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c. Wartość przedmiotu sporu w rozpatrywanej sprawie wynosiła powyżej 10.000 zł (3.758,43 zł + 249 zł + 17 zł + 174,40 zł + 138 zł + 10 zł+ 144,70 zł + 127 zł + 3 zł + 133 zł + odsetki, których żądał ubezpieczony). Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustalona została zatem na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018r., poz. 265) i wyniosła 3.600 zł.