Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 września 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 września 2022 r. w Gliwicach

sprawy J. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia postojowego

na skutek odwołania J. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

z dnia 14 października 2021 r. nr (...)

14 października 2021 r. nr (...)

14 października 2021 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżone decyzje z dnia 14 października 2021r. w ten sposób, że zwalnia ubezpieczonego J. R. z obowiązku zwrotu pobranych świadczeń postojowych oraz ustawowych odsetek za opóźnienie;

2.  zasądza od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 540 zł (pięćset czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) sędzia Anna Capik-Pater

Sygn. akt VIII U 1505/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 14 października 2021r. nr (...)-CZ Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. zobowiązał J. R. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwocie: 2.080,00 zł na podstawie wniosku (...) z 28 sierpnia 2020r. złożonego przez ubezpieczonego osobiście, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, naliczonymi od 1 października 2020r., do dnia zwrotu.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że weryfikacji podlegają wszystkie umowy zlecenia zawarte z tym samym zleceniodawcą. Z kolei dla przyznania świadczenia istotna jest ostatnia umowa zlecenia, która w wypadku odwołującego nie spełnia warunków ustawowych, gdyż została zawarta 28 września 2020r., tj. po upływie terminu wskazanego w ustawie. W konsekwencji doszło do nienależnej wypłaty świadczenia dla odwołującego.

Decyzją z 14 października 2021r. nr (...)-CK organ rentowy zobowiązał J. R. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwocie: 2.080,00 zł na podstawie wniosku (...) z 2 września 2020r. złożonego przez ubezpieczonego osobiście, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, naliczonymi 1 listopada 2020r., do dnia zwrotu.

Decyzją z 14 października 2021r. nr (...)-CK organ rentowy zobowiązał J. R. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwocie: 2.080,00 zł na podstawie wniosku (...) z 5 października 2020r. złożonego przez ubezpieczonego osobiście, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, naliczonymi 1 grudnia 2020r., do dnia zwrotu.

W ww. decyzjach organ rentowy wskazał, że zobowiązał odwołującego do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego, ponieważ decyzją z 14 października 2021r. nr (...)-CZ organ rentowy stwierdził, że odwołujący jest zobowiązany do zwrotu kwoty 2.080,00 zł wraz z należnymi odsetkami za zwłokę, tym samym nie przysługuje mu prawo do świadczenia postojowego za kolejny okres.

W odwołaniu od powyższych decyzji i w toku procesu J. R. domagał się ich zmiany przez zwolnienie go z obowiązku zwrotu świadczenia postojowego wraz z odsetkami.

W uzasadnieniu odwołujący podniósł, że w okresach, za które wypłacono mu sporne świadczenia, jego zleceniodawca, nie zapewnił mu możliwości wykonywania pracy. Wniósł również o zasądzenie od organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ rentowy w odpowiedziach na odwołanie wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonych decyzjach. Organ rentowy wniósł również o zasądzenie od odwołującemu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 28 sierpnia 2020r. ubezpieczony złożył osobiście wniosek (...) o wypłatę świadczenia postojowego z tytułu umowy zlecenia na rzecz płatnika składek Restauracja (...). Z wniosku tego wynika, że: odwołujący zawarł umowę cywilnoprawną na okres od 11 marca 2020r. do 11 kwietnia 2020r., nastąpiło ograniczenie/przestój wykonywania umowy w następstwie (...) 19. Organ rentowy wypłacił odwołującemu świadczenie postojowe w wysokości 2.080 zł.

W dniu 2 września 2020r. i 5 października 2020r. odwołujący osobiście w organie rentowym złożył wnioski (...) o kontynuację wypłaty świadczenia postojowego z tytułu zatrudnienia odwołującego na umowę zlecenia u płatnika składek Restauracja (...). We wnioskach tych podał, że jego sytuacja materialna, wykazana we wniosku o świadczenie postojowe nie uległa poprawie.

W załatwieniu tych wniosków, organ rentowy dokonał wypłaty świadczenia postojowego.

Organ rentowy wszczął z urzędu postępowanie wyjaśniające z płatnikiem składek
i odwołującym, wskutek którego ustalił, że Restauracja (...) zawierała umowy zlecenie z kelnerami i barmanami, którzy następnie kierowani byli do pracy w restauracji, gdzie mieli oni świadczyć pracę przy obsłudze jej klientów. Odwołująca zawarł takie umowy na okres od 11 marca do 11 kwietnia 2020r., od 15 maja do 15 czerwca 2020r., od 16 czerwca 2020r. do nadal oraz od 28 września do 31 grudnia 2020r. Z kolei wniosek (...) o świadczenie postojowe złożył on 28 sierpnia 2020r. Do wniosku tego dołączył umowę zlecenia zawartą ze zleceniodawcą w dniu 10 marca 2020r. ZUS zwrócił również uwagę, że weryfikacji winny podlegać wszystkie umowy zlecenia zawarte z tym samym zleceniodawcą. Natomiast kluczową dla przyznania świadczenia jest ostatnia umowa zlecenia, która w przypadku odwołującego nie spełniła warunków ustawowych, gdyż została zawarta 28 września 2020r., tj. po terminie określonym w ustawie.

Stąd organ rentowy uznał, że z uwagi na przedstawienie przez odwołującego umowy zlecenia z okresu nieprzewidzianego ustawą, świadczenie zostało mu wypłacone w sposób bezpodstawny.

Niezależnie od powyższego, w toku procesu, Sąd ustalił, że odwołujący faktycznie posiadał umowy zlecenia zawarte z Restauracją (...) już w okresie od 10 grudnia 2019r. do 10 marca 2020r., od 11 marca do 11 kwietnia 2020r., od 15 maja do 15 czerwca 2020r., od 16 czerwca 2020r. na czas nieokreślony, przy czym odwołujący umowę tą rozwiązał w sierpniu 2020r., gdyż wyjechał do W.. Po powrocie zawarł kolejną umowę zlecenia na okres od 28 września do 31 grudnia 2020r. W ramach pierwszej z wymienionych wyżej umów zlecenia, odwołujący pracował prawie codziennie z niedługimi przerwami, po 8 – 12 godzin na dobę, za wykonaną w tym czasie pracę otrzymał umówione wynagrodzenie w wysokości stanowiącej iloczyn umówionej stawki godzinowej i liczby faktycznie przepracowanych godzin. Dodatkowo też otrzymywał napiwki od klientów. Jego faktyczne wynagrodzenie w tym czasie kształtowało się na poziomie 2.000 – 3.000 zł plus napiwki. Z upływem terminu tej umowy, tj. z początkiem marca 2020r., jej strony miały już świadomość zbliżających się zagrożeń pandemicznych, równocześnie jednak nie było wiadomym, że w niedługim czasie wprowadzone zostaną obostrzenia sanitarne, które uniemożliwią normalną pracę restauracji.
Z tego też względu strony 10 marca zawarły kolejną umowę zlecenia na okres od 11 marca do 11 kwietnia 2020r. Następnie następowało sukcesywne zmniejszanie liczby klientów, a tym samym ilości pracy zleceniobiorców w restauracji, aby na przełomie kwietnia i maja nastąpił całkowity zakaz przyjmowania klientów w lokalu. Od tego czasu kelnerzy i barmani, w tym również odwołujący, faktycznie nie mieli żadnej pracy i nie otrzymywali wynagrodzenia. Restauracja działała wyłącznie trybie zdalnym, tj. obsługiwała wyłącznie klientów robiących zamówienia na wynos. Po częściowym poluzowaniu obostrzeń sanitarnych restauracja na powrót rozpoczęła przyjmowanie klientów w lokalu i w związku z tym zawarła z odwołującym kolejną umowę zlecenia na okres od 15 maja do 15 czerwca 2020r. W tym czasie odwołujący pracował już w nieco mniejszym wymiarze godzin, niż przed ograniczeniami pandemicznymi. W konsekwencji też otrzymywał mniejsze wynagrodzenie. W czerwcu 2020r., strony zawarły kolejną umowę zlecenia od 16 czerwca 2020r. na czas nieokreślony. Również w tym czasie wynagrodzenie odwołującego było niższe i w związku z tym w sierpniu 2020r., podjął decyzję o rozwiązaniu tej umowy i czasowo wyjechał do W..

Sąd ustalił też, że zleceniobiorcy Restauracji (...) rozliczali swoja pracę poprzez wcześniej ustalone grafiki i potwierdzenie w każdym kolejnym dniu pracy, faktycznej godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy. Potwierdzenie to polegało na wpisaniu godzin i opatrzeniu wpisu podpisem, w specjalnej książce która znajdowała się w szatni pracowniczej, bądź w kuchni. Na koniec miesiąca zleceniobiorcy udawali się do przełożonego, gdzie w oparciu o wpisy w tej książce, dokonywane było rozliczenie czasu pracy i naliczenie wynagrodzenia. Ubezpieczony za pomocą telefonu po każdym miesiącu pracy, robił zdjęcie odnotowanych godzin jego pracy. Z kolei przedłożone przez niego wydruki tych fotografii potwierdzają w każdym z miesięcy 2020r., większą ilość godzin pracy, niż listy przedstawione przez płatnika składek.

Na podstawie informacji organu rentowego Sąd ustalił, że odwołujący miał wykazaną przez płatnika składek różną wysokość podstawy wymiaru w poszczególnych miesiącach 2020r. W szczególności w marcu – 0,00 zł; w kwietniu – 340,00 zł; w maju – 0,00 zł; w czerwcu – 595,00 zł; w lipcu 2.600,00 zł; we wrześniu 0,00 zł; w październiku 0,00 zł. Równocześnie płatnik składek nie złożył za odwołującego dokumentacji zgłoszeniowej za okres od grudnia 2019r. do lutego 2020r. oraz od czerwca do sierpnia 2020r.

Niezależnie od powyższego odwołujący, podobnie jak pozostali zleceniobiorcy (kelnerzy i barmani), zwrócił się do swojego przełożonego w Restauracji (...), o wystąpienie w jego imieniu o świadczenie postojowe, w związku ze znacznym obniżeniem dochodów z umowy zlecenia. Początkowo przełożeni utrzymywali, że z wnioskami takimi wystąpili. Na koniec jednak wskazali, że ZUS odmówił ich pozytywnego rozpatrzenia. W związku z tym ubezpieczony z innymi zleceniobiorcami w dniu 28 sierpnia 2020r., udał się osobiście do organu rentowego, gdzie powzięli wiadomość, że płatnik składek wniosków takich nigdy nie składał. W ZUS odwołujący dowiedział się, że może osobiście złożyć taki wniosek, co też uczynił niezwłocznie, wypełniając odpowiedni druk zgodnie z sugestiami obsługującego go pracownika ZUS, wskazując wynagrodzenie za miesiąc poprzedzający zgłoszenie wniosku, tj. za lipiec 2020r., w wysokości 2.040 zł. Do wniosku tego dołączył wyłącznie jedną umowę zlecenia, zawartą na okres od marca do kwietnia 2020r. Innych umów pracownik organu rentowego nie wymagał. Kolejne natomiast wnioski, odwołujący składał już za pośrednictwem internetowego systemu samoobsługi, gdzie wskazywał, że jego sytuacja, określona we wniosku pierwszorazowym, nie uległa poprawie.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego, umów zlecenia (k.17-21), wyjaśnień ubezpieczonego (k.30-31), dokumentacji nadesłanej przez odwołującego (k.50-53), zeznań świadków K. P. (k.66-67) i B. B. (k.75-76), pisemnej informacji organu rentowego (k.72-73). Zgromadzony materiał dowodowy, Sąd uznał za kompletny, wiarygodny i mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych.

Równocześnie Sąd odmówił wiarygodności dokumentacji nadesłanej przez płatnika składek, która nie przedstawiała rzeczywistej liczby godzin przepracowanej przez odwołującego i wysokości osiąganych z tego tytułu zarobków. Przeciw wiarygodności tych dowodów przemawiają wyjaśnienia ubezpieczonego, które znajdują potwierdzenie w zeznaniach świadków i fotografiach list obecności, które Sąd uznał za wiarygodne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie J. R. zasługuje na uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia czy istnieją podstawy do żądania przez organ rentowy zwrotu wypłaconego odwołującemu świadczenia postojowego w październiku, listopadzie i grudniu 2020r. Organ rentowy zobowiązując odwołującego do zwrotu tego świadczenia podnosił, że nadpłata świadczenia została spowodowana podaniem błędnej umowy zlecenia, której zakres wychodził poza ramy ustawowe.

W pierwszej kolejności Sąd zwraca uwagę, że zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy z 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID -19, innych chorób zakaźnych oraz wywoływanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374 ze zm.) świadczenie postojowe przysługuje osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z 23 kwietnia 1964r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej "umową cywilnoprawną". Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia COVID-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna.

Stosownie do art.15 zq ust.5 ustawy osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020r.;

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Zgodnie z art. 15zua ustawy świadczenie postojowe może zostać przyznane ponownie, na podstawie oświadczenia osoby uprawnionej, której wypłacono świadczenie postojowe, o którym mowa w art.15zu ust.1.

Wypłata po raz kolejny świadczenia postojowego może zostać dokonana nie wcześniej niż w miesiącu następującym po miesiącu wypłaty świadczenia postojowego, o którym mowa w art.15 zu ust.1.

Warunkiem przyznania kolejnego świadczenia postojowego jest wykazanie
w oświadczeniu, że sytuacja materialna wykazana we wniosku, o którym mowa w art.15 zs albo 15zsa, nie uległa poprawie.

Kwestie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych reguluje natomiast art. 15zx powołanej ustawy, który w ustępie 1 stanowi, że osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się, zgodnie z ust. 2 tegoż uregulowania, świadczenie:

1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo
w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona,;

3) wypłacone w kwocie wyższej niż należna.

Odnosząc powyższe uregulowania dotyczące zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego do stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy w ocenie Sądu nie sposób uznać, że świadczenie postojowe zostało wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów lub w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie (art. 15zx ust. 2 pkt 1 ww. ustawy). Z materiału dowodowego wynika, że odwołujący osobiści w dniu 28 sierpnia 2020r. złożył w organie rentowym wniosek o świadczenie postojowe, w związku ze zmniejszeniem się jego dochodów z umowy zlecenia. Do wniosku tego dołączona była umowa zlecenia oraz informacja w zakresie wysokości dochodów osiąganych przez odwołującego. Dysponując tak złożonym wnioskiem, organ rentowy dokonał przyznania świadczenia postojowego. Zaznaczyć należy, że odwołujący wypełniając wniosek w dniu 28 sierpnia 2020r. zawarł w nim prawidłowe dane według stanu na dzień jego wypełnienia, bowiem w tym czasie odwołujący faktycznie posiadał umowę zlecenia zawartą od 16 czerwca 2020r. i wcześniejsze obowiązujące w tym okresie umowy zlecenia, których wykonywanie uległo ograniczeniu ze względu na sytuację pandemiczną, w związku
z czym za marzec 2020r. otrzymał on zmniejszone wynagrodzenie, zaś za kwiecień 2020r., nie otrzymał on wynagrodzenia w ogóle, również za maj 2020r., jego wynagrodzenie było zaniżone. Bez znaczenia przy tym pozostaje podnoszona przez organ rentowy okoliczność, że ostatnia umowa zlecenia, którą zawarł odwołujący w dniu 28 września 2020r., wychodziła poza zakres przewidziany przedmiotową ustawą, bowiem cytowane wyżej przepisy nie wiążą świadczenia postojowego za okres bezpośrednio związany z datą złożenia wniosku o to świadczenie. Wręcz przeciwnie dotyczy ono szerszego okresu, gdzie nastąpiło obniżenie dochodów ze względu na ograniczenia pandemiczne, zaś wniosek mógł zostać złożony w późniejszym terminie. W konsekwencji Sąd uznał, że świadczenie postojowe przysługiwało ubezpieczonemu za o miesiące od marca do maja 2020r., w których posiadał ona zawarte umowy zlecenia i w których doszło do obniżenia jego dochodów z tych umów. W takiej sytuacji bez znaczenia na powyższą ocenę pozostaje umowa zlecenia zawarta 28 września 2020r., bowiem praca na jej podstawie wykonywana nie była brana pod uwagę, przy ocenie spełnienia warunków do przedmiotowego świadczenia za miesiące znacznie wcześniejsze.

Odnosząc się z kolei do świadczeń wypłaconych na podstawie kolejnych wniosków, Sąd zwraca uwagę, że materiał dowodowy pozwala na uznanie, że w tym czasie odwołujący wykonywał pracę na podstawie umów zlecenia, dochody z których uległy obniżeniu bądź to całkowitemu wyłączeniu jak w maju, bądź też znacznemu ograniczeniu jak w czerwcu 2020r. Nadto nie można pominąć i tego, że organ rentowy posiadał te informacje, wynikające z dokumentów rozliczeniowych składanych przez płatnika składek, a mimo to świadczenie postojowe za kolejne miesiące przyznał. Nie można w konsekwencji uznać, że świadczenie to zostało wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego. Zresztą organ rentowy w decyzjach zobowiązujących do zwrotu tego świadczenia za kolejne miesiące, nie podnosił takich okoliczności. Podkreślił natomiast, że powodem nienależnej wypłaty świadczenia postojowego za te miesiące, była okoliczność nienależnej wypłaty tego świadczenia na skutek wniosku z 28 sierpnia 2020r., które jak wyżej wykazano, nie było świadczeniem nienależnie wypłaconym.

Reasumując, Sąd stwierdził, że brak jest podstaw prawnych do przyjęcia, że odwołujący pobrał nienależne świadczenie postojowe jak w zaskarżonych decyzjach i że jest zobowiązany do jego zwrotu.

W konsekwencji Sąd na podstawie 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje orzekając jak w punkcie pierwszym sentencji. O kosztach orzeczono po myśli art. 98 k.p.c.
w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800, ze zm.) w punkcie drugim orzeczenia, mając w szczególności na uwadze, że przedmiotem postępowania
w niniejszej sprawie były 3 odrębne decyzje.

(-) Sędzia Anna Capik – Pater