Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2022 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki

z dnia 19 czerwca 2020 roku Nr (...) (...)

1.  uchyla zaskarżoną decyzję Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 19 czerwca 2020 roku Nr (...) (...)

2.  zasądza od Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 1000 (jeden tysiąc) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

SSO Dariusz Dąbrowski

Sygn. akt XVII AmE 191/20

Uzasadnienie wyroku z 17 stycznia 2022 r.

Decyzją z 19 czerwca 2020 r., Nr (...) (...), na podstawie art. 56 ust. 2 i art. 56 ust. 1 pkt 3a, w związku z art. 11 i art. 11d ust. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2020 r. poz. 833 ze zm,), w związku z § 5 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła (Dz. U. z 2007 r., Nr 133, poz. 924), oraz na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 256 ze zm.) w związku z art. 30 ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne, po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu pismem z dnia 7 grudnia 2018 r„ na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 3a ustawy - Prawo energetyczne, postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Jawna z siedzibą w W., kary pieniężnej za niestosowanie się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej wprowadzonych w dniach 10-31 sierpnia 2015 r., orzekł, co następuje:

1.  (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Jawna z siedzibą w W. (NIP: (...)) w dniach 10, 11 i 12 sierpnia 2015 r., w odniesieniu do obiektu zlokalizowanego w N. ((...)), O. (...), naruszyła obowiązek stosowania się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej wynikający z art 11 i art. 11d ust. 3 ustawy - Prawo energetyczne, co podlega karze pieniężnej określonej w art 56 ust. 1 pkt 3a tej ustawy.

2.  Za działanie wymienione w punkcie 1. wymierzył Przedsiębiorcy karę pieniężną w kwocie 71 453 zł.

Powód zaskarżył ww. decyzję w całości. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie art. 68 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji wydanie Decyzji, nakładającej na Przedsiębiorcę obowiązek zapłaty kary pieniężnej za niezastosowanie się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, wprowadzonych w dniach 10-31 sierpnia 2015 roku, pomimo, że uprawnienie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki do ustalenia zobowiązania w ww. zakresie uległo przedawnieniu z końcem 2018 roku.

Wskazując na powyższe, Powód wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości oraz zasądzenie na rzecz Powoda kosztów postępowania.

W odpowiedzi na odwołanie Pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 10 sierpnia 2015 r. (...) S.A. z siedzibą w K. (dalej: (...)), pełniące funkcję Operatora Systemu Przesyłowego (dalej: OSP) w związku z obniżeniem dostępnych rezerw zdolności wytwórczych poniżej niezbędnych wielkości spowodowanych wyjątkowo wysokimi temperaturami i niskimi stanami wód w zbiornikach wodnych i rzekach, stwierdziły wystąpienie zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w rozumieniu postanowień art. 3 pkt 16d ustawy – Prawo energetyczne i wprowadziły od godziny 10:00 ograniczenie w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej. (okoliczność bezsporna)

Dnia 10 sierpnia 2015 roku (...) S.A. powiadomiły Ministra Gospodarki o wystąpieniu zagrożenia, podjętych działaniach oraz zgłosiły konieczność wprowadzenia ograniczeń na podstawie art. 11 ust. 7 ustawy – Prawo energetyczne. (okoliczność bezsporna)

Rada Ministrów 11 sierpnia 2015 roku wydała rozporządzenie w sprawie wprowadzenia ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, które zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw pod poz. 1136, wprowadzając ograniczenia w okresie od dnia 11 sierpnia 2015 roku od godziny 24:00 do dnia 31 sierpnia 2015 roku do godziny 24:00. (okoliczność bezsporna)

W okresie od 10 do 31 sierpnia 2015 r. Przedsiębiorca był odbiorcą energii elektrycznej dostarczanej do obiektu zlokalizowanego w N. ((...)), O. (...), w oparciu o Umowę kompleksową sprzedaży energii elektrycznej oraz świadczenia usług jej dystrybucji nr (...) z dnia 30 października 2009 r. Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 11 Umowy, Odbiorca zobowiązany był do ograniczenia poboru mocy w przypadku wprowadzenia ograniczeń na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów.

Dowód: Umowa kompleksową sprzedaży energii elektrycznej oraz świadczenia usług jej dystrybucji nr (...) z dnia 30 października 2009 r., k. 29 akt adm.

Informacje o wielkości danych dotyczących Odbiorcy wynikające z Planu prowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, które obowiązywały Odbiorcę w okresie od 10 do 31 sierpnia 2015 r., zostały przekazane Odbiorcy przez (...) wraz z pismem z dnia 27 lipca 2014 r. o sygn. (...).

Dowód: Pismo z 27 lipca 2014 r., k. 56 akt adm.

(...) przedstawił Prezesowi URE zbiorcze dane wskazujące na stopień niedostosowania się odbiorców ujętych w Planie wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej obowiązującym w dniach od 10 do 31 sierpnia 2015 r. do wprowadzonych ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej. W oparciu o powyższe dane zostały wygenerowane informacje wskazujące na stopień niedostosowania się Odbiorcy do wprowadzonych w dniach 10-31 sierpnia 2015 r. ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w odniesieniu do ww. punktów poboru energii elektrycznej.

Dowód: Załącznik nr 1 do pisma Prezesa URE z 7 grudnia 2018 r., k. 3 akt adm.

Pismem z dnia 7 grudnia 2018 r. Prezes URE zawiadomił Przedsiębiorcę o wszczęciu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej za niedostosowanie się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej i wezwał go do złożenia wyjaśnień.

Dowód: Pisma Prezesa URE z 7 grudnia 2018 r., k. 1 akt adm.

W planie dopuszczalnego poboru mocy elektrycznej obowiązującym od 10 do 31 sierpnia 2015 r. została ustalona wielkość dopuszczalnego poboru mocy w poszczególnych stopniach zasilania dla obiektu zlokalizowanego w N. ((...)), O. (...). Dopuszczalny poziom poboru mocy bezpiecznej dla 20 stopnia zasilania wynosił: (R+W) – 0,10 MW. Z kolei dopuszczalny pobór mocy w pozostałych stopniach zasilania wynosił – odpowiednio (R i W):

dla 11 stopnia – 0,75 MW

dla 12 stopnia – 0,68 MW

dla 13 stopnia – 0,61 MW,

dla 14 stopnia – 0,54 MW

dla 15 stopnia – 0,47 MW,

dla 16 stopnia – 0,40 MW,

dla 17 stopnia – 0,33 MW,

dla 18 stopnia – 0,26 MW,

dla 19 stopnia – 0,19 MW.

Odbiorca przekroczył obowiązujące go – zgodnie z planem wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii – wartości poboru mocy w poszczególnych stopniach zasilania w następujący sposób:

a) 10 sierpnia 2015 r. łącznie 13,190075 (MW w godzinie);

b) 11 sierpnia 2015 r. łącznie 7,6762750 (MW w godzinie);

c) 12 sierpnia 2015 r. łącznie 2,9514750 (MW w godzinie).

Łącznie, dla wyżej wymienionego okresu Odbiorca przekroczył 23,817258 MW w godzinie.

Dowód: Załącznik nr 1 do pisma Prezesa URE z 7 grudnia 2018 r., k. 3 akt adm.

Przychód osiągnięty przez Spółkę w 2019 r. wyniósł (...) zł.

Dowód: Pismo z 20 kwietnia 2020 r., k. 61 akt adm.

W dniu 19 czerwca 2020 r. Prezes URE wydał decyzję zaskarżoną w niniejszym postępowaniu.

Dowód: Decyzja Prezesa URE z 19 czerwca 2020 r., k. 6 akt sąd.

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o dowody z dokumentów zgromadzonych w postępowaniu administracyjnym i sądowym oraz fakty powszechnie znane, które nie były przez żadną ze stron niniejszego postępowania kwestionowane.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie, bezsporną okoliczność stanowiło niedostosowanie się Powoda do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w dniach 10, 11 i 12 sierpnia 2015 r., w obiekcie zlokalizowanym w N. ((...)), O. (...). Kwestia dopuszczania się przez powoda wymienionych naruszeń została przez Pozwanego wykazana wskazanymi powyżej dokumentami znajdującymi się w aktach administracyjnych, powód zaś nie wniósł zastrzeżeń do co poprawności przedstawionych w zawiadomieniu o wszczęciu postępowania danych pomiarowych.

Osią sporu między stronami pozostawała kwestia przedawnienia karalności orzeczonej przez Prezesa URE kary pieniężnej. Zarzut sformułowany w odwołaniu koncentrował się zasadniczo na naruszeniu art. 68 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji wydanie decyzji nakładającej na Powoda obowiązek zapłaty kary pieniężnej za ww. naruszenie, pomimo, iż uprawnienie Prezesa URE do ustalenia zobowiązania uległo przedawnieniu z końcem 2018 r., zaś decyzja została wydana 19 czerwca 2020 r.

Zdaniem Sądu, przedstawiona przez stronę powodową argumentacja uzasadniała przyjęcie, iż zarzut przedawnienia podniesiony w przedmiotowym postępowaniu jest słuszny, co skutkowało uchyleniem zaskarżonej decyzji.

Na wstępie należy wyjaśnić, iż z art. 189g § 1 k.p.a., który wszedł w życie 1 czerwca 2017 r., wynika niedopuszczalność wydania decyzji o nałożeniu administracyjnej kary pieniężnej po upływie pięciu lat od naruszenia prawa albo od wystąpienia skutków naruszenia prawa. Wprawdzie ustawodawca nie posłużył się słowem „przedawnienie”, jak czynią to przepisy Kodeksu karnego czy przepisy odrębne, jednak jego treść i cel wskazują na to, że chodzi w nim o przedawnienie administracyjnej kary pieniężnej. (A. W. [w:] M. J., M. W.-G., A. W., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. VIII, W. 2020, art. 189(g)

W myśl art. 189a § 1 k.p.a. w sprawach nakładania lub wymierzania administracyjnej kary pieniężnej lub udzielania ulg w jej wykonaniu stosuje się przepisy niniejszego działu. Natomiast, stosownie do § 2 pkt 3 cytowanego przepisu, w przypadku uregulowania w przepisach odrębnych terminów przedawnienia nakładania administracyjnej kary pieniężnej - przepisów niniejszego działu w tym zakresie nie stosuje się.

Należy przez to rozumieć, że przepisy te mogą być stosowane do wszelkich kar administracyjnych, w sytuacji gdy regulacje szczególne zawarte w innym akcie prawnym nie zawierają samodzielnych uregulowań tej kwestii. Ustawa prawo energetyczne w chwili wydawania decyzji nie zawierała regulacji dotyczących przedawnienia kar administracyjnych. (tak SOKiK w uzasadnieniu wyroku z 2 września 2021 r., XVII AmE 153/20).

Opierając się na powyższych regulacjach prawnych, w przedmiotowej sprawie należałoby uznać, iż przedawnienie nastąpiło w dniu 12 sierpnia 2020 r., tj. po upływie pięciu lat od naruszenia prawa.

Zaś przepis przejściowy, tj. art. 16 ustawy z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw stanowił, iż do postępowań administracyjnych wszczętych i niezakończonych ostateczną decyzją przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, stosuje się przepisy w brzmieniu dotychczasowym. W tym miejscu trzeba także dodać, iż postępowanie administracyjne w sprawie wymierzenia Spółce kary pieniężnej, zostało wszczęte w dniu 7 grudnia 2018 r., zatem po wejściu w życie nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego, co oznacza, że zastosowanie powinny znajdować przepisy nowe.

Tego rodzaju stanowisko zostało również przyjęte przez Prezesa URE w odpowiedzi na odwołanie. Jednakże, Sąd uznał, iż rozstrzygnięcie w przedmiotowej sprawie nie może zostać oparte na powyższych unormowaniach prawnych.

Przed nowelizacją wprowadzającą dział (...) brak było w kodeksie postępowania administracyjnego regulacji dotyczącej kar pieniężnych, w tym także ich przedawnienia. Zatem, w dacie, kiedy powód dopuścił się naruszenia przepisów prawa energetycznego i nie dostosował przedsiębiorstwa do wprowadzonych ograniczeń w poborze mocy brak było normy szczególnej, która odnosiłaby się do przedawnienia kar administracyjnych wymierzanych w oparciu o tę ustawę.

W ocenie Sądu, istnieją jednak dostateczne podstawy do uznania, iż przedawnienie ukarania nastąpiło z dniem 31 grudnia 2018 r., ze względu na regulację art. 56 ust. 7a prawa energetycznego, obowiązującą od 30 października 2015 r. do 1 września 2016 r., zgodnie z którą, w sprawach dotyczących kar pieniężnych, o których mowa w ust. 1 stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.

W tym miejscu należy przytoczyć treść przepisu art. 68 Ordynacji podatkowej, zawartego w III dziale Ordynacji, zgodnie z którym zobowiązanie podatkowe o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2 nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem:

(1) zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania; (2) doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania. (art. 21 § 1 o.p.)

Należy przez to rozumieć, że w niniejszej sprawie zastosowanie powinny znaleźć przepisy Ordynacji podatkowej, tj. cytowany wyżej przepis art. 68 § 1 Ordynacji podatkowej. Opierając się o cytowany przepis, trzeba wyjaśnić, iż skoro naruszenie przez Powoda prawa miało miejsce w sierpniu 2015 r., to bieg 3-letniego terminu przedawnienia rozpoczął się 1 stycznia 2016 r., a w konsekwencji przedawnienie ukarania, w oparciu o przepisy Ordynacji podatkowej, nastąpiło 31 grudnia 2018 r.

Wobec tego, stanowisko Powoda, który wskazał na brak możliwości nałożenia na Spółkę kary pieniężnej decyzją z dnia 19 czerwca 2020 r., było słuszne. Należało tym samym podzielić pogląd Sądu wyrażony w przytoczonych przez Powoda orzeczeniach. Przede wszystkim ten wyrażony w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 sierpnia 2015 r. w sprawie toczącej się pod sygn. akt II GSK 948/14, w którym Sąd wskazał, iż do kar pieniężnych nakładanych przez Prezesa URE, które stanowią niepodatkowe należności budżetowe, zastosowanie znajdują przepisy działu III Ordynacji. Pogląd ten został również zaaprobowany przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z 27 listopada 2013 r. (Wyrok WSA w Warszawie z 27.11.2013 r., V SA/Wa 1774/13, System Informacji Prawnej LEX nr 1729546, Wyrok NSA z 18.08.2015 r., II GSK 948/14, System Informacji Prawnej LEX nr 1982690. )

Należy zwrócić szczególną uwagę na okoliczność, iż w dacie naruszenia przez Powoda przepisów prawa, brak było przepisów regulujących jednoznacznie kwestię przedawnienia kar administracyjnych. Przed wejściem w życie art. 189g k.p.a. możliwość nałożenia na Przedsiębiorcę kary pieniężnej była w zasadzie nieograniczona w czasie. Tego rodzaju sytuacja rodziłaby ciągłą niepewność Przedsiębiorców, że kara pieniężna może zostać nałożona przez Prezesa URE nawet kilkanaście lat po naruszeniu prawa. Wymaga podkreślenia, co słusznie zostało już zaakcentowane przez tut. Sąd, że w demokratycznym państwie prawa, poza sytuacjami wyraźnie przewidzianymi przez ustawodawcę, wszelkie zobowiązania i należności, powinny ulegać przedawnieniu. Jest to konieczne z uwagi na zasadę pewności prawa i stabilizacji sytuacji prawnej jednostki oraz obrotu gospodarczego ale także przewidywalność działań organów Państwa. (tak SOKiK w uzasadnieniu wyroku z 2 września 2021 r., XVII AmE 153/20).

Na marginesie warto dodać, że aktualnie zasada przedawnienia prawa do ustalenia kary pieniężnej została wprost uregulowana w przepisie art. 189g § 1 k.p.a. zgodnie z którym, administracyjna kara pieniężna nie może zostać nałożona, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia naruszenia prawa. Zdaniem Sądu, niniejsza regulacja przesądza o braku akceptacji przez ustawodawcę luki prawnej, stojącej w sprzeczności z obowiązkiem zapewnienia ochrony interesu publicznego oraz ochrony konstytucyjnych praw i wolności.

Mając również na względzie brzmienie art. 189c k.p.a. (jeżeli w czasie wydawania decyzji w sprawie administracyjnej kary pieniężnej obowiązuje ustawa inna niż w czasie naruszenia prawa, w następstwie którego ma być nałożona kara, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest ona względniejsza dla strony), Sąd uznał, iż przedawnienie uregulowane w Ordynacji podatkowej jest względniejsze dla strony, aniżeli zawarte w k.p.a.

Reasumując powyższe rozważania, Sąd doszedł do wniosku, iż ze względu na przedawnienie możliwości nałożenia na Powoda kary pieniężnej, zaskarżona decyzja nie może się ostać i winna zostać uchylona.

W oparciu o powyższe, na mocy art. 479 ⁵³ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, orzekł o uchyleniu zaskarżonej decyzji.

Uznając Prezesa URE za przegrywającego sprawę stosownie do przepisu art. 98 k.p.c. zaliczono do niezbędnych kosztów procesu strony poniesione przez nią koszty sądowe w postaci opłaty od odwołania w wysokości 1000 zł.

SSO Dariusz Dąbrowski